Και τελικά η Ελλάδα. Πήγε στην κόλαση (μεταξύ άλλων, σχεδόν έξω από το ευρώ) και γύρισε. Γύρισε σε μια κάποια κανονικότητα...

Από "ΤΑ ΝΕΑ"

"ΤΑ ΝΕΑ", 27/12/19

ΤΟΥ Π.Κ. ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗ

Το τέλος του 2019 σηματοδοτεί για ορισμένους και το τέλος και της δεύτερης δεκαετίας του εικοστού πρώτου και την αρχή μιας νέας. Η απερχόμενη περίοδος (2010-2019) υπήρξε χωρίς υπερβολή συγκλονιστική. «Τα είχε» και «τα είδε» όλα, από την Αραβική Ανοιξη (2011), την άνοδο του Ντ. Τραμπ στην εξουσία (2016), τις μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών (προσφυγικό / μεταναστευτικό - 2015), την οικονομική κρίση, τη σχεδόν πτώση και άνοδο του ευρώ (2010-2012), την εξόντωση του Οσάμα μπιν Λάντεν (2011) αλλά όχι και της διεθνούς τρομοκρατίας, μέχρι την έκρηξη της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, της τεχνητής νοημοσύνης, big data και πολλά άλλα. Αλλά εάν ήθελε κάποιος (να επιχειρήσει) να ορίσει τις κεντρικές και πλέον σταθερές τάσεις (megatrends) που τη διαμόρφωσαν αλλά και που μάλλον «συνεχίζουν» μέσα στην επόμενη θα κατέληγε στον παρακάτω κατάλογο:

• Πρώτον, η άνοδος και επέκταση της ανελεύθερης δημοκρατίας παγκοσμίως και πρωτίστως στην Ευρώπη, τον παραδοσιακό χώρο της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Χώρες όπως Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Τουρκία πέρασαν στην ανελεύθερη δημοκρατία μέσα στη δεκαετία. Αλλά και πέρα από τις χώρες αυτές, άλλες με - υποτίθεται - εδραιωμένους φιλελεύθερους θεσμούς, όπως το Ην. Βασίλειο, η Ιταλία, η Γερμανία, φαίνεται να ερωτοτροπούν με μορφές και πρακτικές ανελεύθερης δημοκρατίας. Και βεβαίως ΗΠΑ, Ινδία, Μεξικό, Βραζιλία, κ.ά. Ο αυταρχικός εθνολαϊκισμός μπορεί να μην κατάφερε να καταλάβει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όπως φιλοδοξούσε, κατάφερε ωστόσο να δηλητηριάσει την πολιτική agenda με τις τοξικές του ιδέες και προτάσεις. Η άλλη όψη της ανόδου της ανελεύθερης δημοκρατίας υπήρξε η συρρίκνωση της Αριστεράς και της Σοσιαλδημοκρατίας σε Ευρώπη και ΗΠΑ με τελευταίο θύμα το Εργατικό Κόμμα στο Ην. Βασίλειο. Και οι προοπτικές είναι μάλλον δυσοίωνες.

• Δεύτερον, η άλλη παράλληλη τάση της δεκαετίας υπήρξε η συρρίκνωση και τελικά πλήρης εξασθένιση του πολυμερούς διεθνούς συστήματος κανόνων και θεσμών. Τη βασική ευθύνη γι' αυτό φέρει η Αμερική (του Ντ. Τραμπ), η χώρα δηλαδή που έχτισε το σύστημα αυτό. Η εξασθένιση αντανακλάται στην αδυναμία θεσμών όπως του ΟΗΕ να προλάβουν ή να επιλύσουν συγκρούσεις. Αυτό που φαίνεται βαθμιαία να επικρατεί είναι «η πολιτική του ισχυρού και της ισχύος». Με τις συγκρούσεις να πολλαπλασιάζονται και τις διακρατικές και άλλες αντιπαλότητες να διευρύνονται. Αυτή τη στιγμή το παγκόσμιο σύστημα φαίνεται να μην έχει ούτε θεσμική ούτε πολιτική ηγεσία. Αστάθεια και ρευστότητα επικρατούν.

• Τρίτον, με τις σαφώς αρνητικές αυτές τάσεις είναι σημαντικό να εντοπίζεται ως τρίτη τάση κάτι ιδιαίτερα θετικό, αν και αναπόφευκτο: η άνοδος ως μείζονος σημασίας θέμα στην παγκόσμια ατζέντα της κλιματικής κρίσης. Πρώτα απ' όλα η αδήριτη πραγματικότητα, πυρκαγιές, πλημμύρες, ακραία καιρικά φαινόμενα αλλά και ο ρόλος προσωπικοτήτων (η 16χρονη Γκρέτα Τούνμπεργκ) κινητοποίησαν πολίτες και κοινωνίες, ιδιαίτερα τους νέους, για την ανάγκη άμεσης δράσης για την αντιμετώπιση της κρίσης. Δεν έχουν όμως ακόμη πεισθεί πλήρως ή καθόλου οι πολιτικές ηγεσίες (κυρίως στις ΗΠΑ).

• Τέταρτον, η επόμενη μεγάλη τάση συνδέεται με την άνοδο της Κίνας στο παγκόσμιο σύστημα, όχι μόνο ως οικονομικής υπερδύναμης αλλά και ως πολιτικής με δράσεις και πρωτοβουλίες παγκόσμιας εμβέλειας και επιρροής. Αυτό προσφέρει ευκαιρίες αλλά εγκυμονεί και κινδύνους όπως μια «Θουκιδίδεια παγίδευση» για σύγκρουση με τις ΗΠΑ (Graham Allison).

• Πέμπτον, η πλέον θετική τάση βρίσκεται ωστόσο στο γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία μέσα στη δεκαετία τα γνώρισε όλα, κλείνει την περίοδο αυτή με ενισχυμένη τη θέση της και αποδοχή της, παρά το Brexit, την οικονομική κρίση, τις απειλές και προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Και με μια συγκρατημένα αισιόδοξη, αν και δύσκολη προοπτική.

Και τελικά η Ελλάδα. Πήγε στην κόλαση (μεταξύ άλλων, σχεδόν έξω από το ευρώ) και γύρισε. Γύρισε σε μια κάποια κανονικότητα...

-Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών