"...Μάχη ψήφο με ψήφο φαίνεται να δίνει το «ναι» με το «όχι» στο δημοψήφισμα, με το «όχι» να υπερτερεί ελαφρώς, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που δημοσιεύθηκαν στον τουρκικό Τύπο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας Gezici, μίας από τις πιο έγκυρες εταιρείες δημοσκοπήσεων στην Τουρκία που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Τζουμχουριέτ» (20.03.17), οι υποστηρικτές του «ναι» ανέρχονται στο 48.9% και οι υποστηρικτές του «όχι» στο 51.1%. Την ίδια στιγμή ένα ποσοστό της τάξης του 17-18% δηλώνουν πως δεν θα ψηφίσουν, επειδή θεωρούν ότι η ψήφος τους δεν θα επηρεάσει το αποτέλεσμα. Ωστόσο, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, αν αυτό το ποσοστό κατέλθουν τελικά στην κάλπη, είναι πολύ πιθανό να ψηφίσουν «όχι», επηρεάζοντας ακόμη περισσότερο την έκβαση του δημοψηφίσματος υπέρ του «όχι». Δημοσκόπηση της εταιρείας Metropoli που δημοσιεύτηκε στη διαδικτυακή εφημερίδα «Καράρ» (23.02.17) αναφέρει πως το αποτέλεσμα θα το καθορίσει ο υψηλός αριθμός των αναποφάσιστων που ανέρχεται στο 13%...."

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ" και 

τη "σημερινή" Λευκωσίας

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 08-09/04/17 

Στο μονοπάτι του Κόκκινου Σουλτάνου
Εχοντας ως πρότυπο τον Αμπντούλ Χαμίτ Β’, τον σουλτάνο που έμεινε γνωστός στην Ιστορία για τη σκληρότητα του απολυταρχικού του συστήματος, ο σημερινός πρόεδρος της Τουρκίας σπρώχνει τη χώρα του σε ένα δημοψήφισμα, αποσκοπώντας στην παλινόρθωση της παλιάς οθωμανικής αυτοκρατορίας

Του Μιχάλη Μητσού

Ενα βασανιστικό ερώτημα απασχολεί αυτές τις ημέρες τις δυτικές πρωτεύουσες. Στην ωμή του εκδοχή, συνίσταται στο εξής: τι συμφέρει περισσότερο, να νικήσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου ώστε να αισθανθεί ασφαλής και να σταματήσει τις προκλήσεις ή να υποστεί μια ταπεινωτική ήττα που θα σημάνει και την αρχή του τέλους της πολιτικής του σταδιοδρομίας;

Η απάντηση εξαρτάται φυσικά από το περιεχόμενο και το αντικείμενο του ρήματος «συμφέρει». Για έναν δημοκράτη, η τυχόν επικράτηση του τούρκου προέδρου θα είναι μια εξέλιξη βαθύτατα ανησυχητική. Ο άνθρωπος που έχει φιμώσει ή φυλακίσει κάθε ελεύθερη φωνή στη χώρα του, που αποκαλεί καθημερινά τους Γερμανούς «Ναζί» και την Ευρωπαϊκή Ενωση «φασιστική, αντιισλαμική και αντιτουρκική», που δεν δίστασε να πει σε μια πρόσφατη συνέντευξή του ότι «η 16η Απριλίου είναι μια πολύ σημαντική ημερομηνία και αν καταστεί απαραίτητο, για την πατρίδα και για το μέλλον, έχουμε αρκετό αίμα να χύσουμε», θα αποκτήσει τον έλεγχο όλων των εξουσιών, καθώς και το δικαίωμα να ορίζει τους 12 από τους 15 δικαστές του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Εκτός από την προεδρία θα αναλάβει και την ηγεσία της κυβέρνησης, ενώ η θητεία του θα παραταθεί ώς το 2029. Μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία, το διαζύγιο με τις δημοκρατικές πρακτικές θα επεκταθεί και στην Τουρκία.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ. Εκτός από τις αρχές, όμως, υπάρχει όμως και η ρεαλπολιτίκ. Οι Κύπριοι, για παράδειγμα, εκτιμούν ότι αν νικήσει ο Ερντογάν θα καταστεί ευκολότερη η λύση του Κυπριακού. Το ίδιο επιχείρημα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κάποιος και για τις ελληνοτουρκικές διαφορές. Η αποδυνάμωση του τούρκου προέδρου θα έχει επίσης ενδεχομένως επιπτώσεις και στην προσφυγική κρίση, αφού ο Ερντογάν δεν έχει πάψει να απειλεί ότι, αν στριμωχτεί, θα ανοίξει τα σύνορα.

Ο ίδιος, πάντως, πιστεύει ότι την ώρα που οι χριστιανοί θα ολοκληρώνουν τον γιορτασμό του Πάσχα, εκείνος θα ξεκινά τους πανηγυρισμούς για την περιφανή του νίκη. Και θα μπορέσει στη συνέχεια να προχωρήσει στην πολυπόθητη ρήξη με τον κεμαλισμό και στην αποκατάσταση της παλιάς, ισλαμικής, αυτοκρατορικής κληρονομιάς. Πρότυπό του είναι ο Αμπντούλ Χαμίτ Β', ο οθωμανός σουλτάνος που κυβέρνησε την Τουρκία από το 1876 ώς το 1909 και έμεινε στην Ιστορία ως Κόκκινος Σουλτάνος για τη σκληρότητα του απολυταρχικού του συστήματος και τον τρόπο που κατέπνιξε τις εξεγέρσεις στην Κρήτη, στη Μακεδονία, στην Αρμενία.

Είναι αλήθεια πως η εποχή μας ευνοεί τον αυταρχισμό, τον λαϊκισμό και τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Είναι επίσης αλήθεια ότι η Τουρκία του Αμπντούλ Χαμίτ βρίσκεται σε άνοδο. Oπως σημειώνει όμως ο βρετανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Κρίστοφερ ντε Μπελέγκ στο «New York Review of Books», ο επίδοξος νέος σουλτάνος της Τουρκίας, που περιφρονεί τους δημοκράτες και τις μειονότητες, δεν θα πρέπει να ξεχνά ότι τον τελευταίο σουλτάνο οι δημοκράτες και οι μειονότητες τον ανέτρεψαν.


                                     "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 08-09/04/17

Οι τελευταίες ημέρες του κεμαλισμού
Στις 16 Απριλίου οι τούρκοι ψηφοφόροι καλούνται να παραδώσουν στα χέρια του σημερινού προέδρου εξουσίες που ακόμα και ο πατέρας του τουρκικού κράτους Κεμάλ Ατατούρκ δεν απέκτησε ποτέ

Του Περικλή Δημητρολόπουλου

Οταν οι τούρκοι μαθητές επέστρεψαν στα σχολεία τους τον περασμένο Σεπτέμβριο, βρήκαν να τους περιμένει ένα νέο μάθημα στο σχολικό πρόγραμμα. Ενα μάθημα που θα γινόταν καθ' υπόδειξη του υπουργείου Παιδείας προκειμένου να διδαχθούν τα παιδιά αυτό που στην Τουρκία πολλοί αποκαλούν «δεύτερη επανάσταση».

Στην ύλη του μαθήματος περιλαμβάνονται και δυο βίντεο, μεγάλο μέρος των οποίων είναι αφιερωμένο στον Ταγίπ Ερντογάν και στην επιτυχία του να αποτρέψει την απόπειρα πραξικοπήματος του περασμένου Ιουλίου. Το πρώτο από αυτά αρχίζει με μια εικόνα του Κεμάλ Ατατούρκ, ενώ ακούγεται ο Ερντογάν να ψέλνει τον εθνικό ύμνο. Το δεύτερο είναι μάλλον πιο χαρακτηριστικό των προθέσεων του μαθήματος: εκεί αναπαρίσταται η Μάχη της Καλλίπολης που έγινε το 1915 και σήμανε την απαρχή της δημιουργίας της σύγχρονης Τουρκίας, ενώ ακολουθούν βίαιες εικόνες από την απόπειρα πραξικοπήματος και την καταστολή του. Το μήνυμα είναι σαφές, σημειώνουν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς»: Ο Ατατούρκ ήταν ο δημιουργός, ο Ερντογάν είναι ο προστάτης.

Η «δεύτερη επανάσταση»

Η ταύτιση που επιχειρεί ο σημερινός πρόεδρος με τον «πατέρα των Τούρκων» είναι προφανής. Παρά το γεγονός ότι δεν θα μπορούσε να βρίσκεται πιο μακριά από την πολιτική του - ο Ατατούρκ ήταν οπαδός του κοσμικού κράτους και πίστευε στην προσέγγιση με τη Δύση -, ο Ερντογάν έχει υιοθετήσει το δικό του στυλ διακυβέρνησης. Αφενός παρουσιάζει τον εαυτό ως έναν ηγέτη που μπορεί να κυβερνά με σιδηρά πυγμή χάρη στην ευρεία λαϊκή υποστήριξη και αφετέρου εκπαιδεύει την κοινωνία με τα δικά του ιδεώδη. «Πρόκειται για μια βαθμιαία εξέλιξη, η οποία νομιμοποιήθηκε από την καταστολή του πραξικοπήματος, και παρουσιάζεται τώρα ως μια δεύτερη επανάσταση ή ως ένας δεύτερος πόλεμος ανεξαρτησίας» δηλώνει ο Σόνερ Κέιτζαπτεϊ, επικεφαλής του τουρκικού ερευνητικού προγράμματος στο Ινστιτούτο της Εγγύς Ανατολής που εδρεύει στην Ουάσιγκτον. «Ο Ερντογάν δεν μοιράζεται τις ίδιες αξίες με τον Ατατούρκ. Μοιράζεται, όμως, την ίδια μέθοδο».
Η επανάσταση του Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει ολοκληρωθεί. Η τελευταία πράξη θα παιχτεί στις 16 Απριλίου όπου οι τούρκοι ψηφοφόροι καλούνται να εγκρίνουν με δημοψήφισμα μια ακόμη μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσιών στα χέρια του προέδρου. Να ακόμη μια διαφορά ανάμεσα στους δυο ηγέτες: εάν ο κερδίσει το δημοψήφισμα, ο Ερντογάν θα έχει μια δύναμη που ο Ατατούρκ δεν είχε ποτέ. Με βάση τη συνταγματική αναθεώρηση, ο πρόεδρος θα μπορεί να εκδίδει διατάγματα που δεν θα μπορεί να ανατρέψει το Κοινοβούλιο, ενώ θα έχει τον πρώτο λόγο στις δαπάνες του κράτους, θα διορίζει δικαστές, θα σχηματίζει κυβέρνηση και πολλά ακόμη.

Ο Ερντογάν συγκεντρώνει αυτήν την τεράστια εξουσία σε μια στιγμή κατά την οποία η Τουρκία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά από τρομοκρατικές επιθέσεις, τον εμφύλιο στη γειτονική Συρία και μια οικονομία σε φάση πλήρους αστάθειας. Σε αυτό το γεωπολιτικό περιβάλλον, η Τουρκία θα γίνει αυτό που ονειρευόταν πάντα ο Ταγίπ Ερντογάν: μια μουσουλμανική δημοκρατία με έναν κρατικό μηχανισμό που θα την υπηρετεί πιστά. Για την πραγματοποίηση αυτού του ονείρου, χρειάστηκε να προηγηθεί μια «εκκαθάριση». Την ευκαιρία έδωσε στον τούρκο πρόεδρο η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος κι εκείνος δεν την άφησε να πάει χαμένη: η «εκκαθάριση» ξεκίνησε στις 16 Ιουλίου και συνεχίζεται μέχρι σήμερα με θύματα όχι μόνο στρατιωτικούς, αλλά και δικαστές, δημοσιογράφους, πανεπιστημιακούς, δημοσίους υπαλλήλους - ακόμη και ποδοσφαιριστές.

Ο Ερντογάν, πάντως, δεν ανακάλυψε την Αμερική. «Οι εκκαθαρίσεις είναι τόσο παλιές όσο και η ίδια η Τουρκία» σημειώνει ένας πρώην σύμμαχός του. «Κι αυτή η εκκαθάριση δεν είναι διαφορετική. Ο φίλος μου βλέπει εχθρούς, πραγματικούς εχθρούς, που πρέπει να νικήσει». Ο ίδιος προσθέτει, ωστόσο, ότι από αυτήν την τελευταία έχει λόγους κανείς να αισθάνεται πιο ανήσυχος: «Αυτή η εκκαθάριση φαίνεται να μην τελειώνει ποτέ, ενώ δεν υπάρχει ούτε ένας που να νιώθει ασφαλής».
Ο ίδιος ασφαλώς λέει ότι το πογκρόμ που έχει εξαπολύσει είναι απαραίτητο - μια επώδυνη θεραπεία για τον «καρκίνο» που έχει προσβάλει το κράτος. Για όλους τους υπόλοιπους, όμως, είναι εμφανές ότι ο τούρκος πρόεδρος χρησιμοποίησε το πραξικόπημα ως αφορμή για να εγκαθιδρύσει ένα αυταρχικό καθεστώς στο οποίο θα θέσει υπό τον έλεγχό του τα πάντα - από πανεπιστήμια και τη δημόσια διοίκηση ώς τα πανεπιστήμια. Και η κορύφωση αυτής της απόπειρας - ή αυτού του διαρκούς αντιπραξικοπήματος - είναι το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου.

Ομαΐρ Ανάς
Οι 4+1 λόγοι που μπορεί να δώσουν τη νίκη στον Ερντογάν
Πόσες πιθανότητες έχει να κερδίσει ο Ταγίπ Ερντογάν το δημοψήφισμα; Πάρα πολλές, σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα Δυτικής Ασίας Ομαΐρ Ανάς. Και οι βασικοί λόγοι είναι τουλάχιστον πέντε.

- Ο πρώτος λόγος είναι ότι οι αντίπαλοι του τούρκου προέδρου δεν μπορούν να εγγυηθούν την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Ενώ όλες οι ευρωπαϊκές εκθέσεις για την πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της περιόδου 2004 - 2014 αποδίδουν τα εύσημα στην τουρκική κυβέρνηση για τις μεταρρυθμίσεις, η εικόνα αυτή έχει αντιστραφεί τα τελευταία τρία χρόνια. Ο Ερντογάν προπαγανδίζει την αντιστροφή αυτή ως «προδοσία» των Ευρωπαίων, ειδικά της Ανγκελα Μέρκελ και του Νικολά Σαρκοζί που υποτίθεται ότι μπλοκάρισαν την ένταξη, και γίνεται πιστευτός από την κοινή γνώμη. Την ίδια ώρα, όμως, η αντιπολίτευση δεν έχει μια καθαρά ευρωπαϊκή ατζέντα.

- Παράλληλα - κι αυτός είναι ο δεύτερος λόγος - δεν έχει σαφές σχέδιο για τη βελτίωση της τουρκικής οικονομίας: μπορεί η τουρκική λίρα να έπιασε ιστορικό πάτο έναντι του δολαρίου και οι ξένοι επενδυτές να έχασαν τον ύπνο τους μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, αλλά οι τούρκοι πολίτες δεν βλέπουν ποιος θα μπορούσε να διαχειριστεί καλύτερα την κατάσταση.

- Ο τρίτος λόγος είναι ότι, παρά τις συχνές τρομοκρατικές επιθέσεις των τελευταίων ετών, ο Ερντογάν φαντάζει ο μόνος στα μάτια της τουρκικής κοινής γνώμης που μπορεί να αποκαταστήσει το αίσθημα ασφάλειας στη χώρα.

-Συναφής είναι και ο τέταρτος λόγος: ο τούρκος πρόεδρος έχει μια δοκιμασμένη πολιτική στην εμφυλιοπολεμική Συρία, ενώ προχώρησε και σε ορισμένες «διορθώσεις», όπως η αποκατάσταση των σχέσεων της Αγκυρας με τη Μόσχα.

- Ο τελευταίος λόγος εντοπίζεται στην ψυχολογία της κοινής γνώμης: οι τούρκοι πολίτες θέλουν περισσότερο μια «ισχυρή Τουρκία» παρά μια «δημοκρατική Τουρκία». Και ο Ταγίπ Ερντογάν είναι κάτι περισσότερο από πρόθυμος να ικανοποιήσει αυτήν την ανάγκη. Το πιθανότερο, λοιπόν, είναι ότι αυτή η κοινή επιθυμία θα αποτυπωθεί στις κάλπες.

                                          "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 08-09/04/17

Τζαν Ντουντάρ
«Ο Ερντογάν δεν υπήρξε ποτέ δημοκράτης»
Ζει στη Γερμανία αυτοεξόριστος από τον Ιούλιο του 2016. Ο διευθυντής της μεγαλύτερης ανεξάρτητης εφημερίδας, της κεντροαριστερής «Τζουμχουριέτ», έχει γίνει σύμβολο αντίστασης στο καθεστώς Ερντογάν

Η συνέντευξη στο Γιώργο Παππά

Ο Τζαν Ντουντάρ είναι εμβληματική περίπτωση των διώξεων που υφίστανται οι δημοσιογράφοι στην Τουρκία. Συνελήφθη το 2015 κατηγορούμενος για κατασκοπεία, προσωπικά ο τούρκος πρόεδρος υπέβαλε μήνυση εναντίον του, όταν ο Ντουντάρ έβγαλε στην επιφάνεια και την εμπλοκή του γιου του Ερντογάν σε σκάνδαλο διαφθοράς. Καταδικάστηκε τον Μάιο του 2016 σε πέντε χρόνια και δέκα μήνες φυλακή, άσκησε έφεση και αφέθηκε ελεύθερος. Επεσε θύμα απόπειρας δολοφονίας, η γυναίκα του και ο συνήγορός του ακινητοποίησαν τον δράστη. Αλλά ασφάλεια για τη ζωή του πλέον δεν υπήρχε στην Τουρκία. Τους τελευταίους εννιά μήνες ο γεννημένος το 1961 στη Αγκυρα, Ντουντάρ, ζει στη Γερμανία. Η γυναίκα του όμως δεν μπορεί να τον επισκεφθεί, οι τουρκικές Αρχές τής αφαίρεσαν το διαβατήριο.

Και στη Γερμανία, λέει ο Ντουντάρ στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ», κάνει αυτό που έκανε και στην Τουρκία. Ως δημοσιογράφος δίνει τη δική του μάχη κατά του καθεστώτος Ερντογάν. Διευθύνει τη δημοσιογραφική πλατφόρμα Özgürüz (Είμαστε Ελεύθεροι) (www.ozguruz.org) που ίδρυσε τον Ιανουάριο του '17 με το κέντρο έρευνας Correktiv, με ειδήσεις και ρεπορτάζ από την Τουρκία που δεν περνούν από το φίλτρο της κυβερνητικής προπαγάνδας. Και γελάει με την ψυχή του όταν του ζητώ να σχολιάσει τον Ερντογάν, ο οποίος κατηγορεί τη Γερμανία για «ολοκληρωτισμό». Τον δέχτηκε τον Νοέμβριο ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας Γιόαχιμ Γκάουκ, ο υπουργός Δικαιοσύνης Χάικο Μάας τον προσκάλεσε στο υπουργείο του ως κύριο ομιλητή στη γιορτή της Πρωτοχρονιάς.

Η δίωξή του στην Τουρκία συνεχίζεται. Την περασμένη Τρίτη δημοσιεύτηκαν στον τουρκικό Τύπο αποσπάσματα από το κατηγορητήριο εναντίον δημοσιογράφων της «Τζουμχουριέτ», μεταξύ των οποίων και ο Ντουντάρ. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο που φτάνει τις 324 σελίδες, την «Τζουμχουριέτ» είχε καταλάβει ένα δίκτυο γκιουλενικών και τη χρησιμοποίησε για να «συγκαλύψει τη δράση τρομοκρατικών ομάδων». Αναφέρεται μάλιστα ότι η εφημερίδα χρησιμοποιούσε «μεθόδους ασύμμετρου πολέμου» κατά του Προέδρου και της Δημοκρατίας.

Κύριε Ντουντάρ, ανάμεσα στους 19 δημοσιογράφους που περιλαμβάνει το κατηγορητήριο είστε και εσείς. Ο εισαγγελέας ζητά για εσάς ποινή κάθειρξης 15 ετών. Πώς το σχολιάζετε;

Οι φίλοι μας, συνάδελφοί μας είναι στη φυλακή εδώ και πολύ καιρό. Οι εισαγγελείς δεν μπόρεσαν να βρουν τίποτα βάσιμο, υπάρχουν μόνο κατηγορίες, καμία απόδειξη. Στην πραγματικότητα, μας κατηγορούν ότι είμαστε δημοσιογράφοι, λένε ότι βοηθούμε τους τρομοκράτες. Αλλά όλες οι αποδείξεις που επικαλούνται είναι δημοσιογραφικά κείμενα. Είναι τα ρεπορτάζ μας, τα άρθρα μας, τα σχόλια, τα τουίτ μας και τίποτα άλλο. Είμαστε λοιπόν περήφανοι για ό,τι έχουμε κάνει.

Χρησιμοποιούν και τις αναρτήσεις σας στα κοινωνικά δίκτυα;
Ναι.

Σας πέρασε από το μυαλό να ψηφίσετε στο δημοψήφισμα όπως μπορούν να πράξουν οι τούρκοι υπήκοοι στις προξενικές Αρχές στη Γερμανία;

Δεν νομίζω ότι είναι καλή ιδέα να εμφανιστώ στην τουρκική πρεσβεία στη Γερμανία.

Μπορείτε να κάνετε πρόβλεψη για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος;

Εικάζω και ελπίζω ότι θα επικρατήσει το Οχι. Νομίζω ότι αυτό φοβάται και η κυβέρνηση, γι' αυτό και δείχνει συμπτώματα πανικού. Κάνουν καμπάνια για το Ναι, αλλά η καμπάνια τους δεν δείχνει να αποδίδει, όσο τουλάχιστον θα ήθελαν.

Αρα είστε αισιόδοξος;

Ναι, έχω ελπίδες. Υπάρχουν κάποιες δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι υπερισχύει το Οχι.

Και αν υπερισχύσει το Οχι, ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η επόμενη κίνηση του Ερντογάν;

Θα το δούμε. Ο Ερντογάν είναι απρόβλεπτος, ποτέ δεν ξέρεις... Βέβαιο είναι ότι θα θυμώσει πάρα πολύ. Για τους αντιπολιτευόμενους τον Ερντογάν θα είναι ένεση πολιτικής υποστήριξης. Θα είναι μία ήττα της κυβέρνησης και θα σημάνει την αρχή της πτώσης της.

Πιστεύετε ότι ο μεγαλύτερος εχθρός για την Τουρκία είναι ο ισλαμισμός;

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η απολυταρχία, η δικτατορία. Μπορεί αυτή η εκτροπή να πάρει τη μορφή του ισλαμισμού, τη μορφή του εθνικισμού, του κεμαλισμού. Κάθε τύπος απολυταρχικού καθεστώτος είναι επικίνδυνος. Αλλά εάν έρθει με τη μορφή του ισλαμισμού, θα είναι ακόμη πιο επικίνδυνος.

Αρχικά ο Ερντογάν έδινε την εντύπωση ότι είναι προοδευτικός μεταρρυθμιστής. Πιστεύετε ότι οι εκτιμήσεις εκείνες ήταν αφελείς;

Ηταν πολύ αφελείς. Προσπαθούσαν να δουν στο πρόσωπο του Ερντογάν έναν φιλελεύθερο αντί του ισλαμιστή. Ηταν πανέτοιμοι να τον αποδεχτούν ως μετριοπαθή δημοκράτη. Ηταν μετριοπαθής. Αλλά δημοκράτης δεν υπήρξε ποτέ.

Πιστεύετε ότι μετά τις επιθέσεις του Ερντογάν, η ΕΕ και η Γερμανία πρέπει να περάσουν στη μετωπική αντεπίθεση;

Οποιαδήποτε μετωπική αντιπαράθεση δίνει τροφή στον Ερντογάν. Αυτός θέλει να είναι στραμμένη η προσοχή πάνω του. Του αρέσει πολύ να είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Ισως η αποτελεσματικότερη τακτική των Ευρωπαίων είναι να αδιαφορήσουν, να τον αγνοήσουν.

Πώς μπορεί η Ευρώπη να βοηθήσει τους τούρκους δημοκράτες;
Οι Ευρωπαίοι μπορούν να βοηθήσουν αν δίνουν περισσότερη προσοχή στην άλλη Τουρκία. Να συμπαρασταθούν στους ακτιβιστές, στους δημοσιογράφους, στους πολιτικούς που είναι στη φυλακή, πολιτικοί και δημοσιογράφοι να τους επισκέπτονται.

Ζείτε στη Γερμανία εδώ και εννέα μήνες. Πώς είναι η καθημερινότητά σας στο Βερολίνο;

Είναι ίδια όπως και στην Τουρκία. Γράφω, δίνω και παίρνω συνεντεύξεις για την ιστοσελίδα Özgürüz, προσπαθώ να βρω τρόπους να συμπαρασταθώ στους συναδέλφους μου στην Τουρκία.

Τι σας λείπει από την Κωνσταντινούπολη;

Η γυναίκα μου.

Είχατε προβλήματα με την ιστοσελίδα Özgürüz;

Η τουρκική κυβέρνηση και οι τουρκικές Αρχές μπλόκαραν την ιστοσελίδα στην Τουρκία. Αλλά οι τούρκοι αναγνώστες μας βρήκαν τρόπο να αποκτήσουν πρόσβαση στην ιστοσελίδα μας. Αλλά τα ξέρουμε αυτά. Τα είχαμε και στη «Τζουμχουριέτ». Δεν είναι κάτι νέο για μας.

Σύμφωνα με τον Ερντογάν, η Γερμανία είναι μια ολοκληρωτική χώρα. Η δική σας εντύπωση;
Υπάρχει ένας όρος στην ψυχολογία για την περίπτωση του Eρντογάν: κάνει αυτό που λέμε προβολή.

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 08-09/04/17 

Σε τροχιά απομόνωσης
Του Γιάννη Καρτάλη

Σε κρίσιμο ορόσημο για την περαιτέρω πορεία της Τουρκίας αναδεικνύεται το περιώνυμο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, το οποίο αναμένεται να εξασφαλίσει στον Ταγίπ Ερντογάν τις προεδρικές υπερεξουσίες που τόσα χρόνια επεδίωκε, καθιστώντας τον έτσι έναν ανεξέλεγκτο ανώτατο απόλυτο άρχοντα. Και το ερώτημα που τώρα τίθεται είναι αν η εξέλιξη αυτή θα ικανοποιήσει το πάθος του για την εξουσία ώστε να ακολουθήσει από κει και πέρα μια μετριοπαθέστερη πολιτική. Διότι είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα μπορέσει να συνεχίσει τη σημερινή έξαλλη εθνικιστική του πορεία, καθώς ως γνωστόν τα έχει βάλει με όλο τον κόσμο, έχοντας θέσει ως στόχο να καταστήσει τη χώρα του μια νεοοθωμανική περιφερειακή υπερδύναμη σταδιακά απομακρυνόμενη όχι μόνον από την Ευρώπη, αλλά και από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν αλλάξει πορεία, αυτό θα σημάνει ότι είχαν δίκιο όσοι υποστήριζαν ότι η επιλογή της εθνικιστικής υστερίας απέβλεπε κυρίως στο να κερδίσει τις ψήφους των ψηφοφόρων του ακροδεξιού κόμματος ΜΗΡ, οι οποίες του είναι απαραίτητες για να κερδίσει το δημοψήφισμα. Αν όχι, τότε η κρίση μπορεί να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Είναι τόσο πολλά τα ανοικτά μέτωπα για την Τουρκία την περίοδο αυτή που καθιστούν αναγκαίο ένα βαθμιαίο κλείσιμό τους. Διότι πέρα από την Ευρώπη - και κυρίως τη Γερμανία - φαίνεται ότι παρά την πρόσφατη επίσκεψη του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών στην Αγκυρα το ρήγμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει ανοιχτό. Η διαμάχη για τη στήριξη των Κούρδων στην επίθεση κατά της Ράκας δεν έχει σταματήσει. Διότι αυτό που φοβάται η Τουρκία είναι ότι αν οι Κούρδοι αφεθούν να δράσουν ανεξέλεγκτα, τότε θα πετύχουν να δημιουργήσουν μια εκτεταμένη αυτόνομη περιοχή υπό τον έλεγχό τους στα νότια σύνορά της, ενισχύοντας έτσι τις επιθέσεις επί τουρκικού εδάφους του παράνομου ΡΚΚ. Το ρήγμα αυτό υποδηλώνει, λοιπόν, ότι η Τουρκία έχει πάψει να θεωρείται ο ακρογωνιαίος λίθος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και του ΝΑΤΟ στην ευαίσθητη αυτή περιοχή ενώ έπαψε να αποτελεί το υπόδειγμα μιας μετριοπαθούς ισλαμικής χώρας που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι χώρες της Αραβικής Ανοιξης και η οποία κατέρρευσε ως χάρτινος πύργος, την ίδια περίοδο που η Τουρκία μετατράπηκε σε ένα αδίστακτο προσωποπαγές καθεστώς.

Γνωστό είναι εξάλλου ότι η πολιτική Ερντογάν εκδηλώθηκε κατά τον χειρότερο δυνατό τρόπο τόσο στο Αιγαίο με τις αλλεπάλληλες προκλήσεις σε όλα τα επίπεδα όσο και στο Κυπριακό, στην κρισιμότερη μάλιστα φάση της τελευταίας σειράς των διαπραγματεύσεων. Και είναι θετικό ότι ούτε η Αθήνα ούτε η Λευκωσία παρασύρθηκαν στην παγίδα της έντασης που έστησε η Τουρκία, με δεδομένο ότι δεν είχαν κανένα λόγο να ρίξουν νερό στον μύλο των σχεδίων της Αγκυρας και να παρασυρθούν σε μια εθνικολαϊκιστική αντιμετώπιση της κρίσης, όπως είχε συμβεί με τα Ιμια και τα γνωστά αποτελέσματα που ακολούθησαν. Και ευτυχώς, η ελληνική Δικαιοσύνη στάθηκε στο ύψος της με την απόφασή της να μην παραδώσει τους τούρκους αξιωματικούς. Μένει τώρα να δούμε πώς θα διαμορφωθεί το σκηνικό μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος και αν θα μπορέσουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά τις πρόσφατες αναταράξεις να εισέλθουν σε μια σχετικά ομαλή περίοδο όπως είχε επιχειρηθεί και στο παρελθόν. Μια τέτοια εξέλιξη, όπως είναι ευνόητο, θα επηρεάσει θετικά και την πορεία του Κυπριακού.

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 08-09/04/17 

Μπροστά στα σενάρια της επόμενης ημέρας
Του Θάνου Π. Ντόκου*

Οποιο και αν είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου, οι πολίτες της Τουρκίας θα ξυπνήσουν την επόμενη ημέρα σε μια χώρα αρκετά διαφορετική. Αν επικρατήσει το Ναι, που είναι και το πιθανότερο ενδεχόμενο, η «ατελής» τουρκική δημοκρατία ενδέχεται να αποτελέσει ένα νοσταλγικό παρελθόν. Ο κ. Ερντογάν προωθεί με ιδιαίτερο ζήλο μια συνταγματική μεταρρύθμιση που θα ενισχύσει σημαντικά τις εξουσίες του προέδρου της χώρας, αλλά ανησυχία προκαλεί η διαφαινόμενη απουσία μηχανισμών «ελέγχου και ισορροπιών», σε συνδυασμό με ισχυρές τάσεις αυταρχισμού. Αν επικρατήσει το Οχι, τότε η χώρα θα εισέλθει σε μια περίοδο αυξημένης πολιτικής αστάθειας με υψηλή πιθανότητα πρόωρων εκλογών και προσπάθεια εξασφάλισης πλειοψηφίας 2/3 από το ΑΚΡ στη νέα τουρκική Εθνοσυνέλευση, έτσι ώστε να προχωρήσει η συνταγματική αναθεώρηση άνευ δημοψηφίσματος. Αλλά μια τέτοια εκλογική επιτυχία είναι κάθε άλλο παρά εξασφαλισμένη και η χώρα ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με το φάσμα της πολιτικής και οικονομικής αστάθειας.

Αλλά ας επιστρέψουμε στην πρώτη υπόθεση εργασίας, ότι δηλαδή εύκολα ή δύσκολα το Ναι επικρατεί. Ποια θα είναι τα επόμενα βήματα του κ. Ερντογάν; Οντας ο κυρίαρχος του παιχνιδιού θα έχει μπροστά του ένα ευρύ φάσμα επιλογών: πρώτον, να επιδείξει μετριοπάθεια και «μεγαλοψυχία», τερματίζοντας την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, περιορίζοντας τις δικαστικές διώξεις, απελευθερώνοντας πολλούς από τους φυλακισθέντες χωρίς ισχυρές αποδείξεις, καθώς και πολλών δημοσιογράφων, επιχειρώντας ένα νέο άνοιγμα προς τους Κούρδους και ρίχνοντας τους τόνους προς την Ευρώπη. Ταυτόχρονα, θα μπορούσε να επιδείξει ευελιξία και καλή θέληση στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό.

Υπάρχει βεβαίως και το διαμετρικά αντίθετο σενάριο: διατηρείται η κατάσταση έκτακτης ανάγκης και οι διώξεις εναντίον κάθε μορφής πραγματικών και φαντασιακών αντιπάλων, επισημοποιείται η σχέση με τμήμα της εθνικιστικής παράταξης, συνεχίζεται και ενδεχομένως κλιμακώνεται η σύγκρουση με τους Κούρδους εντός και εκτός Τουρκίας, συντηρείται η ένταση στις σχέσεις με την ΕΕ - και σε ένα ακραίο αλλά όχι πλέον απίθανο σενάριο τερματίζεται η ενταξιακή διαδικασία με τουρκική πρωτοβουλία -, δοκιμάζονται οι σχέσεις με τις ΗΠΑ, ανεβαίνουν εκ νέου οι τόνοι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και ναυαγούν οριστικά οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό.
Πρόκειται ασφαλώς για δύο «ιδανικά» και μάλλον ακραία σενάρια και η πραγματικότητα θα κινηθεί εντός του ευρύτατου χώρου ανάμεσά τους, σε μια από τις πάρα πολλές πιθανές παραλλαγές. Η έλλειψη προβλεψιμότητας του κ. Ερντογάν καθιστά οποιαδήποτε πρόβλεψη ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη υπόθεση. Ωστόσο, το δεύτερο σενάριο - ή κάποια παραλλαγή αυτού - φαντάζει αυτή τη στιγμή ως πιθανότερο του πρώτου. Σε αυτή την περίπτωση, η γειτονική χώρα θα εισέλθει σε μια περίοδο πολιτικής και οικονομικής αστάθειας που ασφαλώς δεν θα αφήσει τη χώρα μας ανεπηρέαστη για μια σειρά λόγων, συμπεριλαμβανομένης και μιας ενδεχόμενης προσπάθειας εξαγωγής της κρίσης. Οι τρόποι διαχείρισης από ελληνικής πλευράς γνωστοί και συγκεκριμένοι: επαγρύπνηση, ψυχραιμία, υιοθέτηση χαμηλών τόνων, προσπάθεια διατήρησης ανοικτών διαύλων επικοινωνίας, αλλά και ετοιμότητα εκμετάλλευσης τυχόν ευκαιριών που δεν αποκλείεται να προκύψουν είτε στο πρώτο, είτε στο δεύτερο σενάριο.

*Γενικός διευθυντής στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)

"η σημερινή", 09/04/17 

                                                              "η σημερινή", 09/04/17


                                                                     "η σημερινή", 09/04/17


                                                                      "η σημερινή", 09/04/17

"η σημερινή", 09/04/17

Τουρκία: Πλησιάζει η ώρα της… αλήθειας

Λίγα εικοσιτετράωρα απομένουν από το άνοιγμα των καλπών για το τουρκικό δημοψήφισμα
Τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία υπάρχουν τέσσερα σημεία πόλωσης της κοινωνίας, τα οποία καθορίζουν τις συμμαχίες και τη στάση που επέλεξαν να τηρήσουν τα κόμματα όσον αφορά στο δημοψήφισμα

Με κύριο χαρακτηριστικό τη συμμαχία ανάμεσα στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης της Τουρκίας (AKP) και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης του Ντεβλέτ Μπαχτσελί (ΜΗΡ), την πόλωση που έχει καλλιεργηθεί ανάμεσα στους Τούρκους ψηφοφόρους και την κρίση στις σχέσεις Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, διεξάγεται την Κυριακή του Πάσχα δημοψήφισμα στην Τουρκία, με το ερώτημα αν θα εγκριθούν ή όχι οι συνταγματικές αλλαγές, οι οποίες θα αλλάξουν το πολιτειακό σύστημα της χώρας από Κοινοβουλευτική σε Προεδρική Δημοκρατία.

Το γεγονός αυτό θα επιτρέψει τη θεσμική πλέον συγκέντρωση εκτεταμένων εξουσιών στα χέρια του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία υπάρχουν τέσσερα σημεία πόλωσης της κοινωνίας τα οποία και καθορίζουν τις συμμαχίες και τη στάση που επέλεξαν να τηρήσουν τα κόμματα, όσον αφορά στο δημοψήφισμα.

Το πολιτικό Ισλάμ, που εκφράζεται από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, η Τουρκικότητα/Τουρκισμός που εκφράζεται από το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, ο Κεμαλισμός που εκφράζεται από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και η Κουρδική ταυτότητα που εκφράζεται από το φιλο-Κουρδικό Κόμμα Δικαιοσύνης των Λαών (HDP).

Το δημοψήφισμα κατέδειξε σύγκλιση των δύο πρώτων πόλων, αδυναμία της κεμαλικής παράταξης να ορθώσει αντιπολιτευτικό λόγο και ενίσχυση της Κουρδικής ταυτότητας και αντίδρασης.

Η εκστρατεία του ΑΚΡ
Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης κατήλθε στην προεκλογική εκστρατεία ενισχυμένο από το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου κατά του Ταγίπ Ερντογάν, γεγονός που επισημοποίησε τη ρήξη στις σχέσεις του Τούρκου Προέδρου με τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, του οποίου το κίνημα Hizmet ήταν για πολλά χρόνια ένας από τους σημαντικότερους συμμάχους του AKP.

Το πραξικόπημα, στην ουσία, έδωσε στο Κόμμα τη δικαιολογία που χρειαζόταν για να εφαρμόσει ουσιαστικά πολιτική εξόντωσης αυτών που ο Ερντογάν θεωρεί ως προσωπικούς του αντιπάλους με χιλιάδες δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και καλλιτέχνες να διώκονται και να οδηγούνται με συνοπτικές διαδικασίες στη φυλακή.

Την ίδια στιγμή σημειώθηκαν μεγάλες εκκαθαρίσεις στον στρατό, στα Σώματα ασφαλείας, στις τάξεις των εκπαιδευτικών και στη Δημόσια Υπηρεσία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η επιδίωξη για συγκέντρωση ακόμη μεγαλύτερων συνταγματικών αλλαγών στα χέρια του Ταγίπ Ερντογάν θα οδηγήσει την Τουρκία σε ένα ακόμη πιο συντηρητικό και απολυταρχικό καθεστώς, όπου η Δημοκρατία θα υπάρχει κατά επίφαση.

Η προεκλογική εκστρατεία του ΑΚΡ έλαβε χώρα και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η έντονη προεκλογική εκστρατεία υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα βασίστηκε κυρίως στη λογική πως, όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας και όποιος είναι εναντίον μας είναι τρομοκράτης («Μιλιέτ» 21.03.17).

«Όποιος είναι μέλος αυτού του έθνους δεν έχει λόγο να είναι αντίθετος με τις συνταγματικές αλλαγές», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν (Πρακτορείο Ανατολή 17.03.17). Το ΑΚΡ διεξήγαγε, επίσης, έντονη εκστρατεία ενάντια στους κουρδικής καταγωγής πολίτες της Τουρκίας που υποστηρίζουν ανοικτά το «όχι» στο δημοψήφισμα.

Στο εξωτερικό ο Ερντογάν υιοθέτησε μία ακόμη πιο σκληροπυρηνική συμπεριφορά, ειδικότερα ενάντια σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποκορύφωμα την άρνηση πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να επιτρέψουν τη διεξαγωγή συλλαλητηρίων Τούρκων πολιτικών υπέρ του «ναι».

Χρειάζεται σαφή λαϊκή εντολή

Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως για το ΑΚΡ δεν είναι αρκετό να επικρατήσει απλώς το «ναι». Σύμφωνα με την εφημερίδα «Σαμπάχ» (23.03.17), το κόμμα χρειάζεται μια σαφή λαϊκή εντολή, το λιγότερο της τάξης του 55%, κυρίως, για λόγους γοήτρου. Είναι επίσης αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αξιωματούχοι του Κόμματος, με επικεφαλής τον ίδιο τον Ερντογάν, επικαλούνται ακόμη και τον Ατατούρκ για να ενισχύσουν το στρατόπεδο του «ναι».

Όπως έγραψε ο Μουράτ Γετκίν σε άρθρο του στη «Χουριέτ» (29.03.17) απαντώντας σε «προκλητικό» άρθρο της γερμανικής εφημερίδας «Bild» με τίτλο «Ο ίδιος ο Ατατούρκ θα έλεγε όχι», ο Ερντογάν δήλωσε, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά το όνομα Ατατούρκ (συνήθως τον αποκαλεί Μουσταφά Κεμάλ ή Γκαζί που σημαίνει ήρωας πολέμου), πως ακόμη και ο Ατατούρκ θα έλεγε στο δημοψήφισμα «ναι».


Η συμμαχία με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP)
Η συνεργασία των δύο κομμάτων, ο συνδυασμός των ποσοστών των οποίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε επικράτηση του «ναι» με ποσοστό κοντά στο 60% στο δημοψήφισμα (το ΑΚΡ πήρε 49,5% και το ΜΗΡ 10,8% στις βουλευτικές εκλογές του 2015), μπορεί αρχικά να φαντάζει παράδοξη, ωστόσο, στην ουσία έχει βάσεις τόσο ιδεολογικές όσο και πρακτικές.

Η πολιτική που ασκεί τα τελευταία χρόνια το ΑΚΡ, τόσο στην εξωτερική πολιτική -με την υιοθέτηση πρακτικών ενίσχυσης της επικράτησης της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, τη σκλήρυνση της στάσης ενάντια στην Ευρωπαϊκή Ένωση- όσο και στο εσωτερικό -με λήξη της ειρηνευτικής διαδικασίας για το Κουρδικό και την υιοθέτηση ανένδοτης πολιτικής απέναντι στους Κούρδους, σκλήρυνση της στάσης απέναντι στην αριστερά και γενικότερα στις πιο φιλελεύθερες εκφάνσεις της τουρκικής κοινωνίας- δεν βρίσκει απλώς σύμφωνο το ΜΗΡ, αλλά εντάσσεται στις πάγιες θέσεις του Κόμματος.

Βασική διαφορά των δύο κομμάτων υπήρξε το Κυπριακό, ωστόσο, όπως θα δούμε πιο κάτω, η στάση που τηρεί τελευταία το ΑΚΡ, όσον αφορά στις συνομιλίες, σχετίζεται με τη διαμόρφωση των συμμαχιών υπέρ του δημοψηφίσματος. Όπως έγραψε η Ζεϊνέπ Γκουρτζανί στην εφημερίδα «Σοζτζού» (20.03.17), το ΑΚΡ κατάφερε, με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική που ασκεί, να δημιουργήσει ένα κράμα ισλαμισμού-εθνικισμού, το οποίο επιτρέπει στο ΜΗΡ να συνταχθεί μαζί του.

Πέραν της ιδεολογικής προσέγγισης που παρατηρείται ανάμεσα στα δύο κόμματα, το ΜΗΡ αναμένεται να έχει και πρακτικά οφέλη από τη στήριξη που παρέχει στον Ερντογάν. Σύμφωνα με τον Μουράτ Γετκίν της «Χουριέτ» (06.02.17), μετά το δημοψήφισμα και νοουμένου ότι το «ναι» επικρατήσει σε ικανοποιητικό βαθμό ο Ερντογάν αναμένεται να προβεί σε ανασχηματισμό της κυβέρνησης, διορίζοντας ως Υπουργούς μέλη του κόμματος των Γκρίζων Λύκων, «ως να δημιουργείται μία κυβέρνηση συνασπισμού ανάμεσα στο ΑΚΡ και το ΜΗΡ», όπως σημειώνει ο Γετκίν.

Αναμένεται επίσης να διορίσει μέλη του ΜΗΡ στο Δικαστικό Σώμα και σε άλλες νευραλγικές θέσεις. Αν σημειωθεί η εξέλιξη αυτή, θα είναι η πρώτη φορά από το 2002, αφότου το ΑΚΡ ανήλθε στην εξουσία, που θα έχει τέτοιου είδους πολιτική συνεργασία με ένα άλλο κόμμα. Από την πλευρά του το ΜΗΡ θα έχει, για πρώτη φορά, μέρισμα εξουσίας εδώ και 20 σχεδόν χρόνια.

Δεν είναι όλα ρόδινα

Ωστόσο, δεν είναι τα πάντα ρόδινα στη συμμαχία ΑΚΡ-ΜΗΡ. Όπως σημειώνει ο Γετκίν, η προσέγγιση ανάμεσα στα δύο κόμματα και η σκληρή στάση του ΑΚΡ απέναντι στο Κουρδικό, που έχει σκληρύνει ακόμη περισσότερο μετά την άτυπη συμμαχία με το ΜΗΡ, έχει δυσαρεστήσει τους κουρδικής καταγωγής βουλευτές και μέλη του ΑΚΡ. Και όχι μόνο αυτούς, αλλά και τον βασικό πυρήνα των ισλαμιστών υποστηρικτών του Κόμματος.

Την ίδια στιγμή, άρθρο της «Χουριέτ» (27.03.17) αναφέρει ότι το ΑΚΡ έχει αρχίσει να διαφοροποιεί τις τελευταίες μέρες τη ρητορική του ενάντια στο Κουρδικό, σε μία προσπάθεια να προσεγγίσει τους Κούρδους ψηφοφόρους που στήριζαν στο παρελθόν το ΑΚΡ, κυρίως επειδή οι ψηφοφόροι του ΜΗΡ δεν δείχνουν να ακολουθούν την εντολή του ηγέτη του Κόμματος να ψηφίσει «ναι» στο δημοψήφισμα.

Ο διχασμός στο Κόμμα οφείλεται περισσότερο στις διαμάχες για την ηγεσία του ΜΗΡ παρά στο περιεχόμενο του δημοψηφίσματος και ήδη σημαντικά στελέχη του ΜΗΡ, ανάμεσά τους και η νεολαία του Κόμματος «Εστίες της Πατρίδας», φυτώριο των Γκρίζων Λύκων, αλλά και πρωτοκλασάτα στελέχη του Κόμματος όπως ο Σινάν Ογάν, ο Ουμίτ Οζντάγ και η Μεράλ Ακσενέρ -που είχαν αμφισβητήσει της ηγεμονία του Μπαχτσελί στο Κόμμα- υποστηρίζουν επίσημα την καμπάνια του «όχι».

Σύμφωνα με τη διαδικτυακή εφημερίδα «Ντικέν» (17.03.17), μεγάλο ποσοστό των αναποφάσιστων ψηφοφόρων ψήφισαν ΜΗΡ στις προηγούμενες εκλογές και μόνο 3 στους 5 οπαδούς του Κόμματος θα ψηφίσουν σίγουρα «ναι» στο δημοψήφισμα. Νοουμένου ότι ποσοστό των αναποφάσιστων υπάρχει και εντός του ΑΚΡ, το στρατόπεδο του «ναι» δείχνει να ανησυχεί για την έκβαση του αποτελέσματος.

Η στάση του CHP

Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα τάχθηκε αμέσως ενάντια στις προσπάθειες αλλαγής του πολιτειακού συστήματος της χώρας, υποστηρίζοντας ότι το νέο πολίτευμα θα αποτελεί ουσιαστικά δικτατορία με τη συγκέντρωση τεράστιας εξουσίας στα χέρια του Ερντογάν, προειδοποιώντας μάλιστα πως θα φέρει την Τουρκία στην κατάσταση που βρίσκονταν τα έθνη πριν από το 1789, που έλαβε χώραν η Γαλλική Επανάσταση.

Ο ηγέτης του Κόμματος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου προσπάθησε να πλήξει την ιδεολογική συμμαχία του ΜΗΡ με το ΑΚΡ, τονίζοντας ότι ο εθνικισμός δεν μπορεί να σχετίζεται με το ερώτημα που θέτει το δημοψήφισμα. «Καλώ τους ιδεολόγους αδελφούς μου: Αν ο εθνικισμός σας είναι τόσο πολύτιμος, να πείτε όχι. […] Είμαι κι εγώ και πατριώτης και εθνικιστής» («Χουριέτ» 17.03.17).

Κατηγόρησε επίσης το ΑΚΡ πως αν ο Ερντογάν συγκεντρώσει ακόμη περισσότερη δύναμη στα χέρια του, οι διώξεις απέναντι σε δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και διανοουμένους θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο. «Έχουν στα χέρια τους το 90% των Μέσων Ενημέρωσης, αλλά δεν τους είναι αρκετό», είπε («Μιλιέτ» 20.03.17). Σύμφωνα με τον τουρκικό Τύπο, η προεκλογική εκστρατεία που διεξήγαγε ο Κιλιτσντάρογλου ήταν χαμηλών τόνων και είχε σε αρκετά σημεία αμυντική στάση, κυρίως επειδή το ΑΚΡ προσπάθησε να περάσει το μήνυμα ότι όσοι υποστηρίζουν το «όχι» συντάσσονται με τους «τρομοκράτες», που δεν θέλουν το καλό της Τουρκίας.

Ο Κιλιτσντάρογλου προσπάθησε χωρίς μεγάλη επιτυχία να αποδείξει ότι το «όχι» του CHP δεν ταυτίζεται με το «όχι» των Κούρδων. Ωστόσο, όπως σημειώνει η Ογιά Μπαϊντάρ της δικτυακής εφημερίδας Τ24, (16.03.17), το κόμμα απέτυχε και πάλι να έχει σαφή αντιπολιτευτικό ρόλο, όπως και τα τελευταία 15 χρόνια που βρίσκεται στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Επίσης, σημειώνει η Μπαϊντάρ, στην κρίση που ξέσπασε με την Ολλανδία και το θέμα της διοργάνωσης συλλαλητηρίων εκτός Τουρκίας, το κόμμα όρθωσε εθνικιστικό λόγο, υπερασπιζόμενο τη σκληρή στάση που τήρησε το ΑΚΡ, ενώ θα έπρεπε, αν ήταν πιστό στις κεμαλικές δυτικές του καταβολές, να υπερασπιστεί την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, η οποία πλήγηκε ίσως ανεπανόρθωτα από τις εξελίξεις.

Ο Κιλιτσντάρογλου δήλωσε επίσης πως ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, δεν θα ζητήσει τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, γεγονός που σύμφωνα με τη «Χουριέτ» (23.03.17) δείχνει έλλειψη πίστης για επικράτηση του αποτελέσματος που υποστηρίζει. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τη διαδικτυακή εφημερίδα «Ντικέν» (17.03.17) η πλειοψηφία των υποστηρικτών του κόμματος θα στηρίξουν το «όχι» στο δημοψήφισμα, καθώς το κόμμα δείχνει να συσπειρώνεται γύρω από τον αρχηγό του στο θέμα αυτό.

Η ψήφος των Κούρδων

Το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών τέθηκε επικεφαλής της εκστρατείας του «όχι» στην Τουρκία, εν μέσω των διώξεων και της πολεμικής που η κυβέρνηση της Τουρκίας ασκεί στο κόμμα τα τελευταία δύο χρόνια. Η κρίση ανάμεσα στο κόμμα και την τουρκική κυβέρνηση εντάθηκε μετά τη σύλληψη των δύο ηγετών του κόμματος Σελαχατίν Ντεμιρτάς και Φιγκέν Γιουκσεκντάγ, καθώς και την άρση της βουλευτικής ασυλίας των βουλευτών του κόμματος για να εξετασθούν εναντίον τους κατηγορίες για σχέσεις με τρομοκρατία.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος που θα διαμοιραστεί η ψήφος των Κούρδων στο δημοψήφισμα. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Χουριέτ» (27.03.17) ο Μπεκίρ Αγιρντίρ, της εταιρείας ερευνών Konda, αναφέρει ότι μέχρι τις εκλογές του 2010/2011 το ΑΚΡ λάμβανε πέραν του 60% των ψήφων των Κούρδων, οι οποίοι σε ποσοστό 50% είναι θρησκευόμενοι και επηρεάζονταν από την πολιτική του ΑΚΡ υπέρ τους.

Το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών έπαιρνε το 40% των ψήφων. Ωστόσο, τα δεδομένα φαίνεται τον τελευταίο καιρό να έχουν αλλάξει και η κουρδική ταυτότητα υπερέχει της θρησκευτικής, ένεκα και της στάσης που τήρησε το ΑΚΡ στο θέμα του Συριακού και των διώξεων του Κόμματος των Κούρδων. Σύμφωνα με τον Αγιρντίρ, το 70% των Κούρδων θα ψηφίσουν «όχι» στο δημοψήφισμα ενώ οι υπόλοιποι θα ψηφίσουν «ναι».

Τι λένε οι δημοσκοπήσεις

Μάχη ψήφο με ψήφο φαίνεται να δίνει το «ναι» με το «όχι» στο δημοψήφισμα, με το «όχι» να υπερτερεί ελαφρώς, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που δημοσιεύθηκαν στον τουρκικό Τύπο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας Gezici, μίας από τις πιο έγκυρες εταιρείες δημοσκοπήσεων στην Τουρκία που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Τζουμχουριέτ» (20.03.17), οι υποστηρικτές του «ναι» ανέρχονται στο 48.9% και οι υποστηρικτές του «όχι» στο 51.1%.

Την ίδια στιγμή ένα ποσοστό της τάξης του 17-18% δηλώνουν πως δεν θα ψηφίσουν, επειδή θεωρούν ότι η ψήφος τους δεν θα επηρεάσει το αποτέλεσμα. Ωστόσο, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, αν αυτό το ποσοστό κατέλθουν τελικά στην κάλπη, είναι πολύ πιθανό να ψηφίσουν «όχι», επηρεάζοντας ακόμη περισσότερο την έκβαση του δημοψηφίσματος υπέρ του «όχι». Δημοσκόπηση της εταιρείας Metropoli που δημοσιεύτηκε στη διαδικτυακή εφημερίδα «Καράρ» (23.02.17) αναφέρει πως το αποτέλεσμα θα το καθορίσει ο υψηλός αριθμός των αναποφάσιστων που ανέρχεται στο 13%.

Στην ίδια δημοσκόπηση αναφέρεται πως τα κόμματα που υποστηρίζουν το «όχι» στο δημοψήφισμα παρουσιάζουν μεγαλύτερη συσπείρωση των οπαδών τους (CHP 85% και HDP 80%) σε σχέση με τα κόμματα που υποστηρίζουν το «ναι». Είναι αξιοσημείωτο πως το ΑΚΡ παρουσιάζει τη χαμηλότερη συσπείρωση που είχε ποτέ σε περίοδο εκλογών με ποσοστό 75%.

Τη χειρότερη συσπείρωση από όλα τα κόμματα παρουσιάζει το ΜΗΡ με ποσοστό 55%, το οποίο έχει και το μεγαλύτερο ποσοστό αναποφάσιστων στις τάξεις του. Όπως αναφέρει η εφημερίδα, η συσπείρωση στο ΑΚΡ αναμένεται να αυξηθεί καθώς πλησιάζουν οι μέρες διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, οι διαρροές ωστόσο στο ΜΗΡ προς το στρατόπεδο του «όχι» δείχνουν να μεγαλώνουν.

Πολύ κοντά τα ποσοστά

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Χουριέτ» (27.03.17), ο Μπεκίρ Αγιρντίρ, της επίσης έγκυρης εταιρείας ερευνών Konda, αναφέρει πως τα ποσοστά του «ναι» και του «όχι» είναι πολύ κοντά και είναι δύσκολο να προβλεφθεί το αποτέλεσμα. Ο Αγιρντίρ σημειώνει επίσης πως το δημοψήφισμα δεν έχει επηρεάσει την τουρκική κοινωνία στον βαθμό που θα επιθυμούσε το ΑΚΡ, αφού ο μέσος Τούρκος δεν κατανοεί και δεν ενδιαφέρεται πώς θα αλλάξει η ζωή του αν υιοθετηθεί το προεδρικό σύστημα, ούτε πώς αυτή η αλλαγή θα βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Τουρκία και τα οποία εντοπίζονται περισσότερο στην οικονομία.

Σε άρθρο του στην εφημερίδα «Χουριέτ» (06.03.17) ο Αμπτουλκαντίρ Σελβί αναφέρει ότι ο καταμερισμός των ψήφων στην Τουρκία είναι γεωγραφικός και παρουσιάζει μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις μητροπολιτικές πόλεις της αστικής τάξης όπου επικρατεί το «όχι» και τις μικρές πόλεις της Ανατολίας όπου επικρατεί το «ναι».

Σύμφωνα με τον Σελβί, οι μεγάλες πόλεις είναι αυτές που συγκεντρώνουν επίσης το μεγαλύτερο ποσοστό των αναποφάσιστων (18%) και των ατόμων που δεν θα προσέλθουν στις κάλπες, ενώ στην Ανατολία, όπου το ΑΚΡ συγκεντρώνει την πλειοψηφία των ψήφων, η εικόνα είναι σαφής και ξεκάθαρη προς το «ναι». Στα παράλια της Μικράς Ασίας, σε πόλεις όπως η Σμύρνη που παραδοσιακά υποστηρίζουν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα το «όχι» υπερέχει με διαφορά, όπως και στις Νοτιανατολικές περιοχές των Κούρδων.

Ποιες είναι οι αλλαγές που προωθούνται:

Οι αλλαγές που τίθενται προς έγκριση στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου αφορούν αναθεώρηση 18 άρθρων, τα οποία εγκρίθηκαν από τη σχετική επιτροπή της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Μιλιέτ» (19.02.17) σε περίπτωση που οι αλλαγές εγκριθούν μέσα από το δημοψήφισμα θα υπάρχει μία περίοδος δύο ετών, όπου θα γίνουν σταδιακά οι απαιτούμενες αλλαγές για ομαλή μετάβαση στο νέο πολιτειακό σύστημα. Οι επόμενες εκλογές θα πραγματοποιηθούν στις 3 Νοεμβρίου του 2019. Οι Βουλευτές και ο Πρόεδρος θα συνεχίσουν τα καθήκοντά τους μέχρι τις εκλογές.

Οι πιο ενδεικτικές αλλαγές είναι οι ακόλουθες:

1.Ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας είναι ο επικεφαλής του κράτους. Στον Πρόεδρο μεταφέρονται οι αρμοδιότητες της εκτελεστικής εξουσίας. Ο Πρόεδρος θα διασφαλίζει την εφαρμογή του συντάγματος και την ομαλή λειτουργία των θεσμών του Κράτους. Μπορεί να επιστρέψει τους νόμους της βουλής και στην περίπτωση που θεωρεί ότι αντιβαίνουν το Σύνταγμα να προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο.

2.Η διευθέτηση που φέρει τον Πρόεδρο να διακόπτει τη σχέση του με το κόμμα του αίρεται. Ο Πρόεδρος διορίζει τους Αντιπροέδρους και τους Υπουργούς. Αποστέλλει τους εκπροσώπους της Τουρκίας στο εξωτερικό και δέχεται τους εκπροσώπους των ξένων χωρών στην Τουρκία. Καθορίζει την πολιτική εθνικής ασφάλειας και λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα.

3.Στην περίπτωση που υπάρχει ισχυρισμός ότι ο Πρόεδρος διέπραξε αδίκημα μπορεί η Βουλή με απλή πλειοψηφία να ζητήσει την έναρξη έρευνας εναντίον του.

4.Ο Πρόεδρος θα μπορεί να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης που δεν θα ξεπερνά τους έξι μήνες σε ολόκληρη τη χώρα ή μια περιοχή σε περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος για επιδημία, οικονομική ύφεση, κατάσταση πολέμου, επιστράτευση, βίαια γεγονότα. Η απόφαση για κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα υποβάλλεται στη Βουλή, η οποία θα καλείται εκτάκτως.

5.Ο Πρόεδρος θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει τα 40 του χρόνια, να έχει σπουδές ανώτατης εκπαίδευσης, να είναι Τούρκος πολίτης και να εκλέγεται απευθείας από τον λαό. Η θητεία του θα είναι πέντε χρόνια και θα έχει δικαίωμα εκλογής για δύο θητείες.

6.Με βάση την πρόταση, οι αρμοδιότητες της Βουλής θα είναι η νομοθέτηση, τροποποίηση ή κατάργηση ενός νόμου, η συζήτηση και έγκριση του προϋπολογισμού, η απόφαση για τύπωμα χρημάτων και για κήρυξη πολέμου, η έγκριση διεθνών συμφωνιών, η απόφαση για γενική ή ειδική αμνηστία με πλειοψηφία 3/5 και η χρήση των άλλων αρμοδιοτήτων που της παρέχει το Τουρκικό Σύνταγμα.

7.Ο αριθμός των βουλευτών θα αυξηθεί από 550 στους 600 και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι μειώνεται από την ηλικία των 25 στην ηλικία των 18.

8.Απαγορεύεται η εμπλοκή στην πολιτική των στρατιωτικών.

9.Οι εκλογές δεν θα γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά κάθε πέντε.

Συμπέρασμα

Το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου είναι κρίσιμο για το μέλλον της Τουρκίας, αφού η πολιτειακή αλλαγή που ζητά το ΑΚΡ θα οδηγήσει στη συγκέντρωση μεγαλύτερης εξουσίας που θα κατοχυρώνεται πλέον θεσμικά στα χέρια του Ταγίπ Ερντογάν και θα μετατρέψει την Τουρκία σε ένα κράτος που βασίζεται στην προσωπικότητα και τις διαθέσεις του Προέδρου της χώρας.

Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν πως η επικράτηση του «ναι» θα είναι πολύ πιο δύσκολη από όλες τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις στις οποίες συμμετείχε το κόμμα. Το ΑΚΡ δεν επιθυμεί μόνο την επικράτηση του «ναι», αλλά και την επικράτηση με σαφή διαφορά της τάξης του 55% και σε αντίθεση περίπτωση αναμένεται να υπάρξουν αντιδράσεις, όσο αυτό είναι δυνατόν να υπάρξει, από το πιο φιλελεύθερο κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας.

Η αντίδραση ενάντια στον Ερντογάν, που είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά το 2013 με την υπόθεση του πάρκου Γκεζί, μπορεί να οδηγήσει, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Χουριέτ» (30.03.17) στη δημιουργία ενός νέου πολιτικού κόμματος, στον χώρο της κεντροδεξιάς, στο οποίο θα στεγαστούν τόσο τα μέλη του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης που εκδιώχθηκαν από τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί όσο και από τα κατακρεουργημένα πολιτικά μέλη του ΑΚΡ, όπως ο Αμπντουλάχ Γκιουλ και ο Αχμέτ Νταβούτογλου.

Αν υπάρξει ωστόσο αλλαγή πολιτεύματος και μείωση των αρμοδιοτήτων της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης και των βουλευτών, ένα νέο κόμμα δεν θα μπορεί να ασκεί τον αντιπολιτευτικό λόγο που θα ασκούσε σε μία χώρα με πολίτευμα την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Όσον αφορά στο Κυπριακό, είναι σαφές ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στο θέμα της συμμαχίας που δημιουργήθηκε ανάμεσα στο ΑΚΡ και στο ΜΗΡ και πως οδήγησε σε σκλήρυνση της στάσης του ΑΚΡ απέναντι στο θέμα των συνομιλιών.

Ωστόσο, οι συνομιλίες θα πληγούν στην παρούσα φάση αν επικρατήσει το «όχι», γεγονός που θα οδηγήσει σε αστάθεια την Τουρκία. Συμπερασματικά, είναι αμφίβολη η επικράτηση του «ναι» ή του «όχι» στο δημοψήφισμα, αλλά όποιο και να είναι το αποτέλεσμα, όλο το παρασκήνιο και η προεκλογική εκστρατεία που προηγήθηκε μόνο ζημιά μπορεί να προκαλέσει στη δημοκρατική προοπτική της Τουρκίας.

Σημείωση: Τα πιο πάνω αποτελούν το κυριότερο μέρος του σημειώματος που ετοίμασε ο Κλάδος Τουρκικών Θεμάτων του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών. Στις επόμενες σελίδες εξετάζεται η πτυχή τού πόσο επηρεάζει τις συνομιλίες για το Κυπριακό το τουρκικό δημοψήφισμα.

"η σημερινή", 09/04/17 

Ο Ερντογάν ήδη κυβερνά σαν μονάρχης

Του Μιχάλη Παπαδόπουλου

Η τουρκική κοινωνία και η τουρκική πολιτική ζωή βρίσκονται ήδη σε τροχιά καθεστωτικού απολυταρχισμού, με τον Ταγίπ Ερντογάν να ελέγχει σχεδόν όλες τις εξουσίες του κράτους, φιμώνοντας και διώκοντας ταυτόχρονα κάθε αντίθετη άποψη, επισημαίνει ο επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Γιώργος Κέντας, προσθέτοντας ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου 2017 για τη συνταγματική μεταρρύθμιση θα είναι μεν σημαντικό, επί της ουσίας, ωστόσο, δεν θα διαφοροποιήσει την υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων, που χαρακτηρίζεται από μιαν οργανωμένη και εκδηλούμενη σε όλα τα επίπεδα αποδημοκρατικοποίηση της χώρας.

Αυτό το γεγονός θα έχει ως συνέπεια, εκτιμά, την είσοδο της Τουρκίας σ’ έναν φαύλο κύκλο βίας, κοινωνικού μαρασμού και διχασμού, καθώς και πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας, με προβληματικές και διαταραγμένες σχέσεις τόσο με την Ευρώπη όσο και με τις χώρες της περιοχής.

Τουρκία, μια βαθιά διχασμένη χώρα

Τι θα σήμαινε ένα ναι ή ένα όχι για την Τουρκία και τον Ερντογάν;

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα είναι σημαντικό, αλλά όποιο και αν είναι αυτό δεν θα αλλάξει επί της ουσίας την κατάσταση πραγμάτων. Η Τουρκία έχει πια εισέλθει σε μια περίοδο απολυταρχικής διακυβέρνησης. Ο Ερντογάν έχει συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες του κράτους στα χέρια του. Ελέγχει τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική εξουσία. Ελέγχει τη χώρα σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Ακόμη και στην πιο μικρή επαρχία της Τουρκίας, ακόμη και για το πιο μικρό και ασήμαντο ζήτημα, ο Ερντογάν έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα είδος Μοναρχίας.

Το δημοψήφισμα θα σφραγίσει τυπικά την κατάσταση αυτή. Δεν βλέπω κάποιον τρόπο με τον οποίο το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα μπορούσε να είναι αρνητικό. Ο Ερντογάν θα έχει ήδη απεργαστεί κάθε μέσο, ακόμη και την καλπονοθεία, προκειμένου να πάρει το αποτέλεσμα που επιδιώκει. Μπορεί η Τουρκία να είναι μια μεγάλη και αχανής χώρα, παρόλα αυτά ο Ερντογάν έχει κτίσει τους μηχανισμούς απόλυτου ελέγχου των πραγμάτων. Όλα τα ΜΜΕ εκφράζουν και μεταδίδουν μόνο την προπαγάνδα του Ερντογάν. Καμία κριτική δεν μπορεί να εκφραστεί, διότι καταστέλλεται άμεσα και επί τόπου.

Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο τουρκικός λαός δεν έχει λειτουργήσει ποτέ κάτω από δημοκρατικές συνθήκες, ούτε και μπορεί να αντιληφθεί τη δυναμική της δημοκρατικής λειτουργίας. Σίγουρα στην Τουρκία υπάρχουν δημοκράτες και προοδευτικοί άνθρωποι, οι πιο πολλοί των οποίων όμως είναι είτε στη φυλακή είτε υπό δίωξη. Στην Τουρκία δεν υπάρχει σήμερα κανένας θεσμός, ο οποίος θα μπορούσε να εκφράσει μια κάποια διαφορετική άποψη.

Αυτό που μπορεί να προβλέψει κάποιος είναι ότι μια τέτοια απόλυτη συγκέντρωση εξουσίας, διακυβέρνησης και ελέγχου σε ένα πρόσωπο θα φέρει τις δυσμενέστερες των συνεπειών για την Τουρκία και τον τουρκικό λαό στο άμεσο και μακροπρόθεσμο μέλλον. Μετά από ένα επιτυχές δημοψήφισμα, ο Ερντογάν μπορεί να πάει σε εκλογές για ανανέωση της θητείας του έως και το 2019, καθώς επίσης να παραμείνει στην εξουσία της χώρας μέχρι και το 2029 τουλάχιστον.

Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα αποψιλώσει όλους τους θεσμούς του τουρκικού κράτους και της κοινωνίας. Γεννιούνται πολλά ερωτήματα για το μέλλον της Τουρκίας μετά από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Το μοντέλο διακυβέρνησης Ερντογάν στην Τουρκία θα προκαλέσει έναν φαύλο κύκλο βίας, κοινωνικού μαρασμού, καθώς και πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας. Το μέλλον της Τουρκίας θα καταστεί εξαιρετικά επισφαλές.

Στο χειρότερο σημείο οι σχέσεις με Ε.Ε.

Πώς διαμορφώνονται οι ευρωτουρκικές σχέσεις και η γεωπολιτική της περιοχής μετά το δημοψήφισμα;

Οι ευρωτουρκικές σχέσεις βρίσκονται στο χειρότερό τους σημείο μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό που πρέπει να αναμένει κάποιος είναι ότι η σχέση ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Τουρκία θα δυσχεραίνεται διαρκώς. Το μέλλον των ενταξιακών συνομιλιών είναι αβέβαιο, καθώς επίσης είναι πολύ δύσκολο να σκεφτεί κάποιος τι είδους σχέση, έστω και «ειδική», όπως λέγεται, μπορεί να οικοδομηθεί ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Τουρκία.

Σίγουρα η Τουρκία μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα στην Ε.Ε., αλλά τα όρια ευελιξίας των κρατών - μελών της Ένωσης άρχισαν να συρρικνώνονται. Ο παράγοντας Τουρκία άρχισε ήδη να επηρεάζει τις εσωτερικές υποθέσεις αρκετών κρατών - μελών. Δείτε τι έγινε στην Ολλανδία. Δείτε την επίδραση που έχει η επιθετική πολιτική Ερντογάν στην Γερμανία. Παρακολουθήστε την επίδραση που έχει στις επερχόμενες γαλλικές εκλογές.

Έστω και αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναζητεί «δημιουργικές» λύσεις, τόσο στο Συμβούλιο όσο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα περιθώρια συγκλίσεων και συμβιβασμού για τις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας έχουν στενέψει. Θα πρέπει να αναμένουμε ότι η σχέση Ε.Ε.-Τουρκίας θα είναι σχέση διαρκών κρίσεων, εντάσεων και προβλημάτων. Κάθε κράτος - μέλος θα σταθμίζει πολύ προσεκτικά απ' εδώ και πέρα τις επιπτώσεις που θα έχει η οποιαδήποτε απόφαση στις εσωτερικές του υποθέσεις και γι’ αυτό θα βλέπουμε πολύ πιο έντονες και αποκλίνουσες θέσεις σε σχέση με την Τουρκία.

Όπως επίσης και οι λαοί της Ευρώπης θα ασκούν όλο και εντονότερη πίεση για κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας. Αναμφίβολα, η αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. θα επιδράσει δυσμενώς για την πλευρά της Τουρκίας, αφού στην Ένωση κανένα άλλο κράτος δεν θα έχει το εκτόπισμα για να υποστηρίξει με συστηματικό τρόπο την υπόθεση της Τουρκίας.

Όσον αφορά τις υπόλοιπες γεωπολιτικές επιδράσεις μετά την τυπική επικύρωση (μέσω του δημοψηφίσματος) των υπερεξουσιών Ερντογάν, θα πρέπει να περιμένουν την συνέχιση της ίδιας πολιτικής. Μιας πολιτικής αναθεωρητισμού, η οποία θα προκαλεί διαρκώς καινούργια προβλήματα ανάμεσα στην Τουρκία και σε όλους τους γείτονές της. Ο Ερντογάν θα επιδιώξει αναθεώρηση όλων των συνθηκών που δεν τον ευνοούν. Θα είναι επιθετικός, βίαιος και απρόβλεπτος. Θα συνεχίσει να έχει περιστασιακές σχέσεις με άλλα κράτη και να απαιτεί προσαρμογή απ’ όλους στα δικά του σχέδια.

Ο Ερντογάν ελέγχει πλέον τις ένοπλες δυνάμεις, αλλά…

Έχει εκλείψει ο κίνδυνος νέου πραξικοπήματος ή ελλοχεύει ακόμη;

Ο Ερντογάν φαίνεται να έχει καταφέρει να ελέγχει τις ένοπλες δυνάμεις. Παρόλο που η ιστορία της Τουρκίας εδώ και σχεδόν έξι δεκαετίες είναι χαρακτηρισμένη από μια σειρά πραξικοπημάτων, δεν μπορεί να προβλεφθεί πότε θα είναι το επόμενο. Αναμφίβολα η τουρκική κοινωνία θα εξελιχθεί σε μια βαθιά διχασμένη κοινωνία, με πολλούς πολίτες να βρίσκονται υπό δίωξη, θύματα αυθαίρετης κρατικής βίας ή/και φυλακισμένοι. Αυτό θα οξύνει τα πνεύματα και θα γεννήσει με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αντικαθεστωτικά κινήματα στην Τουρκία. Δεν μπορεί να πει κανείς, όμως, τη μορφή που θα πάρουν τα κινήματα αυτά, ποια μέσα θα διαθέτουν και ποια τακτική θα ακολουθήσουν.

Επίταση του αναθεωρητισμού

Ποια στρατηγική θα πρέπει Ελλάδα και Κύπρος να ακολουθήσουν εφεξής έναντι της Τουρκίας, με βάση την αναδιαμόρφωση των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών δεδομένων στην περιοχή μας, με επίκεντρο, κυρίως, την ενέργεια;

Η Τουρκία ακολουθεί εδώ και δεκαετίες μιαν αναθεωρητική και επιθετική πολιτική εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου. Αυτή η πολιτική θα συνεχιστεί και θα ενταθεί τόσο στο Αιγαίο όσο και στον χερσαίο, εναέριο και θαλάσσιο χώρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θα πρέπει να αναμένουμε μια σειρά προκλητικών κινήσεων της Τουρκίας το επόμενο διάστημα.

Όσον αφορά πιο συγκεκριμένα, την περίπτωση της Κύπρου, η Τουρκία θα συνεχίσει και θα επεκτείνει τις πολιτικές οικονομικού, πληθυσμιακού, πολιτισμικού, θρησκευτικού κα,ι πολιτικού ελέγχου των κατεχομένων. Η Άγκυρα έχει εξαγγείλει μια σειρά από προγράμματα και πολιτικές επί όλων αυτών των ζητημάτων. Το σχέδιο της Τουρκίας είναι η σταδιακή προσάρτηση των κατεχομένων, χωρίς όμως αυτό να γίνει (στο άμεσο τουλάχιστον μέλλον) με πολιτικό τρόπο. Δεν θα ανακοινώσει επίσημη προσάρτηση η Τουρκία, αλλά θα δρομολογήσει ακόμη πιο συστηματικά την εμβάθυνση του ελέγχου, με στόχο να έχει τον καθοριστικό ρόλο και λόγο στην Κύπρο, σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού.

Θα κινηθεί εχθρικά η Τουρκία για την ενέργεια

Σε σχέση με τα ενεργειακά ζητήματα, η Τουρκία έχει ανακοινώσει ήδη τις επιθετικές της προθέσεις, καθώς επιδεικνύει έμπρακτα τη στρατιωτική διάσταση της πολιτικής της με τη διεξαγωγή ασκήσεων με πραγματικά πυρά εντός των θαλάσσιων ζωνών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θα πρέπει να αναμένουμε ότι με την έναρξη του προγράμματος γεωτρήσεων της TOTAL τον ερχόμενο Ιούλιο η Τουρκία θα κινηθεί εχθρικά με τη χρήση πολεμικών πλοίων. Ενδεχομένως θα διεξάγει παράνομες έρευνες στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενδεχομένως να επιδιώξει να κάνει και κάποια γεώτρηση.

Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει άλλη επιλογή παρά να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αυτές. Η καλύτερη απάντηση στις προκλήσεις της Άγκυρας θα πρέπει να είναι η απρόσκοπτη συνέχιση του ενεργειακού προγράμματός της και η περαιτέρω εμβάθυνση των περιφερειακών συνεργασιών, καθώς και η δημιουργική εμπλοκή στις θαλάσσιες ζώνες της Δημοκρατίας κρατών - μελών της Ε.Ε., των ΗΠΑ, της Ρωσίας και άλλων κρατών. Η παρουσία στην κυπριακή ΑΟΖ διεθνών εταιρειών με οικονομικό εκτόπισμα και πολιτική επιρροή κάνει δύσκολο το έργο της Τουρκίας.

Σ’ αυτήν τη συγκυρία δεν πρέπει να θεωρεί κάποιος ότι μπορεί να εξευρεθεί λύση στο Κυπριακό, η οποία να είναι αρκούντως βιώσιμη, ασφαλής και σταθερή. Η Κυβέρνηση της Κύπρου πρέπει να σχεδιάσει την αποτελεσματική αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων. Ενόσω δεν υπάρχει ολοκληρωμένος σχεδιασμός, η Λευκωσία θα εξαναγκάζεται διαρκώς σε προσαρμογή στον τουρκικό σχεδιασμό.