Aπό την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"
(φύλλο 07/03/25)
Παρ΄ότι κατά καιρούς γδάρτης, ο Μάρτης έχει πιστοποιηθεί ως ο μήνας που στρώνει χαλί για την υποδοχή της άνοιξης, διευκολύνοντας το έργο των δύο επόμενων, αδελφών μηνών, Απριλίου και Μαΐου. Επάνω, η πιο εμβληματική, αλληγορική εξεικόνιση της εποχής αναγέννησης της φύσης. «Η Ανοιξη» του Σάντρο Μποτιτσέλι, πίνακας που ο σπουδαίος ζωγράφος φιλοτέχνησε, κατά παραγγελίαν Μεδίκων, στα τέλη του 15ου αιώνα. Ακόμα και σήμερα οι απόψεις ειδημόνων αποκλίνουν όσον αφορά, την πηγή έμπνευσης, τα μεταφορικά σχήματα και τους συμβολισμούς που απέδωσε ο Ιταλός δημιουργός. Το σκηνικό περιλαμβάνει δάσος σκιερό, οργιώδες σε βλάστηση, με τη μορφή της Αφροδίτης να κυριαρχεί στο κέντρο, έχοντας πάνω από το κεφάλι της τον ιπτάμενο θεό Ερωτα με δεμένα μάτια, να σημαδεύει με το τόξο του. Δίπλα της οι Τρεις Χάριτες. Δεξιά ο Ζέφυρος κρατά τη νύμφη Χλωρίδα, η οποία αμέσως μετά μεταμορφώνεται στην, εντυπωσιακά ενδεδυμένη, θεά των λουλουδιών Φλόρα. Τέλος, αριστερά, ο Ερμής υψώνοντας το κηρύκειο-σύμβολό του διώχνει τα σύννεφα. Ο πίνακας βρίσκεται στη Φλωρεντία, πινακοθήκη Ουφίτσι.
Αποκάλυψη σοκ:
Ο Μάρτης είναι δίγαμος!
Δυο κλωστούλες, όλες κι όλες –δηλαδή γνέμα, αρκετά φουσκωτό, της ρόκας–, μια λευκή (της αγνότητας) και μια κόκκινη (της αγάπης) στριμμένες χαλαρά και δεμένες με έναν κόμπο. Ούτε καν ένα φιογκάκι... Αυτό ήταν όλο.
Το ετοίμαζαν αποβραδίς οι γιαγιές και οι μανάδες την τελευταία μέρα του Φλεβάρη, για να το περάσουν την επόμενη μέρα το πρωί, πρωτομηνιά του Μάρτη, στα μπρατσάκια ή μάλλον στους καρπούς των παιδιών του σπιτιού.
Αυτό, για να τα προστατεύει από τον πρώτο καυτερό ήλιο του χρόνου: «Από ’χει κόρη ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει».
Γεμάτα καμάρι για το βραχιολάκι τους, τα παιδιά το φορούσαν όλο τον μήνα ή μέχρι να δουν το πρώτο χελιδόνι. Τότε, το κρεμούσαν σε μια τριανταφυλλιά ή αμυγδαλιά για να το πάρουν τα χελιδόνια και να φτιάξουν τη φωλιά τους. Κάποια παιδιά μάλιστα φορούσαν «μάρτη» και στο μεγάλο δάκτυλο του ποδιού για να μη... σκοντάφτουν.
Λίγα λόγια ακόμα, όμως, για τον Μάρτη, γνωστόν κυρίως για τις εναλλαγές του καιρού και τις πολλές παροιμίες που τον συνοδεύουν. Οπως, «Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης».
«Αλλα λογαριάζει ο Μάρτης κι άλλα η Σαρακοστή». «Λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;».
Και κάποιο, ίσως όχι και τόσο γνωστό, παροιμιώδες σχόλιο. Καθώς ο Μάρτης ήταν προς το έβγα του χειμώνα, οι παλιοί αναθαρρούσαν και έλεγαν: «Ας περάσει ο Μάρτης και από κει και μετά γλέπουμε...».
Και τώρα, η εξήγηση γιατί ο Μάρτης, «πότε κλαίει κει πότε γελάει»: Ο Μάρτης, λοιπόν, είναι λέει δίγαμος. Εχει δυο γυναίκες. Η μια όμορφη αλλά φτωχή και η άλλη πλούσια αλλά άσχημη.
Κοιμάται εκείνος στη μέση του κρεβατιού, ανάμεσά τους. Οταν γυρίζει προς τη μεριά της άσχημης κατσουφιάζει και θυμώνει και τότε χαλάει ο καιρός και σκοτεινιάζει ο κόσμος. Οταν γυρίζει προς την όμορφη γελάει, χαίρεται και έχουμε λιακάδες και λάμπει όλος ο κόσμος!
Καλό υπόλοιπο Μάρτη, και όπου να ’ναι: «Να, του σπιτιού μας το χελιδόνι, που στην παλιά του φωλιά ζυγώνει». Και του χρόνου.
ΓΙΩΡΓΟΣ Ι. ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
Δυο κλωστούλες, όλες κι όλες –δηλαδή γνέμα, αρκετά φουσκωτό, της ρόκας–, μια λευκή (της αγνότητας) και μια κόκκινη (της αγάπης) στριμμένες χαλαρά και δεμένες με έναν κόμπο. Ούτε καν ένα φιογκάκι... Αυτό ήταν όλο.
Το ετοίμαζαν αποβραδίς οι γιαγιές και οι μανάδες την τελευταία μέρα του Φλεβάρη, για να το περάσουν την επόμενη μέρα το πρωί, πρωτομηνιά του Μάρτη, στα μπρατσάκια ή μάλλον στους καρπούς των παιδιών του σπιτιού.
Αυτό, για να τα προστατεύει από τον πρώτο καυτερό ήλιο του χρόνου: «Από ’χει κόρη ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει».
Γεμάτα καμάρι για το βραχιολάκι τους, τα παιδιά το φορούσαν όλο τον μήνα ή μέχρι να δουν το πρώτο χελιδόνι. Τότε, το κρεμούσαν σε μια τριανταφυλλιά ή αμυγδαλιά για να το πάρουν τα χελιδόνια και να φτιάξουν τη φωλιά τους. Κάποια παιδιά μάλιστα φορούσαν «μάρτη» και στο μεγάλο δάκτυλο του ποδιού για να μη... σκοντάφτουν.
Λίγα λόγια ακόμα, όμως, για τον Μάρτη, γνωστόν κυρίως για τις εναλλαγές του καιρού και τις πολλές παροιμίες που τον συνοδεύουν. Οπως, «Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης».
«Αλλα λογαριάζει ο Μάρτης κι άλλα η Σαρακοστή». «Λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;».
Και κάποιο, ίσως όχι και τόσο γνωστό, παροιμιώδες σχόλιο. Καθώς ο Μάρτης ήταν προς το έβγα του χειμώνα, οι παλιοί αναθαρρούσαν και έλεγαν: «Ας περάσει ο Μάρτης και από κει και μετά γλέπουμε...».
Και τώρα, η εξήγηση γιατί ο Μάρτης, «πότε κλαίει κει πότε γελάει»: Ο Μάρτης, λοιπόν, είναι λέει δίγαμος. Εχει δυο γυναίκες. Η μια όμορφη αλλά φτωχή και η άλλη πλούσια αλλά άσχημη.
Κοιμάται εκείνος στη μέση του κρεβατιού, ανάμεσά τους. Οταν γυρίζει προς τη μεριά της άσχημης κατσουφιάζει και θυμώνει και τότε χαλάει ο καιρός και σκοτεινιάζει ο κόσμος. Οταν γυρίζει προς την όμορφη γελάει, χαίρεται και έχουμε λιακάδες και λάμπει όλος ο κόσμος!
Καλό υπόλοιπο Μάρτη, και όπου να ’ναι: «Να, του σπιτιού μας το χελιδόνι, που στην παλιά του φωλιά ζυγώνει». Και του χρόνου.
ΓΙΩΡΓΟΣ Ι. ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
Βούλα
Ο «διαιώνιος» διάλογος
Ο «διαιώνιος» διάλογος
Μηλίων - Αθηναίων
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και επίκαιρη η επιστολή του εμβριθούς επιστολογράφου σας κ. Γιώργου Αστέρη, με τίτλο «Ο Θουκυδίδης και περί Ρεαλπολιτίκ» (21/2/2025), αναφερόμενη στον συσχετισμό της πολιτικής τακτικής με τον Θουκυδίδη και δη τον κορυφαίο δραματικό διάλογο Μηλίων και Αθηναίων· ένα κείμενο με περίτεχνη υφή, που τον διδάσκαμε παλαιότερα, στο Γυμνάσιο, από μετάφραση, μετά τα Πλαταϊκά (ΣΤ΄ τάξη) ή και τον Επιτάφιο Λόγο του Θουκυδίδη (Η΄ τάξη).
Ο κ. Αστέρης αναφέρεται στη μετάφραση από την αγγλική της περιώνυμης φράσης του Διαλόγου: «δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσι» (Ε, 89, 1)· παράλληλα κάνει λόγο για τη μνημειώδη μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου, στην οποία προστίθεται η μετάφραση του Αγγελου Βλάχου, αλλά και των Α. Γεωργοπαπαδάκου, Φ.Μ. Βώρου και πρόσφατα του Ν.Μ. Σκουτερόπουλου. Αναφέρεται η μετάφραση στην αγγλική του Richard Crawley, και θα ήθελα να προσθέσω και τη μετάφραση της κορυφαίας Γαλλίδας ελληνίστριας Ζακλίν ντε Ρομιγί, καθηγήτριάς μου στη Σορβόννη (Paris IV) –η πλατεία στο Θησείο φέρει το όνομά της– στο περισπούδαστο βιβλίο της, Thucydide et l’ impérialisme athénien.
Το ιστορικό γεγονός του διαλόγου Μηλίων και Αθηναίων (Ε, 84116) έχει δραματική επικαιρότητα, ανάμεσα στην πάνοπλη αλαζονεία των ισχυρών και τη θαρραλέα αντιπαράταξη μικρών λαών. Το ιστορικό γεγονός (416 π.χ.) προβάλλεται παραστατικά σαν επεισόδιο αρχαίας τραγωδίας. Ο Θουκυδίδης δίνει, με ενάργεια, ένα αιώνιο παράδειγμα ηθικής αντίστασης ενός μικρού και αδύναμου νησιού εναντίον της ωμής βίας και βούλησης του κραταιού. Η πάνοπλη αλαζονεία των ισχυρών, μετά το τέλος του πολέμου, οδηγεί μοιραία και αναπόφευκτα στην τιμωρία τους. Στις Συρακούσες συντελείται το σικελικό δράμα: η φοβερή και ολοκληρωτική καταστροφή του στρατού και του στόλου των Αθηναίων (413 π.χ.). Ο ιστορικός διατυπώνει με νηφαλιότητα και αντικειμενικότητα την κρίση του για την αδόκητη και άδοξη κατάληξη της εκστρατείας.
Η Μήλος γίνεται σύμβολο με δραματική επικαιρότητα της θαρραλέας αντιπαράταξης των μικρών λαών στην υπεροψία των δυνατών. Η καταστροφή της Μήλου, η σφαγή και ο εξανδραποδισμός των κατοίκων της ενέπνευσαν στον Γιάννη Ρίτσο τη γραφή τού ποιητικού μονόπρακτου «Ο αφανισμός της Μήλος» (1971). Ο ποιητής εκθέτει τις οδυνηρές εμπειρίες τού λαού μας από την ξενική κατοχή, προμαντεύοντας ακόμα και την εθνική συμφορά της Κύπρου.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΓΓ. ΣΤΕΦΟΣ, Δ.Φ.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και επίκαιρη η επιστολή του εμβριθούς επιστολογράφου σας κ. Γιώργου Αστέρη, με τίτλο «Ο Θουκυδίδης και περί Ρεαλπολιτίκ» (21/2/2025), αναφερόμενη στον συσχετισμό της πολιτικής τακτικής με τον Θουκυδίδη και δη τον κορυφαίο δραματικό διάλογο Μηλίων και Αθηναίων· ένα κείμενο με περίτεχνη υφή, που τον διδάσκαμε παλαιότερα, στο Γυμνάσιο, από μετάφραση, μετά τα Πλαταϊκά (ΣΤ΄ τάξη) ή και τον Επιτάφιο Λόγο του Θουκυδίδη (Η΄ τάξη).
Ο κ. Αστέρης αναφέρεται στη μετάφραση από την αγγλική της περιώνυμης φράσης του Διαλόγου: «δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσι» (Ε, 89, 1)· παράλληλα κάνει λόγο για τη μνημειώδη μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου, στην οποία προστίθεται η μετάφραση του Αγγελου Βλάχου, αλλά και των Α. Γεωργοπαπαδάκου, Φ.Μ. Βώρου και πρόσφατα του Ν.Μ. Σκουτερόπουλου. Αναφέρεται η μετάφραση στην αγγλική του Richard Crawley, και θα ήθελα να προσθέσω και τη μετάφραση της κορυφαίας Γαλλίδας ελληνίστριας Ζακλίν ντε Ρομιγί, καθηγήτριάς μου στη Σορβόννη (Paris IV) –η πλατεία στο Θησείο φέρει το όνομά της– στο περισπούδαστο βιβλίο της, Thucydide et l’ impérialisme athénien.
Το ιστορικό γεγονός του διαλόγου Μηλίων και Αθηναίων (Ε, 84116) έχει δραματική επικαιρότητα, ανάμεσα στην πάνοπλη αλαζονεία των ισχυρών και τη θαρραλέα αντιπαράταξη μικρών λαών. Το ιστορικό γεγονός (416 π.χ.) προβάλλεται παραστατικά σαν επεισόδιο αρχαίας τραγωδίας. Ο Θουκυδίδης δίνει, με ενάργεια, ένα αιώνιο παράδειγμα ηθικής αντίστασης ενός μικρού και αδύναμου νησιού εναντίον της ωμής βίας και βούλησης του κραταιού. Η πάνοπλη αλαζονεία των ισχυρών, μετά το τέλος του πολέμου, οδηγεί μοιραία και αναπόφευκτα στην τιμωρία τους. Στις Συρακούσες συντελείται το σικελικό δράμα: η φοβερή και ολοκληρωτική καταστροφή του στρατού και του στόλου των Αθηναίων (413 π.χ.). Ο ιστορικός διατυπώνει με νηφαλιότητα και αντικειμενικότητα την κρίση του για την αδόκητη και άδοξη κατάληξη της εκστρατείας.
Η Μήλος γίνεται σύμβολο με δραματική επικαιρότητα της θαρραλέας αντιπαράταξης των μικρών λαών στην υπεροψία των δυνατών. Η καταστροφή της Μήλου, η σφαγή και ο εξανδραποδισμός των κατοίκων της ενέπνευσαν στον Γιάννη Ρίτσο τη γραφή τού ποιητικού μονόπρακτου «Ο αφανισμός της Μήλος» (1971). Ο ποιητής εκθέτει τις οδυνηρές εμπειρίες τού λαού μας από την ξενική κατοχή, προμαντεύοντας ακόμα και την εθνική συμφορά της Κύπρου.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΓΓ. ΣΤΕΦΟΣ, Δ.Φ.
Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων
και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»
Οι μαρτυρίες για τις παιδοπόλεις
Σε απάντηση δημοσιεύματος στο φύλλο της 21/2/2025 σχετικά με τις παιδοπόλεις, θέλω να επισημάνω τα εξής:
Με το θέμα αυτό ασχολούμαι από το 2010 συλλέγοντας μαρτυρίες από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, από διαφορετικές πολιτικές πλευρές, από στελέχη, δασκάλους παιδοπόλεων, αλλά και από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα χωρίς να έχουν σχέση με την παιδόπολη, όπως και εγώ άλλωστε. Ετσι συγκέντρωσα 267 επώνυμες μαρτυρίες που αφορούν τα βιώματα των ανθρώπων της υπαίθρου την εποχή του εμφυλίου. Εχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα δύο σχετικά βιβλία, η «Πορεία θανάτου» (32 μαρτυρίες) που αφορά την Πορεία των Αόπλων Ρούμελης και το «Ηταν μια εποχή φωτιάς» (171 μαρτυρίες), που αφορά τα βιώματα των νέων κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.
Ετοιμάζεται δε ο τρίτος τόμος «Παραθύρι στη ζωή» (183 μαρτυρίες) που αφορά τα βιώματα των παιδιών τόσο στα χωριά τους, όσο και στις παιδοπόλεις. Οι μαρτυρίες διασταυρώνονται μεταξύ τους, αλλά και με αρχειακό υλικό, διότι από μια-δυο μαρτυρίες δεν μπορεί να έχει κανείς ολοκληρωμένη εικόνα... Ομολογώ ότι, παρόλο προκατειλημμένος εναντίον της βασίλισσας Φρειδερίκης, με έκπληξη διαπίστωσα ότι το συγκεκριμένο έργο ήταν «σωτήριο» για τα παιδιά, όπως καταθέτουν όλοι ανεξαρτήτως παρατάξεως, ενώ συγχρόνως τους δόθηκαν και σημαντικές ευκαιρίες. Το βιβλίο έρχεται να ανατρέψει πολλά στερεότυπα, όπως περί σωματικών τιμωριών, απάνθρωπων κανονισμών, παράνομων υιοθεσιών, πλύσης εγκεφάλου κτλ. Η «πλύση εγκεφάλου» προέρχεται από αλλού...
Υπομονή! Σε λίγους μήνες όταν κυκλοφορήσει θα σας στείλω αντίγραφο, όπως έπραξα και με την «Πορεία θανάτου». Η ιστορία δεν γράφεται με αναμασώμενα τσιτάτα, αλλά με τεκμήρια!
ΒΑΣΙΛΗΣ Γ. ΣΑΝΔΡΗΣ
Οι μαρτυρίες για τις παιδοπόλεις
Σε απάντηση δημοσιεύματος στο φύλλο της 21/2/2025 σχετικά με τις παιδοπόλεις, θέλω να επισημάνω τα εξής:
Με το θέμα αυτό ασχολούμαι από το 2010 συλλέγοντας μαρτυρίες από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, από διαφορετικές πολιτικές πλευρές, από στελέχη, δασκάλους παιδοπόλεων, αλλά και από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα χωρίς να έχουν σχέση με την παιδόπολη, όπως και εγώ άλλωστε. Ετσι συγκέντρωσα 267 επώνυμες μαρτυρίες που αφορούν τα βιώματα των ανθρώπων της υπαίθρου την εποχή του εμφυλίου. Εχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα δύο σχετικά βιβλία, η «Πορεία θανάτου» (32 μαρτυρίες) που αφορά την Πορεία των Αόπλων Ρούμελης και το «Ηταν μια εποχή φωτιάς» (171 μαρτυρίες), που αφορά τα βιώματα των νέων κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.
Ετοιμάζεται δε ο τρίτος τόμος «Παραθύρι στη ζωή» (183 μαρτυρίες) που αφορά τα βιώματα των παιδιών τόσο στα χωριά τους, όσο και στις παιδοπόλεις. Οι μαρτυρίες διασταυρώνονται μεταξύ τους, αλλά και με αρχειακό υλικό, διότι από μια-δυο μαρτυρίες δεν μπορεί να έχει κανείς ολοκληρωμένη εικόνα... Ομολογώ ότι, παρόλο προκατειλημμένος εναντίον της βασίλισσας Φρειδερίκης, με έκπληξη διαπίστωσα ότι το συγκεκριμένο έργο ήταν «σωτήριο» για τα παιδιά, όπως καταθέτουν όλοι ανεξαρτήτως παρατάξεως, ενώ συγχρόνως τους δόθηκαν και σημαντικές ευκαιρίες. Το βιβλίο έρχεται να ανατρέψει πολλά στερεότυπα, όπως περί σωματικών τιμωριών, απάνθρωπων κανονισμών, παράνομων υιοθεσιών, πλύσης εγκεφάλου κτλ. Η «πλύση εγκεφάλου» προέρχεται από αλλού...
Υπομονή! Σε λίγους μήνες όταν κυκλοφορήσει θα σας στείλω αντίγραφο, όπως έπραξα και με την «Πορεία θανάτου». Η ιστορία δεν γράφεται με αναμασώμενα τσιτάτα, αλλά με τεκμήρια!
ΒΑΣΙΛΗΣ Γ. ΣΑΝΔΡΗΣ
Ιατρός
Η πρότασή μου για τσιμέντο - Κυκλάδες
Με την ευκαιρία που μου δίνει το δημοσίευμα της «Κυριακάτικης Καθημερινής» (φ. 23/2/2025) για τα 48 ξενοδοχεία που βρίσκονται στα σκαριά στη Μήλο, έχω να κάνω την παρακάτω πρόταση που θα προλάβει τον αργό και βασανιστικό θάνατο των Κυκλάδων (ή ό,τι έμεινε από αυτές) και θα τις τελειώσουμε μία και έξω...
Ολες οι Κυκλάδες να μπουν σε σχέδιο πόλης και να χωριστούν σε οικόπεδα των 200 τ.μ. (άντε 300 τ.μ.). Nα επιτρέπονται κτίρια μέχρι τρεις ορόφους με υπόγεια που να καλύπτουν όλο το οικόπεδο (όπως έγινε στην Κηφισιά, Βούλα κ.λπ.). Η επιφάνεια πάνω από το υπόγειο να καλύπτεται υποχρεωτικά με γκαζόν που ταιριάζει με το περιβάλλον των Κυκλάδων. Ανά 100 τ.μ. χτισίματος, να επιτρέπεται η κατασκευή και μιας πισίνας (προς Θεού όχι περισσότερες).
Τέλος, να μεγαλώσουν τα λιμάνια, ώστε να εξυπηρετούν τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια των 2.500 επιβατών και να ανοίξουν δρόμοι για τα πούλμαν που θα τους μεταφέρουν στη «Χώρα».
Οσο για αεροδρόμια, να κατασκευαστούν μόνο σε νησιά άνω των 200 κατοίκων (τι να το κάνει το αεροδρόμιο η Ηρακλειά ή η Σχοινούσα;). Μια... πρόταση κάνω για αυτούς που αγάπησαν τις Κυκλάδες που καταστρέφονται πλέον στα σίγουρα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Σ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Η... επική κωλοτούμπα του Ησιόδου
Εξαιρετικά επίκαιρο το θέμα «Το να μην έχεις γεννηθεί...» του εξαίρετου συνεργάτη σας Ηλία Μαγκλίνη που σε «συνέχειες» μας απασχόλησε υπέροχα μέσα από τις διαχρονικές, ασφαλώς, ηθικολογικές αναζητήσεις (ενστάσεις και αντιστάσεις), όπου αξιόλογοι συγγραφείς και μείζονες φιλόσοφοι άμεσα και έμμεσα ταπεινώνουν το υπεροπτικό γένος μας: «Είναι ηθικό να κάνει κανείς παιδιά στην εποχή μας;». Μέσα από τις συνέχειές του ο ευαίσθητος κ. Μαγκλίνης μας βοηθά να ανακαλύψουμε ότι δεν είναι πρώτη θρηνούσα η δύσμοιρη εποχή μας. Ο συγγραφέας Αλέξης Παπάζογλου μας ξαναθύμισε την «άθλια ράτσα και εφήμερη», τον σαρκαστικό χαρακτηρισμό του Σειλινού-νίτσε στη «Γέννηση της Τραγωδίας» και το «αν έχεις γεννηθεί να πας το γρηγορότερο εκεί απ’ όπου βγήκες», που λέει ο Σοφοκλής με τον Χορό στο «Οιδίπους επί Κολωνώ». Αλλά θα πρέπει να πάμε και λίγο πιο πίσω. Στον δεύτερο μεγάλο επικό μας, τον Ησίοδο, που βλέποντας την ηθική κατάντια των ανθρώπων της εποχής του τα βάζει με τον εαυτό του «Ω! Νάθε μη γεννιόμουνα τώρα στο πέμπτο (το σιδηρούν) γένος εγώ, μα πριν να πέθαινα ή ύστερα να ερχόμουν» (Εργα και Ημέραι 174-5, μτφρ. Π. Λεκατσάς).
Η πρότασή μου για τσιμέντο - Κυκλάδες
Με την ευκαιρία που μου δίνει το δημοσίευμα της «Κυριακάτικης Καθημερινής» (φ. 23/2/2025) για τα 48 ξενοδοχεία που βρίσκονται στα σκαριά στη Μήλο, έχω να κάνω την παρακάτω πρόταση που θα προλάβει τον αργό και βασανιστικό θάνατο των Κυκλάδων (ή ό,τι έμεινε από αυτές) και θα τις τελειώσουμε μία και έξω...
Ολες οι Κυκλάδες να μπουν σε σχέδιο πόλης και να χωριστούν σε οικόπεδα των 200 τ.μ. (άντε 300 τ.μ.). Nα επιτρέπονται κτίρια μέχρι τρεις ορόφους με υπόγεια που να καλύπτουν όλο το οικόπεδο (όπως έγινε στην Κηφισιά, Βούλα κ.λπ.). Η επιφάνεια πάνω από το υπόγειο να καλύπτεται υποχρεωτικά με γκαζόν που ταιριάζει με το περιβάλλον των Κυκλάδων. Ανά 100 τ.μ. χτισίματος, να επιτρέπεται η κατασκευή και μιας πισίνας (προς Θεού όχι περισσότερες).
Τέλος, να μεγαλώσουν τα λιμάνια, ώστε να εξυπηρετούν τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια των 2.500 επιβατών και να ανοίξουν δρόμοι για τα πούλμαν που θα τους μεταφέρουν στη «Χώρα».
Οσο για αεροδρόμια, να κατασκευαστούν μόνο σε νησιά άνω των 200 κατοίκων (τι να το κάνει το αεροδρόμιο η Ηρακλειά ή η Σχοινούσα;). Μια... πρόταση κάνω για αυτούς που αγάπησαν τις Κυκλάδες που καταστρέφονται πλέον στα σίγουρα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Σ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Η... επική κωλοτούμπα του Ησιόδου
Εξαιρετικά επίκαιρο το θέμα «Το να μην έχεις γεννηθεί...» του εξαίρετου συνεργάτη σας Ηλία Μαγκλίνη που σε «συνέχειες» μας απασχόλησε υπέροχα μέσα από τις διαχρονικές, ασφαλώς, ηθικολογικές αναζητήσεις (ενστάσεις και αντιστάσεις), όπου αξιόλογοι συγγραφείς και μείζονες φιλόσοφοι άμεσα και έμμεσα ταπεινώνουν το υπεροπτικό γένος μας: «Είναι ηθικό να κάνει κανείς παιδιά στην εποχή μας;». Μέσα από τις συνέχειές του ο ευαίσθητος κ. Μαγκλίνης μας βοηθά να ανακαλύψουμε ότι δεν είναι πρώτη θρηνούσα η δύσμοιρη εποχή μας. Ο συγγραφέας Αλέξης Παπάζογλου μας ξαναθύμισε την «άθλια ράτσα και εφήμερη», τον σαρκαστικό χαρακτηρισμό του Σειλινού-νίτσε στη «Γέννηση της Τραγωδίας» και το «αν έχεις γεννηθεί να πας το γρηγορότερο εκεί απ’ όπου βγήκες», που λέει ο Σοφοκλής με τον Χορό στο «Οιδίπους επί Κολωνώ». Αλλά θα πρέπει να πάμε και λίγο πιο πίσω. Στον δεύτερο μεγάλο επικό μας, τον Ησίοδο, που βλέποντας την ηθική κατάντια των ανθρώπων της εποχής του τα βάζει με τον εαυτό του «Ω! Νάθε μη γεννιόμουνα τώρα στο πέμπτο (το σιδηρούν) γένος εγώ, μα πριν να πέθαινα ή ύστερα να ερχόμουν» (Εργα και Ημέραι 174-5, μτφρ. Π. Λεκατσάς).
Ομως, μου φαίνεται ότι πρέπει να επαινέσουμε τον Βοιωτό σοφό πιο πολύ από τους προηγούμενους γιατί μας πετά στο τέλος, κάνοντας μιαν... εξαίρετη τούμπα για την αξία-απαξία της ζωής και της συνέχειας του γένους των ανθρώπων. Να εύχεσαι «και γέρος σα πεθάνεις ν’ αφήσεις γιο στον γιο σου» («γηραιός δε θάνοις έτερον παιδ’ εγκαταλείπων» Ε.Η. 378). Η καλύτερη ευχή, μάλλον, και χάρις στον Ασκραίο σοφό, είναι να συνεχίσουμε να ζούμε με την αντίφαση της ύπαρξής μας. Ισως και να λυτρωθούμε.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΥΚΟΥΡΑΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΥΚΟΥΡΑΣ
Συνθέτης, αρμονικός ερευνητής συγγραφέας, πολ. μηχ. ΕΜΠ
Ποια πετροβόλησε τον βασιλιά Γεώργιο
Στο διανεμηθέν μαζί με την «Καθημερινή της Κυριακής» της 16/2/2025 βιβλίο-αφιέρωμα για την πόλη των Τρικάλων, θα παρατηρούσε κανείς ότι έλειπε σ’ αυτό η αναφορά στο εβραϊκό στοιχείο της πόλης, το οποίο δεν ήταν και αμελητέο. Ετσι, ας μου επιτραπεί να προσθέσω «ειδήσεις» από το παρελθόν αθηναϊκών εφημερίδων του 19ου αιώνα, αναφερόμενες στην παρουσία των Εβραίων στην πόλη της Θεσσαλίας.
Θα προηγηθεί μία «είδηση» που αναφέρεται στην πρώτη επίσκεψη του Βασιλέως Γεωργίου, αμέσως μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο μικρό ελληνικό βασίλειο. Ετσι, κατά την ΩΡΑ της 16.10.1881 «κατά τον “φάρον” του Ολύμπου διερχομένου του Βασιλέως εν Τρικάλοις εκ τίνος οδού Οθωμανικής συνοικίας, Οθωμανίς έρριψε κατ’ αυτού λίθον, όστις αποτυχών έπεσε παρά πόδας του Α.Μ. Ο λαός όρμησε να κακοποιήσει την ένοχον και κατακαύση την οικίαν αυτής, αλλ’ ο βασιλεύς διέταξε, ίνα ουδείς αυτοδικήση κατά της Οθωμανίδος».
ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ 10.1.1881 «Ο κ. Ιάκωβος Σίδης, Ισραηλίτης, διορισθείς αστυνόμος Τρικάλων ανέλαβε ήδη τα καθήκοντά του. Ο κ. Σίδης είναι νοημονέστατος, δραστήριος και εις άκρον τίμιος, προς δε και αρκετά ρωμαλέος, ώστε να μη πτοείται εκ των κακών ανθρώπων [...]».
ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, 29.1.1894 – ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΚΗΔΕΙΑ ΕΝ ΤΡΙΚΑΛΟΙΣ – ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΕΘΙΜΑ. Ο Χαχάμης – θυσία μαύρης όρνιθος – Διά να εξαπατηθή ο Χάρων – Πλύσις του νεκρού – θεάρεστον έργον – οι νεκροθάπται – το σαβάνωμα του νεκρού – Νυκτερινή κηδεία – Αλλη μαύρη κότα – Αι διάφοροι λυχνίαι τα μνημόσυνα – Τι μπορεί να κάμη μια γάτα. (του εν Τρικάλοις ανταποκριτού) 24 Ιανουαρίου. Την 22αν τρέχοντος απεβίωσεν ενταύθα εν ουχί προβεβηκυΐα ηλικία η Ισραηλίτης Εσθήρ Σαμουήλ, το γένος Μποτίνου, μιας των καλυτέρων Ισραηλιτικών οικογενειών των Ιωαννίνων. Η μακαρίτης ήτο φιλοστοργωτάτη μήτηρ, τύπος αρετής και θιασώτης της ελληνικής παιδείας. Κατώρθωσε να εμπνεύση εις τα τέκνα της τον έρωτα των ελληνικών γραμμάτων. [...] Λέγεται ότι εάν γαλή τις κόψη την οδόν της νεκροπομπής οφείλει αύτη να επιστρέψει εις την οικίαν του νεκρού, και να εκκινήση και πάλιν εκείθεν. Η ενταύθα Ισραηλιτική παροικία κατά το πλείστον είναι ελληνόγλωσσος, καθ’ ο καταγόμενη εξ Ιωαννίνων, μη γινώσκουσα την διεφθαρμένην Ισπανικήν ένεκα του οποίου όλη η νεκροπομπή ωμίλει την ελληνικήν, [...]
