ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΕΒΑΛΕ Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ...

Από το ημερολόγιό μου στο fb

προ έξι ετών

Από την "ΕΣΤΙΑ"

"ΕΣΤΙΑ", 25/02/15

 « Ν.Ε.Π.» 

τοϋ Χριστόφορου Χ. Ματιάτου 

Ν.Ε.Π. γιά Νοβάγια Έκονομιτσέσκαγια Πολιτικά, Νέα Οικονομική Πολιτική. Πρόκειται γιά τήν ονομασία πού δό­θηκε στην στροφή πού αποφάσισε καί πραγματοποίησε ό Λένιν στον κρίσιμο, βασικό, υπαρξιακό τομέα της οικονο­μίας τού νέου σοβιετικού κράτους. Κράτους πού έδειχνε νά έχει φθάσει στά έσχατα όρια του: δημιούργημα μιας επαναστάσεως, υποχρεωμένο νά ξεπεράσει έναν εμφύλιο πόλεμο καί νά αντιμετωπίσει ξένες επεμβάσεις, βρισκόταν περίπου στό έτος μηδέν, στό χάος. Ή χώρα ζούσε ύπό τό καθεστώς τού λεγομένου «εμπόλεμου κομμουνισμού», ή παράταση τού οποίου δέ φαινόταν εφικτή. Ή παραγωγή είχε καταρρεύσει. Ό πληθυσμός, καί στά αστικά κέντρα καί στην ύπαιθρο λιμοκτονούσε. Ταραχές ξεσπούσαν έδώ καί έκεΐ καί κλιμακώθηκαν μέχρι τήν ανταρσία τών ναυτών της Κρονστάνδης (Φεβρουάριος-Μάρτιος 1921). Ή χώρα, επίσης, στερείτο στελεχών, γιατί όπως γράφει γαλλική «Γενική Ιστορία τών Πολιτισμών»: «Οι άρχουσες τάξεις είχαν όχι μόνο χάσει τήν οικονομική καί πολιτική τους εξουσία, άλλα είχαν, κατά μεγάλο μέρος, φυσικώς εξαφανιστεί.»  

Ή στροφή πού έκανε ό Λένιν έγινε σέ αντίθεση προς διακηρυγμένες θεωρίες, διατυπωμένες θέσεις, διασαλπισθείσες δηλώσεις. Ή εξακολούθηση τών μέχρι τότε εφαρ­μοζομένων μέτρων θά ήταν ίσως ιδεολογικά ικανοποιητική, θεωρητικά συνεπής, κομματικά άψογη. Υπήρχαν όμως επαρκείς ενδείξεις ότι θά οδηγούσε σέ καταστροφή καί τό καθεστώς καί τή χώρα. Ή σωτηρία φαινόταν νά αποκλίνει άπό τήν κρατούσα πολιτική γραμμή, απαιτούσε κάποιες όχι ασήμαντες αβαρίες στή δογματική αρμονία, υποχρέ­ωνε σέ συμβιβασμούς, εξέθετε σέ επικρίσεις καί επιθέ­σεις, επέβαλλε αναγνώριση λαθών. Ό Λένιν έκανε τήν επι­λογή του. Τό λεξικό τού «Ελευθερουδάκη» γράφει: «Κατά τό δέκατον συνέδριον τοϋ κομμουνιστικού κόμματος (8 Μαρτίου 1921), ό Λένιν διεκήρυξεν ότι ή Ρωσία ήδυνάτει νά ανορθώση τόν οίκονομικόν αυτής βίον άνευ τής βοη­θείας ξένων τεχνιτών καί μηχανικών καί ότι ήτο απαραίτη­τος ή χρησιμοποίησις κεφαλαίων έκ τού εξωτερικού.» Τό προαναφερθέν γαλλικό σύγγραμμα κάνει λόγο γιά «... κά­λεσμα προς τήν ιδιωτική πρωτοβουλία γιά τήν ανοικοδόμη­ση τής οικονομίας». Ό καπιταλισμός, λοιπόν, κλήθηκε, παρακλήθηκε νά συνδράμει τόν αναξιοπαθούντα σοσιαλισμό, έστω καί προσωρινά, έστω καί μερικώς.

Στά πλαίσια τής Ν.Ε.Π. αναγνωρίστηκε ότι δίχως κίνη­τρα, οικονομικά κίνητρα, δεν είναι πολύ εύκολο αγρότες καί εργάτες νά αποδώσουν παραγωγικά. Οι κρατικές επι­τάξεις γεωργικών προϊόντων, μέτρο ιδιαίτερα μισητό στην ύπαιθρο, σταμάτησαν. Οί φόροι μειώθηκαν, πράγμα διαχρονικά ευπρόσδεκτο άπό τους φορολογουμένους. Ή κυ­κλοφορία τών αγαθών απελευθερώθηκε. Οι παραγωγοί μπορούσαν νά διαθέσουν, χωρίς περιορισμούς, τά πλεονάσματά τους. Τό κληρονομικό δικαίωμα επαναφέρθηκε. Στά εργοστάσια, οί εξισωτικοί μισθοί έδωσαν τή θέση τους σέ αμοιβές προσαρμοσμένες στην ιεραρχία καί επανήλθε ή καπιταλιστική οργάνωση μέσα σ' αυτά. Ό πληθωρισμός θά περιοριστεί μέ τή βοήθεια νέου χαρτο­νομίσματος πού βαφτίστηκε μέ τό όνομα χρυσού νομί­σματος τής εποχής τού Μεγάλου Πέτρου, τού τσερβόνετς, γεφυρώνοντας τό σοβιετικό παρόν  ένα ένδοξο τσαρικό παρελθόν. Επιτράπηκε επίσης ή δημιουργία μικρών ιδιωτικών επιχειρήσεων. Στά 1926 ή γεωργία έφθα­σε στό προπολεμικό επίπεδο, ένώ ή βιομηχανία έκανε ση­μαντικές προόδους. Βέβαια, δημιουργήθηκε μιά νέα αστι­κή τάξη στίς πόλεις, οί νέπμεν καί εμφανίστηκαν εύποροι κτηματίες στην ύπαιθρο, οί κουλάκοι, πράγμα στενόχωρο γιά μιά κοινωνία πού ήθελε νά τείνει στό νά γίνει αταξική. Θά γραφεί πάντως ότι «... ή Ν.Ε.Π. ανταποκρίνεται στους πόθους τής πλειοψηφίας τοϋ πληθυσμού.

Ελπίζεται ότι έγινε αντιληπτό, πώς τά παραπάνω απο­βλέπουν στό νά πείσουν ότι ακόμα καί οί καλύτεροι τών επαναστατών καί οί αυθεντικότερες καί σοβαρότερες τών επαναστάσεων, κάποτε υποχρεώνονται νά κάνουν συμβι­βασμούς, υποχωρήσεις, αναδιπλώσεις στρατηγικές καί τακτικές, βάζουν νερό στό κρασί τους, προσαρμόζονται. Τό τελευταίο είναι πολύ σημαντικό. Ώς γνωστόν, οί δεινό­σαυροι πού δέν τό αντιλήφθηκαν εγκαίρως, πλήρωσαν βα­ρύτατο τίμημα. Ή ευελιξία είναι κάτι τό απαραίτητο, χωρίς αυτήν καμμία πολιτική δέν μπορεί νά είναι επιτυχής καί αποτελεσματική. Τά μέσα μέ τά όποια δύναται κάποιος νά φθάσει στους στόχους του καί νά πραγματοποιήσει τους σκοπούς του μπορεί νά είναι πολλά καί ποικίλα. Κάποτε, στόχοι καί σκοποί έτεροχρονίζονται. Οί θεωρίες, οί θέ­σεις, τά λόγια, είναι τό άριστα τών πραγμάτων, άρκεΐ νά μήν αγνοούν τήν πραγματικότητα, νά μήν τήν παραγνωρί­ζουν, νά μήν τήν παραμερίζουν. Ή πραγματικότητα δέ συγχωρεί, δέν ξεχνά, δέν κλείνει τά μάτια.

Πέρα όμως καί πάνω άπό τήν πραγματικότητα υπάρχει ή ανάγκη.Ήδη οί αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν διαγνώσει τή σημασία της. Τή λάτρευαν ώς θεά πάνω στον Ακροκόριν­θο, όπου συγκατοικούσε μέ μιά άλλη εξαιρετικά επίφοβη συνάδελφο, τή Βία.'Έγραψε ό Παυσανίας: «... ές τόν Άκρο-κόρινθον... καί Ανάγκης καί Βίας εστίν ιερόν έσιέναι δέ ές αυτό ού νομίζουσιν.» Στον Πιττακό τόν Μυτιληναίο αποδί­δεται ή φράση «ανάγκη δ' ουδέ θεοί μάχονται». Ένώ ό Αισχύλος βάζει στό στόμα τού Προμηθέα τά λόγια «... τό τής ανάγκης έστ' άδήριτον σθένος.» Τόση προγονική σο­φία θά ήταν κρίμα νά λησμονηθεί άπό τους επιγόνους καί επικίνδυνο νά μή ληφθεί υπόψη άπ αυτούς.

Όσο γιά τήν Ν.Ε.Π. είναι γεγονός ότι δέν είχε καλό τέλος. Ακόμα χειρότερο είχαν οί νέπμεν καί οί κουλά­κοι. Ό διάδοχος τοϋ Λένιν είχε διαφορετική γνώμη άπ' αυτόν, έπ' αυτής. Παραμένει, όμως, παράδειγμα καί υπόδειγμα σωτήριας, επιτυχούς προσαρμογής στην πραγματικότητα καί στην ανάγκη.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΥΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗ ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΗ. ΟΙ ΤΟΝΟΙ ΣΕ ΜΟΝΟΣΥΛΛΑΒΕΣ Ή ΔΙΣΥΛΛΑΒΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΝ ΣΕ ΠΝΕΥΜΑΤΑ Ή/ΚΑΙ ΤΟΝΟΥΣ