"...Είναι κι αυτός ο δημόσιος βίος που 'χει γίνει αβίωτος. Ολη τη βδομάδα να σε σταυρώνει ένας συναισθηματικά αξύριστος Πολάκης. Ο αψίκορος Σφακιανός. Δεν υπάρχει χειρότερο μαρτύριο απ' αυτό. Κι είπα να μην τον αναφέρω και μολύνω κι άλλο τις άγιες μέρες, αλλά αδύναμος ο άνθρωπος κι ο πειρασμός μεγάλος. Για ν' αποφύγω αυτόν τον πειρασμό κι άλλους πολλούς, πάμπολλους τέλος πάντων, πήγα κι άνοιξα ένα - δυο απ' τα Πασχαλινά του Παπαδιαμάντη. ..."

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 26-28/04/19

"ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΑΥΛΑ",

του Σταμάτη Φασουλή

Στους καιρούς που ζούμε, πρέπει να το παραδεχτούμε, η πίστη όσο πάει έχει πάρει να σκουριάζει. Και δεν μιλάω για τη θρησκευτική, αν και θα 'πρεπε μέρες που είναι, αλλά για την Πίστη σαν έννοια, σαν αίσθημα, σαν οδηγό. Ξέρω ο προηγούμενος αιώνας πέρασε δεινά ανείπωτα και συμφορές παμμέγιστες, εξαιτίας της Πίστης, που κακοφόρμισε σε φανατισμό και μίσος άσβεστο έως θανάτου. Με τι κουράγια να την εμπιστευτείς ξανά; Κι αν ξεστρατίσει πάλι; Για αυτό, άσε καλύτερα. Απιστος. Θωμάς.

Ομως χάνοντάς την κάτι ξεφεύγει κι απ' το βαθύτερο νόημα της ζωής, κάπου σαν να χάνεις λάδια. Ή μπορεί να κάνω και λάθος. Ισως να φταίει αυτό το αίσθημα της χαρμολύπης, που σαν να μας διαπερνούσε όλους τη Μεγάλη Εβδομάδα, με αποκορύφωμα τη βραδιά της περιφοράς του μυροβλύτη Επιταφίου που δεν το βλέπω να υπάρχει πια, να με κάνει να κατεβάζω μούτρα στη ζωή.

Είναι κι αυτός ο δημόσιος βίος που 'χει γίνει αβίωτος. Ολη τη βδομάδα να σε σταυρώνει ένας συναισθηματικά αξύριστος Πολάκης. Ο αψίκορος Σφακιανός. Δεν υπάρχει χειρότερο μαρτύριο απ' αυτό. Κι είπα να μην τον αναφέρω και μολύνω κι άλλο τις άγιες μέρες, αλλά αδύναμος ο άνθρωπος κι ο πειρασμός μεγάλος.

Για ν' αποφύγω αυτόν τον πειρασμό κι άλλους πολλούς, πάμπολλους τέλος πάντων, πήγα κι άνοιξα ένα - δυο απ' τα Πασχαλινά του Παπαδιαμάντη. Οταν ξαναγυρνάς στο έργο ενός μεγάλου συγγραφέα δεν είναι μόνο τα καινούργια πράγματα που ανακαλύπτεις (ναι, αυτό μόνο ο μεγάλος καλλιτέχνης σού προσφέρει) αλλά είναι και πως με το τωρινό σου κοίταγμα θυμάσαι άλλα διαβάσματα της ίδιας φράσης σε άλλες μέρες όταν σε χάιδευαν ή σε βασάνιζαν άλλες αγκαλιές, άλλοι θυμοί, άλλα μάτια, άλλες αιτίες σ' έκλειναν σε άλλα δωμάτια ή σου ανοίγονταν άλλοι δρόμοι.

Μικρός θυμάμαι στον «Αλιβάνιστο» δεν ήξερα με ποιον είμαι. Ή μάλλον ήθελα να ήμουνα και ο ένας σε μια στιγμή και ο άλλος σε μια στιγμή της ζωής του, άλλη.

Πολύ μπερδεμένα πράγματα. Σαν κι εμένα στην εφηβική. Μεγάλο μπλέξιμο. Με λίγα λόγια λαχταρούσα να ήμουν εγώ ο συνονόματος έφηβος Σταμάτης που με την ορμή και το θάρρος μιας οργιαστικής δύναμης τον έκανε να κουνάει το σακούλι με τα θαλασσινά σαν θυμιατήρι στη μεγάλη Ανάσταση και να μην τον αποπαίρνει κανείς, αντίθετα να σκορπά το γέλιο τη χαρά και την ευθυμία σαν να έκανε μέσα τους και κάτι άλλο ανάσταση. Σκοτεινό και κρυμμένο που αγωνιζότανε να βγει στο φως. Με έτρωγε όμως να είμαι κι άλλος ήρωας του έργου, ο Αλιβάνιστος. Ομως όχι στην ηλικία του Διόνυσου - Σταμάτη, αλλά στα γεράματά του, όταν μετά από χρόνια και χρόνια που περνούσε στο βουνό χωρίς να βλέπει και να τον βλέπει ψυχή, τώρα λοιπόν που στα γεράματα έρχεται μες στην εκκλησία την ώρα της Λαμπρής η μόνη του αγαπημένη που μικρή τον είχε αρνηθεί και του ζητάει συχώρεση που τον αρνήθηκε.

Να τη συγχωρήσει του λέει γιατί αλλιώς πώς θα κοινωνήσει; Ο Αλιβάνιστος τη συγχωρεί, αυτή μεταλαμβάνει την Αγία Κοινωνία κι αυτός επιστρέφει στην κοινωνία. Και... «Μετὰ τὴν Ἀπόλυσιν, ἅμα οἱ ἄνδρες ἐξῆλθον, ὁ Σταμάτης συναντήσας τὸν Κόλιαν τὸν ἐχαιρέτισε:

- Χριστὸς ἀνέστη, μπαρμπα-Κόλια! Καλὴ ὥρα ἦτον ποὺ σ᾽ ηὗρα χτές.

Καὶ ὁ γέρων ἐρημίτης ἀπήντησεν: - Ἀληθῶς ἀνέστη, βρέ! Δὲν εἶμαι ἀλιβάνιστος!».

Αυτά στον «Αλιβάνιστο». Στο «Χωρίς στεφάνι» σταμάτησα σε κάτι, που άλλες φορές καθόλου δεν είχα προσέξει. Αντιγράφω:

«Ησαν ανδρόγυνον χωρίς στεφάνι. Χωρίς στεφάνι! Οπόσα τοιαύτα παραδείγματα! Αλλά δεν πρόκειται να κοινωνιολογήσωμεν σήμερον. Ελλείψει όμως άλλης προνοίας, χριστιανικής και ηθικής, διά να είναι τουλάχιστον συνεπείς προς εαυτούς και λογικοί, οφείλουν να ψηφίσωσι τον πολιτικόν γάμον». Κι αυτό εν έτει 1896. Ο κοσμοκαλόγερος. Καλή Ανάσταση. Ολων μας.

ΥΓ: Και κάτι άλλο. Παρατηρώ πως απέναντι στο διονυσιακό πνεύμα που είναι ο έφηβος Σταμάτης ο Παπαδιαμάντης δεν βάζει το πνεύμα το Απολλώνιον αλλά τον Αποσυνάγωγο. Να το ξαναδιαβάσω.