"...Δεν κρίνω εδώ - να εξηγούμαστε - την ουσία των επιλογών του καθενός. Καυτηριάζω τη συσκευασία τους, το άψογο είτε επιμελώς τσαλακωμένο προφίλ, προϊόν των επιτελείων. Αυτή την προσομοίωση πραγματικότητας με την οποία μας βομβαρδίζουν καθ' οδόν προς την κάλπη...."

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 28-30/04/17

Τοτέμ στην κάλπη

"ΑΣΤΑΘΜΗΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ", του Χρήστου Χωμενίδη


Η Μαρίν Λεπέν εμφανίζεται στο προεκλογικά της σποτ να πιλοτάρει ελικόπτερο, να τιμονεύει ιστιοπλοϊκό, να καβαλάει άλογο. Οταν μιλάει για το μεγαλείο της Γαλλίας βλέπουμε τον ανδριάντα της έφιππης Ζαν Ντ' Αρκ. Οταν επικαλείται το φύλο της - «είμαι γυναίκα!» - ξεφυλλίζει ένα παλιό άλμπουμ και η κάμερα ζουμάρει σε μια φωτογραφία από τα πρώτα νιάτα της, όπου πράγματι φαντάζει «να την πιεις στο ποτήρι». 

 
Ο Εμανουέλ Μακρόν μας δείχνει αγρούς και ανεμογεννήτριες, εργάτες και φοιτητές, μελισσοκόμους και νοσηλευτές. Σφίγγει χέρια, αγκαλιάζει μωρά, επισκέπτεται φτωχόσπιτα. Ενώνει διά της παρουσίας του τα πιο ετερόκλητα.

Ο Ζαν-Λικ Μελανσόν ξεπροβάλλει - πού αλλού; - εν μέσω διαδηλώσεων. Λάβαρα να ανεμίζουν, γροθιές να υψώνονται, ένα κοριτσάκι με κουκούλα στο χρώμα του αίματος παραπέμπει στην επαναστατημένη Γαλλία, θυμίζει ωστόσο περισσότερο την Κοκκινοσκουφίτσα. Ρητορεύοντας ο Μελανσόν δίνει - υποτίθεται - φωνή σε εκείνους που μένουν «αόρατοι» για τις καπιταλιστικές κυβερνήσεις. Σε εκείνους που τους μέλλεται να αλεστούν στις μυλόπετρες της παγκοσμιοποίησης.


Το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν έγκειται στην κακογουστιά, στο κιτς του προπαγανδιστικού υλικού. Αλλά στο ότι κάθε πλάνο στις ταινίες, κάθε φράση στις ομιλίες των υποψηφίων, όποιο στιγμιότυπο δημοσιοποιείται μέσω του Τύπου και των social media είναι - αν όχι σκηνοθετημένο - προσεκτικότατα επιλεγμένο. Στοχεύει σε κάποια κοινωνική κατηγορία ή και στο σύνολο του πληθυσμού. Πίσω από κάθε υποψήφιο εργάζεται πυρετωδώς ένα επιτελείο από διαφημιστές, ψυχολόγους, δημοσκόπους. Τον προπονεί, τον ρετουσάρει, τον μεταμορφώνει επιδέξια σε τοτέμ. Σε ένα κινούμενο κάτοπτρο που αντανακλά τις ελπίδες του έθνους του.

Σε περασμένες εποχές, τους ηγεμόνες τούς αντίκριζες ως αγάλματα ή πάνω σε νομίσματα, φλουριά κωνσταντινάτα και λοιπά. Ο Καίσαρας και ο Καρλομάγνος δεν μετρούσαν ψηφοδέλτια. Οργάνωναν πολεμικές - όχι προεκλογικές - εκστρατείες. Η αφοσίωση των υπηκόων σφραγιζόταν με τη ζωή τους. Πόσοι ήταν πρόθυμοι να οδηγηθούν στη μάχη από τον «τρισμέγιστο», τον «ισόθεο» και να πεθάνουν κραυγάζοντας το όνομά του;

Η δημοκρατία έφερε τον μπελά της διεκδίκησης της λαϊκής ψήφου. Επιβιώνουν ασφαλώς και στις πιο προοδευμένες κοινωνίες φεουδαρχικά κατάλοιπα - ανταλλάσσονται κι εκεί κουκιά με ρουσφέτια. Τον μέσο ωστόσο πολίτη δεν τον εξαγοράζεις. Πρέπει να τον γοητεύσεις, να τον πείσεις, να τον κερδίσεις. Να τον κάνεις - αν όχι να σε ερωτευτεί - να σε εμπιστευτεί. Και εφόσον ποτέ κανείς πολιτικός, κανένας άνθρωπος, δεν διαθέτει το χάρισμα του φλαουτίστα του Χάμελιν, που τον ακολουθούσαν παιδιά και ποντίκια όπου και αν πήγαινε, επιστρατεύονται οι image makers. Οι κατασκευαστές εικόνας.

Παλαιότερα, τα τρωτά ή τα αμφιλεγόμενα σημεία των ηγετών κρύβονταν σαν ύψιστα κρατικά μυστικά. Για το χατίρι του Φραγκλίνου Ρούζβελτ αποκλειστικά, λειτουργούσε - λέει - ένας σταθμός του μετρό στη Νέα Υόρκη. Επαιρνε το ασανσέρ ο πρόεδρος και ανέβαινε στο ξενοδοχείο του δίχως κανένα αδιάκριτο μάτι να δει ότι ήταν ανάπηρος, καθηλωμένος σε καροτσάκι. Οι μυστικές υπηρεσίες φρόντιζαν να καλύπτουν τις ερωτοδουλειές των αδελφών Κένεντι, αξιοποιώντας ενίοτε προς το συμφέρον τους τις απόρρητες πληροφορίες. Η ύπαρξη της εξώγαμης κόρης του Μιτεράν έγινε γνωστή με καθυστέρηση δεκαετιών.


Στον ψηφιακό μας κόσμο, τα δημόσια πρόσωπα είναι εκτεθειμένα από παντού. Ευφυώς λοιπόν οι image makers, αντί να κουκουλώνουν, επιδιώκουν να βάζουν σε όλα ανεξαιρέτως τα χαρακτηριστικά του πελάτη τους θετικό πρόσημο.

Εφερε στον κόσμο η κάποτε υποψήφια αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Σάρα Πέιλιν ένα παιδί με σύνδρομο Down μολονότι αυτό είχε διαγνωσθεί από τον προγεννητικό έλεγχο; Κάποιοι θα την καταδικάσουν που δεν διέκοψε την κύηση. Περισσότεροι θα τη θαυμάσουν για το θάρρος της. Και ακόμα πιο πολλοί για τη χριστιανική της πίστη, που την απέτρεψε να κάνει άμβλωση.

Είναι ο Εμανουέλ Μακρόν παντρεμένος με μια γυναίκα δυόμισι δεκαετίες μεγαλύτερη του; Οι καχύποπτοι ή και ειρωνικοί ακόμα μορφασμοί μερικών κακεντρεχών θα μοιάζουν ψύλλοι στ' άχυρα εμπρός στα πλήθη τα οποία θα επιδοκιμάσουν - για λόγους έστω πολιτικής ορθότητας - την επιλογή του, πιθανόν δε και να συγκινηθούν από την έμπρακτη απόδειξη ότι ο έρως χρόνια δεν κοιτά.

Δεν κρίνω εδώ - να εξηγούμαστε - την ουσία των επιλογών του καθενός. Καυτηριάζω τη συσκευασία τους, το άψογο είτε επιμελώς τσαλακωμένο προφίλ, προϊόν των επιτελείων. Αυτή την προσομοίωση πραγματικότητας με την οποία μας βομβαρδίζουν καθ' οδόν προς την κάλπη.

Βγαίνοντας κάποτε από το σπίτι μου ήρθα αντιμέτωπος με την πιο πορνογραφική εικόνα που είχα αντικρίσει ποτέ. Επρόκειτο για μια γιγαντοαφίσα του Κώστα Καραμανλή. Το πρόσωπό του ήταν φωτογραφισμένο από τόσο κοντά, οι πόροι του δέρματός του εικονίζονταν με τέτοια λεπτομέρεια ώστε μόνο αν τον φιλούσες στο στόμα θα τον έβλεπες έτσι. Οι ερωτευμένοι ωστόσο συνηθίζουν να κλείνουν στο φιλί τα μάτια.