Υπάρχουν και αρκετά άλλα θετικά σημεία της πρότασης, που όμως η λάμψη τους κρύβεται πίσω από τα φώτα των εντυπωσιακών αριθμών. Προτείνει λοιπόν η Επιτροπή, και σωστά, να είναι τα μελλοντικά προγράμματα συνοχής πιο ευέλικτα και προσαρμόσιμα στις ανάγκες της ανάκαμψης, να ξεκινήσουν να εφαρμόζονται ήδη από την 1η Ιανουαρίου 2021, να είναι διαθέσιμη εντός του 2020 η πρόσθετη επιχορήγηση 11,5 δισ. ευρώ που προβλέπεται για τη λήγουσα φέτος προγραμματική περίοδο, να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία στη μεταφορά πόρων μεταξύ ταμείων και να προβλέπεται η ενεργοποίηση ειδικών διατάξεων σε έκτακτες καταστάσεις....

Από "ΤΑ ΝΕΑ", και...

"ΤΑ ΝΕΑ", 29/05/20

ΤΗΣ ΚΙΤΤΥΣ ΞΕΝΑΚΗ

"Επανάσταση": είναι μία λέξη που χρησιμοποιείται συχνά τα τελευταία δύο εικοσιτετράωρα αναφορικά με το ταμείο ανάκαμψης των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ που πρότεινε η πρόεδρος της Κομισιόν, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παράλληλα με έναν επταετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό ύψους 1,1 τρισ. ευρώ, ώστε να καταφέρει η Ευρώπη να ξεπεράσει την καταστροφή που έφερε και συνεχίζει να φέρνει η πανδημία του κορωνοϊού. Πατώντας πάνω στην κοινή γαλλογερμανική πρόταση της 18ης Μαΐου περί έκδοσης ενός κοινού ευρωπαϊκού δανείου ύψους 500 δισ. για την επιχορήγηση των κρατών που έχουν πληγεί περισσότερο, η φον ντερ Λάιεν πρότεινε ένα κοινό ευρωπαϊκό δάνειο ύψους 750 δισ., από τα οποία τα 500 δισ. θα διανεμηθούν ως επιχορηγήσεις, και τα 250 θα καταστούν διαθέσιμα ως δάνεια. Επιπλέον, εισηγήθηκε την αποπληρωμή του κοινού ευρωπαϊκού δανείου μέσω της δημιουργίας νέων ροών εσόδων, από ποικίλους νέους φόρους, απευθείας στα ταμεία της ΕΕ. Κατέρριψε έτσι μία σειρά από δόγματα που εμπόδιζαν μέχρι τώρα την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Τα δύσκολα όμως μόλις τώρα ξεκινούν.

Προκειμένου να γίνουν πραγματικότητα τα σχέδια της Κομισιόν, προκειμένου να καταστούν διαθέσιμα συνολικά 173 δισ. ευρώ για την Ιταλία (82 δισ. ως επιχορηγήσεις και 91 δισ. υπό τη μορφή δανείων), συνολικά 140 δισ. ευρώ για την Ισπανία (77 δισ. ως επιχορηγήσεις και 63 δισ. υπό τη μορφή δανείων), συνολικά 32 δισ. για την Ελλάδα (22,5 δισ. ως επιχορηγήσεις και 9,4 υπό τη μορφή δανείων) κ.ο.κ., θα πρέπει να ανάψουν το πράσινο φως και οι «27» ευρωπαίοι ηγέτες. Οι επονομαζόμενοι «frugal four», ωστόσο, οι «τέσσερις φειδωλοί» του Βορρά, Αυστρία, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, είχαν ήδη ξεκαθαρίσει αντιδρώντας στη γαλλογερμανική πρόταση πως δέχονταν μόνο τη διάθεση δανείων στα πληγέντα ευρωπαϊκά κράτη, όχι επιχορηγήσεων. Ολα τα βλέμματα ήταν λοιπόν ήδη - και παραμένουν - στραμμένα πάνω τους. Ενα μεγάλο κομμάτι της παρουσίασης που έκανε προχθές η πρόεδρος της Κομισιόν στο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά και των συνεντεύξεων Τύπου που παραχώρησαν επίτροποι και άλλοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, έμοιαζαν κομμένα και ραμμένα ώστε να πείσουν αυτή ακριβώς την ομάδα χωρών πως δεν έχουν και τόσα να φοβούνται από την ευρωπαϊκή πρόταση.

Η φον ντερ Λάιεν φρόντισε να ξεκαθαρίσει πως το καινοφανές πρόγραμμα δανεισμού που εισηγήθηκε «έχει έκτακτο χαρακτήρα και αποτελεί την εξαίρεση». Παράλληλα, φρόντισε να θέσει όρους για τις μεταβιβάσεις: οι χώρες που θέλουν να επωφεληθούν θα πρέπει να καταθέσουν αναλυτικά σχέδια δημόσιων επενδύσεων και συνοδευτικών μεταρρυθμίσεων με προτεραιότητα την πράσινη μετάβαση, την ψηφιακή ατζέντα, τον τουρισμό, τις μεταφορές, τον πολιτισμό και γενικότερα την ενίσχυση της «ανθεκτικότητας» των οικονομιών της ΕΕ απέναντι σε μελλοντικά σοκ. Οσο για τα σχέδια της Κομισιόν να καταργήσει σταδιακά τα επονομαζόμενα rebates, τις μειώσεις στις εισφορές κάποιων σχετικά εύπορων κρατών-μελών, όπως η Ολλανδία, στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, παραπέμφθηκαν στις καλένδες. Ολα αυτά, εντάσσονται στο πλαίσιο της ίδιας προσπάθειας να (μετα)πειστούν οι «τέσσερις φειδωλοί». «Εχουμε πολλά επιχειρήματα να τους προσφέρουμε... Δεν μιλάμε εδώ για χρήματα φορολογουμένων της μιας χώρας που θα πληρώσει μια άλλη. Ολα όσα θα κάνουμε για παράδειγμα για τον τουρισμό θα βοηθήσουν κι εκείνους» επεσήμανε ο ευρωπαίος επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν.

Η πρώτη αντίδραση του ντε φάκτο ηγέτη της ομάδας, του αυστριακού καγκελαρίου Σεμπάστιαν Κουρτς, δεν ήταν ούτε «ναι», αλλά ούτε και «όχι». «Αυτό που θεωρούμε θετικό - όχι μόνο εγώ αλλά και η Ολλανδία, η Σουηδία και η Δανία - είναι πως υπάρχει χρονικό όριο και ότι το ταμείο θα είναι ένα άπαξ έκτακτο μέτρο και όχι το πρώτο βήμα προς μία ένωση χρέους» δήλωσε ο Κουρτς στο Politico. Ομως, «όσον αφορά την αναλογία δανείων και επιχορηγήσεων, αυτός είναι ένας τομέας όπου πραγματικά πιστεύουμε ότι χρειάζονται περισσότερες διαπραγματεύσεις» πρόσθεσε. «Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι η πρόταση αυτή θα είναι το τελικό αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων» σχολίασε από την πλευρά του ολλανδός διπλωμάτης μιλώντας στη γαλλική «Le Monde».

Η κοινή διαπραγματευτική θέση των «τεσσάρων» αναμένεται να συμφωνηθεί εντός των ερχόμενων ημερών. Σημαίνουσα θέση στο ευρωπαϊκό ημερολόγιο έχει η σύνοδος κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στις 19 Ιουνίου στις Βρυξέλλες. Η ίδια η Ανγκελα Μέρκελ, βέβαια, απέκλεισε ουσιαστικά το ενδεχόμενο να υπάρξει εκεί συμφωνία, ξεκαθάρισε ωστόσο πως οι «27» πρέπει να καταλήξουν σε μία συμβιβαστική απόφαση πριν από το φθινόπωρο (πριν από τις θερινές διακοπές, θα προτιμούσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ) ώστε να δοθεί στα εθνικά κοινοβούλια και το Ευρωκοινοβούλιο «επαρκής χρόνος» να συζητήσουν και να εγκρίνουν τους προτεινόμενους μηχανισμούς και να τεθούν αυτοί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του 2021. Εν αναμονή των εξελίξεων, τα του Καίσαρως τω Καίσαρι: χωρίς την πίεση που άσκησε ο γάλλος πρόεδρος, ο Εμανουέλ Μακρόν, στη γερμανίδα καγκελάριο, και χωρίς τη δική της μεταστροφή, τίποτε από αυτά δεν θα ήταν εφικτό. Πριν από τις 18 Μαΐου, η Κομισιόν εργαζόταν πάνω σε ένα σχέδιο ανάκαμψης που προέβλεπε λιγότερα από 200 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις.

ΤΟΥ ΑΛΕΚΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ

Ξεπέρασε σχεδόν και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Ταμείο Ανάκαμψης. Οσοι είχαμε ήδη χειροκροτήσει την κοινή πρόταση Μέρκελ - Μακρόν, για πρόσθετες επιχορηγήσεις - και όχι δάνεια - 500 δισ. ευρώ, βλέπουμε όχι μόνο να υιοθετείται από την Επιτροπή στο σύνολό της, αλλά και να προστίθενται σε αυτήν και 250 δισ. δανείων. Από την άλλη πλευρά, η τροποποίηση αυτού καθ' εαυτού του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, παρά τις ευπρόσδεκτες προσαρμογές στις νέες ανάγκες, δεν επεφύλασσε εκπλήξεις σε ό,τι αφορά το συνολικό ύψος του· παρέμεινε στα επίπεδα της τελευταίας - και αποτυχούσας - συμβιβαστικής πρότασης του περασμένου Φεβρουαρίου, αλλά και στα επίπεδα της προηγούμενης επταετίας. Οχι άσχημα πάντως, αν θυμηθεί κανείς τις οξείες αντιδράσεις των συνήθων υπόπτων, δηλαδή των τεσσάρων «φειδωλών» του Βορρά, που ήθελαν «μικρότερο προϋπολογισμό για μια μικρότερη Ευρώπη». Αξίζει στο σημείο αυτό να επισημανθεί μια λιγότερο φωτιζόμενη πτυχή της πρότασης: η ανάδειξη της ανάγκης για νέες πηγές εσόδων του προϋπολογισμού της ΕΕ, δηλαδή για νέους ιδίους πόρους, που θα προέρχονται από μια απλουστευμένη βάση ΦΠΑ ή από δικαιώματα επί μη ανακυκλώσιμων πλαστικών. Η ιδέα νέων ιδίων πόρων υπήρχε και στην προηγούμενη πρόταση της Επιτροπής, με ελάχιστες όμως πιθανότητες αποδοχής της πριν από την κρίση του κορωνοϊού. Χάρις στην κρίση, φαίνεται ότι ωριμάζει η ανάγκη μιας τέτοιας δημοσιονομικής τομής.

Υπάρχουν και αρκετά άλλα θετικά σημεία της πρότασης, που όμως η λάμψη τους κρύβεται πίσω από τα φώτα των εντυπωσιακών αριθμών. Προτείνει λοιπόν η Επιτροπή, και σωστά, να είναι τα μελλοντικά προγράμματα συνοχής πιο ευέλικτα και προσαρμόσιμα στις ανάγκες της ανάκαμψης, να ξεκινήσουν να εφαρμόζονται ήδη από την 1η Ιανουαρίου 2021, να είναι διαθέσιμη εντός του 2020 η πρόσθετη επιχορήγηση 11,5 δισ. ευρώ που προβλέπεται για τη λήγουσα φέτος προγραμματική περίοδο, να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία στη μεταφορά πόρων μεταξύ ταμείων και να προβλέπεται η ενεργοποίηση ειδικών διατάξεων σε έκτακτες καταστάσεις.

Σωστές και αναγκαίες οι προτάσεις αυτές, όμως η εμπειρία μας δείχνει ότι δεν αρκούν οι καλές προθέσεις. Αφήνοντας κατά μέρος τις γνωστές βαριές διαδικασίες που επιβάλλει η Επιτροπή για την απορρόφηση των πόρων του ΕΣΠΑ, θα σταθούμε σε μια πρόσφατη περίπτωση: Ηδη από τον περασμένο Μάρτιο η Επιτροπή πρότεινε, και το Συμβούλιο ενέκρινε στη συνέχεια, παρεκκλίσεις από τις μέχρι τότε ισχύουσες διατάξεις, έτσι ώστε πόροι του ΕΣΠΑ να μπορέσουν να διοχετευθούν άμεσα σε κάλυψη αναγκών της κρίσης. Με μια μικρή σημείωση όμως: οι αλλαγές, πέραν κάποιων μικρών ορίων, απαιτούν τροποποίηση των αντίστοιχων προγραμμάτων. Για την οποία όμως τροποποίηση, οι υπηρεσίες της Επιτροπής χρειάζονται κάποιους μήνες! Με ενδεχόμενη επιβάρυνση, μέχρι τότε, του εθνικού προϋπολογισμού. Πολυτέλεια που μάλλον δεν είναι δυνατόν να υπάρχει, ειδικά στις παρούσες συνθήκες.

Οι αγαθές, λοιπόν, προθέσεις της Επιτροπής για ευελιξία και ταχύτητα υλοποίησης, κινδυνεύουν να μείνουν νεκρό γράμμα αν δεν συνοδευθούν από συγκεκριμένα μέτρα και διαδικασίες που θα αποτρέπουν την επανεμφάνιση τέτοιων ατυχών εμπειριών. Εκτός από τους αριθμούς, πρέπει και αυτά να προσεχθούν στη διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει όταν σβήσουν τα φώτα της γιορτής.

-Ο Αλέκος Κρητικός είναι πρώην στέλεχος της ΕΕ, πρώην γενικός γραμματέας στα υπουργεία Εσωτερικών και Ανάπτυξης, ειδικός σύμβουλος στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)

...από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 29/05/20

ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΤΣΙΝΤΣΙΝΗ

Ο κορωνοϊός απο-ηθικοποίησε το χρέος. Ο δανεισμός δεν θεωρείται πια μόνο το καταφύγιο των απατεώνων που πείραζαν τα στατιστικά τους για να ζουν με δανεικά. Η πανδημία τούς χτύπησε όλους, καλούς και κακούς, πλούσιους και φτωχούς, σώφρονες και σπάταλους.

Το συμμετρικό πλήγμα συνετέλεσε σε μια ριζική αλλαγή της γερμανικής νοοτροπίας – μια θραύση των παλιών στερεοτύπων που στοίχειωναν την προοπτική του κοινού ευρωπαϊκού χρέους. Η Ελλάδα δεν είχε υπέρ της μόνο αυτήν την απο-ηθικοποίηση. Είχε χτίσει –θου, Κύριε!– και ηθικό πλεονέκτημα και μάλιστα διπλό.

Είχε υπέρ της τις νωπές εικόνες από την υπεράσπιση του Εβρου ως ευρωπαϊκού συνόρου – εικόνες σφραγισμένες από την παρουσία της Φον ντερ Λάιεν και τις υπόλοιπες κεφαλές των ευρωπαϊκών θεσμών επί τόπου. Εχτισε επιπλέον κεφάλαιο αξιοπιστίας διά της υποδειγματικής αναχαίτισης της πανδημίας.

Αυτά τα κεκτημένα βοήθησαν, αλλά δεν οδήγησαν αυτομάτως στο γενναίο μερίδιο που προβλέπει το σχέδιο της Κομισιόν. Χρειάστηκαν επιδέξιοι κομιστές των ελληνικών πλεονεκτημάτων. Η εκπλήρωση αυτού του ρόλου στη δεύτερη συνεχόμενη κρίση μετά τα σύνορα, δικαιώνει οριστικά την απόφαση του Μητσοτάκη να δοκιμάσει πέρυσι τις αντοχές της νεοδημοκρατικής φεουδαρχίας για να επιλέξει για την Επιτροπή τον Μαργαρίτη Σχοινά – τον «ευρωκράτη», που από κάποιους χλευαζόταν τότε ως «σχεδόν φιλέλληνας».

Η Ελλάδα είχε υπέρ της και το παρελθόν. Στην προηγούμενη κρίση είχε λειτουργήσει ως δοκιμαστικός σωλήνας. Το πανευρωπαϊκής εμβέλειας δίδαγμα από το πείραμα ήταν ότι η δογματική εμμονή στη λιτότητα καταλήγει να κοστίζει περισσότερο. Το σπιράλ της ελληνικής ύφεσης είχε ήδη, πριν από τον κορωνοϊό, αρχίσει να αποδομεί το δόγμα που το προκάλεσε.

Αν πιστέψει κανείς τα γερμανικά ρεπορτάζ, τις τελευταίες ημέρες στο Βερολίνο θυμήθηκαν την ιστορία «του μεγάλου ελληνικού λιμανιού που η Αθήνα πούλησε στους Κινέζους» μέσα στην κρίση (εννοώντας, προφανώς, την επέκταση της επένδυσης της Cosco). Θυμήθηκαν ότι τότε υποδέχονταν με ανακούφιση τη διοχέτευση κινεζικών κεφαλαίων στην Ελλάδα – καθώς θα επωμιζόταν και το Πεκίνο ένα μέρος του κόστους για να επιζήσουν οι ζημιάρηδες.

Και αυτός ο κοινός τόπος έχει τώρα ανατραπεί. Οι Κινέζοι δεν είναι πια μια ουδέτερη δύναμη. Αβοήθητη από την Αμερική, η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να ανήκει στους Ευρωπαίους. Οι συνθήκες αυτές επέσπευσαν τη συνειδητοποίηση ότι η Γερμανία δεν έχει εναλλακτική· πνεύμονάς της είναι η κοινή αγορά των 450 εκατ. καταναλωτών.

Σε αυτό το πολιτικοϊστορικό εγχείρημα, η Ελλάδα δεν είναι σήμερα απαραίτητη μόνο ως χώρα μεθοριακή. Δεν παίρνει τα λεφτά μόνο επειδή είναι ευπαθέστερη στην κρίση. Αλλά επειδή έχει αποδείξει ότι δεν είναι πια η χώρα που μασούσε τα κονδύλια. Είναι ακριβώς, όχι περίπου ευρωπαϊκή.