Είναι φανερό ότι οποιαδήποτε βελτίωση των σχέσεων Ισραήλ - Τουρκίας γίνεται κάτω από τις φτερούγες των ΗΠΑ και τροφοδοτεί αντίστοιχα τη μεγαλύτερη ομαλοποίηση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Ενδεικτικές είναι η στήριξη που προσφέρει το ΝΑΤΟ στην Τουρκία για την επέμβασή της στη Λιβύη και η αναγνώριση από πλευράς του ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική μπορεί να διαφοροποιείται σε ορισμένα σημεία από τη ΝΑΤΟική. Ανεξάρτητα από το ποια θα είναι η κατάληξη, οι εξελίξεις εκθέτουν τη σημερινή και όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις, που παρουσίαζαν τις τριμερείς με το Ισραήλ υπό ΝΑΤΟική ομπρέλα ως ασπίδα τάχα στην προκλητικότητα και τις αμφισβητήσεις της Τουρκίας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, και ως όχημα για να περιοριστούν οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες της....

Από  το "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ"

"ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ", 30-31/05/20

ΙΣΡΑΗΛ - ΤΟΥΡΚΙΑ

Νέα δεδομένα στην περιοχή από τις διεργασίες αποκατάστασης «κανονικών σχέσεων»

Τη βδομάδα που πέρασε, ένα ισραηλινό μεταγωγικό αεροσκάφος προσγειώθηκε σε αεροδρόμιο της Τουρκίας, για πρώτη φορά μετά από 10 χρόνια.Πρόκειται για αεροπλάνο των ισραηλινών αερογραμμών, «El Al», που μετέφερε ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη και έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, κουβαλώντας περίπου 24 τόνους εμπορευμάτων.

Δυτικά ΜΜΕ βρήκαν ευκαιρία να υπενθυμίσουν ότι τον Απρίλη η Τουρκία είχε στείλει στο Ισραήλ ιατρικό εξοπλισμό, στο πλαίσιο της «διπλωματίας του κορονοϊού», σε «μια απρόσμενη έκφραση αλληλεγγύης που άνοιξε το δρόμο για μια βελτίωση στις τεταμένες σχέσεις των κάποτε στρατηγικών συμμάχων...». Επίσης, Ισραηλινοί αξιωματούχοι σχολίασαν ότι η επανάληψη των πτήσεων μεταξύ Τελ Αβίβ και Κωνσταντινούπολης θα βοηθήσει να φτάσει το διμερές εμπόριο σε «επίπεδα ρεκόρ».

Είχαν προηγηθεί - το τελευταίο 15ήμερο - δημοσιεύματα για διμερείς επαφές, με θέμα ακόμα και τη διερεύνηση των διαθέσεων για καθορισμό ΑΟΖ ανάμεσα στις δύο χώρες. Θυμίζουμε ότι ο γνωστός Τούρκος υποναύαρχος Τζιχάτ Γιαϊτζί, «αρχιτέκτονας» της «Γαλάζιας Πατρίδας», προ μηνών είχε σημειώσει ότι «όπως υπογράψαμε συμφωνία καθορισμού θαλάσσιων περιοχών με τη Λιβύη, σύντομα πρέπει να υπογράψουμε και με το Ισραήλ».

Και μπορεί τα συγκεκριμένα δημοσιεύματα να τα διέψευσε η ισραηλινή πλευρά, ωστόσο την περασμένη βδομάδα ανέλαβε ο διπλωματικός επιτετραμμένος του Ισραήλ στην Αγκυρα Ρόι Γκίλαντ να επιβεβαιώσει ότι εντείνονται οι προσπάθειες αποκατάστασης των διμερών σχέσεων, που είχαν επιδεινωθεί μετά την «κρίση του "Μαβί Μαρμαρά"» και εξαιτίας των διαφορετικών «προσεγγίσεων» σε σοβαρά μέτωπα, όπως το Παλαιστινιακό, το Ιράν κ.λπ.

Αρθρογραφώντας στην τουρκική ιστοσελίδα «Χαλιμίζ», ο Γκίλαντ σημείωσε ότι «οι παρούσες σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ πάσχουν από έλλειψη πολιτικού διαλόγου και από υπερβολική "Διπλωματία των Μεγαφώνων"» και επισήμανε: «Ωστόσο, αυτό δεν χρειάζεται να είναι έτσι. Η Τουρκία και το Ισραήλ δεν χρειάζεται να συμφωνούν σε όλα. Υπήρχαν πάντα και θα υπάρχουν πάντα πολιτικές διαφορές. Δεν χρειάζεται να συμφωνούμε σε όλα, προκειμένου να φέρουμε τις σχέσεις μας σε ένα κανονικό επίπεδο. Αυτό το επίπεδο μπορεί να αποφέρει οφέλη τόσο στην Τουρκία όσο και στο Ισραήλ, για να αντιμετωπίσουμε τις κοινές μας προκλήσεις με μεγαλύτερη επιτυχία...».

Το άρθρο του Γκίλαντ αναπαράχθηκε και συζητήθηκε ευρέως, με την ισραηλινή εφημερίδα «Τζερούσαλεμ Ποστ» να τοποθετεί με μεγάλη ειλικρίνεια τις εξελίξεις στη μεγάλη εικόνα των ευρύτερων ανταγωνισμών στην περιοχή:«Οι συνομιλίες Ισραήλ - Τουρκίας θα ικανοποιήσουν όσους στην Ουάσιγκτον θεωρούν ότι η εξέλιξη αυτή μπορεί να οδηγήσει στο να υιοθετήσει η Αγκυρα μια πιο σκληρή προσέγγιση απέναντι στην Τεχεράνη».

Οι αναφορές βέβαια στο Ιράν βάζουν αυτομάτως στο κάδρο και τη Ρωσία, αφού η προσέγγιση Τουρκίας - Ιράν έγινε κατά βάση στο πλαίσιο της τριμερούς με τη Μόσχα, για τα ζητήματα της Συρίας, με κορύφωση τη «διαδικασία της Αστάνα».

Η εξέλιξη αυτή αποτελεί «αγκάθι» στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας, καθώς απειλεί τη ΝΑΤΟική συνοχή και τορπιλίζει την «προβολή ισχύος» του ΝΑΤΟ στην περιοχή έναντι των ανταγωνιστών του, κάνοντας τους ΑμερικανοΝΑΤΟικούς να επιδιώκουν διακαώς την επαναγκίστρωση της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο και την ανάσχεση της ρωσικής επιρροής στην περιοχή.

Σ' αυτόν το στόχο «επιστρατεύεται» τώρα και το Ισραήλ, στο πλαίσιο του παζαριού που επεκτείνεται σε όλη την περιοχή, με την ισραηλινή εφημερίδα να παρατηρεί ότι «ένας νέος Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών, οι μάχες που δίνει η Τουρκία στο Ιντλίμπ ενάντια στο συριακό καθεστώς, που έχει τη στήριξη του Ιράν, και μια σύγκληση στην ανάγκη για διάλογο στη Συρία, ακόμα και η Μεσόγειος, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα νέο κεφάλαιο για τις ισραηλινο-τουρκικές σχέσεις μετά από μια δεκαετία δυσκολιών».

Ξεχωρίζουν την Ενέργεια ως πεδίο συνεργασίας

Στο άρθρο του ο Γκίλαντ μιλούσε για έναν «μακρύ»κατάλογο «κοινών συμφερόντων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ», στον οποίο περιελάμβανε «τη χρήση από την Τουρκία ισραηλινών λιμένων για εξαγωγή προϊόντων στην Ιορδανία, διμερές εμπόριο, τουρισμό», αλλά και την Ενέργεια.

Σημειωτέον, το Γενάρη, σε συνέντευξη που είχε δώσει τότε ο Γκίλαντ για τη νέα χρονιά σε τουρκικά ΜΜΕ, περιγράφοντας τα πεδία που προσφέρονται για την επαναπροσέγγιση των δύο χωρών, ανέφερε ότι «πάνω απ' όλα υπάρχει η τρομερή προοπτική για κοινά σχέδια στην Ενέργεια που μπορεί να ωφελήσουν και τις δύο χώρες».

Τόνιζε χαρακτηριστικά ότι «οι διμερείς σχέσεις πρέπει να εξομαλυνθούν», αφού «μπίζνες και πολιτικές σχέσεις δεν διαχωρίζονται», αλλά και ότι «η σταθερότητα στις διμερείς σχέσεις είναι το μονοπάτι που θα αναδείξει την αληθινή προοπτική που υπάρχει μεταξύ των δύο χωρών».

Επέμενε ότι «δεν είναι αργά για να ανανεωθεί αυτή η στρατηγική συμμαχία» και ότι «η Ενέργεια θα βρεθεί στο κέντρο αυτής της συνεργασίας, μαζί με άλλα περιφερειακά θέματα που αποτελούν πρόκληση και για τις δύο χώρες,όπως η έλλειψη σταθερότητας στη Συρία αλλά και η καταστροφική ανάμειξη του Ιράν στην περιοχή».

Εναν μήνα πριν (Δεκέμβρης 2019), τουρκικά ΜΜΕ είχαν μεταδώσει πληροφορίες («Σαμπάχ», 16/12/19) για συναντήσεις που είχαν αξιωματούχοι των δύο πλευρών από τότε, βολιδοσκοπώντας περιθώρια για διμερή συνεργασία με αντικείμενο «τη δημιουργία ενός αγωγού με την Τουρκία».

Το ισραηλινό δίκτυο «Kann» παρέθετε διευκρινίσεις του Τελ Αβίβ ότι είναι «ανοιχτό να διαπραγματευτεί την τουρκική πρόταση για τη δημιουργία αγωγού από τα ισραηλινά κοιτάσματα προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας "αν οι Τούρκοι είναι σοβαροί"», αλλά πρόσθεσε ότι αυτός ο αγωγός «δεν θα αντικαταστήσει τον αγωγό Ελλάδας - Κύπρου - Ιταλίας, θα λειτουργήσει συμπληρωματικά».

Η συζήτηση που συντηρούσαν τα αστικά επιτελεία (ΜΜΕ και «δεξαμενές σκέψης» όπως το ισραηλινό ινστιτούτο για την περιφερειακή εξωτερική πολιτική Mitvim) αναδείκνυε ότι «το Ισραήλ δεν πρέπει να αποκλείσει τη συμμετοχή της Τουρκίας σε περιφερειακούς μηχανισμούς και φόρουμ για το αέριο στη Μεσόγειο και μπορεί να ωφεληθεί από μια συνεργασία χωρίς αποκλεισμούς».

Μέσα εκεί εντοπίζονταν και εκτιμήσεις της αμερικανικής πλευράς (π.χ. του «Ατλαντικού Συμβουλίου») ότι «δεν μπορούν να λειτουργήσουν φόρουμ για συνεργασία στην περιοχή χωρίς τη συμμετοχή ενός "κρίσιμου παίκτη"», εκφράζοντας στη συνέχεια την ελπίδα «αυτό να διορθωθεί. Η Ουάσιγκτον πρέπει να πιέσει για να περιληφθεί και η Τουρκία».

Πολλά «κοινά συμφέροντα»

Την πορεία μιας πιθανής τουρκο-ισραηλινής επαναπροσέγγισης θα επηρεάσουν βέβαια και οι εξελίξεις σε πολλά μέτωπα.

Στο άρθρο του ο Γκίλαντ υποστήριξε ότι «ο πόλεμος στο Ιντλίμπ έφερε στην επιφάνεια κάποια σημαντικά γεωπολιτικά δεδομένα. Ενα από αυτά είναι ότι η παρουσία του Ιράν στη Συρία λειτουργεί εναντίον των τουρκικών συμφερόντων». Πρόσθετε ότι ένα «κανονικό επίπεδο» διμερούς συνεργασίας «μπορεί να αποφέρει οφέλη τόσο στην Τουρκία όσο και στο Ισραήλ, για να αντιμετωπίσουμε τις κοινές μας προκλήσεις με μεγαλύτερη επιτυχία - όπως μπορεί κανείς να δει στη Συρία. Αλλά όχι μόνο στη Συρία...».

Ο Ισραηλινός διπλωμάτης αναφέρθηκε μεταξύ άλλων και σε περιθώρια επιχειρηματικών συνεργασιών που άνοιξε η πανδημία Covid-19. «Η Τουρκία είναι γνωστή για την ισχυρή βιομηχανία της, η οποία παράγει τον περισσότερο Εξοπλισμό Ατομικής Προστασίας (ΡΡΕ) που απαιτείται σε αυτήν την περίοδο κρίσης. Το Ισραήλ, από την άλλη, είναι γνωστό για την ισχυρή βιομηχανία του υψηλής τεχνολογίας που μπορεί να προσφέρει ορισμένες σημαντικές λύσεις στην παρούσα κρίση»,σημείωσε, περιγράφοντας τομείς όπου «Ισραήλ και Τουρκία μπορούν να συνεργαστούν».

Και κατέληγε το άρθρο: «Πριν από λίγες μέρες μια νέα κυβέρνηση σχηματίστηκε στην Ιερουσαλήμ. Πριν από δύο χρόνια η Τουρκία έστειλε πίσω στην Ιερουσαλήμ τον Ισραηλινό πρέσβη, εξαιτίας διαφωνιών που είχαμε στο Παλαιστινιακό. Αυτές οι διαφωνίες δεν πρόκειται να εξαφανιστούν. Ωστόσο τα κοινά συμφέροντα της Τουρκίας και του Ισραήλ - όπως περιγράφονται εδώ - θα εξυπηρετηθούν καλύτερα αν οι δυο χώρες διατηρούν κανονικές σχέσεις. Το μπαλάκι είναι στην πλευρά της Τουρκίας».

To άρθρο του Γκίλαντ έγινε δεκτό με ικανοποίηση από τον φιλοκυβερνητικό τουρκικό Τύπο, που σχολίασε ότι «το Ισραήλ θέλει συνεργασία: Το Ισραήλ ενεργοποιήθηκε μετά τις κινήσεις της Τουρκίας»,υποστηρίζοντας ότι οι στρατιωτικές, επενδυτικές και άλλες επιλογές της Αγκυρας σε Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή «αλλάζουν τις ισορροπίες». Μην ξεχνάμε ότι την ανάγκη επαναπροσέγγισης των δύο χωρών ξεχωρίζουν στα προγράμματά τους και τα νέα κόμματα που φτιάχτηκαν (των Αλί Μπαμπατζάν και Αχμέντ Νταβούτογλου) μετά από διάσπαση του κυβερνώντος ισλαμοσυντηρητικού ΑΚΡ.

Τέλος, μιλώντας στην ορκωμοσία του (18 Μάη) ο νέος ΥΠΕΞ του Ισραήλ, Γκάμπι Ασκενάζι, μίλησε για τη «μεγάλη σημασία» που έχει «η ενίσχυση των στρατηγικών δεσμών» με χώρες με τις οποίες ήδη συνεργάζεται στενά το Ισραήλ στην περιφέρεια, όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία, προσθέτοντας όμως ότι θα εργαστεί παράλληλα για «την ανάπτυξη των σχέσεων και της συνεργασίας και με άλλες χώρες στην περιοχή, με στόχο να ισχυροποιηθεί η στρατηγική σχέση του κράτους του Ισραήλ».

Εκτεθειμένη η κυβέρνηση και όλα τα αστικά κόμματα

Η αναμόρφωση του χάρτη της Μέσης Ανατολής, με το ισραηλινό σχέδιο για προσάρτηση παλαιστινιακών εδαφών, οι εξελίξεις στη Συρία, οι διεργασίες για τα Ενεργειακά στην Ανατ. Μεσόγειο, είναι κομμάτια ενός μεγάλου παζλ, όπου συγκρούονται ισχυρά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, αναδιατάσσονται συμμαχίες, διαμορφώνονται άξονες και αντι-άξονες.

Είναι φανερό ότι οποιαδήποτε βελτίωση των σχέσεων Ισραήλ - Τουρκίας γίνεται κάτω από τις φτερούγες των ΗΠΑ και τροφοδοτεί αντίστοιχα τη μεγαλύτερη ομαλοποίηση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Ενδεικτικές είναι η στήριξη που προσφέρει το ΝΑΤΟ στην Τουρκία για την επέμβασή της στη Λιβύη και η αναγνώριση από πλευράς του ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική μπορεί να διαφοροποιείται σε ορισμένα σημεία από τη ΝΑΤΟική.

Ανεξάρτητα από το ποια θα είναι η κατάληξη, οι εξελίξεις εκθέτουν τη σημερινή και όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις, που παρουσίαζαν τις τριμερείς με το Ισραήλ υπό ΝΑΤΟική ομπρέλα ως ασπίδα τάχα στην προκλητικότητα και τις αμφισβητήσεις της Τουρκίας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, και ως όχημα για να περιοριστούν οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες της.

Αποδεικνύεται ότι καμία ασφάλεια δεν προσφέρει για το λαό και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας η εμπλοκή στα αμερικανοΝΑΤΟικά σχέδια και τους ανταγωνισμούς. Αντίθετα, τον εκθέτουν σε μεγάλους και διαρκείς κινδύνους, ανεξάρτητα από το πού θα «κάτσει» κάθε φορά η μπίλια των ιμπεριαλιστικών αντιπαραθέσεων και των πρόσκαιρων συμβιβασμών.

Α. Μ