Το φαινόμενο του αυριανισμού παρήκμασε τις επόμενες δεκαετίες, αφού πρώτα ο Κουρής συγκρούστηκε ακόμα και με τον Ανδρέα Παπανδρέου, δημιουργώντας την ελπίδα ότι η χώρα δεν θα ζούσε ξανά τέτοιου είδους ευτελισμό της πολιτικής. Δυστυχώς, η ελπίδα αυτή διαψεύστηκε. Μέσα από τις γραμμές του ΣΥΡΙΖΑ εκκολάφθηκε ένας νεο-αυριανισμός στο πρόσωπο του βουλευτή και πρώην υπουργού Παύλου Πολάκη. Ο πολιτικός του λόγος κινείται στην οριογραμμή του σκληρού λαϊκισμού και της αντιδημοκρατίας. Η αισθητική αλλά και η ουσία των δηλώσεών του θυμίζουν εντυπωσιακά την περίπτωση Κουρή και «Αυριανής». Οταν ο Αλέξης Τσίπρας απείλησε ότι δεν θα τον περιλάβει στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ, οι οπαδοί του εξεγέρθηκαν....

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 24-26/03/23



Οι κινητοποιήσεις, η νεολαία
και ο πολιτικός αντίκτυπος

ΤΟΥ ΓΑΒΡΙΗΛ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΗ

Το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη έχει αφήσει το στίγμα του στην ελληνική κοινωνία. Μπορούν οι κινητοποιήσεις να αποτελέσουν ένα μετασχηματιστικό γεγονός για την ελληνική κοινωνία και κατά συνέπεια να αλλάξουν και το πολιτικό σκηνικό;

Θα σταθώ σε τρία σημεία που θεωρώ κρίσιμα για την απάντηση σε αυτό το ερώτημα.

Πρώτον, παρατηρούμε τη μεγάλη επιστροφή του «συναισθήματος» στη διαμόρφωση στάσεων απέναντι στην πολιτική συγκυρία. Η τραγικότητα του δυστυχήματος σχετίζεται από τη μία με το πλήθος των θυμάτων, την ηλικία τους, αλλά, από την άλλη, και με το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας μπορεί να τοποθετήσει τον εαυτό της ή κοντινά της άτομα στη θέση των θυμάτων. Παράλληλα, τα προφανή δομικά και εγκληματικά προβλήματα του σιδηροδρόμου στην Ελλάδα, επιτείνουν την οργή.

Συνηθίζεται σε διάφορες αναλύσεις τα τελευταία χρόνια το «συναίσθημα» να απαξιώνεται ως κατώτερο κίνητρο και να απαξιώνεται ως πηγή «λαϊκιστικών εκρήξεων». Ταυτόχρονα τίθεται σε αντιδιαστολή με την «έλλογη» πολιτική διαχείριση. Ομως όποιος δεν αναγνωρίζει τη σημασία του συναισθήματος ως βασικό κίνητρο για την κοινωνική και πολιτική δράση και το απαξιώνει ως λαϊκιστικό κατάλοιπο, διαπράττει τεράστιο σφάλμα και αγνοεί τον τρόπο με τον οποίο παράγονται κοινωνικές και πολιτικές τομές. Η μεταπολιτευτική ιστορία της Ελλάδας έχει πολλά χρήσιμα παραδείγματα.

Δεύτερον, το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη έφερε στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου ένα πλήθος πολιτικών αλλά και ιδεολογικών ζητημάτων. Ο καθηγητής του Παντείου Σ. Σεφεριάδης σε πρόσφατη συνέντευξή του περιέγραψε αυτή τη συνθήκη ως «γνωστική απελευθέρωση» και το όρισε ως μία διαδικασία που οι άνθρωποι αλλάζουν αντιληπτικές στάσεις.

Ζητήματα σημασίας των δημόσιων υποδομών ήρθαν στο προσκήνιο, παράλληλα με τη σημασία του ρόλου του κράτους στη διασφάλιση της ποιότητάς τους.

Επιπλέον ο ρόλος της ατομικής ευθύνης (του σταθμάρχη) σε αντιδιαστολή με τις δομικές ευθύνες της πολιτείας είναι ένα άλλο πολιτικό θέμα που τραβάει την προσοχή και έχει ιδεολογικές προεκτάσεις. Είναι δυνατόν σε συνθήκες τεχνολογικής εξέλιξης (ταχύτερες μεταφορές) που αυξάνει τον κίνδυνο για ατυχήματα, να μη λαμβάνονται ειδικές τεχνολογικές πρόνοιες για την αποφυγή τους;

Ή ακόμη η δημόσια αντιπαράθεση για τον ρόλο των σωματείων στη διαβούλευση για την ασφάλεια και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, δεν είναι ένα ζήτημα που τίθεται σε αντιπαράθεση με τις επαναλαμβανόμενες ιδεοληπτικές απαξιώσεις των «συντεχνιών» ως «κηφήνες» και «τεμπέληδες»;

Τρίτον, ο ρόλος της νεολαίας είναι καθοριστικός στις κινητοποιήσεις και γεννά ερωτήματα για το πολιτικό διακύβευμα. Οι έρευνες που κάνει το Eteron για τη νεολαία πιστοποιούν ότι υπάρχει ένα καζάνι που σιγοβράζει με διαφορετικά χαρακτηριστικά από το παρελθόν. Το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη αποτέλεσε τη στιγμή της απελευθέρωσης του καζανιού αυτού από το καπάκι. Ομως η νεολαία δεν ήταν απούσα από τις κινητοποιήσεις το προηγούμενο χρονικό διάστημα. Ο αγώνας των ανθρώπων του πολιτισμού και οι αντιδράσεις στην αστυνομική αυθαιρεσία αποτελούν «στιγμές» μόνο αυτών των κινητοποιήσεων μιας γενιάς που έχει βιώσει πολλαπλές κρίσεις στην πλάτη της, πολιτικές ματαιώσεις αλλά και προσβολές περί ανευθυνότητας.

Μπορεί η νεολαία να είναι ρυθμιστής τους εκλογικού αποτελέσματος; Εκ πρώτης, κάποιος θα υποστήριζε ότι ποσοτικά ο ρόλος της έχει μικρότερη σημασία στο εκλογικό σώμα και αυτό όντως ισχύει λόγω δημογραφικού. Αυτή η ανάγνωση όμως θα παρέβλεπε τον δυναμικό ρόλο της νεολαίας και της λειτουργίας της ως πολλαπλασιαστή στις στάσεις και τις αντιλήψεις του οικογενειακού κύκλου.

Επομένως, ας μη λαμβάνουμε την αρνητική απάντηση στο κρίσιμο τελευταίο ερώτημα τοις μετρητοίς. Γιατί η πολιτική δεν είναι η τέχνη του εφικτού αλλά η πάλη για τη διεύρυνση της έννοιας του εφικτού μέσα από συγκρούσεις, επιχειρήματα και συναισθήματα.

-Ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης είναι διευθυντής του Eteron - Ινστιτούτο για την Ερευνα και την Κοινωνική Αλλαγή

                   "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 24-26/03/23



Συμβολισμοί και πρόσωπα

ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ

Στην πολιτική ο ρόλος των συμβολισμών στα πρόσωπα έχει ιδιαίτερη αξία. Ας δούμε μερικά παραδείγματα. Ο Παπαγιαννάκης στην ιστορική διαδρομή του Συνασπισμού συμβόλιζε τη μη κομμουνιστική Αριστερά, την Αριστερά της Οικολογίας. Στο ΠΑΣΟΚ ο Λαλιώτης συμβολίζει τις πιο αριστερές αντιλήψεις, ανοιχτές για συμμαχίες σε όλο τον προοδευτικό χώρο. Αντίθετα ο Κουτσόγιωργας ταυτίστηκε με τον επιθετικό αντιδεξιό λόγο του τύπου «η μάχη ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι» αλλά στο δικό του «λογισμικό» έκρυβε βαθιά αντικομμουνιστικές και αντιαριστερές αντιλήψεις.

Κάπως έτσι μπορούμε στην εποχή μας να προσεγγίσουμε την περίπτωση Πολάκη, αν θέλουμε να διερευνήσουμε τις ιδεολογικές και πολιτικές συντεταγμένες. Η περιπέτεια της ρήξης Πολάκη με την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ κράτησε 20 μέρες για να διαψεύσει τις όποιες προσδοκίες για ενδεχομένη μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ σε μία πιο σύγχρονη εκδοχή της Αριστεράς, με διεργασίες στο ευρύτερο πεδίο της Κεντροαριστεράς. Τα κόμματα μπορούν να αλλάζουν και να μετεξελίσσονται. Η ηγεσία του όμως προτίμησε τη συνθηκολόγηση με τον κρητικό πολιτικό με μια παράσταση οπερέτας.

Ο Παύλος Πολάκης από τις πρόσφατες πιρουέτες εξελίσσεται σε μια γραφική περσόνα. Το ρεύμα όμως του πολακισμού, οι έντονες αντιδράσεις των οπαδών του για την αποπομπή από τα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ έχουν πολιτικό στίγμα. Θυμίζουν απολύτως την εκδοχή του αυριανισμού. Πρόκειται για λαϊκιστικό ρεύμα που στηρίζεται στη ρητορική του διχασμού και του μίσους, που δανείζεται εκφωνήσεις με ήχο Ακροδεξιάς, λατρεύει τις θεωρίες συνωμοσίας και χαϊδεύει τα πιο ταπεινά λαϊκά ένστικτα. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι φανερό ότι με εκλογικίστικα κριτήρια θέλει αυτό το κοινό. Αδιαφορεί για τις ιστορικές αξίες και στάσεις της Αριστεράς. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.

Ο πολακισμός υιοθέτησε σε ένα βαθμό τις θεωρίες συνωμοσίας του αντιεμβολιαστικού χώρου. Ο Αλέξης Τσίπρας πανηγύριζε όταν ο Παύλος έκανε το εμβόλιο. Ο πολακισμός αντιπαθεί τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Για αυτό έχει διαρκή πόλεμο σχεδόν με όλους τους δημοσιογράφους και δεν δέχεται κριτική. Ο πολακισμός δεν έχει αντιλήψεις συμμαχιών. Για αυτό ο αψύς Κρητικός βρίζει τα άλλα προοδευτικά κόμματα (ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ, ΚΚΕ) προβάλλοντας την ανάγκη αυτοδυναμίας του ΣΥΡΙΖΑ η οποία στην πράξη αμφισβητεί την απλή αναλογική.

Ο κατάλογος μπορεί να γίνει πιο μακρύς. Το ρεύμα αυτό παριστάνει την αντισυστημική επιλογή αλλά δεν έχει καμία σχέση. Στηρίζεται στην οργή για τα κακώς κείμενα αλλά έξω από το βασικό διακύβευμα. Που είναι η ουσία της ταξικής αντιπαράθεσης και της εναλλακτικής πρότασης στα σχέδια των κυρίαρχων τάξεων. Ενθαρρύνει τη λαϊκή δυσφορία αλλά δεν επικεντρώνεται στο οργανωμένο μαζικό κίνημα και στην πειστική αντιπαράθεση. Θέτει ζητήματα ανατροπής της ΝΔ αλλά δεν επιδιώκει συμμαχίες και αποτελεσματικές συνεννοήσεις στην αντιπολίτευση.

Υπάρχουν αφελείς που στην περίπτωση του Πολάκη ανακαλύπτουν την ένταση της διαμαρτυρίας. Η Αριστερά όμως είναι κάτι παραπάνω από μπινελίκια και κραυγές. Και η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ τέτοιες αφέλειες δεν επιτρέπεται να έχει. Εκτός, αν δεν θέλει να είναι Αριστερά.

-Ο Θόδωρος Μαργαρίτης είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ, γραμματέας της Ανανεωτικής Αριστεράς


Αυριανισμός και νεο-αυριανισμός


ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ

Στη μακρινή δεκαετία του '80 εμφανίστηκε στην Ελλάδα το υβριδικό φαινόμενο του αυριανισμού, που ήταν η σκωληκοειδής απόφυση της αριστερόστροφης ιδεολογίας της Μεταπολίτευσης.

Η εφημερίδα «Αυριανή» και ο ιδρυτής της Γιώργος Κουρής εισήγαγαν ένα νέο λεξιλόγιο στον δημόσιο λόγο καθώς και μια νέα κοσμοαντίληψη. Υποστήριζε φανατικά τον Ανδρέα Παπανδρέου και σπίλωνε όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους. Ο Κουρής ήταν ο πρώτος που εισήγαγε έμπρακτα στη μεταπολιτευτική Ελλάδα τη διάκριση φίλου και εχθρού ως την ουσία της πολιτικής (Καρλ Σμιτ). Παράλληλα αποθέωνε τον αγνό λαό και κατακεραύνωνε τους διανοουμένους, αναπαράγοντας τα γνωστά στερεότυπα του λαϊκισμού. Ηταν ένας ιδιότυπος λαϊκισμός της Κεντροαριστεράς, σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες όπου ο λαϊκισμός προέρχεται κυρίως από την Ακροδεξιά.

Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Δημήτρης Δουλγερίδης («ΤΑ ΝΕΑ», 25/5/2020), το λεξιλόγιο για όσους στοχοποιούσε είναι ενδεικτικό:

«"Βόθρος κινούμενος (για τον Μάνο Χατζιδάκι), γενίτσαροι, γκαζοτενεκές, γλείφτης, Γουδί, γραικύλοι... καραγκιόζηδες, κατακάθια, κίναιδοι, κλίκα, κνώδαλα, κουλτουριάρηδες, λακέδες, λασπόμουτρα, λεκέδες, μαστρωποί, μαυραγορίτες, μιζαδόροι, Τουρκόσμποροι... ψυχοσαπισμένος (κόσμος)". Είναι λίγες από τις περίπου 200 λέξεις που περιείχε το αρχαϊκό Γλωσσάρι της "Αυριανής" (έτσι όπως το κατέγραψε ο Αρης Παπάνθιμος στον Αυριανισμό του 1983, εκδ. Θεμέλιο)».

Ο «λαός» αντάμειψε πλουσιοπάροχα την Αυριανή, με κυκλοφορίες 100.000 - 150.000 φύλλων ημερησίως, ενώ την ημέρα που δημοσίευσε πλαστή φωτογραφία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη ανάμεσα σε δύο Γερμανούς, στη διάρκεια της Κατοχής, η κυκλοφορία εκτινάχτηκε στις 280.000 φύλλα.

Το φαινόμενο του αυριανισμού παρήκμασε τις επόμενες δεκαετίες, αφού πρώτα ο Κουρής συγκρούστηκε ακόμα και με τον Ανδρέα Παπανδρέου, δημιουργώντας την ελπίδα ότι η χώρα δεν θα ζούσε ξανά τέτοιου είδους ευτελισμό της πολιτικής.

Δυστυχώς, η ελπίδα αυτή διαψεύστηκε. Μέσα από τις γραμμές του ΣΥΡΙΖΑ εκκολάφθηκε ένας νεο-αυριανισμός στο πρόσωπο του βουλευτή και πρώην υπουργού Παύλου Πολάκη. Ο πολιτικός του λόγος κινείται στην οριογραμμή του σκληρού λαϊκισμού και της αντιδημοκρατίας. Η αισθητική αλλά και η ουσία των δηλώσεών του θυμίζουν εντυπωσιακά την περίπτωση Κουρή και «Αυριανής». Οταν ο Αλέξης Τσίπρας απείλησε ότι δεν θα τον περιλάβει στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ, οι οπαδοί του εξεγέρθηκαν. Χαρακτηριστικά δείγματα γραφής από υποστηρικτές Πολάκη στο facebook (ορθογραφία και σύνταξη των πρωτοτύπων):

- Μην κολωνεις Πολακη ειμαστε μαζι σου..Αν τολμησουν να σε βγαλουν απο το ψηφοδελτιο τοτε ΣΥΡΙΖΑ αντε γεια απο μενα.

- Αν σε διώξει φεύγουμε και εμείς μπρο

- Κανε δικο σου κομμα Παυλο 40 % θα παρεις

- Γίνε πρωθυπουργός να σωθούν τα παιδιά μας και ο τόπος! Παλικαρε!Όλοι οι πολιτικοί έναν Πολακη δεν κάνουν!

- Χωρίς Πολακη είστε κλώνοι της ΝΔ τέλος

- αν αληθεύει να πα να γα@@θει χωρίς Πολακη τέλος

- ΣΥΡΙΖΑ χωρίς Πολάκη, δεν γίνεται!! Όταν εκφράζεις δυνατά αυτά που εμείς, ο απλός λαός δεν έχουμε το βήμα... ενοχλείς τα λαμόγια, τους κοριούς, τους κλέφτες, και όλους τους ντολμαδοπαρασκευαστες.

- Χωρις εσένα ΠΑΥΛΟ ...... ΑΝΤΙΟ ΣΥΡΙΖΑ! ας το καταλάβουν μια και καλη

- Φτύσε τον Τσιπρα κατάμουτρα Παύλο όλοι ξέρουμε τι ξεπουλημένος είναι. Ασε τον με το Ζεύγος Ξανθο Γεροτζιαφα να ξεβρακώνονται να γουστάρουμε.

Η συμπερίληψη Πολάκη στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ, μετά από σχετική δήλωση μετανοίας, αποδεικνύει τη δομική αδυναμία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης να μετεξελιχθεί σε οργανισμό που σέβεται τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

-Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι εκδότης και συγγραφέας