Η συζήτηση, λοιπόν, είναι αδύνατον να επιστρέψει από το πεδίο της οικονομίας στο πεδίο της ψευδο-ηθικής. Αυτή είναι η μία διαφορά. Η δεύτερη είναι η συμμετρική, αλλά και υπαρξιακή σχεδόν φύση της απειλής, αυτή τη φορά. Η τρίτη είναι, στο μεταξύ, από το 2016 η πολιτική ισορροπία στην Ευρώπη έγινε πιο εύθραυστη, το αντι-ευρωπαϊκό πολιτικό μπλοκ είναι απειλητικότερο. Μπορούμε να ελπίζουμε, συνεπώς, ότι η κρίση του κορωνοϊού θα αποδειχθεί μια από εκείνες τις κρίσεις μέσα από τις οποίες, όπως προέβλεπε κάποτε ο Ζαν Μονέ, χτίζεται η Ευρώπη; Είναι μια ευκαιρία. Μα, από την άλλη, η φύση της απειλής που αντιπροσωπεύει ο κορωνοϊός και το βάθος της οικονομικής ύφεσης που θα αφήσει πίσω της η πανδημία, δεν επιτρέπουν την πολυτέλεια του αργόσυρτου χρόνου ή των ατελών συμβιβασμών, που συνηθίζονται στις Βρυξέλλες. Για την Ευρώπη, ως σχέδιο, όνειρο, ουτοπία, η μάχη με την πανδημία μοιάζει να είναι, στ' αλήθεια, μια μάχη «ή ταν ή επί τας»....

 Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 11-12/04/20

ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΤΣΙΜΑ

Δεν είχαμε προλάβει να τα ξεχάσουμε και δεν μας είχαν λείψει αυτά τα πολεμικά Εurogroup, που κρατάνε ώρες ατέλειωτες, ποτίζονται πικρόχολες ατάκες και διακόπτονται άγονα για να ξαναρχίσουν, μέχρι να φθάσουν οι διασκεπτόμενοι υπουργοί στα όρια των αντοχών και των νεύρων τους - ακόμη και χωρίς τον Βαρουφάκη παρόντα, να ρητορεύει και να ηχογραφεί. Δεν είχαμε προλάβει να σβήσουμε από τον σκληρό μας δίσκο όλες εκείνες τις δηλητηριώδεις αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους «νοικοκύρηδες» του Βορρά και τους «σπάταλους γλεντζέδες» του Νότου. Και ομολογώ ότι δεν περίμενα να παρακολουθήσω ξανά το ίδιο έργο να επαναλαμβάνεται - έστω και με τηλεδιάσκεψη - τόσο γρήγορα και με τόσο απροσδόκητη και ανάρμοστη αφορμή.

Η πανδημία άπλωσε ένα πυκνό δίχτυ φόβου, παντού. Φόβος για τη ζωή - που δεν κάνει διακρίσεις, βάζει σε καραντίνα και πρίγκιπες, στέλνει στην εντατική και πρωθυπουργούς. Φόβος για την οικονομία - που επίσης δεν κάνει διακρίσεις, ακόμη και οι ισχυρότερες οικονομίες της Ευρώπης, η γερμανική και η γαλλική, προβλέπεται να ζήσουν τη βαθύτερη ύφεση στη μεταπολεμική τους ιστορία. Ο φόβος φέρνει αναδίπλωση, υποχώρηση στον στενότερο πυρήνα, όπου κανείς αισθάνεται ασφαλής. Στην πολιτική, ο πυρήνας αυτός είναι το εθνικό κράτος, η οχύρωση πίσω από τα σύνορα. Ο κορωνοϊός ξύπνησε τα εθνικά ανακλαστικά.

Οι πρώτες αντιδράσεις ήταν η απαγόρευση εξαγωγής ιατρικού υλικού από τη μία ευρωπαϊκή χώρα στην άλλη, το κλείσιμο των συνόρων του ενός έναντι του άλλου, η εφαρμογή μέτρων αντιμετώπισης της εξάπλωσης του ιού ασυντόνιστα, σε διαφορετικό χρόνο, κάποτε και με διαφορετική φιλοσοφία. Κάποια στιγμή, οι ηγέτες συνήλθαν. Αποφάσισαν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση της έρευνας για το εμβόλιο και από κοινού προμήθεια του τεστ αντισωμάτων, που είναι αναγκαίο για να βγούμε από την καραντίνα. Αλλά και πάλι ο εθνικός εγωισμός επιμένει. Η Επιτροπή ματαίωσε την εξαγγελία ενός ενιαίου οδικού χάρτη για την έξοδο από την καραντίνα, καθώς χώρες όπως η Αυστρία, η Δανία, η Τσεχία επιμένουν στο δικό της η κάθε μία χρονοδιάγραμμα.

Στο πεδίο της οικονομίας, τα πράγματα ξεκίνησαν λίγο πιο αισιόδοξα. Οι πρώτες συζητήσεις στο Εurogroup, όταν αποφασίστηκε πολύ γρήγορα η κατάλυση των δημοσιονομικών περιορισμών και η άρση της απαγόρευσης για εθνικές ενισχύσεις της οικονομικής δραστηριότητας, ήταν ενθαρρυντικές. Ακόμη περισσότερο, οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ. Αυτό που χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να μην κάνει ο Τρισέ και να κάνει, εν τέλει, ο Ντράγκι, η Λαγκάρντ το έκανε σε λίγα 24ωρα. Ακόμη και οι κλειδοκράτορες της οικονομικής ορθοδοξίας απαλλάχθηκαν, χωρίς πολλά-πολλά, από το βάρος των δογμάτων, των ιερών πλεονασμάτων, του ιερότερου scwartze null.

Αλλά γρήγορα το κλίμα αλλαξε. Οταν τέθηκε το κρίσιμο δίλημμα αν το νέο δημόσιο χρέος που θα προκύψει από την αντιμετώπιση της πανδημίας, την αιμοδότηση της οικονομίας και τη συγκράτηση της ανεργίας, αν το βάρος από τις πελώριες δημόσιες δαπάνες που θα χρειαστούν για την επανεκκίνηση μιας οικονομίας που τέθηκε σε τεχνητό κώμα, θα το φορτωθούν τα επιμέρους κράτη, με τα άνισα δημοσιονομικά τους περιθώρια, ή, με κάποιο τρόπο, η ευρωζώνη από κοινού, εκεί οι παλιές προκαταλήψεις, οι παλιές διαιρέσεις ξαναβγήκαν στον αφρό. Σαν να μην πέρασε μια μέρα, ο υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας κατηγόρησε τις χώρες που πλήττονται περισσότερο, πως από δικό τους φταίξιμο έχουν περιορισμένα δημοσιονομικά περιθώρια. Σαν ο ήχος του 2010 να επιστρέφει. Μόνο που τώρα είναι αλλιώς.

Ο Πιζανί-Φερί, διευθυντής τότε του Ινστιτούτου Μπρίγκελ και αργότερα επικεφαλής των οικονομικών συμβούλων του γάλλου προέδρου, είχε γράψει πως η ατυχία της Ευρώπης, στην προηγούμενη κρίση, ήταν το γεγονός ότι ήταν η Ελλάδα και όχι η Ιρλανδία, όπως όλοι περίμεναν, η πρώτη χώρα που βρέθηκε σε αδυναμία δανεισμού. Η Ελλάδα ήταν το ιδανικό θύμα. Η δημοσιονομική της «ασωτία» επέτρεψε στους ordo-liberals του Βερολίνου να κρύψουν πίσω από τις ελληνικές ευθύνες τις πραγματικές, δομικές αιτίες της κρίσης του ευρώ. Να μεταφέρουν τη συζήτηση από το πεδίο της οικονομίας στο πεδίο της ηθικής, της αρετής και της αμαρτίας. Αν η Ιρλανδία είχε πέσει πρώτη - έλεγε ο Πιζανί - η ευρωζώνη θα είχε κερδίσει τρία χρόνια, αφού οι Ιρλανδοί, με χρέος 25% του ΑΕΠ του 2007, ήταν πιο ενάρετοι δημοσιονομικά και από τους ίδιους τους Γερμανούς.

Η συζήτηση, λοιπόν, είναι αδύνατον να επιστρέψει από το πεδίο της οικονομίας στο πεδίο της ψευδο-ηθικής. Αυτή είναι η μία διαφορά. Η δεύτερη είναι η συμμετρική, αλλά και υπαρξιακή σχεδόν φύση της απειλής, αυτή τη φορά. Η τρίτη είναι, στο μεταξύ, από το 2016 η πολιτική ισορροπία στην Ευρώπη έγινε πιο εύθραυστη, το αντι-ευρωπαϊκό πολιτικό μπλοκ είναι απειλητικότερο. Μπορούμε να ελπίζουμε, συνεπώς, ότι η κρίση του κορωνοϊού θα αποδειχθεί μια από εκείνες τις κρίσεις μέσα από τις οποίες, όπως προέβλεπε κάποτε ο Ζαν Μονέ, χτίζεται η Ευρώπη;

Είναι μια ευκαιρία. Μα, από την άλλη, η φύση της απειλής που αντιπροσωπεύει ο κορωνοϊός και το βάθος της οικονομικής ύφεσης που θα αφήσει πίσω της η πανδημία, δεν επιτρέπουν την πολυτέλεια του αργόσυρτου χρόνου ή των ατελών συμβιβασμών, που συνηθίζονται στις Βρυξέλλες. Για την Ευρώπη, ως σχέδιο, όνειρο, ουτοπία, η μάχη με την πανδημία μοιάζει να είναι, στ' αλήθεια, μια μάχη «ή ταν ή επί τας».