"...Ολοι πρώτευσαν στις ιατρικές, τις πολυτεχνικές και τις νομικές σχολές. Και, όπως δήλωναν στα ΜΜΕ, όλοι ονειρεύονταν να γίνουν γιατροί (για να προσφέρουν στους ασθενείς συνανθρώπους των) ή μηχανικοί ή νομικοί (από αγάπη προς το δίκαιο). Παρ’ όλα τα εικοσάρια που έγραψαν στα μαθηματικά, στη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία και τη γλώσσα δεν έτυχε να ακούσω κανέναν να θέλει να γίνει μαθηματικός, φυσικός, χημικός, βιολόγος ή κλασικός φιλόλογος από αγάπη προς τα αντίστοιχα μαθήματα (εξαιρέσεις προφανώς θα υπάρχουν, και αυτές είναι αξιοθαύμαστες και αξιέπαινες). Να σχολιάσω απλώς ότι γι’ αυτό δεν φταίνε σχεδόν καθόλου τα παιδιά, αλλά συλλήβδην ή επιμεριστικά τα δημοφιλή επιστημονικά επαγγέλματα, η οικονομική κρίση, το κράτος (αυτό πρωτίστως, καθώς δεν προσφέρει κίνητρα για αριστεία στις επιστήμες αυτές), αλλά και οι γονείς, το σχολείο, τα ΜΜΕ και ο κοινωνικός περίγυρος. Και μια τελευταία παρατήρηση: Οι περισσότεροι πρωτεύσαντες πρέπει να αγαπούν πραγματικά τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και την αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα και πολλοί από αυτούς συμμετέχουν και διακρίνονται στις διεθνείς ολυμπιάδες μαθηματικών, φυσικής, χημείας, βιολογίας και πληροφορικής...."

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

«Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος» - κατά Ιωάννην Α΄. Σε άλλη βίβλο, αυτή των μαθηματικών, σύμπαν επίσης συνεχώς διαστελλόμενο και υπό διαρκή εξερεύνηση, η κινητήρια δύναμη του νου συνθέτει θαύματα που αποκαλύπτονται στην καθημερινότητα προς όφελος και των πλέον ολιγόπιστων της ανθρωπότητας. Πάντα κατ’ αριθμόν γίγνονται, διαβεβαίωνε ο Πυθαγόρας, με τον Αϊνστάιν να επιλύει την εξίσωση: «Τα καθαρά μαθηματικά είναι η ποίηση των λογικών ιδεών»· δεν αποδεικνύεται ανατρεπτική αντίφαση με το πλατωνικό «αεί ο θεός γεωμετρεί».

1. Τα μαθηματικά δεν είναι «μπαμπούλας», αλλά όχημα σκέψης, συγκρότησης και στοχασμού

Κύριε διευθυντά,

Αυτόν τον καιρό διαβάζω ένα βιβλίο ιστορίας των μαθηματικών: «Υπόθεση Ρίμαν - Η εμμονή με τους πρώτους αριθμούς» (του John Derbyshire, εκδόσεις Τραυλός), ένα βιβλίο που συνιστώ όχι μόνο στους μαθηματικούς, αλλά και σε όσους αγαπούν τα μαθηματικά –και που δεν είναι λίγοι στον τόπο μας. (O Γερμανός Bernhard Riemann [1826-1866] θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών.)

Στη σελίδα 134, ο συγγραφέας παραθέτει έναν κατάλογο των μεγαλύτερων μαθηματικών που δραστηριοποιούνταν το έτος 1800 και παρατηρεί την παρουσία μόνον ενός Γερμανού, του Gauss. Η πλειονότητα (8) είναι Γάλλοι. Υπάρχουν ακόμη ένας Σκωτσέζος, ένας Τσέχος, ένας Ούγγρος και ένας (ο Lagrange) διεκδικούμενος από τους Ιταλούς και τους Γάλλους. Εκατό χρόνια αργότερα (το έτος 1900), ο αντίστοιχος κατάλογος περιλαμβάνει 4 Γάλλους, έναν Ιταλό, έναν Αγγλο, έναν Σουηδό και 5 Γερμανούς (στους τελευταίους εντάσσεται και ο ελληνικής καταγωγής Καραθεοδωρή[ς], ο οποίος γεννήθηκε, εκπαιδεύτηκε και πέθανε στη Γερμανία).

Να προσθέσω ότι σε μια λίστα διαθέσιμη στο Διαδίκτυο (https://fabpedigree.com/james/mathmen.htm), όπου ανάμεσα στους 100 μεγαλύτερους μαθηματικούς του παρελθόντος διακρίνονται κάπου 18 αρχαίοι Ελληνες (όπως οι Θαλής, Πυθαγόρας, Αριστοτέλης, Ευκλείδης, Αρχιμήδης, Απολλώνιος, Πτολεμαίος, Διόφαντος και Πάππος), βρίσκει κανείς 23 διακεκριμένους μαθηματικούς που ζούσαν το έτος 2000 (και αρκετοί από αυτούς ζουν και σήμερα). Από αυτούς, 9 είναι από τις ΗΠΑ, συν 4 ακόμη που μοιράζονται ανάμεσα σε ΗΠΑ και άλλες χώρες (Καναδάς, Βρετανία, Βέλγιο / Γαλλία, Αυστραλία). Οι υπόλοιποι είναι 3 Ρώσοι, 2 Βρετανοί, 2 Γάλλοι, ένας Σουηδός, ένας Ισραηλινός και ένας που μοιράζεται ανάμεσα σε Γερμανία και Γαλλία. Παρατηρούμε ότι από τους Γάλλους (το 1800) και τους Γερμανούς συν τους Γάλλους (το 1900), περάσαμε στην παντοκρατορία των Αμερικανών (το 2000).

Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί τα γράφω αυτά. Τα γράφω διότι, διαβάζοντας τα παραπάνω, έφερα στον νου μου τις πρόσφατες εικόνες των πρωτευσάντων στις Πανελλαδικές Εξετάσεις μαθητών μας. Ολοι πρώτευσαν στις ιατρικές, τις πολυτεχνικές και τις νομικές σχολές. Και, όπως δήλωναν στα ΜΜΕ, όλοι ονειρεύονταν να γίνουν γιατροί (για να προσφέρουν στους ασθενείς συνανθρώπους των) ή μηχανικοί ή νομικοί (από αγάπη προς το δίκαιο). Παρ’ όλα τα εικοσάρια που έγραψαν στα μαθηματικά, στη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία και τη γλώσσα δεν έτυχε να ακούσω κανέναν να θέλει να γίνει μαθηματικός, φυσικός, χημικός, βιολόγος ή κλασικός φιλόλογος από αγάπη προς τα αντίστοιχα μαθήματα (εξαιρέσεις προφανώς θα υπάρχουν, και αυτές είναι αξιοθαύμαστες και αξιέπαινες).

Να σχολιάσω απλώς ότι γι’ αυτό δεν φταίνε σχεδόν καθόλου τα παιδιά, αλλά συλλήβδην ή επιμεριστικά τα δημοφιλή επιστημονικά επαγγέλματα, η οικονομική κρίση, το κράτος (αυτό πρωτίστως, καθώς δεν προσφέρει κίνητρα για αριστεία στις επιστήμες αυτές), αλλά και οι γονείς, το σχολείο, τα ΜΜΕ και ο κοινωνικός περίγυρος.

Και μια τελευταία παρατήρηση: Οι περισσότεροι πρωτεύσαντες πρέπει να αγαπούν πραγματικά τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και την αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα και πολλοί από αυτούς συμμετέχουν και διακρίνονται στις διεθνείς ολυμπιάδες μαθηματικών, φυσικής, χημείας, βιολογίας και πληροφορικής.

Γεώργιος Τσαπαρλής, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

2. Ενας Ελληνας γιατρός γράφει για τον Λένιν

Κύριε διευθυντά,

Ξεφυλλίζοντας τον «Ριζοσπάστη» της 23.8.1918 βρήκα την «είδηση» κατά την οποίαν: «Ο Ελλην χειρουργός κ. Κορύλος, όστις απετέλεσε μέλος στρατιωτικής αποστολής, περιγράφων την εκεί κατάστασιν (Ρωσία), εις τον “Ελεύθερον Τύπον” εδήλωσε περί Λένιν τα εξής: «Κατά τους περισσοτέρους, ο Λένιν είναι ιδεολόγος, φανατικός, μη υποχωρών προ ουδεμίας βίας, έστω και εγκληματικής, διά να πραγματοποιήση τας ιδέας του, αλλ’ ειλικρινής και ανιδιοτελής».

Είναι προφανές ότι ο Ελληνας χειρουργός Κορύλος, ως μέλος στρατιωτικής αποστολής, μετέβη εις την Ρωσίαν, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 και πιθανότατα εγνώρισε εκ του σύνεγγυς τον Βλαδίμηρο Λένιν. Αλλά ποίος ήτο ο Ελληνας χειρουργός; Διαβάζοντας μεταγενεστέρως τις «ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ» του Στέφανου Σαράφη (1890-1957), στρατιωτικού αρχηγού του ΕΛΑΣ κατά την Κατοχήν, διεπίστωσα ότι ούτος ήτο αρχίατρος του Ελληνικού Στρατού, εις το Μικρασιατικό μέτωπο, τον οποίον μάλιστα χαρακτηρίζει «διακεκριμένο χειρούργο». Ακόμα ότι «ο Κορύλος είχε μεγάλη πείρα από το Δυτικό μέτωπο, γιατί υπηρετούσε στο Γαλλικό στρατό». Και, ότι ο Κορύλος κατέκρινε τον τρόπο θεραπείας που εφαρμόστηκε στον άτυχο Βασιλέα Αλέξανδρο (†25-10-1920) από τον γιατρό Μέρμηγκα, γιατί «δεν έκανε πλατύ άνοιγμα στο τραύμα για να εξασφαλιστή από τη μόλυνση».

Αντώνης Ν. Βενέτης, Μοναστηράκι Δωρίδος

3. Πού έτρεχαν και τρέχουν οι λογισμοί των εφήβων

Κύριε διευθυντά.

Η δρ Βιβή Βασιλοπούλου με την επιστολή της (του Σαββάτου 21/9/2019) παρέθεσε για τους τυχερούς αναγνώστες της «Κ» μια αληθινή πνευματική πανδαισία (βλέπε σχετικώς και υπ’ αρ. 2 ερμηνεία του λήμματος στον Μπαμπινιώτη), στην οποία πρόσθεσε και τον «καλόν οίνον» η φωτογραφία και ιδίως η λεζάντα της «Καθημερινής». Δεν ξέρει κανείς σε τι πρώτον να αποδώσει την εκπληκτική εντύπωση που προκαλεί η περιγραφή της: η πληροφορία για τα ιδιόχειρα αναθήματα αρχαίων εφήβων που διαβάζονται ακόμα στον λιθωματικό διάκοσμο της σπηλιάς της Φολεγάνδρου, σε συνδυασμό με την αντιθετική και ευρηματική συσχέτιση αρχαίας εθιμικής των εφηλίκων (βλέπε και liddel-Scott) και νεότερης των σύγχρονων Ελλήνων δοκιμασίας από τους «Ενήλικους στην Αίθουσα» (που «όλοι μαζί “εφήβευσαν” και ζήσαν ίδια πλάνη» και τόσο κόστισαν στη χώρα), συνεγείρει (και «αγείρει» = συγκεντρώνει, συμφύρει) πλήθος συναισθημάτων, με κυρίαρχο τον θαυμασμό για το πόσα δεν ξέρει και πρέπει να μάθει ακόμη, γηράσκων και αεί διδασκόμενος.

Εξάλλου, η αναφορά στην αυστηρή εποπτεία του «κοσμητή, επόπτη, σωφρονιστή και διατάκτη, τον οποίο συνήθως φοβούνται (οι έφηβοι)», πόσο... νοσταλγικά παραπέμπει στην όχι πολύ αρχαία παιδαγωγική του επιμελητή στα σχολεία, κλασική και εύμολπη (όσο και παιγνιώδη στην υπερβολή της) περιγραφή του οποίου μας δίνει το εμβατήριο το οποίο τραγουδούσαν στις εκδρομές τους οι προπολεμικοί μαθητές και τρόφιμοι του Γυμνασίου και Οικοτροφείου Τσοτυλίου: «Εχουμε δυο ’πιμελητάς-’πιμελητάς/ τον Πόρτη και τον Τσιάτα/ που μας βαρούν αλύπητα/ ακόμα και στη στράτα»! Ομως, οι έφηβοι και οι εφήλικες της κ. Βασιλοπούλου, γεφυρώνοντας το αρχαίο παρελθόν με τις εμπειρίες του παρόντος, ανακαλούν και άλλες μνήμες – ακόμη και προσωπικές.

Οπως το ωραίο ποίημα του Παλαμά για τον έφηβο των Αθηνών: «Εμέ με λεν Δεξίλεω. Εγώ είμαι της Αθήνας το λατρεμένο το παιδί, τ’ αγένειο παλληκάρι. Μ’ ανάθρεψαν τα βροντερά τραγούδια του Τυρταίου και τάραξαν τον ύπνο μου τα όνειρα του Αισχύλου […]». Και όπως (μόνο για τον υπογράφοντα) κάποιοι τολμητίες στίχοι του (ο δύσκολος Μάρκος Μέσκος είχε γράψει στον «Παρατηρητή», τεύχος 2, Σεπτέμβριος 1987, πως «καρφώνονται “σαν πρόκες” στο χαρτί»), οι οποίοι, αναφερόμενοι στον Αηλιά του Τσοτυλίου και στα «χθαμαλώτερα του Βοϊακού υψιπέδου», διαπίστωναν πρωίμως ότι «Ενθάδε κείνται οι λογισμοί/ των αρχαίων εφήβων/ ως λύχνοι υπό τον μόδιον/ της έξωθεν καλής μαρτυρίας/ που ρήμαξε τη ζωή τους/ και της αναιδούς επιστροφής/ που τυμβωρυχεί τα μυστικά τους».

Το επιμύθιο, κύριε διευθυντά, που νομίζω πως θα ταίριαζε σε όλα αυτά, είναι η κοινή πλήθους αναγνωστών σας διαπίστωση για το ζωηρό ενδιαφέρον που παρουσιάζει η καθημερινή, και ιδίως εκείνη κάθε Σαββάτου, σελίδα με τις επιστολές των αναγνωστών της «Καθημερινής».

Γεράσιμος-Μιχαήηλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη

4. Η ιερατική ενδυμασία, το ποίημα του Καβάφη

Κύριε διευθυντά,

Στο κείμενο του Χρήστου Γιανναρά (1/9/19), που επικυρώνεται στο σύνολό του, από τον Ευάγγελο Μαμά (19/9/19), θα ήθελα να σχολιάσω το σημείο που αναφέρουν επικριτικά και οι δύο αρθρογράφοι σχετικά με την περιβολή των μητροπολιτών στην ιερουργία (πολυτελή άμφια, μίτρα, ποιμαντορική ράβδος).

Η αμφίεση αυτή επικρίνεται αυστηρά και από τους δύο, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι αποτελεί ένδειξη ισχύος, χλιδής, πλούτου και απόλυτης εξουσίας των ιεραρχών, άποψη, κατά τη γνώμη μου, εξεζητημένη και «λαϊκίστικη».

Αντίθετα, η ιερατική ενδυμασία συνάδει απόλυτα με την όλη τελετουργία, σεβαστή έκφραση πολιτισμού, από αρχαιοτάτων χρόνων, προσδίδοντας λαμπρότητα και επισημότητα στην τέλεση της θείας λειτουργίας, χωρίς να προκαλεί το θρησκευτικό αίσθημα των πιστών.

Προς επίρρωση, αναφέρω ενδεικτικά το ποίημα του Αλεξανδρινού ποιητή μας Κ. Π. Καβάφη, «Στην Εκκλησία».

Την εκκλησίαν αγαπώ – τα εξαπτέρυγά της, τ’ ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της, τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνά της.

Εκεί σαν μπω, μες σ’ εκκλησία των Γραικών· με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες, με τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες, τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίεςκαι κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό –λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό– ο νους μου πιαίνει σε τιμές μεγάλες της φυλής μας, στον ένδοξό μας Βυζαντινισμό.

Των Γραικών: των ελληνορθοδόξων, όπως ήταν και ο Καβάφης· μια πόλη σαν την Αλεξάνδρεια έχει πολλές εκκλησίες διαφόρων αιρέσεων και εθνοτήτων. (Σημ. του Γ. Π. Σαββίδη).

Αναστάσιος Αγγ. Στεφος, δ. φ., 

Ειδικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων

5. Από την Αφροδίτη έως το λαοφιλές μπικίνι

Κύριε διευθυντά,

Κάτι μου έφερε ξαφνικά στη μνήμη την περίπτωση της Αφροδίτης. Τον παλιό εκείνο τον καιρό, που όλες οι θεές του Ολύμπου ήταν σεμνά ντυμένες, με ποδήρεις χιτώνες, και που μόνο η θεά Αρτεμις φορούσε μια σχετικά κοντή φούστα, που ήταν όμως απαραίτητη αφού αυτή έτρεχε, με τα σκυλιά της, στα δάση και στα λαγκάδια κυνηγώντας τα πανέμορφα ελάφια.

Ακόμα και η θεά Αφροδίτη φορούσε ποδήρη χιτώνα μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ. Αλλά τον 5ο αιώνα ο περίφημος γλύπτης, ο Πραξιτέλης, όταν επρόκειτο να σμιλέψει ένα άγαλμα της θεάς, σκέφτηκε ότι δεν ήταν σωστό να παριστάνουν τη θεά του έρωτα ντυμένη. Επρεπε αυτή να ήταν γυμνή και να δείχνει το θεϊκό σώμα της. Για να κάνει λοιπόν το άγαλμά του, βρήκε την περίφημη εταίρα, τη Φρύνη, που έμεινε στην Ιστορία όχι γιατί ήταν εταίρα και του Περικλή, αλλά για το υπέροχο σώμα της. Αυτή λοιπόν ποζάρισε και ο Πραξιτέλης σμίλεψε το περίφημο μαρμάρινο άγαλμα με το όνομα Κνιδία Αφροδίτη, όπου η θεά ήταν ολόγυμνη!

Οταν όμως αυτό το άγαλμα παρουσιάστηκε στο κοινό, υπήρξε γενική κατακραυγή. Πολλοί μίλησαν για αίσχος, για ντροπή, ακόμα και για ασέβεια. Μόνο οι καλλιτέχνες συμφώνησαν με την άποψη του Πραξιτέλη, και αμέσως ο εξαίρετος ζωγράφος, ο Απελλής, ζωγράφισε την Αφροδίτη, στον πίνακά του με τίτλο «Η αναδυομένη Αφροδίτη», να βγαίνει από τη θάλασσα χωρίς... μαγιό! Από κει και πέρα η γυμνή εμφάνιση της θεάς Αφροδίτη γενικεύτηκε.

Τελικά κατάλαβα γιατί θυμήθηκα την Αφροδίτη. Το έναυσμα ήταν κάποιες παλιές φωτογραφίες που μου έδειξε ένας φίλος. Φωτογραφίες πιθανόν του τέλους του 19ου αιώνα που είχαν πάρει σε νεαρές κολυμβήτριες. Αυτές φορούσαν μαγιό πολύ «σεμνά», αφού ήταν κλειστά στον λαιμό και έφταναν μέχρι τους αστραγάλους. Απορίας άξιον είναι το πώς κατάφερναν αυτές οι κοπέλες να κολυμπήσουν. Γρήγορα όμως τα γυναικεία μαγιό... εξελίχθηκαν.

Πρώτα εμφανίστηκαν το ολόσωμα μαγιό, που άφηναν πόδια και χέρια γυμνά. Ακολούθησαν τα deux pieces που άφησαν επιπλέον γυμνό το στομάχι, τον λαιμό, την πλάτη κ.λπ. Τελικά καταλήξαμε στο σημερινό μπικίνι, που πολύ λίγα τμήματα του σώματος κρύβει! Παρ’ όλα αυτά, οι σχεδιαστές μόδας, που λατρεύουν τις γυναίκες σαν θεές, απειλούν να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Πραξιτέλη με τη θεά του, και να λανσάρουν το νέο μαγιό... σε μέγεθος γραμματόσημου! Μπορεί... ίσως... στο μέλλον... θα δούμε.

Σκέψεις αποχαιρετισμού του καλοκαιριού, με ήλιο, θάλασσα και όμορφα μπρούντζινα σώματα.

Νίκος Δυοβουνιώτης, Πολιτικός μηχανικός, Κηφισιά

6. Περί γνήσιου, κίβδηλου και ουαί υμίν γενικώς

Κύριε διευθυντά,

«Ουαί υμίν [αλίμονό σας] γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί» [Ματθ. 23]. Καμία άλλη τάξη ανθρώπων της εποχής του Χριστού δεν άκουσε τα φοβερά εκείνα «ουαί» από τον Θεάνθρωπο όσο εκείνη των εκπροσώπων της θρησκείας και του Νόμου. Ο Ιησούς Χριστός κατήγγειλε ευθαρσώς την κρατούσα στην εποχή του διεφθαρμένη τάξη των Γραμματέων και Φαρισαίων, που ισχυρίζονταν ότι εκπροσωπούσαν και εφήρμοζαν τον Νόμο, κατακεραυνώνοντας και στηλιτεύοντας την υποκριτική και επίπλαστη εξωτερική θρησκευτικότητά τους εν αντιθέσει με το πραγματικό ψυχικό τους υπόβαθρο.

Είκοσι αιώνες μετά, και η υποκρισία και το ψεύδος θριαμβεύουν σε όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού μας βίου. Στα ΜΜΕ, στην πολιτική, στις οικογενειακές και κοινωνικές μας σχέσεις, στη θρησκευτικότητα, στη διαπαιδαγώγηση, στα κόμματα, και στους εκπροσώπους της κρατικής εξουσίας. Οι υποκριτές πασχίζουν με κάθε τρόπο να παρουσιάσουν μια εξωτερική καλή εικόνα του εαυτού τους προς τους άλλους, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Προσποιούνται τον αγαθό και ενάρετο, τον ταπεινό και θρήσκο, ενώ στην ουσία δεν έχουν καμία από τις ιδιότητες αυτές.

Πρόκειται για απόκρυψη των αληθινών αισθημάτων και σκέψεων του υποκριτή, προκειμένου να πετύχει κάποια προσωπική ωφέλεια. Ο αρχαίος φιλόσοφος Δημόκριτος αναφερόμενος στους υποκριτές της εποχής του, ιδίως τους πολιτικούς, επεσήμανε «Πολλοί δρώντες τα αίσχιστα λόγους αρίστους ασκέουσιν» [=λένε] και ο λαός μας λέει σοφά «δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις».

Προ μηνών ζήσαμε την παραζάλη της προεκλογικής περιόδου. Γνωστοί και άγνωστοι υποψήφιοι όλο χαμόγελα, χαιρετούρες, υποσχέσεις, μακροσκελή βιογραφικά, τηλεφωνήματα καθημερινά, ενδιαφέρον για την υγεία και την οικογένειά μας. Μετά τις εκλογές εξαφανίστηκαν από προσώπου γης. Υποκρισία σε όλο το μεγαλείο της! Υποκρισία ακόμα και στους κόλπους της Εκκλησίας. Δεν είναι λίγοι οι λαϊκοί και κληρικοί που υποκρίνονται θεοσέβεια. Πρόκειται για τυπολατρία, επιφάνεια και ρηχότητα, όπως εκείνης των Φαρισαίων, που δημιουργεί μια κατάσταση νοσηρή. [Μωυσής Αγιορείτης]

Αυτή η υποκριτική στάση απομακρύνει από την Εκκλησία τους πιστούς και ιδιαίτερα τους νέους, που ξεχωρίζουν το γνήσιο από το κίβδηλο. Πρέπει κάποτε να γίνει αντιληπτό ότι η αξία μας κρίνεται όχι από την εξωτερική μας επιφάνεια και τον επηρεασμό της γνώμης των άλλων για την εικόνα μας, αλλά μόνο από την αυτογνωσία, την πνευματική μας καλλιέργεια και την εσωτερική καλή μαρτυρία της συνειδήσεώς μας.

Δημήτριος Δημηνάς, Δικηγόρος, Κατερίνη

7. Αρχή άνδρα δείκνυσι και όπερ έδει δείξαι
Κύριε διευθυντά,

Η «Καθημερινή» στο φύλλο του Σαββάτου 31-8-2019 δημοσίευσε άρθρο του καθηγητού κ. Αντώνη Μακρυδημήτρη με τίτλο: «Ο 98ος πρωθυπουργός: “αρχή άνδρα δείξαι”». Με τις γνώσεις αρχαίων ελληνικών αποφοίτου κλασικού τμήματος οκταταξίου γυμνασίου (τότε μαθαίναμε γράμματα), μου δημιουργήθηκε η απορία τι θέλει να πει ο συντάκτης με το «δείξαι»;

Ο κύριος καθηγητής ή η εφημερίδα, χρησιμοποιώντας το μονοτονικό σ’ ένα απόφθεγμα της αρχαίας ελληνικής, δημιουργεί ερωτηματικά εάν το «δείξαι» είναι απαρέμφατο αορίστου του «δείκνυμι» ή ευκτική αορίστου, ώστε να το ερμηνεύσουμε αναλόγως. Εάν ήταν με περισπωμένη θα ήταν απαρέμφατο διότι το «αι» είναι βραχύ. Εάν ήταν με οξεία θα ήταν ευκτική διότι στην ευκτική το «αι» είναι μακρόν. Δεν θα υπήρχε προβληματισμός εάν το απόφθεγμα ήταν τονισμένο με το πολυτονικό ή εάν ο κ. καθηγητής το χρησιμοποιούσε όπως το χρησιμοποίησε ο Πιττακός ο Μυτιληναίος σε ενεστώτα: «Αρχή άνδρα δείκνυσι». (Βλ. Δημήτρης Μ. Παπαδημητρίου: «Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής σοφίας. Οι επτά σοφοί της Ελλάδος», τόμος 1ος, σελ. 200, έκδοση 1964. Πηγή: Διογένης Λαέρτιος. Τόμος Α΄, βιβλίο 1, παρ. 77. Εκδοσις Λειψίας 1833), ή όπως το χρησιμοποίησε ο Αριστοτέλης σε μέλλοντα: «Αρχή άνδρα δείξει». (Βλ. Ιωάννης Σταματάκος: «Λεξικόν της αρχαίας ελληνικής γλώσσης.

Παράρτημα: Απάνθισμα ρητών, γνωμικών, αποφθεγμάτων και παροιμιωδών φράσεων. Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια V 1,16). Το μονοτονικό, που υποτίθεται ότι απλουστεύει και διευκολύνει τα πράγματα, μάλλον σε πολλές περιπτώσεις τα μπερδεύει.

Ματθαίος Μ. Δημητρίου, Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α