Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"
 |
| "Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 01/02/25 |
ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΑΡΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ
Ο κήρυκας του οπισθοδρομισμού
Η άποψη πως η άμβλωση συνιστά «φόνο» και πως ένα ανεπιθύμητο παιδί πρέπει να γεννηθεί «κι ας αφεθεί σε ένα ορφανοτροφείο», δεν είναι καμιά πρωτότυπη ιδέα που εξέφρασε πρώτος ο χιπστερορθόδοξος ηθοποιός Αρης Σερβετάλης, σε μια ήσυχη έκρηξη χριστιανικού διδακτισμού. Είναι μία από τις πλέον διαδεδομένες θέσεις των συντηρητικών πληθυσμών σχετικά με την εγκυμοσύνη ως κοινωνικό ζήτημα και το δικαίωμα των γυναικών στο σώμα τους, που μάλιστα προηγείται χρονικά της αντίθετης άποψης. Η παλαιότητα της ιδέας δεν είναι πάντα γνωστή σε όσους τη φέρουν, γι’ αυτό και συχνά τους βλέπουμε να την εκφράζουν με ύφος αιρετικού που λέει κάτι εξαιρετικά τολμηρό για την εποχή του· αν είχαν αντίληψη του ασφυκτικού κοινωνικού πλαισίου στο οποίο οι πεποιθήσεις τους αναφέρονται, ίσως να υποψιάζονταν και τους λόγους για τους οποίους οι πεποιθήσεις αυτές ξεπεράστηκαν: Επειδή σταμάτησαν να συμβαδίζουν με τις ατομικές και συλλογικές ανάγκες· επειδή δεν εκφράζουν τον τρόπο που οι δημοκρατικές κοινωνίες εξελίχθηκαν μέσα από τον σεβασμό και όχι την περιστολή των δικαιωμάτων.
Λυμένα προβλήματα
Η ηθικολογική αντιπαράθεση σε επίπεδο επιχειρημάτων (μήπως κατά βάθος έχουν δίκιο ο ηθοποιός και όσοι τον στηρίζουν; Μήπως να ξανασκεφτόμασταν τη σκοπιμότητα της άμβλωσης;) είναι μάταιη γιατί αποτελεί αναχρονιστική επανάληψη. Το ντιμπέιτ έχει ξαναγίνει, οι απόψεις κατατέθηκαν και αναμετρήθηκαν μεταξύ τους, τα συμπεράσματα βγήκαν, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση κερδήθηκε. Η άμβλωση δεν είναι δείγμα υποτίμησης της ανθρώπινης ζωής, αλλά αποτίμησής της ως ιδιαίτερα σημαντικής· κι επειδή η ζωή είναι σημαντική δεν είναι υγιές και συνετό να προκύπτει αθέλητα, από μητέρες που δεν επιθυμούν να γίνουν μητέρες, σε περιβάλλοντα αφιλόξενα και ακατάλληλα για το έργο της ανατροφής. Το θέμα αφορά και το δικαίωμα της γυναίκας (ως ανθρώπου πρωτίστως και δευτερευόντως ως έμφυλου όντος) να επιλέγει τι συμβαίνει στο σώμα και στη ζωή της, αλλά και τις πρακτικές παραμέτρους του ερχομού ενός ανθρώπου στον κόσμο. Πού και πώς θα μεγαλώσει; Ποιος θα τον φροντίσει;
Εκ του ασφαλούς ευαίσθητοι
Είναι πάντως περίεργο ότι άτομα σαν τον ηθοποιό έχουν την ικανότητα να φανταστούν μια μάζα κυττάρων ως ολοκληρωμένο άνθρωπο με δικαιώματα, αλλά δεν μπορούν με κανέναν τρόπο να φανταστούν ότι ένας άνθρωπος δεν αρκεί να γεννηθεί, αλλά πρέπει κάπως και να επιβιώσει. Είναι μάλλον ευκολότερο να υπερασπίζεσαι το δικαίωμα στη γέννηση, όταν δεν είσαι πρόθυμος να υπερασπιστείς το δικαίωμα στη ζωή. Παίρνεις το εύσημο του ευσυνείδητου που τάχα κόπτεται για τη χαμένη προοπτική του «αγέννητου παιδιού», αλλά δεν αναλαμβάνεις την ευθύνη του μόλις η ύπαρξή του γίνει αμετάκλητη. «Είναι προτιμότερο για μένα να πάρει την ευθύνη κάποιος, να το κυοφορήσει και μετά ας το πετάξει», είπε ο Σερβετάλης. Την ευθύνη, βέβαια, δεν την παίρνει «κάποιος» αλλά κάποια· μια γυναίκα στη θέση της οποίας, τι έκπληξη, ο Αρης Σερβετάλης δεν θα βρεθεί ποτέ. Αυτός δεν θα χρειαστεί να κυοφορήσει ή να «πετάξει» ένα παιδί, γι’ αυτό και δεν αντιλαμβάνεται ούτε το βάρος που συνεπάγονται τα παραπάνω ούτε την αξία τού να μπορεί μια γυναίκα να τα αποφύγει.
Το αληθινό κίνητρο
Ο λόγος βέβαια που η ευαισθησία για τα έμβρυα δεν εκτείνεται πέραν της γέννησής τους είναι απλός: Η παρέμβαση στο σώμα της γυναίκας δεν έχει να κάνει με αυτό που κυοφορεί, αλλά με την ίδια τη γυναίκα. Η όλη ανησυχία για τις αμβλώσεις δεν είναι παρά μια εύσχημη μέθοδος για να ασκηθεί έλεγχος και να επιβληθούν περιορισμοί στη βούληση και στο σώμα της – η εγκυμοσύνη λειτουργεί ως μεταμφίεση του σεξισμού σε ανθρωπιστικό ενδιαφέρον. Είναι τόσο βαθιά αποτυπωμένο στην καθημερινή πρακτική αυτό το τέχνασμα, ώστε σε πολλές περιπτώσεις ούτε καν εκείνοι που το χρησιμοποιούν δεν καταλαβαίνουν ότι το χρησιμοποιούν. Πείθουν τους εαυτούς τους πως πράγματι ενδιαφέρονται για έναν άνθρωπο που υπάρχει μόνο υπό αίρεση, γιατί διαφορετικά θα πρέπει να παραδεχτούν ότι η κοσμοθεωρία τους είναι οικοδομημένη στον μισογυνισμό τους και στην πεποίθηση πως ο τελευταίος είναι απλώς μια άποψη που πρέπει και να σεβαστούμε από πάνω.
Η σωματικότητα του φύλου
Οι σελέμπριτι καλλιτέχνες που βάλθηκαν να μας εξηγήσουν ότι είναι πιο αρμόδιοι από τις άμεσα ενδιαφερόμενες, για να αποφασίσουν πώς θα πρέπει αυτές να μεταχειριστούν τα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα, κάνουν άθελά τους κι ένα καλό: Επαναφέρουν μέσα στη δίνη τής περί τα φύλα παραφιλολογίας την παράμετρο της σωματικότητας. Είναι ωραίες οι συζητήσεις για την πολλαπλότητα των φύλων, την περιπλοκότητα της διαμόρφωσής τους και το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, αλλά από τα εργαλεία ανάλυσης καλό είναι να μη λείπει η στοιχειώδης παραδοχή ότι η πιο ρεαλιστική έκφανση του φύλου είναι η πρακτικά βιωμένη. Τα δικαιώματα των γυναικών, αυτά που έχουν κατακτήσει και παράλληλα ανησυχούν μη χάσουν, συνδέονται άρρηκτα με τη βιολογία τους. Την ώρα της αφηρημένης διαστολής των εννοιών, κάποιες ζουν την άγρια πραγματικότητα που γεννάει το πολύ συγκεκριμένο τους φύλο.
ΤΟΥ ΑΡΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ
Ο κήρυκας του οπισθοδρομισμού
Η άποψη πως η άμβλωση συνιστά «φόνο» και πως ένα ανεπιθύμητο παιδί πρέπει να γεννηθεί «κι ας αφεθεί σε ένα ορφανοτροφείο», δεν είναι καμιά πρωτότυπη ιδέα που εξέφρασε πρώτος ο χιπστερορθόδοξος ηθοποιός Αρης Σερβετάλης, σε μια ήσυχη έκρηξη χριστιανικού διδακτισμού. Είναι μία από τις πλέον διαδεδομένες θέσεις των συντηρητικών πληθυσμών σχετικά με την εγκυμοσύνη ως κοινωνικό ζήτημα και το δικαίωμα των γυναικών στο σώμα τους, που μάλιστα προηγείται χρονικά της αντίθετης άποψης. Η παλαιότητα της ιδέας δεν είναι πάντα γνωστή σε όσους τη φέρουν, γι’ αυτό και συχνά τους βλέπουμε να την εκφράζουν με ύφος αιρετικού που λέει κάτι εξαιρετικά τολμηρό για την εποχή του· αν είχαν αντίληψη του ασφυκτικού κοινωνικού πλαισίου στο οποίο οι πεποιθήσεις τους αναφέρονται, ίσως να υποψιάζονταν και τους λόγους για τους οποίους οι πεποιθήσεις αυτές ξεπεράστηκαν: Επειδή σταμάτησαν να συμβαδίζουν με τις ατομικές και συλλογικές ανάγκες· επειδή δεν εκφράζουν τον τρόπο που οι δημοκρατικές κοινωνίες εξελίχθηκαν μέσα από τον σεβασμό και όχι την περιστολή των δικαιωμάτων.
Λυμένα προβλήματα
Η ηθικολογική αντιπαράθεση σε επίπεδο επιχειρημάτων (μήπως κατά βάθος έχουν δίκιο ο ηθοποιός και όσοι τον στηρίζουν; Μήπως να ξανασκεφτόμασταν τη σκοπιμότητα της άμβλωσης;) είναι μάταιη γιατί αποτελεί αναχρονιστική επανάληψη. Το ντιμπέιτ έχει ξαναγίνει, οι απόψεις κατατέθηκαν και αναμετρήθηκαν μεταξύ τους, τα συμπεράσματα βγήκαν, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση κερδήθηκε. Η άμβλωση δεν είναι δείγμα υποτίμησης της ανθρώπινης ζωής, αλλά αποτίμησής της ως ιδιαίτερα σημαντικής· κι επειδή η ζωή είναι σημαντική δεν είναι υγιές και συνετό να προκύπτει αθέλητα, από μητέρες που δεν επιθυμούν να γίνουν μητέρες, σε περιβάλλοντα αφιλόξενα και ακατάλληλα για το έργο της ανατροφής. Το θέμα αφορά και το δικαίωμα της γυναίκας (ως ανθρώπου πρωτίστως και δευτερευόντως ως έμφυλου όντος) να επιλέγει τι συμβαίνει στο σώμα και στη ζωή της, αλλά και τις πρακτικές παραμέτρους του ερχομού ενός ανθρώπου στον κόσμο. Πού και πώς θα μεγαλώσει; Ποιος θα τον φροντίσει;
Εκ του ασφαλούς ευαίσθητοι
Είναι πάντως περίεργο ότι άτομα σαν τον ηθοποιό έχουν την ικανότητα να φανταστούν μια μάζα κυττάρων ως ολοκληρωμένο άνθρωπο με δικαιώματα, αλλά δεν μπορούν με κανέναν τρόπο να φανταστούν ότι ένας άνθρωπος δεν αρκεί να γεννηθεί, αλλά πρέπει κάπως και να επιβιώσει. Είναι μάλλον ευκολότερο να υπερασπίζεσαι το δικαίωμα στη γέννηση, όταν δεν είσαι πρόθυμος να υπερασπιστείς το δικαίωμα στη ζωή. Παίρνεις το εύσημο του ευσυνείδητου που τάχα κόπτεται για τη χαμένη προοπτική του «αγέννητου παιδιού», αλλά δεν αναλαμβάνεις την ευθύνη του μόλις η ύπαρξή του γίνει αμετάκλητη. «Είναι προτιμότερο για μένα να πάρει την ευθύνη κάποιος, να το κυοφορήσει και μετά ας το πετάξει», είπε ο Σερβετάλης. Την ευθύνη, βέβαια, δεν την παίρνει «κάποιος» αλλά κάποια· μια γυναίκα στη θέση της οποίας, τι έκπληξη, ο Αρης Σερβετάλης δεν θα βρεθεί ποτέ. Αυτός δεν θα χρειαστεί να κυοφορήσει ή να «πετάξει» ένα παιδί, γι’ αυτό και δεν αντιλαμβάνεται ούτε το βάρος που συνεπάγονται τα παραπάνω ούτε την αξία τού να μπορεί μια γυναίκα να τα αποφύγει.
Το αληθινό κίνητρο
Ο λόγος βέβαια που η ευαισθησία για τα έμβρυα δεν εκτείνεται πέραν της γέννησής τους είναι απλός: Η παρέμβαση στο σώμα της γυναίκας δεν έχει να κάνει με αυτό που κυοφορεί, αλλά με την ίδια τη γυναίκα. Η όλη ανησυχία για τις αμβλώσεις δεν είναι παρά μια εύσχημη μέθοδος για να ασκηθεί έλεγχος και να επιβληθούν περιορισμοί στη βούληση και στο σώμα της – η εγκυμοσύνη λειτουργεί ως μεταμφίεση του σεξισμού σε ανθρωπιστικό ενδιαφέρον. Είναι τόσο βαθιά αποτυπωμένο στην καθημερινή πρακτική αυτό το τέχνασμα, ώστε σε πολλές περιπτώσεις ούτε καν εκείνοι που το χρησιμοποιούν δεν καταλαβαίνουν ότι το χρησιμοποιούν. Πείθουν τους εαυτούς τους πως πράγματι ενδιαφέρονται για έναν άνθρωπο που υπάρχει μόνο υπό αίρεση, γιατί διαφορετικά θα πρέπει να παραδεχτούν ότι η κοσμοθεωρία τους είναι οικοδομημένη στον μισογυνισμό τους και στην πεποίθηση πως ο τελευταίος είναι απλώς μια άποψη που πρέπει και να σεβαστούμε από πάνω.
Η σωματικότητα του φύλου
Οι σελέμπριτι καλλιτέχνες που βάλθηκαν να μας εξηγήσουν ότι είναι πιο αρμόδιοι από τις άμεσα ενδιαφερόμενες, για να αποφασίσουν πώς θα πρέπει αυτές να μεταχειριστούν τα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα, κάνουν άθελά τους κι ένα καλό: Επαναφέρουν μέσα στη δίνη τής περί τα φύλα παραφιλολογίας την παράμετρο της σωματικότητας. Είναι ωραίες οι συζητήσεις για την πολλαπλότητα των φύλων, την περιπλοκότητα της διαμόρφωσής τους και το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, αλλά από τα εργαλεία ανάλυσης καλό είναι να μη λείπει η στοιχειώδης παραδοχή ότι η πιο ρεαλιστική έκφανση του φύλου είναι η πρακτικά βιωμένη. Τα δικαιώματα των γυναικών, αυτά που έχουν κατακτήσει και παράλληλα ανησυχούν μη χάσουν, συνδέονται άρρηκτα με τη βιολογία τους. Την ώρα της αφηρημένης διαστολής των εννοιών, κάποιες ζουν την άγρια πραγματικότητα που γεννάει το πολύ συγκεκριμένο τους φύλο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου