"....Ο τούρκος δημοσιογράφος και συγγραφέας Καντρί Γκιουρσέλ έκανε λόγο για έναν «πολιτικό σεισμό». Την ίδια ώρα, η γαλλική «Le Monde» μιλούσε στο κύριο άρθρο της για μία νίκη «γεμάτη απειλές για το πολιτικό μέλλον του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το κόμμα του οποίου κυριαρχεί αδιαφιλονίκητα στην Τουρκία από τον Νοέμβριο του 2002». Η επόμενη μέρα βρήκε πολλούς υποστηρικτές του Ιμάμογλου ζαλισμένους από τη νίκη και τους πανηγυρισμούς - και τους αναλυτές να επιχειρούν αφενός να συνοψίσουν τους λόγους αυτής της βαριάς ήττας του Ερντογάν, αφετέρου να προβλέψουν τις συνέπειές της, σε μία περίοδο έντασης τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την ΕΕ...."

Από "ΤΑ ΝΕΑ", και...

"ΤΑ ΝΕΑ", 25/06/19

ΤΗΣ ΚΙΤΤΥΣ ΞΕΝΑΚΗ

Οι τελευταίοι πανηγυριστές επέστρεψαν χθες στα σπίτια τους την ώρα που έβγαινε ο ήλιος. Από την Μπεσίκτας έως το Καντίκιοϊ, και στις δύο πλευρές της Κωνσταντινούπολης, την ευρωπαϊκή και την ασιατική, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι γιόρτασαν τη νίκη του Εκρέμ Ιμάμογλου, του υποψήφιου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), που (επαν)εξελέγη δήμαρχος με ποσοστό 54,21% και διαφορά 806.000 ψήφων από τον αντίπαλό του, τον υποψήφιο του κυβερνώντος AKP και πρώην πρωθυπουργό Μπιναλί Γιλντιρίμ - έναντι μόλις 13.729 στις ακυρωθείσες εκλογές της 31ης Μαρτίου.

Ο τούρκος δημοσιογράφος και συγγραφέας Καντρί Γκιουρσέλ έκανε λόγο για έναν «πολιτικό σεισμό». Την ίδια ώρα, η γαλλική «Le Monde» μιλούσε στο κύριο άρθρο της για μία νίκη «γεμάτη απειλές για το πολιτικό μέλλον του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το κόμμα του οποίου κυριαρχεί αδιαφιλονίκητα στην Τουρκία από τον Νοέμβριο του 2002». Η επόμενη μέρα βρήκε πολλούς υποστηρικτές του Ιμάμογλου ζαλισμένους από τη νίκη και τους πανηγυρισμούς - και τους αναλυτές να επιχειρούν αφενός να συνοψίσουν τους λόγους αυτής της βαριάς ήττας του Ερντογάν, αφετέρου να προβλέψουν τις συνέπειές της, σε μία περίοδο έντασης τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την ΕΕ.

1. Η παραπαίουσα οικονομία. Αρκετοί από τους παράγοντες που οδήγησαν τον Ιμάμογλου στον δημαρχιακό θώκο της πλουσιότερης και πολυπληθέστερης πόλης της Τουρκίας είχαν επενεργήσει και στο εκλογικό αποτέλεσμα της 31ης Μαρτίου. Η παραπαίουσα οικονομία της Τουρκίας, με τη λίρα να έχει χάσει από το 2018 το 40% της αξίας της έναντι του δολαρίου και τις τιμές βασικών αγαθών να σημειώνουν ραγδαία αύξηση έπαιξαν ρόλο και στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις.

2. Το αίσθημα της αδικίας. Αυτή τη φορά, πολλοί ψηφοφόροι είπαν πως εξοργίστηκαν με την ακύρωση των εκλογών του Μαρτίου, κατόπιν πιέσεων του Ερντογάν στο Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο, καθώς τη θεώρησαν ως μία κυνική χειραγώγηση της τουρκικής δημοκρατίας. «Αλλαξα την ψήφο μου γιατί πιστεύω ότι έγινε μία αδικία», δήλωσε χαρακτηριστικά η 32χρονη Καντέρ Εσεν ψηφίζοντας στη Φατίχ, ένα παραδοσιακό προπύργιο του AKP στην Κωνσταντινούπολη. Στις εκλογές της 31ης Μαρτίου, ο Ιμάμογλου είχε επικρατήσει στις 15 από τις 39 συνοικίες της πόλης. Αυτή τη φορά, κυριάρχησε σε 28. «Η μαζική νίκη του Ιμάμογλου είναι ένα μάθημα δημοκρατίας: οι άνθρωποι θέλουν τα δικαιώματά τους να γίνονται σεβαστά», υπογράμμισε σε μήνυμά του στο Τwitter ο Μαρκ Πιερίνι, αναλυτής στο Carnegie Europe και πρώην πρεσβευτής της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην Αγκυρα.

3. Το προφίλ του Ιμάμογλου. Σημαντικό ρόλο έπαιξε αναμφισβήτητα και το προφίλ του Ιμάμογλου, οι ήπιοι τόνοι του αλλά και η συμφιλιωτική, υπερκομματική ρητορική που διατήρησε (μαζί με τις δεσμεύσεις οικονομικής στήριξης των ασθενέστερων) τη στιγμή που ο Ερντογάν και το AKP επέμειναν στην πόλωση και τους εμφυλιοπολεμικούς τόνους σε μία προεκλογική εκστρατεία μάλλον αδέξια και αλλοπρόσαλλη, με τον Γιλντιρίμ να δείχνει σαν να είχε συρθεί στη μάχη και τον ίδιο τον Ερντογάν άλλοτε να φωνασκεί ασταμάτητα και άλλοτε να εξαφανίζεται. Τεχνάσματα της τελευταίας στιγμής έπεσαν στο κενό. Οπως σημείωσε στη (φιλοκυβερνητική) «Χουριέτ» ο αρθρογράφος Σερκάν Ντεμιρτάς, η επιστολή την οποία έστειλε λίγο πριν από τις εκλογές ο φυλακισμένος ηγέτης του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν, καλώντας τους κούρδους ψηφοφόρους να παραμείνουν ουδέτεροι, δεν πέτυχε τον σκοπό της: αντίθετα, προκάλεσε περαιτέρω απώλειες σε εθνικιστικές ψήφους ενώ ταυτόχρονα συσπείρωσε τα μέλη του φιλοκουρδικού HDP να συνταχθούν με τον Ιμάμογλου.

4. Η ευρεία συμμαχία κατά του AKP. Με την ανοιχτή, χωρίς αποκλεισμούς καμπάνια του, την επιπλέον συμπάθεια που του χάρισε η αίσθηση ότι είχε αδικηθεί, και με φόντο τις ολοένα και πιο αυταρχικές πρακτικές του Ερντογάν, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης κατάφερε να οικοδομήσει εναντίον του AKP μία ευρεία συμμαχία που το κόμμα του από μόνο του δεν θα είχε επιτύχει. Απευθυνόμενος αργά τη νύχτα της Κυριακής στους οπαδούς του, υποσχόμενος «το τέλος των υπερβολών και της αλαζονίας», φρόντισε να ευχαριστήσει τους 10 εκατομμύρια κατοίκους της Κωνσταντινούπολης που προσήλθαν στις κάλπες, με μία ιδιαίτερη μνεία για «τους Κούρδους, τους Αρμένιους, τους Ασσύριους, τους Εβραίους, τους νέους, τις γυναίκες»…

5. Η απώλεια της ηθικής υπεροχής. Αν θέλαμε να στρογγυλέψουμε τους λόγους της ήττας του τούρκου προέδρου, τον πέμπτο τον έγραψε στο Τwitter ένας βουλευτής του ίδιου του AKP, o Μουσταφά Γενέρογλου: το κόμμα «έχασε την Ιστανμπούλ διότι χάσαμε την ηθική υπεροχή μας. Μόνο με ειλικρινή αυτοκριτική μπορούμε να αρχίσουμε ξανά να ελπίζουμε», σημείωσε προσθέτοντας πως το AKP «πρέπει να επικεντρωθεί στα όνειρα των νέων ανθρώπων, τον ορθολογισμό, το κράτος δικαίου».

Για πρώτη φορά μετά το 2002, αυτή η «άλλη Τουρκία» που λέει όχι στον Ερντογάν και εκπροσωπεί περίπου το ήμισυ του εκλογικού σώματος, βρήκε ένα χαρισματικό πρόσωπο γύρω από το οποίο να συσπειρωθεί. Παρά την καταστολή που ακολούθησε το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, με 55.000 συλλήψεις και 150.000 απολύσεις δημόσιων λειτουργών, η τουρκική κοινωνία των πολιτών αντιστάθηκε. Οπως επισημαίνει βέβαια στους «Financial Times» ο Ντέιβιντ Γκάρνερ, κανείς δεν πρέπει να βιαστεί να ξεγράψει τον Ερντογάν, έναν άνθρωπο που έχει κερδίσει από το 2002 14 εκλογές και δημοψηφίσματα. Το προχθεσινό αποτέλεσμα ωστόσο έχει σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις για το AKP και τα πελατειακά του δίκτυα και θα ενισχύσει την αίσθηση, τόσο στους κόλπους της αντιπολίτευσης όσο και εντός του κυβερνώντος κόμματος, πως η ισχύς του προέδρου αρχίζει να φθίνει.

Οι φήμες άλλωστε θέλουν από καιρό το AKP να απειλείται με διάσπαση, τον πρώην πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου, τον πρώην πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ και τον πρώην υπουργό Οικονομίας Αλί Μπαμπατσάν να ετοιμάζονται να ιδρύσουν ένα νέο κόμμα, αφού έχουν περιθωριοποιηθεί στους κόλπους του ΑKP: όλοι περιμένουν τώρα πως η ήττα της Κυριακής θα επιταχύνει τη φυγή των δυσαρεστημένων. Οσο για τους φόβους που εκφράζουν πολλοί ότι ο Ερντογάν, που παραμένει κυρίαρχος στο δημοτικό συμβούλιο της Κωνσταντινούπολης, θα προσπαθήσει να υπονομεύσει τον Ιμάμογλου -παρακρατώντας πόρους ή εμποδίζοντας τις πρωτοβουλίες του για παράδειγμα - ο γνωστός τούρκος αναλυτής και συγγραφέας Σονέρ Τσαγάπταϊ προειδοποιεί ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να του γυρίσει μπούμερανγκ ενισχύοντας τη φήμη του Ιμάμογλου ως αδικημένου. Και οι Τούρκοι «λατρεύουν να στηρίζουν τον αδικημένο».

Νέα δίκη - παρωδία στη Σηλυβρία

Μία ακόμη δίκη παρωδία ξεκίνησε χθες στις φυλακές της Σηλυβρίας, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, υπενθυμίζοντας - όπως σημείωσε στην «Guardian» η Μπέθαν Μακέρναν - πως παρότι η οικονομική και πολιτιστική πρωτεύουσα της Τουρκίας έκανε ξεκάθαρη τη δίψα της για αλλαγή, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει εδραιώσει με τα χρόνια έναν απόλυτο έλεγχο επί των δημοκρατικών θεσμών της Τουρκίας. Συνολικά 16 προσωπικότητες της τουρκικής κοινωνίας των πολιτών, ανάμεσά τους ο επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος Οσμάν Καβαλά, μία προσωπικότητα γνωστή και σεβαστή στους κύκλους των διανοούμενων στην Ευρώπη, κατηγορούνται ότι αποπειράθηκαν να «ανατρέψουν την κυβέρνηση» Ερντογάν το 2013, οργανώνοντας πανεθνικές διαδηλώσεις.

Το επονομαζόμενο «κίνημα του Γκεζί» είχε ξεκινήσει με μία καθιστική διαμαρτυρία οικολόγων που ήθελαν να υπερασπιστούν το πάρκο του Γκεζί, έναν από τους ελάχιστους χώρους πρασίνου στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης. Επειτα από μία βάναυση καταστολή, μετατράπηκε σε συνολικότερο κίνημα εναντίον του Ερντογάν, ο οποίος ήταν τότε πρωθυπουργός. Οι 16 κατηγορούμενοι, έξι από τους οποίους δικάζονται ερήμην καθώς έχουν διαφύγει από τη χώρα, κινδυνεύουν με ποινές ισόβιας κάθειρξης, με τους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να καταγγέλλουν ένα «κυνήγι μαγισσών» υπογραμμίζοντας πως δεν υπάρχει «ούτε σκιά απόδειξης» για να στηριχτεί η κατηγορία. «Η κατηγορία με βάση την οποία παραμένω κρατούμενος εδώ και 20 μήνες βασίζεται σε μια σειρά αβάσιμων ισχυρισμών που αψηφούν τη λογική», δήλωσε χθες ο Καβαλά, που κατηγορείται ότι χρηματοδότησε τις γιγάντιες διαδηλώσεις εναντίον του Ερντογάν.

ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Ν. ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗ

Το βράδυ της Κυριακής ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνεχάρη τον νικητή των επαναληπτικών δημοτικών εκλογών στον μητροπολιτικό δήμο της Κωνσταντινουπόλεως Εκρέμ Ιμάμογλου ευχόμενος η εκλογή του να είναι αίσια για την πόλη. Αν είχε κάνει το ίδιο και το βράδυ της 31ης Μαρτίου, θα είχε αποφύγει τη μεγαλύτερη πολιτική ήττα της σταδιοδρομίας του. Η απόφαση του τούρκου προέδρου να εκμαιεύσει την ακύρωση των εκλογών μετέτρεψε την οριακή επικράτηση Ιμάμογλου σε θρίαμβο. Αυξάνοντας τη διαφορά του από τον ανθυποψήφιό του Μπιναλί Γιλντιρίμ από τις 13.729 στις 777.581 ψήφους, ο Ιμάμογλου εκτοξεύθηκε στην κορυφή της τουρκικού πολιτικού στερεώματος.

Το εντυπωσιακό εκλογικό αποτέλεσμα οφείλεται σε πολλούς λόγους. Η τουρκική κοινωνία διέγνωσε ως απόπειρα σφετερισμού της λαϊκής ετυμηγορίας την ακύρωση των πρώτων δημοτικών εκλογών και επιβράβευσε τον θιγέντα υποψήφιο. Πρέπει να επισημανθεί επίσης ότι η επιτυχία Ιμάμογλου ήταν προϊόν συλλογικής δράσεως. Αποφασιστική ήταν η συμβολή της τοπικής οργανώσεως του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και ιδίως της προέδρου του Τζανάν Καφταντζίογλου, η οποία επίσης αναδεικνύεται σε ανερχόμενη φυσιογνωμία του κόμματος. Η τουρκική κοινωνία πολιτών απέδειξε ότι διαθέτει παρά τις δυσμενείς εξελίξεις των τελευταίων ετών δημοκρατικά αντισώματα, αγωνιστικότητα και ανθεκτικότητα. Το εκλογικό αποτέλεσμα αποτελεί ένεση ηθικού και αισιοδοξίας στην κοσμική μεσαία τάξη η οποία είχε υποστεί διαδοχικές πολιτικές ήττες και είχε αρχίσει να χάνει σταδιακά την πίστη της ότι η συμμετοχή στις δημοκρατικές διαδικασίες μπορούσε να επιφέρει οποιαδήποτε πολιτική αλλαγή.

Επιπλέον, απέτυχε παταγωδώς η προσπάθεια της κυβερνήσεως Ερντογάν διασπάσει την κουρδική ψήφο διαρρέοντας επιστολή του εγκλείστου Αμπντουλάχ Οτζαλάν ο οποίος συνιστούσε ουδετερότητα στις δημοτικές εκλογές. Πέραν της σουρεαλιστικής εικόνας να επικαλείται ως επιχείρημα ο αρχηγός του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσεως (ΜΗΡ) και κυβερνητικός εταίρος Ντεβλέτ Μπαχτσελί τις απόψεις του ιστορικού ηγέτη του ΡΚΚ, υπήρξε σαφής η επικράτηση της γραμμής του εγκλείστου Σελαχατίν Ντεμίρτας και η συμπόρευση του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP) με το συμφιλιωτικό πολιτικό μήνυμα του Ιμάμογλου.

Το εκλογικό αποτέλεσμα υπεγράμμισε επίσης την παταγώδη αποτυχία της προσπάθειας κινητοποιήσεως των ανθελληνικών αντανακλαστικών της τουρκικής κοινής γνώμης με τη διασπορά φημών περί ελληνικής καταγωγής του Ιμάμογλου. Και τούτο έχει να κάνει όχι μόνον με το αβάσιμο των ισχυρισμών, αλλά και με το ότι τα ανθελληνικά συναισθήματα εντός της τουρκικής κοινωνίας δεν είναι τόσο ισχυρά όσο θα επιθυμούσαν οι υποκινητές της προσπάθειας.

Η έμμεση πλην σαφής δήλωση υποστηρίξεως της υποψηφιότητος Ιμάμογλου από τον τέως πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ κατά την άσκηση του εκλογικού του δικαιώματος είναι ενδεικτική πολιτικών ζυμώσεων και επικείμενων πολιτικών εξελίξεων. Η συζήτηση για την ίδρυση νέου συντηρητικού πολιτικού κόμματος υπό την ηγεσία του τέως υπουργού Αλί Μπαμπατζάν και τις ευλογίες του Γκιουλ δεν είναι νέα, όπως και η σχετική δραστηριότητα του τέως πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου. Το αποτέλεσμα των εκλογών διευκολύνει την υλοποίηση τέτοιων σχεδίων, η οποία θα μπορούσε να φέρει τον Ερντογάν και το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Αναπτύξεως (ΑΚΡ) σε ακόμη δυσχερέστερη θέση.

Για πρώτη φορά μετά το 2002 εμφανίζονται οι προϋποθέσεις για τη σύμπηξη μιας νέας πολιτικής και κοινωνικής πλειοψηφίας στην Τουρκία. Με τον συμφιλιωτικό του λόγο που απευθύνεται τόσο στα συντηρητικά στρώματα της τουρκικής κοινωνίας αλλά και στην κουρδική μειονότητα, ο Ιμάμογλου αναδείχθηκε στον πολιτικό που επί έτη αναζητούσε η τουρκική κεμαλιστική αντιπολίτευση. Η διαχείριση των υπερβολικών προσδοκιών της τουρκικής κοινωνίας θα είναι ίσως το δυσκολότερο από τα προβλήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο νεοεκλεγείς δήμαρχος της Κωνσταντινουπόλεως.

-Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ

...από την "ΕΣΤΙΑ"

"ΕΣΤΙΑ", 25/06/19