Η επιβεβλημένη γιά τα μέτρα της Τεχεράνης επίθεση στο Ισραήλ, μετά την επίθεση στο Προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό...

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

Μπενάμ Μπεν Ταλεμπλού, ανώτερος συνεργάτης στο Ιδρυμα
για την Αμυνα των Δημοκρατιών - FDD, με έδρα την Ουάσιγκτον

Το Ιράν, ασύμμετρη στρατιωτική δύναμη

Συνέντευξη στον ΒΑΣΙΛΗ ΚΩΣΤΟΥΛΑ

Επιλέγοντας αυτήν τη μορφή επίθεσης εις βάρος του Ισραήλ η Τεχεράνη είναι τώρα πιο ευάλωτη και εκτεθειμένη, τονίζει στην «Κ» ο ανώτερος συνεργάτης στο Ιδρυμα για την Αμυνα των Δημοκρατιών - FDD, με έδρα την Ουάσιγκτον, Μπενάμ Μπεν Ταλεμπλού: «Το Ιράν είναι μια ασύμμετρη στρατιωτική δύναμη. Οσο περισσότερο κινείται έξω από τις σκιές, τόσο αυξάνεται η δυνατότητα για επιτυχημένες επιχειρήσεις εναντίον του».

Μιλάει δε για μια σοκαριστική επίθεση, η οποία αλλάζει τους κανόνες εμπλοκής στη Μέση Ανατολή: «Αυτό που στην πραγματικότητα προσπάθησε να κάνει εδώ η Τεχεράνη είναι να σώσει τη φήμη της». Ο ίδιος εξηγεί ποιος ήταν ο υψηλόβαθμος αξιωματικός του Ιράν που έχασε τη ζωή του από την επίθεση του Ισραήλ στη Δαμασκό: «Ορισμένα ιρανικά μέσα ενημέρωσης επαίνεσαν τον ρόλο του στον σχεδιασμό και στην υποστήριξη της τρομοκρατικής επίθεσης εις βάρος του Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου». Παρατηρεί σε κάθε περίπτωση ότι, σε μια εκλογική χρονιά, η κυβέρνηση Μπάιντεν θέλει πάση θυσία να αποφύγει περαιτέρω εξωγενείς κραδασμούς. Aναφέρεται επίσης στην παράμετρο της διαδοχής του Χαμενεΐ.

– Η επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ ήταν απάντηση στο πλήγμα που δέχθηκε το ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό. Πόσο σημαντικό ήταν εκείνο το χτύπημα στη Συρία και ποιος ήταν ο Ιρανός υψηλόβαθμος αξιωματικός που έχασε τη ζωή του;

– Η επίθεση που δέχθηκε η Τεχεράνη στη Δαμασκό ήταν εξαιρετικά σημαντική. Είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο μιας ομάδας αξιωματούχων του IRGC - Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν τουλάχιστον δύο ταξίαρχοι της δύναμης Quds του IRGC. Ο ένας ήταν ο Ζαχέντι, ο οποίος είχε ένα μακρύ βιογραφικό υπηρεσίας στο IRGC. Είχε υπηρετήσει στον πόλεμο Ιράν - Ιράκ, όπως και στη Φρουρά της Τεχεράνης, που στη συνέχεια μετασχηματίστηκε στο IRGC. Αρχικά είχε διατελέσει επικεφαλής της Πολεμικής Αεροπορίας των Φρουρών της Επανάστασης και έπειτα επικεφαλής των χερσαίων δυνάμεων. Ομως η πιο σημαντική δουλειά του ήταν ο ρόλος του ως συνδέσμου μεταξύ του συριακού καθεστώτος, της λιβανέζικης Χεζμπολάχ και των ιρανικών Φρουρών της Επανάστασης. Μετά τον θάνατό του, ορισμένα ιρανικά μέσα ενημέρωσης επαίνεσαν τον ρόλο του στον σχεδιασμό και στην υποστήριξη της τρομοκρατικής επίθεσης εις βάρος του Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου. Ως εκ τούτου, με την επίθεση στη Δαμασκό το Ισραήλ αφαίρεσε ένα σημαντικό στοιχείο του τρομοκρατικού μηχανισμού του Ιράν και αποσύνδεσε μέρος του ανθρώπινου κεφαλαίου που βρίσκεται στον συνδετικό ιστό του «άξονα της αντίστασης» του Ιράν. Επιπλέον, όλα αυτά τα χρόνια το Ιράν είχε ήδη υποστεί αρκετά βαριά πλήγματα από το Ισραήλ στη Συρία. Εξαιτίας όλων αυτών η Τεχεράνη πιθανότατα ήθελε να δείξει δημοσίως ότι αντιδρά.

– Πώς αξιολογείτε λοιπόν το είδος της επίθεσης που επέλεξε το Ιράν ως αντίποινα στο Ισραήλ;

– Από την άποψη του εύρους, της κλίμακας και της αμεσότητας ήταν μια σοκαριστική επίθεση. Αν πάρουμε βέβαια λίγη απόσταση από εκείνη τη νύχτα, θα διαπιστώσουμε ότι οι Ιρανοί χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο βαλλιστικούς πυραύλους στις στρατιωτικές επιχειρήσεις τους. Υπήρξαν περίπου 12 από αυτές οι οποίες δημοσίως εκτελέστηκαν από το έδαφος του Ιράν. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, ποτέ δεν είχαν χτυπήσει αμυνόμενο στόχο. Τα σημεία που είχε χτυπήσει το Ιράν από το 2017 έως το 2024 – στο Ιράκ, στη Συρία και στο Πακιστάν– ήταν ανυπεράσπιστοι στόχοι. Σε αντίθεση με την περίπτωση του Ισραήλ, το οποίο φιλοξενεί ούτως ή άλλως ένα από τα πιο προηγμένα αμυντικά συστήματα στον κόσμο.

– Ποιες είναι οι ευρύτερες στρατηγικές στοχεύσεις του Ιράν στην περιοχή; Είναι έτοιμο να εμπλακεί σε πόλεμο με το Ισραήλ; Και είναι κάτι που το θέλει;

– Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν δεν ευδοκιμεί σε συνθήκες πραγματικού πολέμου. Ομως αυτό που στην πραγματικότητα προσπάθησε να κάνει εδώ είναι να σώσει τη φήμη της, διενεργώντας ένα ιστορικό χτύπημα. Μπορεί να μη δολοφόνησε ανθρώπους, άλλαξε όμως τους κανόνες του παιχνιδιού στη Μέση Ανατολή, κλιμακώνοντας με την επιλογή να στοχεύσει απευθείας στο Ισραήλ. Με αυτήν την επίθεση ανέλαβε άλλωστε το πολιτικό και δυνητικά το στρατιωτικό κόστος που μπορεί να προκύψει μέσα από μια πιθανή ισραηλινή απάντηση. Και ακούσαμε αξιωματούχο του IRGC να υποστηρίζει ότι αυτό γίνεται πλέον μέρος του στρατιωτικού δόγματος του Ιράν απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή από το Ισραήλ εις βάρος των συμφερόντων της Τεχεράνης εντός και εκτός συνόρων – αναφερόμενος στη δυνατότητα του Ιράν να απαντά απευθείας από τα εδάφη του. Επομένως, έχουμε μια εξέλιξη η οποία αλλάζει τους όρους με τους οποίους το Ιράν αξιολογεί τον στρατηγικό ανταγωνισμό του με το Ισραήλ. Και αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Από την άλλη, το Ιράν δεν είναι μια συμβατική αλλά μια ασύμμετρη στρατιωτική δύναμη. Οσο περισσότερο κινείται έξω από τις σκιές, τόσο αυξάνεται η δυνατότητα για επιτυχημένες επιχειρήσεις εναντίον του.

– Πόσο πιθανή είναι τώρα μια κλιμάκωση της κατάστασης; Θεωρείτε ότι θα υπάρξει κάποια ουσιαστική ανταπάντηση από το Ισραήλ;

– Στον απόηχο της επίθεσης του Ιράν, για το Ισραήλ η σημασία της στρατιωτικής απάντησης ενισχύεται όχι απλώς για σκοπούς αποτροπής αλλά και για λόγους στρατιωτικής αποτελεσματικότητας. Για την ώρα, όσο και αν θέλει το Ισραήλ να μετατρέψει την αποτροπή σε τιμωρία, ο παράγοντας που το περιορίζει είναι οι ΗΠΑ, οι οποίες έχουν εμπλακεί επιτυχώς στην άμυνα του Ισραήλ απέναντι στις εναέριες απειλές. Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν ενδιαφέρεται για την αποκλιμάκωση, και αυτός είναι πραγματικά ο τρόπος λειτουργίας της στη Μέση Ανατολή. Και πέρα από αυτό, σε μια εκλογική χρονιά, η κυβέρνηση Μπάιντεν θέλει πάση θυσία να αποφύγει περαιτέρω εξωγενείς κραδασμούς. Ολα αυτά μπορεί κάλλιστα να είναι μέρος των υπολογισμών στους οποίους έχει προβεί το Ιράν προτού διενεργήσει δημοσίως επίθεση στο Ισραήλ, μια επίθεση η οποία αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού όπως τους γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Το Ισραήλ θα προσπαθήσει να στρατολογήσει τον στρατηγικό του εταίρο, τις ΗΠΑ, σε κάποιου είδους δυναμική εκστρατεία αντιποίνων. Ομως είναι αβέβαιο αν οι ΗΠΑ θα ακολουθήσουν μέχρι τέλους. Η προσπάθεια να δημιουργηθεί απόσταση ανάμεσα στις ΗΠΑ και στο Ισραήλ αποτελεί στοιχείο της στρατηγικής ασφάλειας του Ιράν. Το συναντήσαμε ήδη την περίοδο που ακολούθησε μετά την 7η Οκτωβρίου.

– Οσον αφορά το εσωτερικό του Ιράν, έχουμε κάτι να περιμένουμε; Πόσο σταθερό είναι το καθεστώς εκεί;

– Η ίδια η επίθεση στο Ισραήλ είναι μέρος της προσπάθειας του ιρανικού καθεστώτος να σηματοδοτήσει την αποφασιστικότητα –όχι απλώς εκτός αλλά– εντός συνόρων, στο εγχώριο κοινό. Θα πρέπει εδώ να λάβουμε υπόψη ότι ο πληθυσμός στο Ιράν δεν έχει τις ίδιες απόψεις με το καθεστώς για την πολιτική του στη Μέση Ανατολή. Επίσης, όσα πράττει το καθεστώς θα πρέπει να τα εξετάζουμε μέσα και από άλλα φίλτρα, όπως η οικονομία και το πυρηνικό ζήτημα. Και όλα σχετίζονται με το ζήτημα της διαδοχής, καθώς είναι ακόμη ανοιχτό αν ο Χαμενεΐ θα βάλει στο τιμόνι τον γιο του Μοτζτάμπα ή αν ο σημερινός πρόεδρος Ραϊσί θα διαχειριστεί τη μετάβαση στην επόμενη μέρα.

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 16/04/24

Του ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΑΡΙΤΟΥ*

Το Ισραήλ βρίσκεται αντιµέτωπο µε την εικόνα του. Με αυτήν τη λακωνική φράση περιγράφεται το κλίµα που επικρατεί στη χώρα, την επαύριον της πρόσφατης ιρανικής πυραυλικής επίθεσης. Παρότι τα πλήγµατα που προκλήθηκαν αποδείχθηκαν σαφώς µικρότερα από το αναµενόµενο, το γεγονός ότι το Ιράν δεν δίστασε αυτή τη φορά να αναλάβει ευθεία δράση κατά του Ισραήλ, δεν παύει να αποτελεί ηχηρή κατάρρευση ενός ταµπού, που επί δεκαετίες συζητείται στο πλαίσιο ενός υποθετικού (και µάλλον απραγµατοποίητου) σεναρίου.

Και όµως, η ευθεία ιρανική επίθεση είναι γεγονός και την επαύριον, αµφίσηµες δηλώσεις και πληροφορίες από ισραηλινές πηγές –ανώνυµες και µη– δεν αποκλείουν το ενδεχόµενο, το ήδη εµπόλεµο Ισραήλ να εξετάζει το σενάριο της αντεπίθεσης, ρισκάροντας την πρόκληση απρόβλεπτων συνεπειών. Θα έλεγε κανείς ότι το Ισραήλ αυτοεγκλωβίζεται στο προφίλ που έχει κτίσει στο εσωτερικό του και διεθνώς, φτάνοντας στο σηµείο να σκέφτεται πώς θα δοκιµάσει τα δικά του όρια. Η Ιστορία, ωστόσο, είναι σε θέση να υπενθυµίζει όχι µόνο δυσάρεστα µαθήµατα, αλλά και χρήσιµες διεξόδους.

Η κατάληψη του Κουβέιτ από το Ιράκ, τον Αύγουστο του 1990, αποτέλεσε τη θρυαλλίδα της διαίρεσης του αραβικού κόσµου, ωθώντας τις φιλοδυτικές σουνιτικές µοναρχίες να συνασπισθούν ξεκάθαρα µε τις δυτικές δυνάµεις κατά του καθεστώτος του Σαντάµ Χουσεΐν, που αµφισβήτησε τη λογική των «σφαιρών επιρροής» στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Τον Ιανουάριο του 1991, το Ιράκ προέβη σε µια κίνηση τακτικής και στην προσπάθειά του να διαιρέσει το κοινό µέτωπο ∆ύσης - σουνιτικών µοναρχιών, έπληξε µε βαλλιστικούς πυραύλους Scud τα µεγαλύτερα αστικά κέντρα του Ισραήλ, µε πρόσχηµα τη στήριξη του παλαιστινιακού κινήµατος – ένα αίτηµα που συνένωνε ιδεολογικά όλες ανεξαιρέτως τις αραβικές ηγεσίες της εποχής. Με εκείνη τη δραµατική συγκυρία βρέθηκε αντιµέτωπος ο τότε Ισραηλινός πρωθυπουργός Γιτζάκ Σαµίρ, καλούµενος ουσιαστικά να αποφασίσει εάν θα ήταν σκόπιµο για το Ισραήλ να ανταπαντήσει σε µια τόσο πρωτοφανή για τα δεδοµένα εξέλιξη.

Οπως τότε, έτσι και τώρα, το Ισραήλ βρέθηκε και πάλι αντιµέτωπο µε το προφίλ που είχε ήδη κτίσει. Και τότε, αποφάσισε να εφαρµόσει τις συστάσεις της προστάτιδος Ουάσιγκτον και να µην προβεί σε µια πυραυλική αντεπίθεση κατά του Ιράκ – παρότι είχε τις δυνατότητες να το πράξει. Οι τότε αµερικανικές συστάσεις βασίζονταν στην εξής λογική: Εάν το Ισραήλ θα ανταπαντούσε, τότε θα διαλυόταν η –διόλου αυτονόητη– περιφερειακή συµµαχία που πέτυχε η ∆ύση µε τις σουνιτικές µοναρχίες του Κόλπου µε αντίπαλο ένα άλλο αραβικό κράτος. Και το Ισραήλ, παρότι η ιδεολογική τοποθέτηση του Σαµίρ δεν θα αιτιολογούσε κάτι τέτοιο, εντέλει υπάκουσε στις δυτικές συστάσεις, άφησε αναπάντητες τις ιρακινές πυραυλικές επιθέσεις, δίνοντας παράλληλα την πρωτοβουλία στη ∆ύση και στους Αραβες συµµάχους της να κλείσουν, όπως θεωρούσαν σωστότερα, το κουτί της Πανδώρας που αφέθηκε να ανοίξει.

Είναι γεγονός ότι, ακόµη και σήµερα, αµφισβητείται στον ισραηλινό δηµόσιο λόγο η ορθότητα εκείνης της «ισραηλινής καλής διαγωγής», αφού αποτέλεσε ουσιαστικά την αφετηρία διεθνών πρωτοβουλιών που κατέληξαν στην εξαιρετικά συζητήσιµη αποτελεσµατικότητα του αποκαλούµενου «οδικού χάρτη για την ειρήνη» των συµφωνιών του Οσλο.

Παρ’ όλα αυτά, ουδείς µπορεί να υποστηρίξει σήµερα µε βεβαιότητα ότι µια ισραηλινή ανταπάντηση στις ιρακινές πυραυλικές επιθέσεις δεν θα οδηγούσαν στο άδοξο τέλος µιας, ούτως ή άλλως, σύντοµης εβραϊκής κρατικής παρουσίας στον µεσανατολικό χάρτη. Πάντως, κατά την κρατούσα άποψη σήµερα, η εγκράτεια που επέδειξε η ισραηλινή πολιτική ηγεσία εκείνον τον επεισοδιακό χειµώνα του 1991 τουλάχιστον δεν έθεσε υπό αµφισβήτηση όσα κεκτηµένα είχε (και έχει ακόµη) το Ισραήλ έως σήµερα.

Σίγουρα, οι συγκυρίες που αντιµετώπιζε το Ισραήλ το µακρινό εκείνο 1991 δεν ταυτίζονται απόλυτα µε τον πόλεµο που άρχισε τον περυσινό Οκτώβριο. Τα διλήµµατα, ωστόσο, παραµένουν ταυτόσηµα στην ουσία τους.

* Ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας - Ισραήλ - Κύπρου στο Πάντειο Πανεπιστήµιο. Είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.