Αγαπώ τα παιδιά. Βιβλιοθηκονόµος, χρόνια πριν, στη Βιβλιοθήκη του Κολλεγίου Αθηνών, είχα ονειρευτεί την ηµέρα που οι µικροί µας φίλοι, µαθητές και µαθήτριες, θα «φτιάξουν ένα δικό τους παραµύθι», υποβοηθώντας εµείς µε δικές µας έντεχνες ερωτήσεις-προκλήσεις, αντί να τους διηγούµαστε ή να τους διαβάζουµε φανταστικές ιστορίες. Τη στιγµή που το όνειρό µου έγινε πραγµατικότητα, η αφύπνιση της παιδικής δηµιουργικότητας µε εξέπληξε και παράλληλα µε δικαίωσε. Η χαρά που ζωγραφίστηκε στα πρόσωπά τους µε τη λέξη «µπορώ κι εγώ να κάνω ένα παραµύθι» να γίνεται βίωµα, µου χάρισε στιγµές ευφορίας και, παράλληλα, µια πρόταση: Ας δώσουµε σήµερα στα παιδιά έναν ειρηνικό τρόπο απόδρασης από την τραυµατική πολλές φορές πραγµατικότητα, αφυπνίζοντας τη δύναµη της φαντασίας µε δηµιουργικές στιγµές που πλουτίζουν το λεξιλόγιο και τις γνώσεις, αποκαλύπτοντας παράλληλα τις επιδιώξεις και τα όνειρά τους. Την ώρα του παραµυθιού κυριαρχεί η ενότητα αφού εκδράµουµε όλοι µαζί σε τόπους άγνωστους που εµείς θέλουµε να πάµε αυτοσχεδιάζοντας χωρίς περιορισµούς. Αυτή η αίσθηση της ενότητας, της οµαδικότητας και της συντροφικότητας στην κοινή µας πορεία προς τα «ονείρατα» θα περάσει ασφαλώς και στην καθηµερινότητά µας. Μήπως ήρθε ο καιρός να ειρηνεύσει η βία, µε αυτόν τον τρόπο, από τα πρώτα µας παιδικά βήµατα στον χώρο της µάθησης αλλά και της ζωής; Μήπως;...

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" (φύλλο 20/04/24)

Θα ήταν η «πρώτη τους φορά». Δεν είχαν ξαναδεί αυτοκίνητο, εκεί στα ορεινά, και ο πόθος τους για μια βόλτα ήταν ασυγκράτητος. Παρακάλεσαν τον οδηγό αλλά βρήκαν κλειστές τις πόρτες. Ούτε φανταζόταν ότι μόλις είχε στρώσει τον δρόμο για την εκδίκηση της «μαρίδας». Η φωτογραφία (συλλογή Χαρίλαου Πατέρα) μας μεταφέρει σε όμορα χρόνια από αυτά της αφήγησης του επιστολογράφου της «Κ», στην οδό Πατησίων του Μεσοπολέμου, στο ύψος του «Κήπου του Μουσείου». Σούστες, αυτοκίνητα και λεωφορεία σε ώρα κυκλοφοριακού φόρτου. Τονίζεται ότι οι Αθηναίοι επί δεκαετίες οργάνωναν εκδρομές με κάθε είδους άμαξες στην – δικαίως– πιο αγαπημένη από τις εξοχές της πρωτεύουσας, το «προάστιο» Πατήσια. Από το παλαιότερο αφιέρωμα της «Κ», «Αθηναϊκοί Δρόμοι», Επτά Ημέρες.

Η εκδίκηση της «µαρίδας» στον «άκαρδο» οδηγό

Κύριε διευθυντά,,

Η Καστανιά Αγράφων ήταν σηµαντικό παραθεριστικό κέντρο της περιοχής πριν από τον πόλεµο του 1940. Γέµιζε το καλοκαίρι από καµπίσιους που δεν µπορούσαν να αντέξουν τη ζέστη, και την ελονοσία.

Οι παραθεριστές ήταν κυρίως από την πόλη της Καρδίτσας και από τις κωµοπόλεις Σοφάδες και Παλαµά. Υπήρχαν και οι απόγονοι Καστανιωτών από Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Βόλο.

Η διαδροµή από Καρδίτσα διαρκούσε έξι ώρες µε τα µουλάρια. Ωσπου µια µέρα εµφανίστηκε το πρώτο αυτοκίνητο. Ηταν το καλοκαίρι του 1937. Το γεγονός σχολιάστηκε από την εφηµερίδα «Θεσσαλική φωνή» της Καρδίτσας:

«Ευχάριστον άγγελµα από την Καστανιάν διά τους φίλους της εξοχής και τους εκδροµείς. Το τµήµα της οδού που συνδέει το χωρίον µε την εθνική οδόν Καρδίτσης - Αγρινίου επεσκευάσθη διά της προσωπικής εργασίας των κατοίκων και διά της οικονοµικής συµβολής πολλών παραθεριστών. Από σήµερον η δι’ αυτοκινήτου µετάβασις εις Καστανιάν δεν αποτελεί άθλον. Θα είναι η οµαλωτέρα διαδροµή. Ας επιληφθούν της ευκαιρίας όσοι αγαπούν τον έλατο, την καλλιθέαν των γραφικών τοπίων της Καστανιάς».

Η εµφάνιση των αυτοκινήτων συντάραξε την πιτσιρικάδα που, για πρώτη φορά, έβλεπε αυτοκίνητο. ∆ιακαής πόθος των παιδιών ήταν ένας περίπατος µε το αυτοκίνητο. Εκλιπαρούσαν τον αυτοκινητιστή Καΐπη να τους πάει µια βόλτα. Ανάλγητος ο Καΐπης, όχι µόνο ήταν αρνητικός αλλά και... διαολόστελνε τα παιδιά µε φανερή κακία. ∆εν πέρασε όµως ατιµωρητί αυτή η σκληρή συµπεριφορά του. Τα παιδιά βρήκαν έναν ιδιαίτερα αποτελεσµατικό τρόπο για να τον τιµωρήσουν. Γνωρίζοντας την ώρα άφιξής του, προσδιόρισαν ένα κατάλληλο σηµείο της διαδροµής έξω από το χωριό και έστησαν ένα οδόφραγµα µε µεγάλες πέτρες και κλαδιά. Κρυµµένα πίσω από τα έλατα στη συνεχόµενη ελατοσκεπή πλαγιά, περίµεναν. Ανυποψίαστος, ο Καΐπης σταµάτησε αιφνιδιασµένος το αυτοκίνητο στο οδόφραγµα. Στρέφοντας το βλέµµα του προς την πλαγιά, διέκρινε ένα παιδί που δεν ήταν καλά κρυµµένο.

Ορµησε προς καταδίωξή µας αλλά πού να µας φτάσει. Ηµασταν όλοι γοργοπόδαροι σαν ζαρκάδια. Επέστρεψε ο Καΐπης και, µόνος όπως ήταν, αποµάκρυνε αγκοµαχώντας πέτρες και κλαδιά εκστοµίζοντας βρισιές και κατάρες για τα παλιόπαιδα. Εµείς, κρυµµένοι πίσω από τα έλατα, γελούσαµε χαιρέκακα.

Ο επόµενος οδηγός ήταν ο Καρβούνης. Ολως παραδόξως, το αίτηµά µας έγινε αµέσως δεκτό από τον Καρβούνη και µάλιστα για πολλές βόλτες.

Φαίνεται ότι εκείνος είχε ενηµερωθεί για την περιπέτεια του Καΐπη και προσάρµοσε δεόντως τη συµπεριφορά του. Ηταν µια νίκη για την πιτσιρικάδα...

ΑΓΓΕΛΟΣ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ,

 Επίτιµος ∆ιευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Σήµερα, µε άσβεστη την ανάγκη της προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο, το άρθρο του κ. Ν. Κωνσταντάρα «Καλύτερες, χειρότερες, απογοητευτικές εποχές» της Κυριακής 3/3/24, µε τη χαρακτηριστική φράση «Η πορεία της χώρας εξαρτάται όχι µόνο από επιτυχηµένες ή αποτυχηµένες πολιτικές, αλλά από την αισιοδοξία, τη χαρά των νέων», έγινε η πρόκληση για να σας γράψω.

Αγαπώ την Ελλάδα. Αγαπώ τη ζωή, κρατώντας σαν φυλαχτό τις χαρούµενες στιγµές των παιδικών µου χρόνων, τότε που τα παραµύθια µε το άτι της φαντασίας, µας οδηγούσαν σε ονειρεµένες περιπλανήσεις, σε χώρες µε κάµπους, βουνά και θάλασσες ανταµώνοντας, φανταστικά, µε ζωάκια, ιππότες και πανέµορφες νεράιδες, παίρνοντάς µας µακριά από τη ζοφερή, πολλές φορές, πραγµατικότητα.

Περίµενα ογδόντα (80) ολόκληρα χρόνια για να βιώσω την αξία του παραµυθιού και... ήρθε η ώρα! Πώς να ξεχάσω την κραυγή ενός άγνωστου άνδρα που ακουγόταν, µέσα από το ανοιχτό παράθυρο, καλοκαίρι, µέρες Κατοχής, να ουρλιάζει:

– «Πεινάω! Πεινάω!» πεσµένος κάτω στο πεζοδρόµιο.

Εντροµη η µητέρα µου, θυµάµαι, µε πήρε, τρίχρονη, στην αγκαλιά της και σπεύδοντας στην κουζίνα, έκλεισε όλες τις πόρτες για να αποµονώσει τους ήχους της κραυγής, ρωτώντας µε:

– Εµαθες τι έγινε; Κατεβαίνει ξαφνικά από το βουνό ο κακός λύκος ενώ το ελαφάκι ξεκουράζεται στη ρίζα της µεγάλης βελανιδιάς. Αν δεν προλάβει να φύγει, τότε...

Η κραυγή δεν ακουγόταν πια. Εµοιαζε να σβήνει σταδιακά αποσπώντας την προσοχή µου µε τη ροή της διήγησης που εξελισσόταν σ’ ένα ελπιδοφόρο τέλος, γι’ αυτό και σήµερα το παραµύθι στη νέα του µορφή συνεχίζει την παράδοση, αφού η καθηµερινότητα παρέχει άφθονες τραυµατικές και επικίνδυνες εικόνες, που καλό είναι να παραλείπονται σε ένα ταξίδι ονείρου και φαντασίας.

Αγαπώ τα παιδιά. Βιβλιοθηκονόµος, χρόνια πριν, στη Βιβλιοθήκη του Κολλεγίου Αθηνών, είχα ονειρευτεί την ηµέρα που οι µικροί µας φίλοι, µαθητές και µαθήτριες, θα «φτιάξουν ένα δικό τους παραµύθι», υποβοηθώντας εµείς µε δικές µας έντεχνες ερωτήσεις-προκλήσεις, αντί να τους διηγούµαστε ή να τους διαβάζουµε φανταστικές ιστορίες.

Τη στιγµή που το όνειρό µου έγινε πραγµατικότητα, η αφύπνιση της παιδικής δηµιουργικότητας µε εξέπληξε και παράλληλα µε δικαίωσε. Η χαρά που ζωγραφίστηκε στα πρόσωπά τους µε τη λέξη «µπορώ κι εγώ να κάνω ένα παραµύθι» να γίνεται βίωµα, µου χάρισε στιγµές ευφορίας και, παράλληλα, µια πρόταση: Ας δώσουµε σήµερα στα παιδιά έναν ειρηνικό τρόπο απόδρασης από την τραυµατική πολλές φορές πραγµατικότητα, αφυπνίζοντας τη δύναµη της φαντασίας µε δηµιουργικές στιγµές που πλουτίζουν το λεξιλόγιο και τις γνώσεις, αποκαλύπτοντας παράλληλα τις επιδιώξεις και τα όνειρά τους.

Την ώρα του παραµυθιού κυριαρχεί η ενότητα αφού εκδράµουµε όλοι µαζί σε τόπους άγνωστους που εµείς θέλουµε να πάµε αυτοσχεδιάζοντας χωρίς περιορισµούς. Αυτή η αίσθηση της ενότητας, της οµαδικότητας και της συντροφικότητας στην κοινή µας πορεία προς τα «ονείρατα» θα περάσει ασφαλώς και στην καθηµερινότητά µας. Μήπως ήρθε ο καιρός να ειρηνεύσει η βία, µε αυτόν τον τρόπο, από τα πρώτα µας παιδικά βήµατα στον χώρο της µάθησης αλλά και της ζωής; Μήπως;

Λίγα λόγια για την ιστορία του παραµυθιού στον Κόσµο, τις γνώµες και τις εµπειρίες Ελλήνων και ξένων για την αξία του, ίσως πείσουν τους ειδικούς να εντάξουν το παραµύθι σε µια σύγχρονη και πιο εποικοδοµητική µορφή, στο σχολικό πρόγραµµα.

Χαρούµενα παιδικά πρόσωπα ας λάµψουν ξανά.

Τα έχουµε ανάγκη όλοι µας! Ευχαριστώ την αγαπητή «Καθηµερινή» για την πολύτιµη συµβολή της στην καλλιέργεια της αγάπης µας για την Ελλάδα, την ποιότητα ζωής, την παιδεία, τον πολιτισµό και την παράδοση.

ΕΛΕΝΑ ΜΠΡΟΥΜΗ,

Βιβλιοθηκονόµος - συγγραφέας

Ο τουρκικός κίνδυνος που είχε αρχίσει πολλά χρόνια νωρίτερα (το 1071 στο Ματζικέρτ) έφτανε στο αποκορύφωµά του, απειλώντας πλέον και την ίδια την Ακρόπολη της Ρωµιοσύνης, την «Πόλη». Οι κάτοικοι έβλεπαν «εµπρός γκρεµό και πίσω ρέµα». Οι ιθύνοντες, καταπίνοντας τον πόνο και την οργή που είχε προκαλέσει η ∆΄ Σταυροφορία (η οποία διέλυσε το 1204 το ελληνόφωνο ανατολικο-ρωµαϊκό κράτος, το «Βυζάντιο») έβλεπαν ότι η µόνη ελπίδα βοήθειας θα µπορούσε να προέλθει από τη (µισητή στον λαό) ∆ύση. Η ∆ύση όµως εκπροσωπούµενη από τον παντοδύναµο Πάπα έθετε σκληρούς όρους: Ως προϋπόθεση της όποιας βοήθειας απαιτούσε την «Ενωση» των δύο Εκκλησιών, τουτέστιν την πλήρη υποταγή της Ορθόδοξης Ανατολής. 

Οι πολύµηνες εργασίες της Συνόδου έγιναν αρχικά στη Φερράρα και στη συνέχεια στη Φλωρεντία (1439), την πόλη-σύµβολο που ζούσε στο αποκορύφωµα της Αναγέννησης. Οι ταπεινώσεις και οι απάνθρωπες ταλαιπωρίες που υπέστησαν τα µέλη της πολυπρόσωπης βυζαντινής αντιπροσωπείας είναι αδιανόητες. Ολοι πλην ενός, υπέκυψαν τελικά στις πιέσεις, µπροστά στον έσχατο κίνδυνο. Mόνο ο Μητροπολίτης Εφέσου Μάρκος ο Ευγενικός αντέστη µέχρι τέλους και δεν υπέγραψε το τελικό κείµενο. Λέγεται ότι ο Πάπας ρώτησε αγωνιωδώς: Ο Μάρκος υπέγραψε; Οχι, του απάντησαν. Τότε, ουδέν εποιήσαµεν! Ο γενναίος αυτός άνθρωπος στις κρίσιµες εκείνες ώρες κράτησε ουσιαστικά µόνος στους ώµους του την αλήθεια της ορθόδοξης πίστης και την αξιοπρέπεια της ρωµιοσύνης. Και όµως, όχι ασφαλώς τυχαία, τα γυµνασιακά βιβλία παρασιωπούσαν την εκπληκτική αυτή µορφή και µας πρόβαλλαν ένα άλλο διακεκριµένο µέλος της βυζαντινής αντιπροσωπείας, τον Μητροπολίτη Τραπεζούντος Βησσαρίωνα, ο οποίος και «ανταµείφθηκε» µε τον τίτλο του Καρδιναλίου της Παπικής Εκκλησίας.

Σήµερα οι τουρκικές απειλές βρίσκονται και πάλι προ των πυλών της πατρίδας µας στο Αιγαίο. Πάλι, όπως στα µέσα του 15ου αιώνα, στρεφόµαστε ως ικέτες στη βοήθεια των ισχυρών «αδελφών» της δυτικής πολιτιστικής οικογένειας.

Επαφιέµεθα στις «ευγενείς» πιέσεις τους. Γιατί η «προστασία» τους απαιτεί ισχυρά ανταλλάγµατα: την πλήρη υποταγή στα γεωπολιτικά τους σχέδια. Η ηρωική µαρτυρία του Μάρκου του Ευγενικού πρέπει να µας προβληµατίσει και να αποτελέσει φωτεινό οδοδείκτη στην ανάσχεση της ηττοπαθούς ενδοτικότητάς µας.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΠΑΘΩΜΑ-ΜΑΣΤΟΡΟΠΟΥΛΟΥ

Αντιµάχεια Κω