Από "ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ/νέες εποχές"
Ο ΣΥΡΙΖΑ στην τρίτη θέση...
Του Π.Κ. Ιωακειμίδη
Μόνο εάν ο ΣΥΡΙΖΑ μπορούσε να μετεξελιχθεί σε Σοσιαλδημοκρατία ευρωπαϊκού τύπου (πράγμα μάλλον ανέφικτο) ή εάν περιέλθει τουλάχιστον στην τρίτη εκλογική θέση (πράγμα μάλλον εφικτό) μαζί με κάποιες άλλες προϋποθέσεις θα μπορέσει η Ελλάδα να επιστέψει στην πολιτική και οικονομική κανονικότητα. Ολα τα άλλα που λέγονται για δήθεν έξοδο από την κρίση είναι ευσεβείς πόθοι χωρίς αντίκρισμα στην πραγματικότητα. Στην Ελλάδα, αντίθετα με τις άλλες χώρες που πέρασαν από κρίση (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία, Κύπρος), η κρίση υπήρξε και είναι ένα κατά βάση πολιτικό παθογενές φαινόμενο.
Η οικονομική κρίση όπως εκδηλώθηκε με τα ελλείμματα και το χρέος υπήρξε το σύμπτωμα, το επιφαινόμενο των δομικών ελλειμμάτων του πολιτικού συστήματος. Η οικονομική κρίση (ελλείμματα, χρέος) προέκυψε δηλαδή από τον αχαλίνωτο κρατισμό, την εκτεταμένη διαφθορά και τον άκρατο «πελατειασμό» (clientelism) όπως εκφράστηκε με ιδιαίτερη ένταση στην περίοδο διακυβέρνησης 2004-2009. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν (και) αμιγώς οικονομικές παθογένειες συνδεόμενες με το πρότυπο οικονομικής οργάνωσης και συμπεριφοράς της χώρας (ελλείμματα παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας, καταναλωτισμός κ.λπ.) ή ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση / ευρωζώνη δεν συνέβαλε στην επιδείνωση της κρίσης, κυρίως στα αρχικά στάδια εκδήλωσής της λόγω της αδυναμίας της να αντιδράσει γρήγορα και αποτελεσματικά στην αντιμετώπισή της. Ωστόσο η ελληνική κρίση είναι «made in Greece» ως κατά βάση πολιτικό φαινόμενο.
Για ορισμένους έξοδος από την κρίση σημαίνει επιστροφή στις αγορές. Οπωσδήποτε η επιστροφή θα είναι μια θετική εξέλιξη και μακάρι να επιτευχθεί το ταχύτερο δυνατό (αν και πολλοί, όπως το Bruegel, αμφιβάλλουν). Αλλά σε καμία περίπτωση δεν συνιστά έξοδο από την κρίση. Ούτε έξοδο από την κρίση συνιστά απλά η επιστροφή σε κάποιους (αναιμικούς) ρυθμούς ανάπτυξης, όσο σημαντικοί κι αν είναι αυτοί.
Πραγματική έξοδο από την κρίση θα έχουμε εάν και όταν επικρατήσουν οι πολιτικές εκείνες συνθήκες και προϋποθέσεις (θεσμικές, κανονιστικές κ.λπ.) που θα εγγυώνται ότι η χώρα μπορεί να προχωρήσει σε μια κανονικότητα που σε σταθερές βάσεις θα διασφαλίζει την προοπτική οικονομικής/κοινωνικής ευημερίας και ποιότητα/βάθεμα της δημοκρατίας μέσα από ριζοσπαστικές εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις ενώ παράλληλα θα αποκλείει την επιστροφή/ανακύκλωση των διαχρονικών κρίσεων που χαρακτηρίζουν την ελληνική ιστορική διαδρομή από την εγκαθίδρυση του νεοελληνικού κράτους.
Κατά την άποψή μου οι πολιτικές συνθήκες/προϋποθέσεις αυτές είναι πέντε (χωρίς τις οποίες δεν υπάρχει επιστροφή στην κανονικότητα και έξοδος από την κρίση):
1. Ανατοποθέτηση του ΣΥΡΙΖΑ.
2. Δημιουργία ισχυρής μεταρρυθμιστικής πολιτικής δύναμης.
3. Διαμόρφωση βασικού πολιτικού consensus για το μέλλον της χώρας.
4. Ηττα του εθνολαϊκισμού.
5. Επιστροφή στην ευρωπαϊκή θεσμική κανονικότητα.
1. Ανατοποθέτηση ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ προσιδιάζει σήμερα στη δύναμη που κατά τον M. Olson («The Rise and Decline of Nations» - 1982) μπλοκάρει την εκσυγχρονιστική μεταρρύθμιση κρατώντας την κοινωνία σε ομηρεία. Ασκεί ένα είδος «veto power» στον ουσιαστικό ορθολογικό εκσυγχρονισμό με οριακές εξαιρέσεις. Με αυτό το δεδομένο πραγματική έξοδος από την κρίση δεν μπορεί να υπάρξει. Επομένως δύο τινά θα πρέπει να συμβούν: η ο ΣΥΡΙΖΑ να μετεξελιχθεί από μια κατά βάση «εθνολαϊκοανατρεπτική» δύναμη σε ορθολογική μεταρρυθμιστική δύναμη σοσιαλδημοκρατικής λογικής ή να περιέλθει σε όσο το δυνατόν πλέον ακίνδυνη θέση που θα ελαχιστοποιεί την άσκηση της «veto power». Και αυτό πρακτικά σημαίνει να περιέλθει τουλάχιστον στην τρίτη θέση σε εκλογική δύναμη. Γιατί και στη δεύτερη θέση να είναι χωρίς μετεξέλιξη θα μπορεί τελικά να μπλοκάρει, όπως το έκανε στο παρελθόν, κάθε ουσιαστική εκσυγχρονιστική προσπάθεια. (Εύχομαι να ακολουθήσει την πρώτη επιλογή, αν και εμφανίζεται μάλλον δύσκολο, όπως έδειξαν και οι συζητήσεις του συνεδρίου.)
2. Ισχυρή μεταρρυθμιστική δύναμη σοσιαλδημοκρατικής λογικής. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα παραμείνει σε εν δυνάμει αστάθεια και ανήμπορο να προωθήσει ριζικές προοδευτικές εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις για όσο χρόνο απουσιάζει η ισχυρή κεντροαριστερή/σοσιαλδημοκρατική δύναμη ευρωπαϊκού προσανατολισμού στη χώρα. Αυτή η «πολιτική κακοφωνία» που δεν απαντάται σε άλλη χώρα της ΕΕ θα πρέπει να εκλείψει (με τη δημιουργία της ισχυρής Σοσιαλδημοκρατικής δύναμης με πυρήνα τη Δημοκρατική Συμπαράταξη).
3. Βασικό Conensus. Η διάπλαση βασικού πολιτικού consensus/ συναίνεσης γύρω από τις στρατηγικές επιδιώξεις της χώρας για το μέλλον συνιστά επιτακτική προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση με την προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Η ελληνική εμπειρία δείχνει ότι χωρίς βασικό consensus δεν προωθούνται ή στεριώνουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ενώ η εμπειρία των άλλων χωρών (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος) επιβεβαιώνει ότι με βασική πολιτική συναίνεση βγαίνεις σχετικά γρήγορα από την κρίση και τα μνημόνια, και δρομολογείς την ανάπτυξη.
4. Ηττα του εθνολαϊκισμού. Ο εθνολαϊκισμός που θέλει την Ελλάδα μια εσώκλειστη χώρα βυθισμένη «στον εξαιρετισμό της», που απειλείται απ' όλους και είναι θύμα όλων (σύνδρομο θυματοποίησης), μια χώρα που οι πολίτες της δεν ευθύνονται για τίποτα και οι ξένοι φταίνε για όλα τα δεινά της, αποτελεί την πλέον τοξική δύναμη που εμποδίζει την έξοδο από την κρίση. Θα πρέπει να ηττηθεί καθολικά.
5. Επιστροφή στη θεσμική κανονικότητα της ΕΕ. Με την έννοια κανονικότητα εννοείται η επιστροφή της χώρας σε όλες τις θεσμικές και κανονιστικές ρυθμίσεις που ισχύουν για όλες τις άλλες χώρες-μέλη της ευρωζώνης (π.χ. ποσοτική χαλάρωση) χωρίς αμφισβητήσεις (π.χ. Grexit) ή ειδικές ρυθμίσεις κομμένες-ραμμένες για τη χώρα (π.χ. «κόφτης»).
Με αυτές τις πέντε πολιτικές προϋποθέσεις μπορούμε επιστρέψουμε στην κανονικότητα και να βγούμε από την κρίση σε σταθερή, διαχρονική βάση. Διαφορετικά δεν αποκλείεται να μπούμε βαθύτερα (με ένα ίσως τέταρτο μνημόνιο και επιστροφή της απειλής του Grexit, μεταξύ άλλων)...
-Ο Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
 |
| "ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ", 29-30/10/16 |
Ο ΣΥΡΙΖΑ στην τρίτη θέση...
Του Π.Κ. Ιωακειμίδη
Μόνο εάν ο ΣΥΡΙΖΑ μπορούσε να μετεξελιχθεί σε Σοσιαλδημοκρατία ευρωπαϊκού τύπου (πράγμα μάλλον ανέφικτο) ή εάν περιέλθει τουλάχιστον στην τρίτη εκλογική θέση (πράγμα μάλλον εφικτό) μαζί με κάποιες άλλες προϋποθέσεις θα μπορέσει η Ελλάδα να επιστέψει στην πολιτική και οικονομική κανονικότητα. Ολα τα άλλα που λέγονται για δήθεν έξοδο από την κρίση είναι ευσεβείς πόθοι χωρίς αντίκρισμα στην πραγματικότητα. Στην Ελλάδα, αντίθετα με τις άλλες χώρες που πέρασαν από κρίση (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία, Κύπρος), η κρίση υπήρξε και είναι ένα κατά βάση πολιτικό παθογενές φαινόμενο.
Η οικονομική κρίση όπως εκδηλώθηκε με τα ελλείμματα και το χρέος υπήρξε το σύμπτωμα, το επιφαινόμενο των δομικών ελλειμμάτων του πολιτικού συστήματος. Η οικονομική κρίση (ελλείμματα, χρέος) προέκυψε δηλαδή από τον αχαλίνωτο κρατισμό, την εκτεταμένη διαφθορά και τον άκρατο «πελατειασμό» (clientelism) όπως εκφράστηκε με ιδιαίτερη ένταση στην περίοδο διακυβέρνησης 2004-2009. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν (και) αμιγώς οικονομικές παθογένειες συνδεόμενες με το πρότυπο οικονομικής οργάνωσης και συμπεριφοράς της χώρας (ελλείμματα παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας, καταναλωτισμός κ.λπ.) ή ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση / ευρωζώνη δεν συνέβαλε στην επιδείνωση της κρίσης, κυρίως στα αρχικά στάδια εκδήλωσής της λόγω της αδυναμίας της να αντιδράσει γρήγορα και αποτελεσματικά στην αντιμετώπισή της. Ωστόσο η ελληνική κρίση είναι «made in Greece» ως κατά βάση πολιτικό φαινόμενο.
Για ορισμένους έξοδος από την κρίση σημαίνει επιστροφή στις αγορές. Οπωσδήποτε η επιστροφή θα είναι μια θετική εξέλιξη και μακάρι να επιτευχθεί το ταχύτερο δυνατό (αν και πολλοί, όπως το Bruegel, αμφιβάλλουν). Αλλά σε καμία περίπτωση δεν συνιστά έξοδο από την κρίση. Ούτε έξοδο από την κρίση συνιστά απλά η επιστροφή σε κάποιους (αναιμικούς) ρυθμούς ανάπτυξης, όσο σημαντικοί κι αν είναι αυτοί.
Πραγματική έξοδο από την κρίση θα έχουμε εάν και όταν επικρατήσουν οι πολιτικές εκείνες συνθήκες και προϋποθέσεις (θεσμικές, κανονιστικές κ.λπ.) που θα εγγυώνται ότι η χώρα μπορεί να προχωρήσει σε μια κανονικότητα που σε σταθερές βάσεις θα διασφαλίζει την προοπτική οικονομικής/κοινωνικής ευημερίας και ποιότητα/βάθεμα της δημοκρατίας μέσα από ριζοσπαστικές εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις ενώ παράλληλα θα αποκλείει την επιστροφή/ανακύκλωση των διαχρονικών κρίσεων που χαρακτηρίζουν την ελληνική ιστορική διαδρομή από την εγκαθίδρυση του νεοελληνικού κράτους.
Κατά την άποψή μου οι πολιτικές συνθήκες/προϋποθέσεις αυτές είναι πέντε (χωρίς τις οποίες δεν υπάρχει επιστροφή στην κανονικότητα και έξοδος από την κρίση):
1. Ανατοποθέτηση του ΣΥΡΙΖΑ.
2. Δημιουργία ισχυρής μεταρρυθμιστικής πολιτικής δύναμης.
3. Διαμόρφωση βασικού πολιτικού consensus για το μέλλον της χώρας.
4. Ηττα του εθνολαϊκισμού.
5. Επιστροφή στην ευρωπαϊκή θεσμική κανονικότητα.
1. Ανατοποθέτηση ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ προσιδιάζει σήμερα στη δύναμη που κατά τον M. Olson («The Rise and Decline of Nations» - 1982) μπλοκάρει την εκσυγχρονιστική μεταρρύθμιση κρατώντας την κοινωνία σε ομηρεία. Ασκεί ένα είδος «veto power» στον ουσιαστικό ορθολογικό εκσυγχρονισμό με οριακές εξαιρέσεις. Με αυτό το δεδομένο πραγματική έξοδος από την κρίση δεν μπορεί να υπάρξει. Επομένως δύο τινά θα πρέπει να συμβούν: η ο ΣΥΡΙΖΑ να μετεξελιχθεί από μια κατά βάση «εθνολαϊκοανατρεπτική» δύναμη σε ορθολογική μεταρρυθμιστική δύναμη σοσιαλδημοκρατικής λογικής ή να περιέλθει σε όσο το δυνατόν πλέον ακίνδυνη θέση που θα ελαχιστοποιεί την άσκηση της «veto power». Και αυτό πρακτικά σημαίνει να περιέλθει τουλάχιστον στην τρίτη θέση σε εκλογική δύναμη. Γιατί και στη δεύτερη θέση να είναι χωρίς μετεξέλιξη θα μπορεί τελικά να μπλοκάρει, όπως το έκανε στο παρελθόν, κάθε ουσιαστική εκσυγχρονιστική προσπάθεια. (Εύχομαι να ακολουθήσει την πρώτη επιλογή, αν και εμφανίζεται μάλλον δύσκολο, όπως έδειξαν και οι συζητήσεις του συνεδρίου.)
2. Ισχυρή μεταρρυθμιστική δύναμη σοσιαλδημοκρατικής λογικής. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα παραμείνει σε εν δυνάμει αστάθεια και ανήμπορο να προωθήσει ριζικές προοδευτικές εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις για όσο χρόνο απουσιάζει η ισχυρή κεντροαριστερή/σοσιαλδημοκρατική δύναμη ευρωπαϊκού προσανατολισμού στη χώρα. Αυτή η «πολιτική κακοφωνία» που δεν απαντάται σε άλλη χώρα της ΕΕ θα πρέπει να εκλείψει (με τη δημιουργία της ισχυρής Σοσιαλδημοκρατικής δύναμης με πυρήνα τη Δημοκρατική Συμπαράταξη).
3. Βασικό Conensus. Η διάπλαση βασικού πολιτικού consensus/ συναίνεσης γύρω από τις στρατηγικές επιδιώξεις της χώρας για το μέλλον συνιστά επιτακτική προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση με την προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Η ελληνική εμπειρία δείχνει ότι χωρίς βασικό consensus δεν προωθούνται ή στεριώνουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ενώ η εμπειρία των άλλων χωρών (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος) επιβεβαιώνει ότι με βασική πολιτική συναίνεση βγαίνεις σχετικά γρήγορα από την κρίση και τα μνημόνια, και δρομολογείς την ανάπτυξη.
4. Ηττα του εθνολαϊκισμού. Ο εθνολαϊκισμός που θέλει την Ελλάδα μια εσώκλειστη χώρα βυθισμένη «στον εξαιρετισμό της», που απειλείται απ' όλους και είναι θύμα όλων (σύνδρομο θυματοποίησης), μια χώρα που οι πολίτες της δεν ευθύνονται για τίποτα και οι ξένοι φταίνε για όλα τα δεινά της, αποτελεί την πλέον τοξική δύναμη που εμποδίζει την έξοδο από την κρίση. Θα πρέπει να ηττηθεί καθολικά.
5. Επιστροφή στη θεσμική κανονικότητα της ΕΕ. Με την έννοια κανονικότητα εννοείται η επιστροφή της χώρας σε όλες τις θεσμικές και κανονιστικές ρυθμίσεις που ισχύουν για όλες τις άλλες χώρες-μέλη της ευρωζώνης (π.χ. ποσοτική χαλάρωση) χωρίς αμφισβητήσεις (π.χ. Grexit) ή ειδικές ρυθμίσεις κομμένες-ραμμένες για τη χώρα (π.χ. «κόφτης»).
Με αυτές τις πέντε πολιτικές προϋποθέσεις μπορούμε επιστρέψουμε στην κανονικότητα και να βγούμε από την κρίση σε σταθερή, διαχρονική βάση. Διαφορετικά δεν αποκλείεται να μπούμε βαθύτερα (με ένα ίσως τέταρτο μνημόνιο και επιστροφή της απειλής του Grexit, μεταξύ άλλων)...
-Ο Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου