Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"
(Φύλλο 22/03/25)
Ο Αρχιμήδης, ο Γουτεμβέργιος
και η ιστορία της ταπεινής αλλά
υπερπολύτιμης βίδας
Κύριε διευθυντά,
Πολλοί θεωρούν ότι τα Μαθηματικά είναι ένα παιχνίδι με τύπους και σχήματα άσχετο με την καθημερινότητά μας. Ομως μία από τις πρώτες ανακαλύψεις των καθαρών Μαθηματικών είναι ακριβώς κάτι τόσο κοινότοπο αλλά και σημαντικό, όπως η βίδα. Το σπείρωμα της βίδας, το ελικοειδές της ίχνος, προκύπτει απλά αν τυλίξουμε ένα ορθογώνιο τρίγωνο επάνω σε έναν κύλινδρο, έτσι ώστε η μία κάθετη πλευρά του τριγώνου να είναι παράλληλη με τον άξονα του κυλίνδρου. Αυτός είναι μάλλον ο τρόπος με τον οποίο την ανακάλυψε περί το 400 π.χ. ο Αρχύτας από τον Τάραντα, μαθητής της Πυθαγόρειας Σχολής και φίλος του Πλάτωνα.
Αμεσες εφαρμογές της ήταν κατά την αρχαιότητα η βιδωτή πρέσα για να βγάζουμε λάδι από ελιές και αργότερα η τυπογραφική πρέσα του Γουτεμβέργιου. Εφαρμογή της είναι, όμως, και ο διάσημος κοχλίας του Αρχιμήδη, μία βίδα περιστρεφόμενη μέσα σε κύλινδρο με νερό, που χρησιμοποιείται έως σήμερα για την άντληση νερού. Η βίδα και ο κοχλίας είναι περιστρεφόμενα κεκλιμένα επίπεδα που επιτρέπουν την ολίσθηση.
Η μεν απλή βίδα εξελίχθηκε σε μέσον συνδέσεως τόσο ξύλινων όσο και μεταλλικών εξαρτημάτων. Ο κοχλίας του Αρχιμήδη είχε, όμως, μίαν πιο εντυπωσιακή εξέλιξη. Το 1839 χρησιμοποιήθηκε από τον Francis Pettit Smith ένα μικρό τμήμα του (μισή στροφή) σαν προπέλα του πρώτου ατμόπλοιου με οπίσθια προώθηση, που λεγόταν χαρακτηριστικά «Αρχιμήδης». Αργότερα, όμως, η προπέλα έπαψε να είναι ενιαία επιφάνεια και μετεξελίχθηκε σε ελικοειδώς διατεταγμένα κεκλιμένα πτερύγια, την έλικα που έχουν έως σήμερα όλα τα πλοία, τα ελικοφόρα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα.
Ο κοχλίας υπάρχει σήμερα κάπως παραλλαγμένος μέσα σε κάθε βαρέλα που μεταφέρει και ρίχνει μπετόν στις οικοδομές. Στο εσωτερικό τοίχωμα της βαρέλας είναι στερεωμένα κεκλιμένα πτερύγια που προωθούν το μπετόν προς τα έξω όταν αυτή περιστρέφεται. Λείπει μόνο ο κεντρικός άξονας, γιατί δεν χρειάζεται.
Ετσι, μία απλή μαθηματική ανακάλυψη οδήγησε σε μίαν πλειάδα σημαντικών εφευρέσεων.
Νομίζω ότι αυτές οι εφαρμογές, όπως και η μέτρηση της περιφέρειας της Γης από τον Ερατοσθένη με χρήση μόνο του μήκους της μεσημβρινής σκιάς ενός ραβδιού, θα έπρεπε να παρουσιάζονται στους μαθητές του Γυμνασίου κατά τα πρώτα μαθήματα Γεωμετρίας, για να συνειδητοποιήσουν πόσο πολύπλευρες είναι οι εφαρμογές της και να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο μάθημα αυτό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΣΤΕΛΙΔΗΣ
Η ανθρωπότητα οφείλει πολλά στις βίδες
Κύριε διευθυντά,
Ο χαρακτήρας της ορθόδοξης εκκλησιαστικής σύναξης και λατρείας είναι υπερκόσμιος, πνευματικός και μυσταγωγικός και αποβλέπει στην ανύψωση και επικοινωνία του πιστού με τον Θεό. Οι μετέχοντες της θείας λατρείας αποβάλλουν κάθε βιοτική μέριμνα και είναι προσηλωμένοι στα τελούμενα στον ναό συμπροσευχόμενοι με τους ιερείς και τους ιεροψάλτες. Η ουσιαστική συμμετοχή στην κοινή προσευχή και λατρεία προϋποθέτει έναν ήσυχο, υποβλητικό και κατανυκτικό χώρο, που βοηθάει στην αυτοσυγκέντρωση και αμεσότερη επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό.
Οι ναοί παλαιότερα δημιουργούσαν στους πιστούς αυτήν την κατανυκτική ατμόσφαιρα με τον ιλαρό φωτισμό των κεριών και κανδηλιών, τη χαμηλόφωνη και υποβλητική εκφώνηση των ευχών και την ταπεινή ψαλμωδία, καθώς και την απέριττη διακόσμηση του ναού με τις βυζαντινές αγιογραφίες, τα κηροπήγια, τα προσκυνητάρια και τους μπρούτζινους με λαμπάδες φωτισμένους πολυελαίους. Το ήθος αυτό διασώζεται ακόμη στις μονές του Αγίου Ορους.
Η ιλιγγιώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας των τελευταίων δεκαετιών εισέβαλε και στον ιερό χώρο της λατρείας και μετέβαλε ριζικά τον χαρακτήρα και τον προορισμό του. Πέραν των ηλεκτρικών κανδηλιών και πολυελαίων, τοποθετήθηκαν στην οροφή αρκετών ναών τεράστιοι προβολείς, που καθιστούν με τον ενοχλητικό τους φωτισμό δυσχερή τη συγκέντρωση των πιστών για προσευχή. Η εγκατάσταση από την άλλη υψηλής ισχύος μεγαφωνικών συστημάτων δημιουργεί κομφούζιο από τα εντός και εκτός του ναού θηριώδη ηχεία αποτρεπτικά της αυτοσυγκέντρωσης και συμμετοχής στη λατρευτική σύναξη.
Κύριε διευθυντά,
Πολλοί θεωρούν ότι τα Μαθηματικά είναι ένα παιχνίδι με τύπους και σχήματα άσχετο με την καθημερινότητά μας. Ομως μία από τις πρώτες ανακαλύψεις των καθαρών Μαθηματικών είναι ακριβώς κάτι τόσο κοινότοπο αλλά και σημαντικό, όπως η βίδα. Το σπείρωμα της βίδας, το ελικοειδές της ίχνος, προκύπτει απλά αν τυλίξουμε ένα ορθογώνιο τρίγωνο επάνω σε έναν κύλινδρο, έτσι ώστε η μία κάθετη πλευρά του τριγώνου να είναι παράλληλη με τον άξονα του κυλίνδρου. Αυτός είναι μάλλον ο τρόπος με τον οποίο την ανακάλυψε περί το 400 π.χ. ο Αρχύτας από τον Τάραντα, μαθητής της Πυθαγόρειας Σχολής και φίλος του Πλάτωνα.
Αμεσες εφαρμογές της ήταν κατά την αρχαιότητα η βιδωτή πρέσα για να βγάζουμε λάδι από ελιές και αργότερα η τυπογραφική πρέσα του Γουτεμβέργιου. Εφαρμογή της είναι, όμως, και ο διάσημος κοχλίας του Αρχιμήδη, μία βίδα περιστρεφόμενη μέσα σε κύλινδρο με νερό, που χρησιμοποιείται έως σήμερα για την άντληση νερού. Η βίδα και ο κοχλίας είναι περιστρεφόμενα κεκλιμένα επίπεδα που επιτρέπουν την ολίσθηση.
Η μεν απλή βίδα εξελίχθηκε σε μέσον συνδέσεως τόσο ξύλινων όσο και μεταλλικών εξαρτημάτων. Ο κοχλίας του Αρχιμήδη είχε, όμως, μίαν πιο εντυπωσιακή εξέλιξη. Το 1839 χρησιμοποιήθηκε από τον Francis Pettit Smith ένα μικρό τμήμα του (μισή στροφή) σαν προπέλα του πρώτου ατμόπλοιου με οπίσθια προώθηση, που λεγόταν χαρακτηριστικά «Αρχιμήδης». Αργότερα, όμως, η προπέλα έπαψε να είναι ενιαία επιφάνεια και μετεξελίχθηκε σε ελικοειδώς διατεταγμένα κεκλιμένα πτερύγια, την έλικα που έχουν έως σήμερα όλα τα πλοία, τα ελικοφόρα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα.
Ο κοχλίας υπάρχει σήμερα κάπως παραλλαγμένος μέσα σε κάθε βαρέλα που μεταφέρει και ρίχνει μπετόν στις οικοδομές. Στο εσωτερικό τοίχωμα της βαρέλας είναι στερεωμένα κεκλιμένα πτερύγια που προωθούν το μπετόν προς τα έξω όταν αυτή περιστρέφεται. Λείπει μόνο ο κεντρικός άξονας, γιατί δεν χρειάζεται.
Ετσι, μία απλή μαθηματική ανακάλυψη οδήγησε σε μίαν πλειάδα σημαντικών εφευρέσεων.
Νομίζω ότι αυτές οι εφαρμογές, όπως και η μέτρηση της περιφέρειας της Γης από τον Ερατοσθένη με χρήση μόνο του μήκους της μεσημβρινής σκιάς ενός ραβδιού, θα έπρεπε να παρουσιάζονται στους μαθητές του Γυμνασίου κατά τα πρώτα μαθήματα Γεωμετρίας, για να συνειδητοποιήσουν πόσο πολύπλευρες είναι οι εφαρμογές της και να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο μάθημα αυτό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΣΤΕΛΙΔΗΣ
Η ανθρωπότητα οφείλει πολλά στις βίδες
Κύριε διευθυντά,
Ο χαρακτήρας της ορθόδοξης εκκλησιαστικής σύναξης και λατρείας είναι υπερκόσμιος, πνευματικός και μυσταγωγικός και αποβλέπει στην ανύψωση και επικοινωνία του πιστού με τον Θεό. Οι μετέχοντες της θείας λατρείας αποβάλλουν κάθε βιοτική μέριμνα και είναι προσηλωμένοι στα τελούμενα στον ναό συμπροσευχόμενοι με τους ιερείς και τους ιεροψάλτες. Η ουσιαστική συμμετοχή στην κοινή προσευχή και λατρεία προϋποθέτει έναν ήσυχο, υποβλητικό και κατανυκτικό χώρο, που βοηθάει στην αυτοσυγκέντρωση και αμεσότερη επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό.
Οι ναοί παλαιότερα δημιουργούσαν στους πιστούς αυτήν την κατανυκτική ατμόσφαιρα με τον ιλαρό φωτισμό των κεριών και κανδηλιών, τη χαμηλόφωνη και υποβλητική εκφώνηση των ευχών και την ταπεινή ψαλμωδία, καθώς και την απέριττη διακόσμηση του ναού με τις βυζαντινές αγιογραφίες, τα κηροπήγια, τα προσκυνητάρια και τους μπρούτζινους με λαμπάδες φωτισμένους πολυελαίους. Το ήθος αυτό διασώζεται ακόμη στις μονές του Αγίου Ορους.
Η ιλιγγιώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας των τελευταίων δεκαετιών εισέβαλε και στον ιερό χώρο της λατρείας και μετέβαλε ριζικά τον χαρακτήρα και τον προορισμό του. Πέραν των ηλεκτρικών κανδηλιών και πολυελαίων, τοποθετήθηκαν στην οροφή αρκετών ναών τεράστιοι προβολείς, που καθιστούν με τον ενοχλητικό τους φωτισμό δυσχερή τη συγκέντρωση των πιστών για προσευχή. Η εγκατάσταση από την άλλη υψηλής ισχύος μεγαφωνικών συστημάτων δημιουργεί κομφούζιο από τα εντός και εκτός του ναού θηριώδη ηχεία αποτρεπτικά της αυτοσυγκέντρωσης και συμμετοχής στη λατρευτική σύναξη.
Θεωρώ ότι απάδει προς το ήθος και την ιερότητα της θείας λατρείας το θέαμα να κρατούν οι λειτουργοί στα χέρια τους ασύρματα μικρόφωνα ή να τα έχουν τοποθετημένα επί της Αγίας Τραπέζης, όπου υπάρχουν λείψανα αγίων και όπου τελείται η Θεία Ευχαριστία. Πέραν αυτού υπεισέρχονται ακόμη και μέσα στο Αγιο Βήμα κάμερες και κινητά από φωτορεπόρτερ και ενίοτε από κληρικούς για να «απαθανατίσουν» τις ιερότερες στιγμές του τελουμένου υπερβατικού μυστηρίου, αγνοώντας ότι με τις ενέργειές τους σκανδαλίζουν τους ευλαβείς πιστούς.
Αυτά, διανύοντας τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή κατά την οποία προσέρχονται στους ναούς οι συνειδητά πιστοί προκειμένου να συγκεντρωθούν πνευματικά και να βιώσουν το βαθύτερο νόημα των ημερών του θείου δράματος...
Κύριε διευθυντά,
Πλούσια η μετάδοση γνώσης από την εφημερίδα σας και πλούσια τα εναύσματά της για μελέτη και σκέψη! Αφορμή της επιστολής μου είναι το άρθρο του κ. Στέλιου Ράμφου στην «Κ» της Κυριακής της 16.3.2025 με τίτλο «Κρέων ή Αντιγόνη».
Δύο αδέλφια, τα παλιά τα χρόνια, συμφώνησαν να βασιλεύουν στην κραταιά τους πόλη εναλλάξ: έναν χρόνο ο ένας, έναν χρόνο ο άλλος. Ο πρώτος, ο βασιλεύων, δεν τήρησε τον λόγο του και δεν παρέδωσε την πόλη στον αδελφό του για τον επόμενο χρόνο. Ο αδελφός του βρήκε συμμάχους πολεμάρχους (επτά τον αριθμό) και πήγε με τα στρατεύματά τους να καταλάβει την πόλη με πόλεμο.
Νικήθηκε. Τα δύο αδέλφια αλληλοσκοτώθηκαν στη μάχη. Στην πόλη ανέλαβε βασιλέας κάποιος άλλος από το σόι τους. Διέταξε να ταφεί με τιμές ο τότε πάλαι βασιλεύων που δεν είχε τηρήσει την υπόσχεσή του να παραδώσει την πόλη στον αδελφό του, πλην όμως είχε καταγάγει με τον στρατό του πολεμική νίκη λαμπρή.
Συγχρόνως δε, διέταξε να μείνει άταφος ο άλλος αδελφός που είχε επιτεθεί και νικηθεί. Τη διαταγή να μείνει άταφος ο επιτεθείς την εξέδωσε ο αναλαβών τη βασιλική εξουσία, δηλαδή τη νομοθέτησε, για να γίνει το κορμί του ηττηθέντος βορά των όρνεων, των θηρίων και των σκωλήκων. Η αδελφή των αλληλοσφαγέντων ανδρών αδελφών, μη μπορώντας να δεχθεί την προσγενόμενη στον νεκρό αδελφό της προσβολή να μείνει άταφος, αφού αυτό αντέκειτο στο ήθος της οικογένειας και στο δίκαιο των θεών, τον έθαψε (συμβολικά με λίγο χώμα). Επακολούθησε καταστροφή: Κι άλλοι θάνατοι οικείων και μάλιστα βαθέως ερώντων («έρως ανίκατε μάχαν») και όλεθρος.
Ποιος είχε δίκιο; Αυτός που δεν τήρησε την υπόσχεσή του να παραδώσει την πόλη στον αδελφό του για να βασιλεύσει για τον επόμενο χρόνο; Αυτός που επιτέθηκε, λόγω της μη τήρησης των συμφωνηθέντων, και συμμάχησε μάλιστα και με εξωτικούς; Αυτός που τάχθηκε με τη «σωστή πλευρά» της ιστορίας, δηλαδή του νικητή, και νομοθέτησε την απαγόρευση της ταφής του ηττηθέντος; Αυτή, η αδελφή, που επικαλέσθηκε το ήθος της οικογένειας και το δίκαιο των θεών και παράκουσε το δίκαιο του βασιλέα, προβάλλοντας αντίσταση κατά του άδικου δικαίου (της άδικης διαταγής, ή του άδικου νόμου) της πόλης;
Απάντηση σαφή δεν νομίζω ότι μπορούμε να βρούμε. Αρκεί να μπορούμε να προβληματιζόμαστε με τα ερωτήματα, να θαυμάζουμε τις αντίρροπες δυνάμεις του λόγου και τις αντίρροπες αρχές που διέπουν την πολιτική συμβίωσή μας. Και πάντως αν μπορούσαμε να δώσουμε σαφή και απερίφραστη απάντηση στα πιο πάνω ερωτήματα, αυτός που διηγήθηκε την ιστορία ή τον μύθο, ο Σοφοκλής, θα ήταν οπαδός ή του φυσικού δικαίου ή του θετικού δικαίου, ή της νομιμότητας της εξουσίας, και όχι της νομιμοποίησής της, ή τανάπαλιν. Αλλά ο Σοφοκλής δεν ήταν «οπαδός».
Ηταν Ποιητής, και μάλιστα Τραγικός, Ποιητής της Σύγκρουσης! Της ανεπίλυτης.
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Κ. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Κηφισιά
Τα κόκαλα του νεκρού γιού
Αυτά, διανύοντας τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή κατά την οποία προσέρχονται στους ναούς οι συνειδητά πιστοί προκειμένου να συγκεντρωθούν πνευματικά και να βιώσουν το βαθύτερο νόημα των ημερών του θείου δράματος...
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΔΗΜΗΝΑΣ
Δικηγόρος Κατερίνη
Ο Σοφοκλής ρώτησε, εμείς τι απαντάμε;
Ο Σοφοκλής ρώτησε, εμείς τι απαντάμε;
Κύριε διευθυντά,
Πλούσια η μετάδοση γνώσης από την εφημερίδα σας και πλούσια τα εναύσματά της για μελέτη και σκέψη! Αφορμή της επιστολής μου είναι το άρθρο του κ. Στέλιου Ράμφου στην «Κ» της Κυριακής της 16.3.2025 με τίτλο «Κρέων ή Αντιγόνη».
Δύο αδέλφια, τα παλιά τα χρόνια, συμφώνησαν να βασιλεύουν στην κραταιά τους πόλη εναλλάξ: έναν χρόνο ο ένας, έναν χρόνο ο άλλος. Ο πρώτος, ο βασιλεύων, δεν τήρησε τον λόγο του και δεν παρέδωσε την πόλη στον αδελφό του για τον επόμενο χρόνο. Ο αδελφός του βρήκε συμμάχους πολεμάρχους (επτά τον αριθμό) και πήγε με τα στρατεύματά τους να καταλάβει την πόλη με πόλεμο.
Νικήθηκε. Τα δύο αδέλφια αλληλοσκοτώθηκαν στη μάχη. Στην πόλη ανέλαβε βασιλέας κάποιος άλλος από το σόι τους. Διέταξε να ταφεί με τιμές ο τότε πάλαι βασιλεύων που δεν είχε τηρήσει την υπόσχεσή του να παραδώσει την πόλη στον αδελφό του, πλην όμως είχε καταγάγει με τον στρατό του πολεμική νίκη λαμπρή.
Συγχρόνως δε, διέταξε να μείνει άταφος ο άλλος αδελφός που είχε επιτεθεί και νικηθεί. Τη διαταγή να μείνει άταφος ο επιτεθείς την εξέδωσε ο αναλαβών τη βασιλική εξουσία, δηλαδή τη νομοθέτησε, για να γίνει το κορμί του ηττηθέντος βορά των όρνεων, των θηρίων και των σκωλήκων. Η αδελφή των αλληλοσφαγέντων ανδρών αδελφών, μη μπορώντας να δεχθεί την προσγενόμενη στον νεκρό αδελφό της προσβολή να μείνει άταφος, αφού αυτό αντέκειτο στο ήθος της οικογένειας και στο δίκαιο των θεών, τον έθαψε (συμβολικά με λίγο χώμα). Επακολούθησε καταστροφή: Κι άλλοι θάνατοι οικείων και μάλιστα βαθέως ερώντων («έρως ανίκατε μάχαν») και όλεθρος.
Ποιος είχε δίκιο; Αυτός που δεν τήρησε την υπόσχεσή του να παραδώσει την πόλη στον αδελφό του για να βασιλεύσει για τον επόμενο χρόνο; Αυτός που επιτέθηκε, λόγω της μη τήρησης των συμφωνηθέντων, και συμμάχησε μάλιστα και με εξωτικούς; Αυτός που τάχθηκε με τη «σωστή πλευρά» της ιστορίας, δηλαδή του νικητή, και νομοθέτησε την απαγόρευση της ταφής του ηττηθέντος; Αυτή, η αδελφή, που επικαλέσθηκε το ήθος της οικογένειας και το δίκαιο των θεών και παράκουσε το δίκαιο του βασιλέα, προβάλλοντας αντίσταση κατά του άδικου δικαίου (της άδικης διαταγής, ή του άδικου νόμου) της πόλης;
Απάντηση σαφή δεν νομίζω ότι μπορούμε να βρούμε. Αρκεί να μπορούμε να προβληματιζόμαστε με τα ερωτήματα, να θαυμάζουμε τις αντίρροπες δυνάμεις του λόγου και τις αντίρροπες αρχές που διέπουν την πολιτική συμβίωσή μας. Και πάντως αν μπορούσαμε να δώσουμε σαφή και απερίφραστη απάντηση στα πιο πάνω ερωτήματα, αυτός που διηγήθηκε την ιστορία ή τον μύθο, ο Σοφοκλής, θα ήταν οπαδός ή του φυσικού δικαίου ή του θετικού δικαίου, ή της νομιμότητας της εξουσίας, και όχι της νομιμοποίησής της, ή τανάπαλιν. Αλλά ο Σοφοκλής δεν ήταν «οπαδός».
Ηταν Ποιητής, και μάλιστα Τραγικός, Ποιητής της Σύγκρουσης! Της ανεπίλυτης.
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Κ. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Κηφισιά
Τα κόκαλα του νεκρού γιού
και ο «φορατζής»
Κύριε διευθυντά,
Κύριε διευθυντά,
Λίγα χρόνια πριν από το 1821 ο Πουκεβίλ είναι περιηγητής αλλά και πρόξενος του Ναπολέοντα στα Ιωάννινα. Ο Κυριάκος Σιμόπουλος (Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, 1810-1821) μάς παραθέτει μια, συγκλονιστική αφήγηση του περιηγητή Πουκεβίλ: «Στην Πρέβεζα στις αγγαρείες του Αλή Πασά πέθανε και θάφτηκε ο γιος τους· οι μαραμένοι και σκυμμένοι από τα γηρατειά γονείς του, τον ξέθαψαν, έβαλαν τα κόκαλά του στο δισάκι και τράβηξαν για το χωριό τους να τα εναποθέσουν στο νεκροταφείο του, ώστε όταν πεθάνουν να βρεθούν πλάι στα δικά τους κόκαλα...
...Είδα να σταματούν οι φορατζήδες στο φυλάκιο του τελωνείου αυτό το αξιοσέβαστο ζευγάρι και να του ζητούν δασμό για το δισάκι με τα κόκαλα. Ενας Ελληνας, Τσαρλαμπάς τ’ όνομά του, φορατζής του πασά (ίσως ο ίδιος ο πασάς να καταδίκαζε αυτή την ιεροσυλία), ρωτάει ειρωνικά τους χωριάτες:
– Τι κουβαλάτε σ’ αυτό το σακί;
– Τα κόκαλα του παιδιού μας που πέθανε εδώ δουλεύοντας στην αγγαρεία. – Να πληρώσετε την ντογάνα. – Να πληρώσω για τα κόκαλα του παιδιού μου; λέει η μάνα. Μα δεν έχω τίποτα άλλο από τα δάκρυά μου.
– Δάκρυα! Δάκρυα! Τι να τα κάνω τα δάκρυα; Εγώ θέλω 40 πιάστρα.
– Ποτέ δεν πιάσαμε στα χέρια μας τόσα λεφτά.
– Θα τα δώσετε!
– Ε, λοιπόν, λέει ο πατέρας, βγάζοντας από το σακί το κρανίο του παιδιού του. Πάρ’ το μπόγια. Να ο φόρος σου! Πάρ’ το και σκότωσέ με!
Ο κόσμος που παρακολουθούσε τη σκηνή ανάγκασε τον αναίσχυντο Τσαρλαμπά να αποτραβηχτεί. Η μάνα πήρε κλαίγοντας το κρανίο, φορτώθηκε το σακί κι απομακρύνθηκε κρατώντας από το χέρι τον ετοιμόρροπο άντρα της. Πήραν το δρόμο της Νικόπολης. Μα εκεί τους ξανασταμάτησαν οι φορατζήδες. Και δεν τους άφησαν να περάσουν πριν τους χαρατσώσουν με δέκα πιάστρα. Ηταν όλο το βιος τους. Η πένα πέφτει από τα χέρια μου»...
ΦΩΤΗΣ ΚΟΥΚΟΥΦΙΚΑΣ Κτηνίατρος
Καστοριά
«Μπαμπά θα φάμε γαρίδες το βράδυ;»
Κύριε διευθυντά,
Εχει μια παράξενη γοητεία η Κηφισιά. Από τα αρχαία χρόνια όταν ο φιλόσοφος, ρήτωρ, μεγάλος ευεργέτης και σπουδαίος Αθηναίος Ηρώδης Αττικός είχε την έπαυλή του στην περιοχή της σημερινής οδού Ραγκαβή. «Πατρίδα» άλλωστε και του κωμικού ποιητή Μενάνδρου. Είναι η ιστορία της, ως ενός από τους αρχαιοτέρους αττικούς δήμους με πλούσια ευρήματα, όπως ψηφίσματα, αγάλματα και σαρκοφάγοι τα οποία χρονολογούνται από τον 4ο π.χ. αιώνα μέχρι τη Ρωμαϊκή εποχή. Είναι τελικά όλα αυτά τα οποία συνειδητά και αυτονόητα μάς οδηγούν για κάποια ξέγνοιαστη βραδινή επίσκεψη σε αυτό το βόρειο προάστιο της Αθήνας, το οποίο μας προσκαλεί και μόνο με το όνομά της. Κηφισιά, εκεί που φυσά κάποιος άλλος αέρας;
Η επίσκεψη στη βραδινή Κηφισιά περιλαμβάνει, σαν κατάληξη τις περισσότερες φορές, την απόλαυση ενός φαγητού ή την αμαρτία ενός γλυκού σε κάποιο από τα αναρίθμητα εστιατόρια ή ζαχαροπλαστεία της. Η παρέα εγκαθίσταται στην πίσω μεγάλη αίθουσα γνωστού παλιού ζαχαροπλαστείου. Ο πεζόδρομος που διακρίνεται πίσω από τις τεράστιες τζαμαρίες σιγά σιγά γεμίζει με νέα παιδιά που πηγαινοέρχονται ασταμάτητα. Αγόρια και κορίτσια, εφηβικής κυρίως ηλικίας, ντυμένα σχεδόν όλα με μαύρα ρούχα, περπατούν γρήγορα σε μικρές ή μεγαλύτερες παρέες, και από τις δύο κατευθύνσεις. Αδιάφορα πρόσωπα, μοιάζουν να πηγαίνουν κάπου, όπου ποτέ δεν φτάνουν γιατί είναι τόσο πολλά που κανένας συγκεκριμένος χώρος δεν θα μπορούσε να τους δεχτεί. Δεν υπερβάλλω αν αναφερθώ σε «εκατοντάδες» νεαρόκοσμου. Περπατάνε γρήγορα, δεν μιλούν κατά κανόνα ούτε μεταξύ τους ούτε με τις άλλες ομάδες. Μοιάζουν κάτι να ψάχνουν, κάπου να κατευθύνονται, όμως σαν να μην ξέρουν και αυτά πού. Ετσι, το περπάτημα γίνεται αυτοσκοπός. Πολλά κορίτσια με την ομορφιά και τη δροσιά της ηλικίας τους, άλλα ντυμένα ζεστά και άλλα ανέμελα ελαφριά. Αγόρια με ριχτά στο πρόσωπο μαλλιά ή ξυρισμένα κεφάλια. Η παρέλαση αυτή δεν θα ήταν ιδιαίτερα περίεργη αν δεν εξακολουθούσε να διαρκεί αμείωτη τις τρεις περίπου ώρες, όσες σχεδόν μείναμε να παρακολουθούμε το «θέαμα».
Φύγαμε και ο συνωστισμός στον πεζόδρομο εξακολουθούσε να αυξάνεται από αυτά τα παιδιά που έμοιαζε κάπου να πηγαίνουν που εμείς οι «μεγάλοι» ίσως δεν μπορούμε να καταλάβουμε. Ισως έβλεπαν τον αυριανό κόσμο τους. Εναν κόσμο που είναι τόσο μακριά από τις δικές μας σκέψεις όσο και η αντίδραση του κοριτσιού των 14 ετών, το οποίο όταν άκουσε τους γονείς του να σχολιάζουν τη συμπεριφορά κάποιων γνωστών τους λέγοντας «ου γαρ οίδασι τι ποιούσι», ρώτησε τον πατέρα της: «Μπαμπά, θα φάμε γαρίδες το βράδυ;».
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΡΑΦΙΩΤΗ
Ο Ελληνας σύζυγος της Σάρα Μπερνάρ
Κύριε διευθυντά,
Στην «Καθημερινή της Κυριακής» 2.3.2025, η σελίδα ΙΣΤΟΡΙΑ είναι αφιερωμένη στην αείμνηστη ηθοποιό Ελλη Λαμπέτη (19261983). Σ’ ένα σημείο αναγράφεται ότι η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός Μαρίκα Κοτοπούλη (1887-1954) είχε πει ότι η Ελλη Λαμπέτη είναι μια δεύτερη Σάρα Μπερνάρ. Αλλά ποια ήταν η Σάρα Μπερνάρ;
Η περιώνυμη Εβραιογαλλίδα ηθοποιός Σάρα Μπερνάρ (18441923) υπήρξε στην εποχή της μια ηθοποιός εκθαμβωτικής ακτινοβολίας και ίσως είναι η πιο φημισμένη ηθοποιός όλων των εποχών.
Ετέλεσε τον μοναδικό γάμο της με τον Ελληνα ηθοποιό Αριστείδη Δαμαλά (1855-1889).
Ξεφυλλίζοντας, λοιπόν, την ελληνόφωνη εφημερίδα του Λονδίνου Η ΕΣΠΕΡΙA, η οποία εξεδίδετο κατά τη διάρκεια του Α΄ Π.Π. (1914-1918) και της οποίας κορυφαίος δημοσιογράφος ήταν ο Ηπειρώτης, από το χωριό Βαβούρι της Μουργκάνας, Χρήστος Καίσαρης, και ο οποίος απεβίωσε στην πρωτεύουσα της Αγγλίας το 1951, βρήκα στο φύλλο αυτής της 1/14 Ιανουαρίου 1916 την παρακάτω «είδηση» την οποίαν και παραθέτω:
Η ΕΣΠΕΡΙΑ 1/14 Ιανουαρίου 1916 – Η ΣΑΡΑ ΜΠΕΡΝΑΡ ΕΛΛΗΝΙΣ Η μεγάλη Σάρα Μπερνάρ προκειμένου να έλθη εσχάτως εις το Λονδίνο... έστειλε τον γραμματέα της εις την διεύθυνσιν της Αστυνομίας των Παρισίων, διά να επικυρώση το διαβατήριον της Κυρίας. Ο αρμόδιος υπάλληλος μόλις ήκουσε περί τίνος πρόκειται είπεν εις τον γραμματέα της Σάρας ότι λυπείται μη δυνάμενος να επικυρώση το διαβατήριον της κυρίας, καθότι δεν είναι Γαλλίς! [...] Του εξήγησε δε ότι η Σάρα υπανδρευθείσα νομίμως τον Ελληνα ηθοποιόν Δαμαλά, κατά τον Γαλλικόν νόμον είναι Ελληνίς. Ο Γραμματεύς... ηναγκάσθη να επιστρέψη άπρακτος και εδέησε να επέμβουν υψηλά πρόσωπα διά να μεταπεισθή ο υπάλληλος να επικυρώση το διαβατήριον...
ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΒΕΝΕΤΗΣ
...Είδα να σταματούν οι φορατζήδες στο φυλάκιο του τελωνείου αυτό το αξιοσέβαστο ζευγάρι και να του ζητούν δασμό για το δισάκι με τα κόκαλα. Ενας Ελληνας, Τσαρλαμπάς τ’ όνομά του, φορατζής του πασά (ίσως ο ίδιος ο πασάς να καταδίκαζε αυτή την ιεροσυλία), ρωτάει ειρωνικά τους χωριάτες:
– Τι κουβαλάτε σ’ αυτό το σακί;
– Τα κόκαλα του παιδιού μας που πέθανε εδώ δουλεύοντας στην αγγαρεία. – Να πληρώσετε την ντογάνα. – Να πληρώσω για τα κόκαλα του παιδιού μου; λέει η μάνα. Μα δεν έχω τίποτα άλλο από τα δάκρυά μου.
– Δάκρυα! Δάκρυα! Τι να τα κάνω τα δάκρυα; Εγώ θέλω 40 πιάστρα.
– Ποτέ δεν πιάσαμε στα χέρια μας τόσα λεφτά.
– Θα τα δώσετε!
– Ε, λοιπόν, λέει ο πατέρας, βγάζοντας από το σακί το κρανίο του παιδιού του. Πάρ’ το μπόγια. Να ο φόρος σου! Πάρ’ το και σκότωσέ με!
Ο κόσμος που παρακολουθούσε τη σκηνή ανάγκασε τον αναίσχυντο Τσαρλαμπά να αποτραβηχτεί. Η μάνα πήρε κλαίγοντας το κρανίο, φορτώθηκε το σακί κι απομακρύνθηκε κρατώντας από το χέρι τον ετοιμόρροπο άντρα της. Πήραν το δρόμο της Νικόπολης. Μα εκεί τους ξανασταμάτησαν οι φορατζήδες. Και δεν τους άφησαν να περάσουν πριν τους χαρατσώσουν με δέκα πιάστρα. Ηταν όλο το βιος τους. Η πένα πέφτει από τα χέρια μου»...
ΦΩΤΗΣ ΚΟΥΚΟΥΦΙΚΑΣ Κτηνίατρος
Καστοριά
«Μπαμπά θα φάμε γαρίδες το βράδυ;»
Κύριε διευθυντά,
Εχει μια παράξενη γοητεία η Κηφισιά. Από τα αρχαία χρόνια όταν ο φιλόσοφος, ρήτωρ, μεγάλος ευεργέτης και σπουδαίος Αθηναίος Ηρώδης Αττικός είχε την έπαυλή του στην περιοχή της σημερινής οδού Ραγκαβή. «Πατρίδα» άλλωστε και του κωμικού ποιητή Μενάνδρου. Είναι η ιστορία της, ως ενός από τους αρχαιοτέρους αττικούς δήμους με πλούσια ευρήματα, όπως ψηφίσματα, αγάλματα και σαρκοφάγοι τα οποία χρονολογούνται από τον 4ο π.χ. αιώνα μέχρι τη Ρωμαϊκή εποχή. Είναι τελικά όλα αυτά τα οποία συνειδητά και αυτονόητα μάς οδηγούν για κάποια ξέγνοιαστη βραδινή επίσκεψη σε αυτό το βόρειο προάστιο της Αθήνας, το οποίο μας προσκαλεί και μόνο με το όνομά της. Κηφισιά, εκεί που φυσά κάποιος άλλος αέρας;
Η επίσκεψη στη βραδινή Κηφισιά περιλαμβάνει, σαν κατάληξη τις περισσότερες φορές, την απόλαυση ενός φαγητού ή την αμαρτία ενός γλυκού σε κάποιο από τα αναρίθμητα εστιατόρια ή ζαχαροπλαστεία της. Η παρέα εγκαθίσταται στην πίσω μεγάλη αίθουσα γνωστού παλιού ζαχαροπλαστείου. Ο πεζόδρομος που διακρίνεται πίσω από τις τεράστιες τζαμαρίες σιγά σιγά γεμίζει με νέα παιδιά που πηγαινοέρχονται ασταμάτητα. Αγόρια και κορίτσια, εφηβικής κυρίως ηλικίας, ντυμένα σχεδόν όλα με μαύρα ρούχα, περπατούν γρήγορα σε μικρές ή μεγαλύτερες παρέες, και από τις δύο κατευθύνσεις. Αδιάφορα πρόσωπα, μοιάζουν να πηγαίνουν κάπου, όπου ποτέ δεν φτάνουν γιατί είναι τόσο πολλά που κανένας συγκεκριμένος χώρος δεν θα μπορούσε να τους δεχτεί. Δεν υπερβάλλω αν αναφερθώ σε «εκατοντάδες» νεαρόκοσμου. Περπατάνε γρήγορα, δεν μιλούν κατά κανόνα ούτε μεταξύ τους ούτε με τις άλλες ομάδες. Μοιάζουν κάτι να ψάχνουν, κάπου να κατευθύνονται, όμως σαν να μην ξέρουν και αυτά πού. Ετσι, το περπάτημα γίνεται αυτοσκοπός. Πολλά κορίτσια με την ομορφιά και τη δροσιά της ηλικίας τους, άλλα ντυμένα ζεστά και άλλα ανέμελα ελαφριά. Αγόρια με ριχτά στο πρόσωπο μαλλιά ή ξυρισμένα κεφάλια. Η παρέλαση αυτή δεν θα ήταν ιδιαίτερα περίεργη αν δεν εξακολουθούσε να διαρκεί αμείωτη τις τρεις περίπου ώρες, όσες σχεδόν μείναμε να παρακολουθούμε το «θέαμα».
Φύγαμε και ο συνωστισμός στον πεζόδρομο εξακολουθούσε να αυξάνεται από αυτά τα παιδιά που έμοιαζε κάπου να πηγαίνουν που εμείς οι «μεγάλοι» ίσως δεν μπορούμε να καταλάβουμε. Ισως έβλεπαν τον αυριανό κόσμο τους. Εναν κόσμο που είναι τόσο μακριά από τις δικές μας σκέψεις όσο και η αντίδραση του κοριτσιού των 14 ετών, το οποίο όταν άκουσε τους γονείς του να σχολιάζουν τη συμπεριφορά κάποιων γνωστών τους λέγοντας «ου γαρ οίδασι τι ποιούσι», ρώτησε τον πατέρα της: «Μπαμπά, θα φάμε γαρίδες το βράδυ;».
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΡΑΦΙΩΤΗ
Ο Ελληνας σύζυγος της Σάρα Μπερνάρ
Κύριε διευθυντά,
Στην «Καθημερινή της Κυριακής» 2.3.2025, η σελίδα ΙΣΤΟΡΙΑ είναι αφιερωμένη στην αείμνηστη ηθοποιό Ελλη Λαμπέτη (19261983). Σ’ ένα σημείο αναγράφεται ότι η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός Μαρίκα Κοτοπούλη (1887-1954) είχε πει ότι η Ελλη Λαμπέτη είναι μια δεύτερη Σάρα Μπερνάρ. Αλλά ποια ήταν η Σάρα Μπερνάρ;
Η περιώνυμη Εβραιογαλλίδα ηθοποιός Σάρα Μπερνάρ (18441923) υπήρξε στην εποχή της μια ηθοποιός εκθαμβωτικής ακτινοβολίας και ίσως είναι η πιο φημισμένη ηθοποιός όλων των εποχών.
Ετέλεσε τον μοναδικό γάμο της με τον Ελληνα ηθοποιό Αριστείδη Δαμαλά (1855-1889).
Ξεφυλλίζοντας, λοιπόν, την ελληνόφωνη εφημερίδα του Λονδίνου Η ΕΣΠΕΡΙA, η οποία εξεδίδετο κατά τη διάρκεια του Α΄ Π.Π. (1914-1918) και της οποίας κορυφαίος δημοσιογράφος ήταν ο Ηπειρώτης, από το χωριό Βαβούρι της Μουργκάνας, Χρήστος Καίσαρης, και ο οποίος απεβίωσε στην πρωτεύουσα της Αγγλίας το 1951, βρήκα στο φύλλο αυτής της 1/14 Ιανουαρίου 1916 την παρακάτω «είδηση» την οποίαν και παραθέτω:
Η ΕΣΠΕΡΙΑ 1/14 Ιανουαρίου 1916 – Η ΣΑΡΑ ΜΠΕΡΝΑΡ ΕΛΛΗΝΙΣ Η μεγάλη Σάρα Μπερνάρ προκειμένου να έλθη εσχάτως εις το Λονδίνο... έστειλε τον γραμματέα της εις την διεύθυνσιν της Αστυνομίας των Παρισίων, διά να επικυρώση το διαβατήριον της Κυρίας. Ο αρμόδιος υπάλληλος μόλις ήκουσε περί τίνος πρόκειται είπεν εις τον γραμματέα της Σάρας ότι λυπείται μη δυνάμενος να επικυρώση το διαβατήριον της κυρίας, καθότι δεν είναι Γαλλίς! [...] Του εξήγησε δε ότι η Σάρα υπανδρευθείσα νομίμως τον Ελληνα ηθοποιόν Δαμαλά, κατά τον Γαλλικόν νόμον είναι Ελληνίς. Ο Γραμματεύς... ηναγκάσθη να επιστρέψη άπρακτος και εδέησε να επέμβουν υψηλά πρόσωπα διά να μεταπεισθή ο υπάλληλος να επικυρώση το διαβατήριον...
ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΒΕΝΕΤΗΣ
Μοναστηράκι Δωρίδος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου