Η Σύμβαση 717 - που υπεγράφη μεν τον Σεπτέμβριο του 2014, όμως έχει λάβει... επτά παρατάσεις -, τους τελευταίους μήνες έχει τεθεί στο «μικροσκόπιο» και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Αντικείμενο της έρευνας, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και ξεκίνησε πολύ πριν από το δυστύχημα, είναι ανώνυμη καταγγελία που κατατέθηκε τον Μάιο του 2022 περί κακοδιαχείρισης στο πλαίσιο της υλοποίησης της σύμβασης, εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αμέσως μόλις οι καταγγελίες περιήλθαν εις γνώσιν της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας ζητήθηκε από τις ελληνικές εισαγγελικές αρχές να απαντήσουν εάν υπήρχε ανάλογη ανοιχτή δικογραφία. Οπως έγινε γνωστό, λοιπόν, η Οικονομική Εισαγγελία στη χώρα μας διενήργησε έρευνα, αλλά η δικογραφία τέθηκε στο αρχείο. Παρ όλ' αυτά, η ευρωπαϊκή εισαγγελική αρχή ζήτησε να διαβιβαστεί αντίγραφο του φακέλου, προκειμένου να ερευνηθεί τι ακριβώς είχε συμβεί σε σχέση με τη διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων....

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 04-05/03/23

«Τα τρένα πήγαιναν στα τυφλά»

Τι λέει στα «ΝΕΑ» ο Χρήστος Κατσιούλης, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής ETCS, αρμόδια για τα έργα σηματοδότησης και ασφάλειας στο σιδηροδρομικό δίκτυο, που αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 2022 εκπέμποντας «σήματα κινδύνου» για καθυστερήσεις έργων και κακοδιαχείριση συμβάσεων - Πώς το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου Αμαξοστοιχιών, ένα έργο που από το 2014 έως σήμερα δεν έχει παραδοθεί, θα έσωζε ζωές αν λειτουργούσε

ΤΑ ΝΕΑ/ΤEAM

Από τις προηγούμενες δεκαετίες ξεκινούν οι εγκληματικές παραλείψεις που οδήγησαν στην πρωτοφανή τραγωδία των Τεμπών. Τα στοιχεία που έρχονται στο φως και αποδεικνύουν ότι όλα αυτά τα χρόνια αμαξοστοιχίες κινούνταν κυριολεκτικά «στα τυφλά» είναι αδιαμφισβήτητα. Το μοιραίο λάθος του σταθμάρχη, όπως παραδέχθηκε και ο ίδιος, οδήγησε στη σύγκρουση με τους δεκάδες νεκρούς και τραυματίες, ωστόσο, οι προειδοποιήσεις για παραμέληση των υποδομών και η έλλειψη σύγχρονων συστημάτων ασφαλείας ήταν διαρκείς. Μία από αυτές τις δικλίδες ασφαλείας - που αν ήταν λειτουργική, το πολύνεκρο δυστύχημα θα είχε αποφευχθεί - είναι και το περιβόητο ETCS, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου Αμαξοστοιχιών.

Το ΕΤCS και η Σύμβαση 717. Οπως αναφέρει η ΕΡΓΟΣΕ το σύστημα ETCS (αυτόματης προστασίας συρμών) αποτελείται από δύο υποσυστήματα, το Σύστημα Συρμού και το Σύστημα Γραμμής, τα οποία επιτρέπουν: τη συνεχή επιτήρηση της μέγιστης επιτρεπόμενης ταχύτητας των συρμών, την αυτόματη προστασία έναντι παραβιάσεων ταχύτητας με την εφαρμογή πέδησης λειτουργίας ή πέδησης ανάγκης, την αυτόματη ακινητοποίηση του συρμού με πέδηση ανάγκης σε περίπτωση παραβίασης ερυθρού φωτοσήματος και τέλος την απεικόνιση των ενδείξεων των φωτοσημάτων στον θάλαμο μηχανοδήγησης με χρήση ηλεκτρονικών μονάδων γραμμής LEU (Lineside Electronic Units) και ραδιοφάρων (Εurobalises). Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα σύστημα αυτόματου ελέγχου που καθιστά δυνατή τη διαβίβαση στον μηχανοδηγό ζωτικής σημασίας πληροφοριών.

Βέβαια, τα συστήματα αυτά έχουν αγοραστεί ήδη από το 2000, έχουν εγκατασταθεί, όμως, σύμφωνα με τις καταγγελίες, δεν έχει καταστεί δυνατό να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Για τον λόγο αυτό, στις 26 Σεπτεμβρίου 2014 υπεγράφη η Σύμβαση 717/2014 για «Ανάταξη και Αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης - τηλεδιοίκησης και Αντικατάσταση 70 αλλαγών τροχιάς σε εντοπισμένα τμήματα του Αξονα Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Προμαχώνας».

Αξίζει, δε, να τονιστεί πως στην Ελλάδα μιλάμε επί 23 χρόνια για τη λειτουργία του χαμηλότερου επιπέδου του συστήματος (Level 1), τη στιγμή που σε άλλες ευρωπαϊκής χώρες (Σουηδία, Γερμανία, Ιταλία) τα τρένα προστατεύονται ήδη από το ETCS Level 3.

Μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο Χρήστος Κατσιούλης, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής ETCS, η οποία είναι αρμόδια για τα έργα σηματοδότησης και ασφάλειας στο σιδηροδρομικό δίκτυο, αναφέρεται σε όλα τα προβλήματα της εν λόγω σύμβασης - εξαιτίας των οποίων αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 2022 - επισημαίνοντας τις ενέργειες της ΕΡΓΟΣΕ με τις οποίες διαφωνούσε. Ο ίδιος είχε καταγγείλει καθυστερήσεις, μη τήρηση φυσικού αντικειμένου και κακοδιαχείριση συμβάσεων.

Ακόμα δεν έχει παραδοθεί. Χαρακτηριστικό είναι ότι το έργο έπρεπε να περατωθεί τον Ιούλιο του 2015, αλλά έχει εξελιχθεί σε... γεφύρι της Αρτας. Σχεδόν 10 χρόνια μετά, εξαιτίας των μνημονιακών πολιτικών, και με κόστος σχεδόν 10 εκατ. ευρώ πάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό (41 εκατ. ευρώ), το ETCS ακόμη δεν έχει παραδοθεί. Σύμφωνα με τον Χρήστο Κατσιούλη, το σύστημα δεν λειτουργεί για μια σειρά από αιτίες, όπως είναι τα κατασκευαστικά λάθη, οι φθορές, οι κλοπές υλικού και η Σύμβαση 717 αποσκοπούσε ακριβώς στην ανάταξή του. Αρχικά, το πρότζεκτ ανέλαβε κοινοπραξία δύο εταιρειών, μιας ελληνικής, με μηδενική εμπειρία σε παρόμοια έργα, και μιας γαλλικής. 

Στη συνέχεια, τα έργα χωρίστηκαν και η γαλλική ανέλαβε το τμήμα Πλατύ - Προμαχώνας, το οποίο είναι και το μόνο όπου αυτή τη στιγμή λειτουργεί το σύστημα. Στον αντίποδα, η ελληνική εταιρεία ανέλαβε το μεγαλύτερο τμήμα Αθήνα - Πλατύ. Εκ του αποτελέσματος, η... ανάταξη του συστήματος έμεινε στα χαρτιά, καθώς, σύμφωνα με όσα καταγγέλλει ο πρώην πρόεδρος της Επιτροπής ETCS, «ό,τι έκανε ήταν λάθος», ενώ και «ο εξοπλισμός δεν ήταν συμβατός με αυτόν της γαλλικής εταιρείας». «Εγιναν τραγικά πράγματα με τραγικές παραλείψεις, με αποτέλεσμα το σύστημα να μην είναι λειτουργικό και να δίνονται συνεχείς παρατάσεις», αναφέρει ο Χρήστος Κατσιούλης. Κατά άλλες πηγές, μάλιστα, «προχωρούσαν ακόμα και εργασίες χωρίς μελέτες».

Σε δύο έγγραφα που δημοσιεύουν αποκλειστικά «ΤΑ ΝΕΑ» και αφορούν μελέτες για την εφαρμογή του συστήματος σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης, κομμάτι της Σύμβασης 717 δηλαδή, καταγράφονται αντίστοιχες απορριπτικές αποφάσεις, με βασική αιτιολογία την έλλειψη συμμόρφωσης σε βασικές αρχές λειτουργίας ασφαλείας και τη μη συμβατότητα του εξοπλισμού. Επιπρόσθετα, η εταιρεία καλείται να προβεί σε επανυποβολή των σχετικών μελετών, «οι οποίες θα συνοδεύονται υποχρεωτικά από τεκμηριωμένα στοιχεία, που θα αποδεικνύουν την εμπειρία του μελετητή, σε μελέτες συστημάτων σηματοδότησης τύπου RRI».

Παραίτηση με καταγγελίες.Κομβικός στην εξέλιξη της υπόθεσης ήταν ο Ιανουάριος του 2019, όταν η Ευρωπαϊκή Ενωση επέβαλε πρόστιμο 2,5 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα. «Τότε άρχισαν να κινούνται κάποια νήματα και από το 2021 το έργο ξεκίνησε να μπαίνει σε κάποιας μορφής υλοποίηση». Tον Ιανουάριο του 2021 η ελληνική εταιρεία αποχώρησε, με το έτερο σχήμα της κοινοπραξίας να αναλαμβάνει και το δικό της τμήμα του έργου.

 Την ίδια ώρα, μέσω διαφορετικής σύμβασης, αναμένεται τους επόμενους μήνες (το καλοκαίρι) να παραδοθεί το σύστημα και στο τμήμα Τιθορέα - Δομοκός. «Εγώ έβλεπα έναν τοίχο και είχα αποστείλει επιστολές στους αρμοδίους. Τα τρένα πήγαιναν στα τυφλά, ήταν ένα έγκλημα, αν λειτουργούσε το σύστημα δεν θα είχε γίνει το κακό», λέει χαρακτηριστικά ο Χρήστος Κατσιούλης, σχολιάζοντας την επιστολή - καταπέλτη που έστειλε στη διοίκηση της ΕΡΓΟΣΕ αλλά και τα «σήματα κινδύνου» που εξέπεμψε για την ασφάλεια της κυκλοφορίας των συρμών. 

Δυστυχώς, οι καταγγελίες δεν βρήκαν ευήκοα ώτα, πέρασε σχεδόν ένας χρόνος από την παραίτησή του και δεν άλλαξε το παραμικρό. Χρειάστηκε να φτάσουμε στις 23.21 της 28ης Φεβρουαρίου και μια τραγωδία χωρίς προηγούμενο για να έρθει πικρά και με αδυσώπητη οδύνη η αλήθεια στο φως.

Οι «καμπάνες» που δεν ακούστηκαν

Τα πρόστιμα και η απόφαση της ΕΕ για παραπομπή της Ελλάδας


Λίγες μόνο ημέρες πριν από την αδιανόητη τραγωδία στα Τέμπη, και συγκεκριμένα στις 15 Φεβρουαρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε λάβει την απόφαση να παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, λόγω μη εκπλήρωσης των υποχρεώσεών της βάσει της οδηγίας για τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου (2012/34/ΕΕ), η οποία κάνει ρητή αναφορά και στην ανάγκη χρήσης στο σύστημα ECTS.

Επιπλέον, η οδηγία διευκρινίζει ότι τα κράτη - μέλη όφειλαν να εξασφαλίσουν τη σύναψη συμβατικής συμφωνίας μεταξύ της εθνικής αρμόδιας αρχής και του διαχειριστή σιδηροδρομικής υποδομής το αργότερο έως τις 16 Ιουνίου 2015 και τη δημοσίευσή της εντός μηνός. «Η σύναψη και δημοσίευση της εν λόγω συμφωνίας είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διαφάνεια των επικείμενων έργων στο δίκτυο σιδηροδρομικής υποδομής. 

Η συμφωνία αυτή θα πρέπει να περιέχει ουσιαστικές διατάξεις, όπως αναφορικά με το ύψος των κονδυλίων που διατίθενται για τις υπηρεσίες υποδομής, καθώς και στόχους επιδόσεων προσανατολισμένους στους χρήστες (για παράδειγμα, ταχύτητα γραμμής, ικανοποίηση πελατών ή προστασία του περιβάλλοντος)», ανέφερε η Κομισιόν, επισημαίνοντας πως, παρά τις ανταλλαγές επιστολών μεταξύ της Επιτροπής και της Ελλάδας, οι εθνικές αρχές εξακολουθούν να μην έχουν υπογράψει και δημοσιεύσει τη συμβατική συμφωνία με τον ελληνικό οργανισμό διαχείρισης της σιδηροδρομικής υποδομής, τον ΟΣΕ. 

Είχε προηγηθεί το πρόστιμο των 2,5 εκατ. (που βεβαιώθηκε τον Ιανουάριο του 2019 και στις 24 Ιουνίου του ίδιου έτους κοινοποιήθηκε από το υπουργείο Οικονομικών στην ΕΡΓΟΣΕ), με αφορμή τις καθυστερήσεις στην υλοποίηση της Σύμβασης 717 και της πράξης «Εκσυγχρονισμός σηματοδότησης - τηλεδιοίκησης και εγκατάσταση ETCS Level 1 σε εντοπισμένα τμήματα του σιδηροδρομικού άξονα Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Προμαχώνας (πλην Τιθορέα - Δομοκός)». Σύμφωνα με το έγγραφο που παρουσιάζουν «ΤΑ ΝΕΑ», το πρόστιμο των 2.423.816,72 ευρώ επιβλήθηκε λόγω «μη εκπόνησης και έγκρισης μελετών» και «μη παροχή της εξειδικευμένης εμπειρίας και τεχνογνωσίας κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των εργασιών».

Στο «μικροσκόπιο». Η Σύμβαση 717 - που υπεγράφη μεν τον Σεπτέμβριο του 2014, όμως έχει λάβει... επτά παρατάσεις -, τους τελευταίους μήνες έχει τεθεί στο «μικροσκόπιο» και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Αντικείμενο της έρευνας, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και ξεκίνησε πολύ πριν από το δυστύχημα, είναι ανώνυμη καταγγελία που κατατέθηκε τον Μάιο του 2022 περί κακοδιαχείρισης στο πλαίσιο της υλοποίησης της σύμβασης, εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αμέσως μόλις οι καταγγελίες περιήλθαν εις γνώσιν της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας ζητήθηκε από τις ελληνικές εισαγγελικές αρχές να απαντήσουν εάν υπήρχε ανάλογη ανοιχτή δικογραφία. 

Οπως έγινε γνωστό, λοιπόν, η Οικονομική Εισαγγελία στη χώρα μας διενήργησε έρευνα, αλλά η δικογραφία τέθηκε στο αρχείο. Παρ όλ' αυτά, η ευρωπαϊκή εισαγγελική αρχή ζήτησε να διαβιβαστεί αντίγραφο του φακέλου, προκειμένου να ερευνηθεί τι ακριβώς είχε συμβεί σε σχέση με τη διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων. Ετσι, ο φάκελος βρίσκεται πλέον στα χέρια του Ευρωπαίου Εισαγγελέα Δημήτρη Ζημιανίτη και στο πλαίσιο της έρευνας θα εξεταστούν το ύψος της ενδεχόμενης ζημίας και μαρτυρίες περί κακοδιαχείρισης.

Αν λειτουργούσαν η σύγκρουση 

θα είχε αποφευχθεί

Συστήματα Ανίχνευσης Συρμών: άλλος ένας διαγωνισμός που άργησε


Ένας από τους βασικούς μηχανισμούς ασφάλειας των σιδηροδρόμων είναι και τα Συστήματα Ανίχνευσης Συρμών. Αποτελείται από ηλεκτρομαγνητικούς πομποδέκτες που τοποθετούνται στις σιδηροτροχιές και εντοπίζουν πόσοι τροχοί (ή άξονες) ενός τρένου πέρασαν και εκπέμπουν σήμα προς το σημείο ελέγχου ότι ένα συγκεκριμένο τμήμα της γραμμής («τμήμα αποκλεισμού») είναι κατειλημμένο. Αντίστοιχα, δίνουν το σήμα ότι το τρένο εξήλθε στην άλλη άκρη του «τμήματος αποκλεισμού» και άρα η γραμμή είναι πάλι ελεύθερη. Είναι το βασικό σύστημα που εξασφαλίζει ότι δεν υπάρχουν δύο τρένα -και άρα κίνδυνος σύγκρουσης - στο ίδιο τμήμα της γραμμής. Αυτό ακριβώς που εάν λειτουργούσε στις 28 Φεβρουαρίου θα είχε βοηθήσει να αποφευχθεί η σφοδρή σύγκρουση.

Ο ΟΣΕ με διάφορες συμβάσεις, ήδη από τη δεκαετία του 1990, ξεκίνησε να εγκαθιστά τέτοια συστήματα στο δίκτυό του, ως μέρος του συνολικότερου σχεδίου για την τηλεδιοίκηση. Ομως, ακόμη και σήμερα, το σύστημα αυτό δεν λειτουργεί στην πλήρη μορφή του. Αποτέλεσμα είναι να «τρέχουν» διαγωνισμοί για την αναβάθμισή του ή για την αντικατάσταση τμημάτων του εξοπλισμού του ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει πλήρως. Δυστυχώς, ένα από τα τμήματα του δικτύου του ΟΣΕ για τα οποία «έτρεχε» διαγωνισμός για αντικατάσταση μέρους του συστήματος ανίχνευσης συρμών ήταν και το Ευαγγελισμός - Νέοι Πόροι - Λεπτοκαρυά. 

Αυτό προκύπτει από τη διακήρυξη 20051/15-09-2022 του ΟΣΕ, που αναρτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2022 και αφορούσε διαγωνισμό για την «Αντικατάσταση παρελκόμενου εξοπλισμού ανίχνευσης συρμών στα τμήματα του σιδηροδρομικού δικτύου Αχαρναί - Οινόη - Χαλκίδα και Ευαγγελισμός - Ν. Πόροι - Λεπτοκαρυά και ενσωμάτωση νέων λειτουργιών στην τηλεδιοίκηση του ΚΕΚ ΣΚΑ». 

Η σύμβαση, κόστους 3.760.732 ευρώ έχει διάρκεια 24 μηνών και η ολοκλήρωση του έργου θα σημαίνει και πλήρη λειτουργία του συστήματος εντοπισμού συρμών στο τμήμα της διαδρομής όπου έγινε το τραγικό δυστύχημα. Ομως, για τα αδικοχαμένα θύματα των Τεμπών θα είναι πολύ αργά.