Δεν ήταν λίγοι εκείνοι, ακόμα και στελέχη κοινοβουλευτικών κομμάτων, που ακούγοντας τον Κυριάκο Μητσοτάκη να ανακοινώνει τις λεπτομέρειες του «Μένουμε σπίτι» πίστεψαν πως δεν υπάρχει περίπτωση η ελληνική κοινωνία να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις. Και τις πρώτες μέρες κάπως έτσι φάνηκε: όσο όμως ο αριθμός των κρουσμάτων αυξανόταν, τόσο λιγόστευε η κίνηση στον δρόμο. Κανείς δεν περίμενε πως το φετινό Πάσχα τα μπαλκόνια θα είχαν την τιμητική τους – έστω και με γκρίνιες, οι εκκλησίες έμειναν κλειστές και τα αρνιά ψήθηκαν στις ταράτσες. Η ελληνική κοινωνία διέψευσε τα προγνωστικά και όλα δείχνουν πως βγήκε κερδισμένη. Μένει να δούμε αν η πειθαρχία θα συνεχίσει και στην επιστροφή....

Aπό "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 02-03/05/20

5+1 συμπεράσματα από την καραντίνα

Πώς το συλλογικό βίωμα αυτής της άνοιξης επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα

ΤΗΣ ΜΥΡΤΟΥΣ ΛΙΑΛΙΟΥΤΗ

Αυτό είναι το τελευταίο Σαββατοκύριακο εγκλεισμού: σε δύο εικοσιτετράωρα, οι πρώτες επιχειρήσεις που έκλεισαν λόγω της πανδημίας θα ανεβάσουν και πάλι τα ρολά τους. Για περίπου ενάμιση μήνα, όλη η χώρα βρέθηκε σε καραντίνα - οι οθόνες των τηλεφώνων και των υπολογιστών αντικατέστησαν την ανθρώπινη επαφή. Πολλοί έχασαν τις δουλειές τους, άλλοι βγήκαν σε αναστολή. Η επόμενη πρόκληση είναι μπροστά και εμπεριέχεται στην πιο κλισέ φράση του τελευταίου χρόνου: πρέπει να βρούμε έναν αργό, σίγουρο και ασφαλή τρόπο να επιστρέψουμε στην κανονικότητα.

«Δεν φοβάμαι τις θύελλες γιατί έτσι μαθαίνω πώς να κουμαντάρω το πλοίο μου»: πόσο μας άλλαξε η εμπειρία που δεν περιμέναμε να αποκτήσουμε; Η καραντίνα σίγουρα μας έμαθε πράγματα για τον εαυτό μας. Μας βοήθησε να βγάλουμε συμπεράσματα για τη συμπεριφορά μας ως κοινωνικό σύνολο, για το πολιτικό σύστημα και την κρατική μηχανή. «Οι πολίτες ωρίμασαν», λένε στην κυβέρνηση - αυτό υπονόησε στο διάγγελμά του και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Μπορεί να είναι νωρίς για τέτοιες βεβαιότητες, όμως το συλλογικό βίωμα αυτής της άνοιξης δεν αποκλείεται να επηρέασε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Και αυτό το αποτύπωμα μπορεί να μη φαίνεται ακόμα, αλλά είναι εκεί.


1. Εμπιστευόμαστε τους ειδικούς

Η ελληνική κοινωνία πολλές φορές στο παρελθόν κοίταξε «τους ειδικούς» με αμφιβολία. Δεν ήταν τηλεοπτικά πρόσωπα, δεν έλεγαν εύκολα πράγματα, δεν ήταν πάντα προσιτοί. Επιστήμονες, οικονομολόγοι, συνταγματολόγοι και λοιποί καθηγητές: αποτελούσαν για πολλούς κομμάτι μιας επονομαζόμενης ελίτ – της ίδιας που, σύμφωνα με το αφήγημα που επικράτησε τα προηγούμενα χρόνια, «έφεραν τη χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας». Ολα αυτά, μέχρι τον Σωτήρη Τσιόδρα: ο χαμηλών τόνων λοιμωξιολόγος ήταν χαρακτηριστικό δείγμα της «ελίτ των επιστημόνων». Κι όμως, μέσα σε λίγες μέρες κατάφερε να γίνει ο άνθρωπος που εμπιστευόμασταν περισσότερο από όλους. Κάθε μέρα στις 6, οι τηλεοράσεις γυρνούσαν για «να δούμε τι θα πει ο Τσιόδρας». Και το σχέδιό του πέτυχε. Εκτός του ότι έσωσε ζωές, μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε πως είναι καλύτερο να ακούς εκείνους που ξέρουν για ποιο πράγμα μιλούν παρά όσους παριστάνουν πως ξέρουν.

2. Είδαμε το Δημόσιο με άλλο μάτι

Πριν από την πανδημία, ο γιατρός του ΕΣΥ ήταν βολεμένος, αδιάφορος και, διατείνονταν πολλοί, «ζητούσε πάντα φακελάκι». Πριν από την καραντίνα, τα κρατικά επιδόματα ήταν κάτι σαν ταμπού: δίνονταν συνήθως ως ρουσφέτι, κατά κύριο λόγο προεκλογικά. Ομως, το Δημόσιο δεν είναι μόνο κακοδιατηρημένα κτίρια, μπουχτισμένοι υπάλληλοι και αναξιοκρατική εύνοια. Οσο σημαντική κι αν είναι η ιδιωτική πρωτοβουλία, μερικά αγαθά οφείλουν να μείνουν προσβάσιμα σε όλους: οι άνθρωποι που βγήκαν από τις ΜΕΘ χρωστούν τη ζωή τους στο ΕΣΥ και στους, κατά τον Κυριάκο Μητσοτάκη, «ήρωες με τις μπλε και πράσινες στολές». Την κρίσιμη στιγμή, τα επιδόματα είχαν νόημα και ουσία – έσωσαν θέσεις εργασίας, τουλάχιστον για την ώρα. Ισως, τελικά, το κράτος να μην είναι μια ατέλειωτη γραφειοκρατική μηχανή. Ή, ακόμα κι αν είναι, μπορεί εύκολα να αλλάξει, το μόνο που χρειάζεται είναι μια απόφαση.

3. H Eυρώπη ακόμα ψάχνεται

Ενα οικονομικό πρόβλημα εξελίσσεται σε υπαρξιακό ερώτημα: μετά την οικονομική κρίση του 2010, για άλλη μια φορά η Ευρωπαϊκή Ενωση κλήθηκε να στηρίξει τα πιο ευάλωτα μέλη της. Αυτή τη φορά, δεν υπάρχουν «καλοί» και «κακοί» – ο κορωνοϊός δεν χώρισε την Ευρώπη στον πλούσιο Βορρά και στον τεμπέλη Νότο. Κι όμως, ακόμα και το πρόγραμμα SURE για τον περιορισμό της απότομης αύξησης των δημοσίων δαπανών και τη διατήρηση της απασχόλησης, μοιάζει να προέκυψε σχεδόν με το ζόρι. Και παρότι όλοι γνωρίζουν πως τα χρήματα που έχουν δοθεί μέχρι σήμερα δεν αρκούν για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, οι ηγέτες των κρατών-μελών ακόμα δεν έχουν καταλήξει σε συμφωνία. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι μιλούν για «γενναίες αποφάσεις», προειδοποιούν πως κανείς δεν πρέπει να μείνει πίσω. Ολα όμως μένουν στα χαρτιά.

4. Η λογική του τσάτρα - πάτρα

Μια κυβέρνηση που αντιμετώπισε στα ίσα τον κορωνοϊό και βγήκε κερδισμένη οφείλει να είναι ικανοποιημένη. Ενας πρωθυπουργός που εμπιστεύτηκε τους επιστήμονες και κατάφερε να έχει από τα μικρότερα ποσοστά θανάτων στην Ευρώπη πρέπει να περηφανεύεται. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως όλα γίνονται βάσει του μεταρρυθμιστικού σχεδίου που εκπονήθηκε προεκλογικά: η αποτυχία με την τηλεκατάρτιση δείχνει πως η παλαιοκομματική νοοτροπία (ή έστω, η λογική του τσάτρα-πάτρα, να ξεμπερδεύουμε γρήγορα) δεν έχει αποχαιρετήσει ακόμα το πολιτικό σύστημα. Αφενός, στο Μέγαρο Μαξίμου έμαθαν να είναι πιο προσεκτικοί σε θέματα διαφάνειας, ειδικά όταν αυτά γίνονται εις βάρος της μεσαίας τάξης, στο όνομα της οποίας εξελέγη η ΝΔ. Και οι υπόλοιποι μάθαμε πως, όσο ικανό κι αν είναι (ή θεωρείται) το κυβερνητικό σχήμα, ένα προβληματικό σύστημα δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη.

5. Η αντιπολίτευση δεν θέλει μόνο φωνές

Εν μέσω κρίσης, η δουλειά της κυβέρνησης είναι η πιο δύσκολη απ’ όλες. Ομως, δεν είναι η μοναδική που κρίνεται για την παρουσία της. Παρότι δεν βρίσκεται στο προσκήνιο, και η δουλειά της αντιπολίτευσης δεν αρχίζει και τελειώνει στις φωνές. Σε παλιότερες εποχές, ίσως ήταν ευκολότερο να παραπλανηθεί κανείς από λαϊκίστικες κορόνες. Ομως ο Covid-19 έδωσε στα κόμματα την ευκαιρία να αναδείξουν την υπευθυνότητά τους – να δείξουν πως ξέρουν πού τελειώνει ο κυβερνητικός έλεγχος και πού ξεκινάει η συναίνεση. Ο τρόπος με τον οποίο χειρίστηκαν τον περιορισμό κυκλοφορίας, οι προτάσεις που κατέθεσαν στον δημόσιο διάλογο ή το ύφος που χρησιμοποίησαν για να ασκήσουν κριτική μπορεί να μην έχουν πολλή σημασία σήμερα που τα φώτα της προσοχής είναι στραμμένα σε πιο σοβαρά θέματα. Θα έχουν όμως αύριο, την ώρα της κάλπης, όταν θα γίνει ο τελικός απολογισμός.

6. Οταν θέλουμε, πειθαρχούμε

Η απειθαρχία έχει σχεδόν καταγραφεί στο ελληνικό συλλογικό υποσυνείδητο ως χαρακτηριστικό της φυλής. Και την προηγούμενη δεκαετία εξερευνήσαμε όλες τις δυνατότητες που μπορεί να μας προσφέρει, με αποκορύφωμα την επικράτηση του Οχι στο δημοψήφισμα του 2015. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι, ακόμα και στελέχη κοινοβουλευτικών κομμάτων, που ακούγοντας τον Κυριάκο Μητσοτάκη να ανακοινώνει τις λεπτομέρειες του «Μένουμε σπίτι» πίστεψαν πως δεν υπάρχει περίπτωση η ελληνική κοινωνία να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις. Και τις πρώτες μέρες κάπως έτσι φάνηκε: όσο όμως ο αριθμός των κρουσμάτων αυξανόταν, τόσο λιγόστευε η κίνηση στον δρόμο. Κανείς δεν περίμενε πως το φετινό Πάσχα τα μπαλκόνια θα είχαν την τιμητική τους – έστω και με γκρίνιες, οι εκκλησίες έμειναν κλειστές και τα αρνιά ψήθηκαν στις ταράτσες. Η ελληνική κοινωνία διέψευσε τα προγνωστικά και όλα δείχνουν πως βγήκε κερδισμένη. Μένει να δούμε αν η πειθαρχία θα συνεχίσει και στην επιστροφή.

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", πρωτοσέλιδο, 02-03/05/20

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 02-03/05/20

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 02-03/05/20

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΒΟΥΡΓΑΝΑ

Η κρίση της πανδημίας που βυθίζει την ελληνική οικονομία σε ύφεση έχει ανατρέψει πλήρως το τοπίο και στην αγορά ακινήτων. Οι αγοραπωλησίες πάγωσαν, οι πλατφόρμες τύπου Airbnb κατέρρευσαν και οι ιδιοκτήτες ακινήτων βλέποντας την τουριστική σεζόν να χάνεται και τα εισοδήματά τους να εξανεμίζονται επιστρέφουν στη βραχυχρόνια μίσθωση με την αγορά να γεμίζει ξανά ενοικιαστήρια.

Τα σημάδια της πανδημίας στην ελληνική κτηματαγορά άρχισαν να φαίνονται στις τιμές των ενοικίων, οι οποίες έχουν αρχίσει να ξεφουσκώνουν ιδιαίτερα σε περιοχές που οι τιμές είχαν εκτιναχθεί στα ύψη. Η μείωση αυτή, όπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο Θεμιστοκλής Μπάκας, πρόεδρος του Πανελλαδικού Δικτύου Κτηματομεσιτών Ε-Real Estates, αποτελεί στιγμιαία αντίδραση των ιδιοκτητών, οι οποίοι χρειάζονται άμεσα εισόδημα για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους ενώ πολλοί σπεύδουν να προλάβουν να μισθώσουν το ακίνητό τους πριν έρθουν αντιμέτωποι με μεγάλες μειώσεις.

Μια πρώτη έρευνα στις τιμές των ενοικίων στη μετά κορωνοϊό εποχή σε 35 περιοχές της Αττικής δείχνει μειώσεις που υπερβαίνουν ακόμη και το 15%. Στην

Ανω Κυψέλη η ζητούμενη τιμή ενοικίασης μιας κατοικίας 100 τ.μ. από 8,4 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο που ήταν τον Φεβρουάριο προσγειώθηκε στα 7 ευρώ το τετραγωνικό τον Απρίλιο καταγράφοντας μείωση της τάξης του 16,6%. Στο Περιστέρι πριν ξεσπάσει η πανδημία η ζητούμενη τιμή ενοικίου έφθανε τα 8 ευρώ το τετραγωνικό. Τώρα το ενοίκιο που ζητούν κατά μέσο όρο οι ιδιοκτήτες έχει μειωθεί στα 6,8 ευρώ το τετραγωνικό σημειώνοντας πτώση 14,6%. Ιδια εικόνα παρατηρείται και στην Κάτω Ηλιούπολη με το ζητούμενο ενοίκιο να φθάνει στα 7 ευρώ το τετραγωνικό από 8 ευρώ το τετραγωνικό που ήταν η τιμή πριν από την επέλαση του κορωνοϊού.

Σύμφωνα με τον Θεμιστοκλή Μπάκα, οι περιοχές που θα καταγράψουν τις πρώτες μειώσεις ενοικίων στη μετά κορωνοϊό εποχή είναι κυρίως περιοχές του κέντρου της Αθήνας όπως, ο Αγιος Νικόλαος, η Ανω Κυψέλη, τα Ανω Πατήσια, το Πεδίον του Αρεως, η Πλατεία Αμερικής, η Πλατεία Αττικής, το Γκύζη, ο Κολωνός, η Κυψέλη, τα Σεπόλια καθώς και πολλές γειτονιές της Καλλιθέας και του Νέου Κόσμου που δεν συνορεύουν με το Κουκάκι. Πτώση των ενοικίων αναμένονται και σε:

• Περιοχές που δεν αποτελούν κορυφαίους προορισμούς και μπήκαν τελευταίοι στην αγορά του Airbnb. Οι περισσότεροι από τους ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών θα επιστρέψουν άμεσα στις μακροχρόνιες - συμβατικές μισθώσεις ή/και θα προχωρήσουν σε πώληση του ακινήτου τους μετά τη μεγάλη χασούρα που έρχεται από το 2019 και κορυφώνεται το 2020.
• Πολλές περιοχές της Αττικής όπου ήδη τα ενοίκια βρίσκονται στο ανώτερο επίπεδο τιμών όπως στα νότια προάστια και συγκεκριμένα Παλαιό Φάληρο, Νέα Σμύρνη, Γλυφάδα, Αλιμος και Βούλα.

Οι ειδικοί της αγοράς εκτιμούν ότι όσο περισσότερα ακίνητα επιστρέψουν σύντομα στις μακροχρόνιες μισθώσεις τόσο εντονότερη θα είναι η μείωση των ζητούμενων ενοικίων, ιδιαίτερα μετά την αύξηση στα φέσια από ενοίκια που παρατηρείται από το καλοκαίρι του 2019.

Επίσης πολλά funds που έχουν επενδύσει σε αγορά κατοικιών ή/και αλλοδαποί επενδυτές που δεν προγραμματίζουν να επισκεφτούν τη χώρα μας κυρίως Κινέζοι (golden visa) θα διαθέσουν τα ακίνητά τους προς μίσθωση για να μπορούν να έχουν μια απόδοση στην επένδυσή τους και να μπορούν να πληρώνουν τα έξοδα ιδιοκτησίας στην Ελλάδα.

Από την έκρηξη στην πτώση

Την τελευταία διετία η αύξηση των ενοικίων ήταν εκρηκτική. Το 2018, το μέσο ενοίκιο στην περιοχή της Αττικής αυξήθηκε κατά 7%, ενώ το 2019 εκτιμάται ότι η αγορά έτρεξε με ετήσιο ρυθμό αύξησης της τάξης του 10%. Ειδικά στο κέντρο της Αθήνας τα ενοίκια έκαναν άλμα της τάξης του 20% - 30% κατά μέσο όρο την τελευταία διετία ενώ στις περιοχές εκτός του κέντρου το κοντέρ έδειξε αυξήσεις του 10% - 15%. Στην προ κορωνοϊού εποχή, η ενοικίαση ενός διαμερίσματος κατάλληλο για οικογένεια 90 τ.μ. - 110 τ.μ., σε περιοχές των ανατολικών, βορείων και νοτίων προαστίων, κόστιζε από 650 ευρώ έως 850 ευρώ, δηλαδή σχεδόν όσο ένας μέσος μηνιαίος μισθός.

Μάλιστα, όπως μας λέει ο Θεμιστοκλής Μπάκας, «δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις ιδιοκτητών ακινήτων που η μισθωτική σύμβαση με τον εκμισθωτή έληξε εντός του 2018 και παρατάθηκε σιωπηρά για 12 μήνες και για να δεχθούν την περαιτέρω ανανέωση του συμβολαίου ζήτησαν από τον εκμισθωτή να δεχθεί μια αύξηση ακόμη και 35% - 40% σε σχέση με την αρχική μίσθωση προ τριών - τεσσάρων ετών».

Πριν ξεσπάσει η πανδημία οι ειδικοί της αγοράς εκτιμούσαν ότι οι τιμές των ενοικίων θα παρέμεναν σε ανοδική τροχιά και το πρώτο εξάμηνο του 2020, αλλά στο δεύτερο εξάμηνο του έτους, σύμφωνα με τους ίδιους, «θα βλέπαμε τις πρώτες μειώσεις καθώς σε πολλές περιπτώσεις βρισκόμασταν ήδη στο ανώτερο σημείο των τιμών και αναμέναμε την ρύθμισή τους». Ομως η επέλαση του κορωνοϊού που οδήγησε σε lockdown ανέτρεψε πλήρως το τοπίο στην αγορά των ακινήτων.

ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Πτωτικές τάσεις στις τιμές των ζητούμενων ενοικίων παρατηρούνται το τελευταίο διάστημα στη Θεσσαλονίκη και στις μεγάλες πόλεις. Τα στοιχεία της αγοράς δείχνουν μειώσεις που φθάνουν ακόμη και το 18%. Ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη στο κέντρο οι τιμές ενοικίασης διαμερισμάτων 90-100 τ.μ. κατασκευής από το 2000 και μετά είναι μειωμένες κατά 16,6% σε σχέση με τον Φεβρουάριο, πριν ξεσπάσει η πανδημία, στη Νέα Παραλία τα ζητούμενα ενοίκια καταγράφουν πτώση 18%, στον Λευκό Πύργο η μείωση φθάνει το 11,29% και στην Ανω Πόλη το 10%. Στο κέντρο της Πάτρας οι ζητούμενες τιμές μίσθωσης κατοικιών εμφανίζονται μειωμένες έως και 15%, στην Καλαμάτα καταγράφεται πτώση 12%, στη Λαμία 10% και στο Ηράκλειο Κρήτης η μείωση αγγίζει το 12%.