Μάλλον ουτοπική είναι και η σκέψη πως στην προσπάθεια θα συμβάλουν «οι πλατφόρμες και οι τεχνολογικές εταιρείες», επιδεικνύοντας σεβασμό και αναπτύσσοντας «εφαρμογές προστασίας». Οι σχετικοί κολοσσοί δεν διαθέτουν τέτοιες ευαισθησίες, αλλά ακόμη κι αν υποχρεώνονταν νομικά να τις αποκτήσουν, θα μπορούσαν μόνο να παραστήσουν ότι τις απέκτησαν. Οι μεγάλες εταιρείες δεν αντλούν κέρδος από τον περιορισμό των δραστηριοτήτων τους, επομένως δεν έχουν κίνητρο να αφιερώσουν ιδέες, εργατοώρες και χρήματα σε κάτι που δεν τους συμφέρει. Αν περιμένουμε δηλαδή οι κερδισμένοι του εθισμού να τον καταστείλουν, μάλλον κάτι δεν έχουμε καταλάβει καλά σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων σε ένα πολύ βασικό επίπεδο. Υπάρχει βέβαια και η πιθανότητα το πρόβλημα να έχει ξεφύγει από την εποπτεία φυσικών και νομικών οντοτήτων. Το ίδιο το Διαδίκτυο έχει πια ξεφύγει από τον έλεγχο εκείνων που υποτίθεται πως το ελέγχουν: το Ιντερνετ υπάρχει σε εμπόλεμες ζώνες, σε επικράτειες δικτατορικών καθεστώτων, ακόμα και στους διαλόγους μας ως ωτακουστής όταν δεν το χρησιμοποιούμε. Γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο ότι η λύση του εθισμού δεν βρίσκεται στο αντικείμενό του, αλλά στις βαθύτερες ανάγκες που ο εθισμός καλύπτει....

 Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 28/12/24

ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΑΡΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ


Ίντερνετ και νοσταλγία

Με την απαραίτητη καλή προαίρεση, μπορεί κάποιος να αναγνώσει την «εθνική στρατηγική για την προστασία των ανηλίκων από τους κινδύνους του Διαδικτύου και τον εθισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» εκτός του στομφώδους πλαισίου της. Μπορεί να βρει σε αυτήν ρεαλιστικό πνεύμα, αντί της άμετρης φιλοδοξίας για την οποία το λεκτικό σχήμα μάς προδιαθέτει. Αλλωστε, τόσο ο πρωθυπουργός όσο και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος με δηλώσεις τους προσπάθησαν να χαμηλώσουν τις υψηλές προσδοκίες που αυτομάτως γεννά το επικοινωνιακό όχημα της «εθνικής στρατηγικής», μιλώντας για τις περιορισμένες δυνατότητες που έχει κάθε κράτος μόνο του, για το ζητούμενο της ισορροπίας, της μη δαιμονοποίησης της τεχνολογίας και για τον «πήχυ της πραγματικότητας», πάνω από τον οποίο η κυβέρνηση δεν μπορεί να λάβει αποφάσεις. Καλά όλα αυτά, αξιόλογη και η διαφαινόμενη πρόθεση. Το σχέδιο όμως δεν παύει να αποπνέει ένα είδος νοσταλγίας για τον «παλιό καλό καιρό» και για τις εποχές που «παίζαμε σε αλάνες και γυρνούσαμε σπίτι γεμάτοι χώματα». Η υπόνοια αυτή, αν ευσταθεί, είναι ελαφρώς επικίνδυνη.

Το πρόβλημα πίσω από το πρόβλημα

Είναι οι κίνδυνοι του Διαδικτύου για κάποιο λόγο ανώτεροι από τους κινδύνους, ας πούμε, των ναρκωτικών ή της νεανικής βίας; Είναι ο εθισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πιο ανησυχητικός από το πλήθος άλλων εθισμών στους οποίους μπορεί να παραδοθεί κάποιος ανήλικος; Η περιπτωσιολογία των κακών ενδεχομένων δεν είναι βέβαια διαγωνισμός, ούτε η μία απειλή συμψηφίζεται με την άλλη, όμως το γεγονός ότι η «εθνική στρατηγική» στοχεύει στη διαδικτυακή έκφανση της ζωής των νέων είναι ελαφρώς ύποπτο· την παγίδα της τεχνοφοβίας δεν τη γλιτώνουμε δηλώνοντας απλώς πως δεν είμαστε τεχνοφοβικοί. Επιπλέον, οι περιορισμοί στη χρήση των ψηφιακών μέσων, για να είναι σοβαροί κι αποτελεσματικοί, προϋποθέτουν βαθιά κατανόηση των μέσων αυτών τόσο από πλευράς τεχνικής όσο και από πλευράς κουλτούρας. Μήπως, αντί να επέμβουμε στον (ενίοτε πολύ προβληματικό) τρόπο που διαχειρίζονται οι νέοι τον χρόνο τους, να κάνουμε μια προσπάθεια αποκωδικοποίησής του; Κι αν ο εθισμός δεν είναι το πρόβλημα, αλλά το σύμπτωμα του προβλήματος;

Γονείς -υπερήρωες

Η προσδοκώμενη συμμετοχή των γονέων στην εκστρατεία κατά των διαδικτυακών κινδύνων είναι αμφιβόλου στρατηγικής ορθότητας. Οι γονείς μπορούν να παρέμβουν στον τρόπο και στο περιεχόμενο της διαδικτυακής περιήγησης των παιδιών τους εφόσον αυτά είναι μικρά και άμεσα εξαρτώμενα από εκείνους. Οταν μιλάμε πια για εφήβους, όμως, ένας τέτοιος έλεγχος είναι υπερβολικά παρεμβατικός και, ως τέτοιος, μη ρεαλιστικός (εκτός αν κάποιος φαντάζεται τους γονείς ως κινηματογραφικούς υπερήρωες και τα παιδιά ως πειθήνιους ημιενηλίκους γεμάτους ωριμότητα και κατανόηση). Επιπλέον, οι γονείς σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι καν πρόθυμοι να μπουν ανάμεσα στα παιδιά και στα κινητά τους. Με δεδομένα τα κοινωνικοοικονομικά προσκόμματα που, στην πλειονότητά τους, οι οικογένειες αντιμετωπίζουν σχεδόν σε κάθε τομέα της ζωής τους, το Διαδίκτυο είναι μια φθηνή επιλογή που τους κρατάει όλους ικανοποιημένους, αποσιωπώντας την υπαρξιακή απελπισία που θα ξεσπούσε διαφορετικά.

Υπερβάσεις

Μάλλον ουτοπική είναι και η σκέψη πως στην προσπάθεια θα συμβάλουν «οι πλατφόρμες και οι τεχνολογικές εταιρείες», επιδεικνύοντας σεβασμό και αναπτύσσοντας «εφαρμογές προστασίας». Οι σχετικοί κολοσσοί δεν διαθέτουν τέτοιες ευαισθησίες, αλλά ακόμη κι αν υποχρεώνονταν νομικά να τις αποκτήσουν, θα μπορούσαν μόνο να παραστήσουν ότι τις απέκτησαν. Οι μεγάλες εταιρείες δεν αντλούν κέρδος από τον περιορισμό των δραστηριοτήτων τους, επομένως δεν έχουν κίνητρο να αφιερώσουν ιδέες, εργατοώρες και χρήματα σε κάτι που δεν τους συμφέρει. Αν περιμένουμε δηλαδή οι κερδισμένοι του εθισμού να τον καταστείλουν, μάλλον κάτι δεν έχουμε καταλάβει καλά σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων σε ένα πολύ βασικό επίπεδο. Υπάρχει βέβαια και η πιθανότητα το πρόβλημα να έχει ξεφύγει από την εποπτεία φυσικών και νομικών οντοτήτων. Το ίδιο το Διαδίκτυο έχει πια ξεφύγει από τον έλεγχο εκείνων που υποτίθεται πως το ελέγχουν: το Ιντερνετ υπάρχει σε εμπόλεμες ζώνες, σε επικράτειες δικτατορικών καθεστώτων, ακόμα και στους διαλόγους μας ως ωτακουστής όταν δεν το χρησιμοποιούμε. Γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο ότι η λύση του εθισμού δεν βρίσκεται στο αντικείμενό του, αλλά στις βαθύτερες ανάγκες που ο εθισμός καλύπτει.