Η θυσία της όρνιθος φαίνεται να είναι καθαρώς ελληνική, διότι το έθιμον τούτο μόνον μεταξύ των Ιωαννιτών Ισραηλιτών υπάρχει. [...] Αι Ισραλητικαί εκφοραί γίνονται συνήθως νύκτωρ, προ ή μετά το μεσονύκτιον, πολύ σπανίως δε την ημέραν. [...]
ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΒΕΝΕΤΗΣ
Ποια πετροβόλησε τον βασιλιά Γεώργιο
Στο διανεμηθέν μαζί με την «Καθημερινή της Κυριακής» της 16/2/2025 βιβλίο-αφιέρωμα για την πόλη των Τρικάλων, θα παρατηρούσε κανείς ότι έλειπε σ’ αυτό η αναφορά στο εβραϊκό στοιχείο της πόλης, το οποίο δεν ήταν και αμελητέο. Ετσι, ας μου επιτραπεί να προσθέσω «ειδήσεις» από το παρελθόν αθηναϊκών εφημερίδων του 19ου αιώνα, αναφερόμενες στην παρουσία των Εβραίων στην πόλη της Θεσσαλίας.
Θα προηγηθεί μία «είδηση» που αναφέρεται στην πρώτη επίσκεψη του Βασιλέως Γεωργίου, αμέσως μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο μικρό ελληνικό βασίλειο. Ετσι, κατά την ΩΡΑ της 16.10.1881 «κατά τον “φάρον” του Ολύμπου διερχομένου του Βασιλέως εν Τρικάλοις εκ τίνος οδού Οθωμανικής συνοικίας, Οθωμανίς έρριψε κατ’ αυτού λίθον, όστις αποτυχών έπεσε παρά πόδας του Α.Μ. Ο λαός όρμησε να κακοποιήσει την ένοχον και κατακαύση την οικίαν αυτής, αλλ’ ο βασιλεύς διέταξε, ίνα ουδείς αυτοδικήση κατά της Οθωμανίδος».
ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ 10.1.1881 «Ο κ. Ιάκωβος Σίδης, Ισραηλίτης, διορισθείς αστυνόμος Τρικάλων ανέλαβε ήδη τα καθήκοντά του. Ο κ. Σίδης είναι νοημονέστατος, δραστήριος και εις άκρον τίμιος, προς δε και αρκετά ρωμαλέος, ώστε να μη πτοείται εκ των κακών ανθρώπων [...]».
ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, 29.1.1894 – ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΚΗΔΕΙΑ ΕΝ ΤΡΙΚΑΛΟΙΣ – ΠΕΡΙΕΡΓΑ ΕΘΙΜΑ. Ο Χαχάμης – θυσία μαύρης όρνιθος – Διά να εξαπατηθή ο Χάρων – Πλύσις του νεκρού – θεάρεστον έργον – οι νεκροθάπται – το σαβάνωμα του νεκρού – Νυκτερινή κηδεία – Αλλη μαύρη κότα – Αι διάφοροι λυχνίαι τα μνημόσυνα – Τι μπορεί να κάμη μια γάτα. (του εν Τρικάλοις ανταποκριτού) 24 Ιανουαρίου. Την 22αν τρέχοντος απεβίωσεν ενταύθα εν ουχί προβεβηκυΐα ηλικία η Ισραηλίτης Εσθήρ Σαμουήλ, το γένος Μποτίνου, μιας των καλυτέρων Ισραηλιτικών οικογενειών των Ιωαννίνων. Η μακαρίτης ήτο φιλοστοργωτάτη μήτηρ, τύπος αρετής και θιασώτης της ελληνικής παιδείας. Κατώρθωσε να εμπνεύση εις τα τέκνα της τον έρωτα των ελληνικών γραμμάτων. [...] Λέγεται ότι εάν γαλή τις κόψη την οδόν της νεκροπομπής οφείλει αύτη να επιστρέψει εις την οικίαν του νεκρού, και να εκκινήση και πάλιν εκείθεν. Η ενταύθα Ισραηλιτική παροικία κατά το πλείστον είναι ελληνόγλωσσος, καθ’ ο καταγόμενη εξ Ιωαννίνων, μη γινώσκουσα την διεφθαρμένην Ισπανικήν ένεκα του οποίου όλη η νεκροπομπή ωμίλει την ελληνικήν, [...]
Η θυσία της όρνιθος φαίνεται να είναι καθαρώς ελληνική, διότι το έθιμον τούτο μόνον μεταξύ των Ιωαννιτών Ισραηλιτών υπάρχει. [...] Αι Ισραλητικαί εκφοραί γίνονται συνήθως νύκτωρ, προ ή μετά το μεσονύκτιον, πολύ σπανίως δε την ημέραν. [...]
ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΒΕΝΕΤΗΣ
Μοναστηράκι Δωρίδος
Η φωνή της Λήμνου κάπου θ’ ακουστεί
« Στη Μύκονο, στη Σέριφο, στη Σίκινο, στη Μήλο, μου στέλνεις κιτρολέμονο, κι’ εγώ πετάω μήλο.
Στην Αμοργό, στην Κίμωλο, στη Νιο, στη Σαντορίνη,
μου στέλνεις κιτρολέμονο, σου στέλνω μανταρίνι».
Ολη η Ελλάδα σ’ ένα τραγούδι. Γέμιζαν τα μάτια μας Αιγαιοπελαγίτικη ομορφιά.
Ετσι το θέλησαν ο Νίκος Γκάτσος, που έγραψε τους στίχους και ο Μάνος Χατζιδάκις, που έγραψε τη μουσική. Να μας σεργιανίσουν στην ομορφιά των νησιών μας με τη φωνή του Μανώλη Μητσιά. Σου έρχεται να φωνάξεις: «γεια σου Πατρίδα».
Ομορφιά το καλοκαίρι αλλά ποιος ξέρει πώς είναι η ζωή στα νησιά τον χειμώνα, που το Αιγαίο αγριεύει και ο βοριάς ξεριζώνει ακόμα και τις αστιβιές; Ποιος νοιάζεται; Οι τουρίστες μόνον το καλοκαίρι έρχονται. Η κυβέρνηση βέβαια επιδοτεί αυτά τα δρομολόγια της άγονης γραμμής, αλλά τα πλοία δεν έρχονται ταχτικά. Δεν συμφέρει στους καραβοκύρηδες ν’ ανανεώσουν τις συμβάσεις για τα δρομολόγια του χειμώνα.
Ετσι τα πλοία πότε έρχονται και πότε όχι. Η Λήμνος από την αρχή του χρόνου είναι σε αναβρασμό. Στα μέσα ενημέρωσης του νησιού, κάθε μέρα κυριαρχούν οι συζητήσεις και τα παράπονα για την έλλειψη των δρομολογίων και την ταλαιπωρία των επιβατών. «Δεν έχει πλοίο, δεν έχει οδό», έλεγε ο Καβάφης, για να εκφράσει την απόγνωση του αποκλεισμένου. Οι θαλάσσιοι δρόμοι όμως χρειάζονται πλοία για να τους περπατήσεις. Επιτροπές και κοινές δηλώσεις έγιναν και παράσταση των Αρχών του νησιού στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, μαζί με κατοίκους του νησιού, για να ζητήσουν αυτά που δικαιούνται. Ο στρατιώτης που υπηρετεί τη θητεία του στον Αγιο Ευστράτιο θέλει να πάει στην οικογένειά του για την ολιγοήμερη άδεια, ο έμπορος της Μύρινας και ο αγρότης θέλουν να στείλουν τα προϊόντα τους στις αγορές εγκαίρως. Ο φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου αποφασίζει να φοιτήσει, μόνον όταν ξέρει ότι υπάρχει πλοίο για να γυρίσει στον τόπο του. Και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου είναι εθνική ανάγκη να ζήσει. Η Λήμνος απαιτεί, το υπουργείο ακούει;
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΑΡΑΒΙΑ-ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΔΟΥ
Η φωνή της Λήμνου κάπου θ’ ακουστεί
« Στη Μύκονο, στη Σέριφο, στη Σίκινο, στη Μήλο, μου στέλνεις κιτρολέμονο, κι’ εγώ πετάω μήλο.
Στην Αμοργό, στην Κίμωλο, στη Νιο, στη Σαντορίνη,
μου στέλνεις κιτρολέμονο, σου στέλνω μανταρίνι».
Ολη η Ελλάδα σ’ ένα τραγούδι. Γέμιζαν τα μάτια μας Αιγαιοπελαγίτικη ομορφιά.
Ετσι το θέλησαν ο Νίκος Γκάτσος, που έγραψε τους στίχους και ο Μάνος Χατζιδάκις, που έγραψε τη μουσική. Να μας σεργιανίσουν στην ομορφιά των νησιών μας με τη φωνή του Μανώλη Μητσιά. Σου έρχεται να φωνάξεις: «γεια σου Πατρίδα».
Ομορφιά το καλοκαίρι αλλά ποιος ξέρει πώς είναι η ζωή στα νησιά τον χειμώνα, που το Αιγαίο αγριεύει και ο βοριάς ξεριζώνει ακόμα και τις αστιβιές; Ποιος νοιάζεται; Οι τουρίστες μόνον το καλοκαίρι έρχονται. Η κυβέρνηση βέβαια επιδοτεί αυτά τα δρομολόγια της άγονης γραμμής, αλλά τα πλοία δεν έρχονται ταχτικά. Δεν συμφέρει στους καραβοκύρηδες ν’ ανανεώσουν τις συμβάσεις για τα δρομολόγια του χειμώνα.
Ετσι τα πλοία πότε έρχονται και πότε όχι. Η Λήμνος από την αρχή του χρόνου είναι σε αναβρασμό. Στα μέσα ενημέρωσης του νησιού, κάθε μέρα κυριαρχούν οι συζητήσεις και τα παράπονα για την έλλειψη των δρομολογίων και την ταλαιπωρία των επιβατών. «Δεν έχει πλοίο, δεν έχει οδό», έλεγε ο Καβάφης, για να εκφράσει την απόγνωση του αποκλεισμένου. Οι θαλάσσιοι δρόμοι όμως χρειάζονται πλοία για να τους περπατήσεις. Επιτροπές και κοινές δηλώσεις έγιναν και παράσταση των Αρχών του νησιού στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, μαζί με κατοίκους του νησιού, για να ζητήσουν αυτά που δικαιούνται. Ο στρατιώτης που υπηρετεί τη θητεία του στον Αγιο Ευστράτιο θέλει να πάει στην οικογένειά του για την ολιγοήμερη άδεια, ο έμπορος της Μύρινας και ο αγρότης θέλουν να στείλουν τα προϊόντα τους στις αγορές εγκαίρως. Ο φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου αποφασίζει να φοιτήσει, μόνον όταν ξέρει ότι υπάρχει πλοίο για να γυρίσει στον τόπο του. Και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου είναι εθνική ανάγκη να ζήσει. Η Λήμνος απαιτεί, το υπουργείο ακούει;
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΑΡΑΒΙΑ-ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΔΟΥ
Συντ/χος Συμβολαιογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου