Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"
"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 08/03/25
ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ
Του Άρη Αλεξανδρή
The Apptentiche
Στην ταινία «The Apprentice», που πραγματεύεται τα χρόνια της τραμπικής νιότης και την πορεία εξέλιξης του Ντόναλντ Τραμπ από μαλθακό πλουσιόπαιδο σε πανίσχυρο κροίσο, διακρίνει κανείς όλα εκείνα τα στοιχεία που εξηγούν τόσο τη συμπεριφορά του Αμερικανού προέδρου όσο και την έλξη που αυτή ασκεί στις μάζες. Ο Τραμπ αντιπροσωπεύει εξ απαλών ονύχων την παρεκτροπή του αμερικανικού ονείρου: δεν ήθελε απλώς την επιτυχία, αλλά την επιτυχία με κάθε κόστος· δεν ήθελε μόνο χρήματα, αλλά περισσότερα χρήματα απ’ όσα αναλογούσαν στις ικανότητές του· δεν ήθελε να εντυπωσιάσει τους πλούσιους γονείς του, αλλά να τους υπερβεί και να τους καταργήσει· δεν ήθελε να διακριθεί ως επιχειρηματίας, αλλά ως χαρισματική περσόνα για την οποία δεν ισχύουν οι κανόνες. Υπ’ αυτήν την έννοια, αποτέλεσε πρώιμο εκφραστή μιας από τις πιο δυσάρεστες εκδοχές του μοντέρνου καπιταλισμού: χαμηλό επίπεδο ταλέντου, χαμηλό επίπεδο ήθους, χαμηλό επίπεδο προσπάθειας, όλα μαζί στην υπηρεσία του μεγαλύτερου δυνατού κέρδους.
Επιχειρηματίας πολιτικός
Αν παρακολουθήσει κανείς την ταινία και διαβάσει παράλληλα τα στοιχεία στα οποία βασίζεται (δεν πρόκειται περί αμιγούς μυθοπλασίας – όσα διαδραματίζονται αντλούνται από υπαρκτές πηγές) αντιλαμβάνεται ότι η επιχειρηματική λογική του Τραμπ και οι σχετικές κινήσεις του στην αγορά αντανακλώνται στη σημερινή πολιτική του δράση. Η εμμονή με τον «αμαρτωλό» δημόσιο τομέα, η απέχθεια για το κοινωνικό κράτος, η ακατάπαυστη κατασκευή εχθρών και οι απότομες-αφοριστικές ενέργειες που τάχα ανατρέπουν το σύστημα (ενώ στην πραγματικότητα το χειραγωγούν ή το παρακάμπτουν χρησιμοθηρικά) δεν είναι καινούργιες ιδέες· αντιθέτως, υπήρξαν συστατικά της συνταγής με την οποία ο Τραμπ έγινε πλούσιος και διάσημος στα ’70s και στα ’80s. Μπορούν, λοιπόν, αυτά να λειτουργήσουν διδακτικά: όχι, ο Τραμπ δεν ενδιαφέρεται για τη μεταρρύθμιση και την ευημερία του κράτους· η προεδρία του είναι ένα ακόμη πρότζεκτ του οποίου υποκείμενο, αντικείμενο και στόχος είναι ο ίδιος ο Τραμπ.
Κατά φαντασίαν ορθολογιστής
Κάποιοι ψάχνουν ακόμη τη λογική στην «αντισυμβατική» στρατηγική του νέου προέδρου. Μέσα στην εξωφρενικότητά της επιχειρούν να αναδείξουν έναν παρεξηγημένο ορθολογισμό, υπονοώντας ότι όσοι δεν τον βλέπουμε είμαστε μάλλον πολύ woke, διεφθαρμένοι ή απλώς ανόητοι (στον Τραμπ άρεσε πάντα να χαρακτηρίζει ανόητους τους αντιπάλους του, είτε ήταν δημόσιοι λειτουργοί που δεν ενέκριναν τις φοροαπαλλαγές τις οποίες ζητούσε είτε απλοί θεατές του δημόσιου βίου του). Η αλήθεια είναι πως αυτή η τακτική έχει αποτέλεσμα από επικοινωνιακής άποψης. Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει, για παράδειγμα, ότι όλοι οι κρατικοί προϋπολογισμοί κατά καιρούς ξεφεύγουν· ότι η γραφειοκρατία εξελίσσεται πολλές φορές σε αγκάθι για την επιχειρηματική δραστηριότητα και την ατομική ελευθερία· ότι ο δημόσιος τομέας ενδέχεται να χρειάζεται συμμάζεμα και απολύσεις· ότι οι συμμετοχές σε πολέμους, ακόμη και με την ιδιότητα του
σωτήρα, είναι ασύμφορα δαπανηρές. Οι ισχυρισμοί Τραμπ δεν είναι εξ ορισμού και απολύτως παράλογοι, με λίγα λόγια. Ομως το σχέδιό του δεν είναι μια έξαρση πραγματισμού, αλλά μια σειρά προφάσεων για να κάνει αυτό που έκανε από πάντα: σόου.
Περιρρέον δηλητήριο
Αν ήθελε να περιορίσει ορθολογικά τις κρατικές δαπάνες, δεν θα το έκανε τόσο σπασμωδικά και εκδικητικά· δεν θα απέλυε εργαζομένους δίχως να έχει επίγνωση της δουλειάς και της χρησιμότητάς τους, ούτε θα έκανε γυμνάσια σε άλλους προκειμένου να τον πείσουν ότι δεν τεμπελιάζουν. Αν ήθελε να απεμπλακεί από τις επαχθείς συμμαχικές υποχρεώσεις του, θα διαφύλασσε το ηθικό του πλεονέκτημα και δεν θα έστελνε τον αντιπρόεδρο να δηλητηριάσει τους καρπούς της εξωτερικής πολιτικής δεκαετιών. Αν ήθελε να απαλλάξει τη χώρα του από το βάρος της υποστήριξης του ουκρανικού αγώνα, δεν θα είχε ανάγκη να εκβιάσει πρώτα τον Ζελένσκι για να του παραδώσει τον ορυκτό πλούτο της χώρας του, ούτε βέβαια και να σκηνοθετήσει μια συνεδρία ταπείνωσής του, με προδιαγεγραμμένη κατάληξη. Με λίγα λόγια, αν το σχέδιο του Τραμπ είχε πολιτική βάση και όχι εντυπωσιοθηρική, ο πρόεδρος θα πορευόταν με αυτό και με την αντίστοιχη διπλωματία – όχι με τη θορυβώδη κακότητα που επιδεικνύει καθημερινά.
Μανιφέστo
Επίθεση! Επίθεση! Επίθεση! Να μην παραδέχεσαι τίποτα και να αρνείσαι τα πάντα! Ο,τι κι αν γίνει, διεκδικείς τη νίκη και δεν αποδέχεσαι την ήττα! Πρέπει να είσαι πρόθυμος να κάνεις οτιδήποτε σε οποιονδήποτε! Αυτοί λέγεται πως είναι οι κανόνες ζωής που μεταλαμπάδευσε στον Τραμπ ο διαβόητος Ρόι Κον, γνωστός τόσο για την προσωπική του πορεία ως δικηγόρου και πρωτοπαλίκαρου του Μακάρθι όσο και για τις υπηρεσίες μέντορα και συμβούλου που πρόσφερε στον πρόεδρο όταν ακόμη ήταν άβγαλτος και σχετικά άγνωστος. Αν μοιάζουν να προέρχονται από κινηματογραφικό σενάριο κακής ποιότητας είναι επειδή μόνον ως υλικό γραφικής μυθοπλασίας λειτουργούν. Αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Οπως ο Ρόι πριν από αυτόν, έτσι και ο Τραμπ αντιλαμβάνεται τον εαυτό του με όρους «villain» και γι’ αυτό ακριβώς τον εκτιμούν και όσοι τον εκτιμούν. Επειδή μαζί του ζουν μια περιπέτεια και δεν βαριούνται ποτέ. Σύντομα θα θυμηθούν ότι η βαρεμάρα στην πολιτική είναι προνόμιο.
Στην ταινία «The Apprentice», που πραγματεύεται τα χρόνια της τραμπικής νιότης και την πορεία εξέλιξης του Ντόναλντ Τραμπ από μαλθακό πλουσιόπαιδο σε πανίσχυρο κροίσο, διακρίνει κανείς όλα εκείνα τα στοιχεία που εξηγούν τόσο τη συμπεριφορά του Αμερικανού προέδρου όσο και την έλξη που αυτή ασκεί στις μάζες. Ο Τραμπ αντιπροσωπεύει εξ απαλών ονύχων την παρεκτροπή του αμερικανικού ονείρου: δεν ήθελε απλώς την επιτυχία, αλλά την επιτυχία με κάθε κόστος· δεν ήθελε μόνο χρήματα, αλλά περισσότερα χρήματα απ’ όσα αναλογούσαν στις ικανότητές του· δεν ήθελε να εντυπωσιάσει τους πλούσιους γονείς του, αλλά να τους υπερβεί και να τους καταργήσει· δεν ήθελε να διακριθεί ως επιχειρηματίας, αλλά ως χαρισματική περσόνα για την οποία δεν ισχύουν οι κανόνες. Υπ’ αυτήν την έννοια, αποτέλεσε πρώιμο εκφραστή μιας από τις πιο δυσάρεστες εκδοχές του μοντέρνου καπιταλισμού: χαμηλό επίπεδο ταλέντου, χαμηλό επίπεδο ήθους, χαμηλό επίπεδο προσπάθειας, όλα μαζί στην υπηρεσία του μεγαλύτερου δυνατού κέρδους.
Επιχειρηματίας πολιτικός
Αν παρακολουθήσει κανείς την ταινία και διαβάσει παράλληλα τα στοιχεία στα οποία βασίζεται (δεν πρόκειται περί αμιγούς μυθοπλασίας – όσα διαδραματίζονται αντλούνται από υπαρκτές πηγές) αντιλαμβάνεται ότι η επιχειρηματική λογική του Τραμπ και οι σχετικές κινήσεις του στην αγορά αντανακλώνται στη σημερινή πολιτική του δράση. Η εμμονή με τον «αμαρτωλό» δημόσιο τομέα, η απέχθεια για το κοινωνικό κράτος, η ακατάπαυστη κατασκευή εχθρών και οι απότομες-αφοριστικές ενέργειες που τάχα ανατρέπουν το σύστημα (ενώ στην πραγματικότητα το χειραγωγούν ή το παρακάμπτουν χρησιμοθηρικά) δεν είναι καινούργιες ιδέες· αντιθέτως, υπήρξαν συστατικά της συνταγής με την οποία ο Τραμπ έγινε πλούσιος και διάσημος στα ’70s και στα ’80s. Μπορούν, λοιπόν, αυτά να λειτουργήσουν διδακτικά: όχι, ο Τραμπ δεν ενδιαφέρεται για τη μεταρρύθμιση και την ευημερία του κράτους· η προεδρία του είναι ένα ακόμη πρότζεκτ του οποίου υποκείμενο, αντικείμενο και στόχος είναι ο ίδιος ο Τραμπ.
Κατά φαντασίαν ορθολογιστής
Κάποιοι ψάχνουν ακόμη τη λογική στην «αντισυμβατική» στρατηγική του νέου προέδρου. Μέσα στην εξωφρενικότητά της επιχειρούν να αναδείξουν έναν παρεξηγημένο ορθολογισμό, υπονοώντας ότι όσοι δεν τον βλέπουμε είμαστε μάλλον πολύ woke, διεφθαρμένοι ή απλώς ανόητοι (στον Τραμπ άρεσε πάντα να χαρακτηρίζει ανόητους τους αντιπάλους του, είτε ήταν δημόσιοι λειτουργοί που δεν ενέκριναν τις φοροαπαλλαγές τις οποίες ζητούσε είτε απλοί θεατές του δημόσιου βίου του). Η αλήθεια είναι πως αυτή η τακτική έχει αποτέλεσμα από επικοινωνιακής άποψης. Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει, για παράδειγμα, ότι όλοι οι κρατικοί προϋπολογισμοί κατά καιρούς ξεφεύγουν· ότι η γραφειοκρατία εξελίσσεται πολλές φορές σε αγκάθι για την επιχειρηματική δραστηριότητα και την ατομική ελευθερία· ότι ο δημόσιος τομέας ενδέχεται να χρειάζεται συμμάζεμα και απολύσεις· ότι οι συμμετοχές σε πολέμους, ακόμη και με την ιδιότητα του
σωτήρα, είναι ασύμφορα δαπανηρές. Οι ισχυρισμοί Τραμπ δεν είναι εξ ορισμού και απολύτως παράλογοι, με λίγα λόγια. Ομως το σχέδιό του δεν είναι μια έξαρση πραγματισμού, αλλά μια σειρά προφάσεων για να κάνει αυτό που έκανε από πάντα: σόου.
Περιρρέον δηλητήριο
Αν ήθελε να περιορίσει ορθολογικά τις κρατικές δαπάνες, δεν θα το έκανε τόσο σπασμωδικά και εκδικητικά· δεν θα απέλυε εργαζομένους δίχως να έχει επίγνωση της δουλειάς και της χρησιμότητάς τους, ούτε θα έκανε γυμνάσια σε άλλους προκειμένου να τον πείσουν ότι δεν τεμπελιάζουν. Αν ήθελε να απεμπλακεί από τις επαχθείς συμμαχικές υποχρεώσεις του, θα διαφύλασσε το ηθικό του πλεονέκτημα και δεν θα έστελνε τον αντιπρόεδρο να δηλητηριάσει τους καρπούς της εξωτερικής πολιτικής δεκαετιών. Αν ήθελε να απαλλάξει τη χώρα του από το βάρος της υποστήριξης του ουκρανικού αγώνα, δεν θα είχε ανάγκη να εκβιάσει πρώτα τον Ζελένσκι για να του παραδώσει τον ορυκτό πλούτο της χώρας του, ούτε βέβαια και να σκηνοθετήσει μια συνεδρία ταπείνωσής του, με προδιαγεγραμμένη κατάληξη. Με λίγα λόγια, αν το σχέδιο του Τραμπ είχε πολιτική βάση και όχι εντυπωσιοθηρική, ο πρόεδρος θα πορευόταν με αυτό και με την αντίστοιχη διπλωματία – όχι με τη θορυβώδη κακότητα που επιδεικνύει καθημερινά.
Μανιφέστo
Επίθεση! Επίθεση! Επίθεση! Να μην παραδέχεσαι τίποτα και να αρνείσαι τα πάντα! Ο,τι κι αν γίνει, διεκδικείς τη νίκη και δεν αποδέχεσαι την ήττα! Πρέπει να είσαι πρόθυμος να κάνεις οτιδήποτε σε οποιονδήποτε! Αυτοί λέγεται πως είναι οι κανόνες ζωής που μεταλαμπάδευσε στον Τραμπ ο διαβόητος Ρόι Κον, γνωστός τόσο για την προσωπική του πορεία ως δικηγόρου και πρωτοπαλίκαρου του Μακάρθι όσο και για τις υπηρεσίες μέντορα και συμβούλου που πρόσφερε στον πρόεδρο όταν ακόμη ήταν άβγαλτος και σχετικά άγνωστος. Αν μοιάζουν να προέρχονται από κινηματογραφικό σενάριο κακής ποιότητας είναι επειδή μόνον ως υλικό γραφικής μυθοπλασίας λειτουργούν. Αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Οπως ο Ρόι πριν από αυτόν, έτσι και ο Τραμπ αντιλαμβάνεται τον εαυτό του με όρους «villain» και γι’ αυτό ακριβώς τον εκτιμούν και όσοι τον εκτιμούν. Επειδή μαζί του ζουν μια περιπέτεια και δεν βαριούνται ποτέ. Σύντομα θα θυμηθούν ότι η βαρεμάρα στην πολιτική είναι προνόμιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου