"...Κράτα γερά! Νιώσε τη δύναμή σου, εστίασε στο Φως και στη Λύση που έρχεται, μη δίνεις την ενέργειά σου σε κανένα σκοτάδι. Ακόμα κι αν οικονομικά λυγίζεις, κι αν απολύεσαι και νομίζεις ότι όλα χάνονται, μην αφεθείς στην απόγνωση και απελπισία. Εύχομαι αυτές τις μέρες να βγει από μέσα σου όλο το φως και η δύναμη που κρύβεις, όλη η ομορφιά και η αγάπη που κρυφά κάπου κουβαλάς. Ολη η γλύκα και ο έρωτας. Η δύναμη και η αντοχή που σίγουρα έχεις στα μύχια της ψυχής σου. Και όλα αυτά τα ωραία να τα μοιραστείς με τους δικούς σου. Με τον άντρα και τη γυναίκα σου, με τα παιδιά και τους δικούς σου, με τον σκύλο και τη γάτα σου, με όσους μένετε μαζί. Σε κοιτάνε όλοι στα μάτια αυτές τις μέρες και κάτι περιμένουν από σένα. Λίγη ελπίδα, λίγη αλήθεια. Και μακάρι, κι ένα δάκρυ διστακτικό, έστω. Δάκρυ ανθρωπιάς, ευαισθησίας και συμπόνοιας, θλίψης ή κούρασης. Οταν θα λυγίσεις για λίγο κι εσύ, μη διστάσεις να δακρύσεις. Ασε αυτό που κρύβεις να φανεί. Είναι τόσο όμορφο το πρόσωπό σου, ακόμα κι όταν κλάψεις με αλήθεια και παραδεχτείς ότι λύγισες, ότι δεν πάει άλλο. Μην παίζεις θέατρο αυτές τις μέρες, μην κάνεις τον σπουδαίο και παντοδύναμο, τον φοβερό και τρομερό, αν δεν σου βγαίνει. Ας είσαι αληθινός. Το θέατρο του βίου και η υποκρισία στις σχέσεις μας κουράζουνε πολύ. Οι μέρες του εγκλεισμού ας γίνουν μέρες αλήθειας. Αυτός είμαι, τόσο μπορώ, αυτό αντέχω, ως εκεί φτάνω...."

Από "ΤΑ ΝΕΑ"

"ΤΑ ΝΕΑ", 13/04/20

4η εντολή, με το Δημήτρη Ν. Μανιάτη
Παρακολουθώ αυτές τις ημέρες του αναγκαίου και οικειοθελούς εγκλεισμού μας τα βίντεο και τα κείμενα του αρχιμανδρίτη Ανδρέα Κονάνου στο Διαδίκτυο. Ξεχωριστή περίπτωση ιερέα, πολυγραφότατος και ευπώλητος συγγραφέας, έχει αναπτύξει μια θαυμαστή διάδραση με τον κόσμο, μιλάει απλά, μοντέρνα, συμβουλεύει διατροφικά, αλλά και οντολογικά - χωρίς κομπασμό, διδακτισμό. Με μεγάλη εκπαιδευτική πείρα, ο πατέρας Κονάνος (θεολόγος και σύμβουλος διατροφής), μέχρι τις μέρες της καραντίνας ταξίδευε σε όλη την Ελλάδα για τα βιβλία του και εκλαΐκευε τις δικές του γνώσεις σε ένα κοινό που σπεύδει να τον ακούσει και να μιλήσει μαζί του. Αυτές τις ημέρες ταξιδεύει νοερά μέσω των διαβασμάτων, της συγγραφής, αλλά και των ιστοριών που αφηγείται στο Ιντερνετ με σύντομα και δημοφιλή βίντεο. Μας χαρίζει λίγο απ' τον χρόνο του για να μιλήσουμε για τη συγκυρία, την Ορθοδοξία, την προσευχή, τα παιδιά, αλλά και τη διατροφή των ημερών!

Πώς σχολιάζετε τη νέα πραγματικότητα; Τη βλέπετε ως μια δοκιμασία που πιθανώς ακουμπάει και πιο υπαρξιακούς - οντολογικούς πυρήνες μας;
Αλλαξαν τα πάντα μέσα σε τόσο λίγες μέρες. Ηρθαν τα πάνω κάτω. Εμπειρίες πρωτόγνωρες για όλους μας, ακόμα και για όσους πρόλαβαν και έζησαν πολέμους και Κατοχή, όλοι μιλούν για εντελώς νέες προκλήσεις, παγκόσμιας εμβέλειας, που έρχονται να μας ταράξουν συθέμελα. Ολες οι βεβαιότητες και σιγουριές μας κλονίζονται, τα όνειρά μας γίνονται εφιαλτικά, τα πόδια μας τρέμουν και ανησυχούμε για τους αγαπημένους μας και για τον κόσμο ολόκληρο. Νομίζαμε ότι είμαστε δυνατοί, άτρωτοι και σίγουροι, και τώρα γέμισε η ψυχή μας ανασφάλεια και δειλία, φόβο για το άγνωστο, ανησυχία για το αύριο, άγχος για το μέλλον. Αναρωτιέται κανείς: Υπάρχει Κάποιος που να μ' αγαπά; Κι αν υπάρχει, τι κάνει; Πού είναι; Πώς συμμετέχει σε όλο αυτό που συμβαίνει; Ποια η βοήθειά Του σε όλη αυτή την τρέλα που βιώνουμε ως ανθρώπινο γένος; Ενα «γιατί;» ξεπροβάλλει σε πολλές ψυχές, δικαίως. Απάντηση δεν έχω. Δεν ξέρω τον Θεό. Ξέρω αρκετά γύρω απ' Αυτόν, μα ακόμα όχι Αυτόν τον Ιδιο. Ενώνω κι εγώ τη δική μου απορία και την κάνω προσευχή, και προσπαθώ να δω τι γίνεται μέσα μου.

Τι προτείνετε για τις ημέρες τούτες;

Είμαστε όλοι κλεισμένοι μέσα. Στην όμορφη και ηλιόλουστη Ελλάδα, και μάλιστα άνοιξη. Ολη η φύση, τα πουλιά, οι μυρωδιές των λουλουδιών και ο έρωτας μας καλούν να βγούμε, να τρέξουμε, να χαρούμε, να αγκαλιαστούμε, να αγγιχτούμε, να φιληθούμε. Μα όλα αυτά, για λίγο ακόμα, απαγορεύονται. Και είναι δύσκολο. Είμαστε λαός ατίθασος, δεν χωράμε εύκολα σε καλούπια, μάλιστα αδικαιολόγητα, χωρίς να έχουμε φταίξει σε κάτι. Μένοντας υποχρεωτικά μέσα, κάπου νιώθεις σαν να τιμωρείσαι για κάτι που δεν φταις. Στη σελίδα μου στο Facebook (P. Andreas Konanos), έχω κάνει αυτό τον καιρό κάποια μικρά βιντεάκια, προσπαθώντας να μοιραστώ τις σκέψεις μου με τους φίλους, και να προτείνω απλούς τρόπους να αντέξει κανείς τον εγκλεισμό, τη μόνωση, τον περιορισμό στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού, μαζί με πρόσωπα αγαπημένα, που όμως δεν είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε 24 ώρες διαρκώς! Διάβασμα, ηρεμία, χαλάρωση, προσευχή, μουσική, αυτογνωσία, ταινίες, γυμναστική, μια τάξη σε πράγματα, έγγραφα, αποθήκες, μαγείρεμα.

Η προσευχή είναι ατομική ή συλλογική υπόθεση; Ανοιξε μια συζήτηση το προηγούμενο διάστημα...
Η προσευχή ως θεία Λατρεία είναι έργο κοινό, συλλογικό, όλοι μαζί, κοντά κοντά, ο ένας δίπλα στον άλλον, να λατρέψουμε τον Θεό, να αγγίξουμε ιερά αντικείμενα, να φιλήσουμε τις εικόνες, να κοινωνήσουμε τα άγια Μυστήρια, να ενωθούμε με τον Θεό και μεταξύ μας. Η προσευχή όμως μπορεί και πρέπει, εννοείται, να γίνεται και με τρόπο προσωπικό, μυστικό, εσωτερικό, μέσα του ο καθένας να έρχεται σε επαφή με την Αγάπη του Θεού, να νιώθει την Αλήθεια Του και να σαρκώνει στην ύπαρξή του όσα λέει ότι πιστεύει: την ευσπλαγχνία, τη συγχώρεση, την ενότητα, την επιείκεια, τη συμπάθεια, την αγιότητα, το έλεος. Αυτή η προσευχή βιώνεται παντού και πάντα. Να προσεύχεστε αδιάλειπτα, λέει ο απόστολος Παύλος. Ο,τι κάνεις να το κάνεις σαν να προσεύχεσαι. Να ντύνεις τα πάντα με τη θεία Ενέργεια και Παρουσία. Την τροφή σου, τις σχέσεις σου, τα βήματά σου, το σπίτι σου, τα πράγματά σου, τα πάντα! Αρα, αυτές τις μέρες, δεν είναι εύκολο να κοινωνήσω και να μεταλάβω, μπορώ όμως να ζήσω την προσωπική - ατομική προσευχή, η οποία όμως αν γίνεται με ειλικρίνεια, γίνεται πάλι συμπαντική, ενωτική και παγκόσμια. Καθότι, όταν προσεύχομαι για όσους αγαπώ, ακόμα και στον καναπέ του σαλονιού μου, αυτομάτως γίνομαι πάλι ένα με όλους όσους δεν βλέπω μπροστά μου εκείνη την ώρα, μα τους νιώθω να χωρούν στην καρδιά μου, που γίνεται ευρύχωρη με την αγάπη που με διευρύνει και με απλώνει.

Εσείς πώς περνάτε τις ημέρες τούτες;
Τις μέρες αυτές, κάνω πολλά και... τίποτα. Κοιμάμαι όσο πιο ποιοτικά μπορώ αυτό τον καιρό, ξαπλώνω νωρίς, στις 11 το βράδυ. Και ξυπνάω νωρίς το πρωί. Αυτό το κάνω για να προστατεύσω όσο μπορώ το νευρικό μου σύστημα, παρότι γενικά μού αρέσει πολύ να ξενυχτάω και να χαίρομαι τη νύχτα. Είναι μαγικό να ακούς τα πουλιά το πρωί, όταν κι αυτά ξυπνάνε. Δεν έχουν καταλάβει τίποτε αυτά από κρίση, ιούς και αδιέξοδα, και τραγουδάνε με πολύ χαρά και τα δίνουν όλα! Διαβάζω, βλέπω ταινίες, ακούω μουσική, έχω ένα πρόγραμμα γυμναστικής που κάνω σπίτι μου τέσσερις φορές τη βδομάδα, ώστε να ιδρώσω αρκετά και να νιώσω την τόνωση και το ωντάνεμα όλων των μυϊκών ομάδων μου, να μη μουχλιάσω στην καρέκλα όλη τη μέρα. Και αφιερώνω και αρκετές ώρες στο... τίποτα! Προσπαθώ να αγκαλιάσω το τίποτα, τη σιωπή, να συμφιλιωθώ με το κενό, αυτό που υπήρχε πριν γίνει ο κόσμος όλος, να ακούσω τη σιωπή του Θεού, να ταξιδέψω με την αναπνοή μου στην καρδιά μου. Αν βάλεις τον νου σου στη μύτη σου, εκεί όπου μπαίνει μια δόση αέρα μέσα σου, και ακολουθήσεις την πορεία του, θα δεις ότι η ανάσα αυτή μπαίνει μέσα σου και φτάνει στην καρδιά σου. Και μετά, πάλι έξω. Αν αυτό το κάνεις αρκετά λεπτά τη μέρα, νιώθεις πολύ όμορφα πράγματα. Αυτά τα λέει στη «Φιλοκαλία», ένα βιβλίο πνευματικό και βαθύ. Είναι λίγο θεωρητικά όλα αυτά, ΟΚ. Γι' αυτό, τρώω κιόλας. Κάνω διάφορες σούπες, με διάφορες παραλλαγές. Μου έστειλαν πριν από μέρες μια χειροποίητη σάλτσα ντομάτας με βασιλικό. Τη βάζω σε διάφορα. Κάνω και αφεψήματα με βότανα, βάζω όμως και μέλι, δεν μπορώ εντελώς σκέτα, παρότι πολλοί γνωστοί μού λένε ότι έτσι είναι το σωστό. Είμαι του γλυκού. Προσπαθώ με ό,τι υλικό υπάρχει να μαγειρέψω τη... χαρά. Και πετυχαίνει.

Ποιοι έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα με τη νέα συνθήκη; Οι μοναχικοί ή αυτοί που βασανίζονται από τη μοναξιά;
Οσοι δεν έχουν συνηθίσει την παρέα με τον εαυτό τους. Αν δυσκολεύεσαι στην ησυχία, αν θες ο θόρυβος να καλύπτει τα πάντα, για να μην ακούς την καρδιά σου που κλαίει σιγανά, ε τώρα θα το ακούσεις αυτό το κλάμα και θα κληθείς να το διαχειριστείς, όπως μπορείς. Δυσκολεύονται και όσοι φίλοι μας έχουν ψυχολογικά θέματα, κρίσεις άγχους, πανικού, διπολική διαταραχή, ψυχαναγκασμούς. Οσοι ζουν μαζί με άλλους, καλούνται να αντέξουν αυτή ακριβώς τη συμβίωση, που φέρνει στην επιφάνεια πολλά. Οσοι είναι εντελώς μόνοι, ζουν τον προσωπικό τους Γολγοθά πιο έντονα, χωρίς κάπου να μιλούν.

Σκέφτομαι και τους απολυμένους, και τους εξαρτημένους από ουσίες, αλκοόλ, τζόγο, γυναίκες, σχέσεις εξωσυζυγικές. Ολοι υποφέρουν, διότι όλα αλλάζουν και η πρόσβαση στο αντικείμενο της «χαλάρωσής» τους δεν είναι πλέον εύκολη. Σέβομαι, κατανοώ και όσο μπορώ συμπάσχω με όλους αυτούς.

Διατροφικά τι προτείνετε;
Δεν είμαι διαιτολόγος για να μιλήσω ως ειδικός, είμαι απλά σύμβουλος διατροφής. Τα βασικά για την ανάγκη των φρούτων, των λαχανικών, των μικρών και συχνών γευμάτων, του ελαφρού βραδινού, της καλής μάσησης της τροφής, είναι γνώσεις που λίγο - πολύ όλοι μας έχουμε. Αυτό που έχει σημασία - πέρα από τι τρώμε - είναι να τρώμε με ηρεμία, χωρίς βιασύνη, άγχος, ένταση και καβγάδες. Η ανασφάλεια και το άγχος των ημερών οδηγούν πολλούς στις κλασικές εύκολες λύσεις συναισθηματικής εκτόνωσης. Θέλουμε να νιώσουμε αγάπη, ζεστασιά, ψυχική κάλυψη, στοργή, και καταφεύγουμε συχνά στο φαγητό, και μάλιστα φαγητό με πολλούς υδατάνθρακες, ζάχαρη και λίπη: γλυκά, πατατάκια, σοκολάτες, πολύ ψωμί, μακαρόνια, ρύζι κ.λπ. αμυλούχα. Αν μπορούμε, ας τρώμε την ώρα που πεινάμε, και όχι τις στιγμές που, στην πραγματικότητα, θέλουμε μια αγκαλιά και ένα χάδι. Μπορούμε να ρωτάμε τον εαυτό μας, και να γίνουμε λίγο πιο συνειδητοί: Τι θέλω τώρα στ' αλήθεια; Τη σοκολάτα; Ή ψάχνω μια άλλη «γλύκα» - ψυχικής ποιότητας - που δεν ξέρω πώς να ονομάσω και πού να προσεγγίσω; Η νηστεία που κάνουμε αυτές τις μέρες είναι ιδιότυπη και πρωτότυπη, διότι τελικά όλοι κατά κάποιον τρόπο... νηστεύουμε! Οχι οπωσδήποτε με τον εκκλησιαστικό τρόπο της νηστείας, μα όλοι θα αναγκαστούμε να περιορίσουμε κάπως τις συνηθισμένες επιλογές μας.

Eίστε εξοικειωμένος με την επικοινωνία μέσω Ιντερνετ και είστε δημοφιλής στα κοινωνικά δίκτυα. Βοηθούν όλα αυτά ή συμβάλλουν σε μια αποξένωση;

Κάθε μέρα λαμβάνω άπειρα μηνύματα από ανθρώπους που θέλουν να πουν ένα «ευχαριστώ», διότι μέσω του Διαδικτύου νιώθουν ότι συντονιζόμαστε, ότι είμαστε παρέα, μαζί, μια αγκαλιά όλοι, και με τον τρόπο αυτό καταργούν το αίσθημα της μοναξιάς και του κενού που τους απειλεί στο ψυχρό τους δωμάτιο. Φυσικά, όλα θέλουν μια ισορροπία και ένα μέτρο. Δεν θα είμαι στο Διαδίκτυο όλη τη μέρα. Θα έχω σίγουρα στιγμές που θα διαβάσω, θα ηρεμίσω, θα προσευχηθώ, θα μείνω με την παρέα του εαυτού μου, θα κάνω πράγματα με τους δικούς μου ή και μόνος μου στο σπίτι. Αλλά, το να ξέρεις ότι μπαίνοντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα βρεις μια μεγάλη παρέα από όλα τα μέρη της Ελλάδας και του κόσμου, σε κάνει να νιώθεις μια αίσθηση ενότητας, που δρα, νομίζω, θεραπευτικά, αγχολυτικά και παρηγορητικά. Δεν είμαι μόνος σε όλο αυτό το νέο καθεστώς. Είναι και οι φίλοι μου στην Αγγλία, στη Νέα Υόρκη, στο Μαϊάμι και στην Κύπρο και παντού. Και μίλησα μαζί τους το απόγευμα στο Facebook ή στο Instagram ή μέσω Skype, και νιώσαμε αυτό το «μαζί». Και αυτή η αίσθηση του παγκόσμιου πόνου σε συνδυασμό με την οικουμενική και πλανητική ενότητα είναι μεγάλη δύναμη και κίνητρο να σταθείς στα πόδια σου και να μη λυγίσεις.

Στο «Ζακέτα να πάρεις» (εκδ. Ψυχογιός) πραγματεύεστε τη σχέση γονέα - παιδιού. Πόσο δοκιμάζεται και αυτή τούτες τις ημέρες;

Θυμάμαι στο σχολείο όπου δίδαξα για είκοσι χρόνια, έμαθα πολλά απ' τα παιδιά. Βασικά την ειλικρίνεια και την αυθεντικότητα. Ενα παιδί τότε μου είχε πει ότι θαυμάζει τον πατέρα του στο σπίτι, διότι κάθε φορά που κάτι δεν πήγαινε καλά, όλα τα αδέρφια κοίταζαν τον πατέρα τους στα μάτια και πάντα αντλούσαν δύναμη και σιγουριά από το βλέμμα του! Αυτές οι μέρες που περνάμε είναι δύσκολες για όλους. Μα και για τα παιδιά ιδιαιτέρως. Ξεκινούν τη ζωή τους και θέλουν να νιώσουν ασφάλεια, σιγουριά, δύναμη, αγάπη, να χορτάσουν επιβεβαίωση και έγκριση. Αν οι γονείς δεν πατούν καλά καλά οι ίδιοι στα πόδια τους και είναι έτοιμοι να καταρρεύσουν σε διάφορα επίπεδα, τα παιδιά λαμβάνουν αντιφατικά μηνύματα με το «καλημέρα» της ζωής τους. Στην πιο ευαίσθητη ηλικία κλονίζονται και μπερδεύονται, ενώ γεμίζουν πολύ άγχος. Ψάχνουν ένα «γιατί» σε όλα αυτά, έναν λόγο να συνεχίσουν, έναν χώρο να πατήσουν, ένα κίνητρο να ονειρευτούν και να ανοίξουν τα φτερά τους. Εδώ, καλούνται οι γονείς να νιώσουν πόσο σημαντική είναι η συμβολή τους. Και μόνο η παρουσία ενός ήρεμου και ψύχραιμου γονιού μπορεί να αναστήσει την πεσμένη ψυχολογία του παιδιού του. Υστερα από χρόνια, θα θυμούνται τα παιδιά πώς στάθηκαν οι γονείς τους αυτές τις μέρες της κρίσης του ιού. Στο βιβλίο μου «Ζακέτα να πάρεις» αναλύονται όλα αυτά με τρόπο κατανοητό και προσιτό για όλους τους γονείς και τα παιδιά.

Γράφετε αυτή την περίοδο;
Διορθώνω κάποια κείμενα από διάφορες ομιλίες μου που θα γίνουν μελλοντικά βιβλία από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Ετοιμάζω κι ένα βιβλίο για την ψυχολογία της διατροφής και τις συναισθηματικές προϋποθέσεις για μια σωστή δίαιτα και για απώλεια βάρους. Και ένα άλλο βιβλίο, για το πώς η ψυχική ηρεμία και γαλήνη είναι αλληλένδετη με τη σωματική ευεξία και ζωντάνια.

Μια ευχή στους αναγνώστες μας;
Κράτα γερά! Νιώσε τη δύναμή σου, εστίασε στο Φως και στη Λύση που έρχεται, μη δίνεις την ενέργειά σου σε κανένα σκοτάδι. Ακόμα κι αν οικονομικά λυγίζεις, κι αν απολύεσαι και νομίζεις ότι όλα χάνονται, μην αφεθείς στην απόγνωση και απελπισία. Εύχομαι αυτές τις μέρες να βγει από μέσα σου όλο το φως και η δύναμη που κρύβεις, όλη η ομορφιά και η αγάπη που κρυφά κάπου κουβαλάς. Ολη η γλύκα και ο έρωτας. Η δύναμη και η αντοχή που σίγουρα έχεις στα μύχια της ψυχής σου. Και όλα αυτά τα ωραία να τα μοιραστείς με τους δικούς σου. Με τον άντρα και τη γυναίκα σου, με τα παιδιά και τους δικούς σου, με τον σκύλο και τη γάτα σου, με όσους μένετε μαζί. Σε κοιτάνε όλοι στα μάτια αυτές τις μέρες και κάτι περιμένουν από σένα. Λίγη ελπίδα, λίγη αλήθεια. Και μακάρι, κι ένα δάκρυ διστακτικό, έστω. Δάκρυ ανθρωπιάς, ευαισθησίας και συμπόνοιας, θλίψης ή κούρασης. Οταν θα λυγίσεις για λίγο κι εσύ, μη διστάσεις να δακρύσεις. Ασε αυτό που κρύβεις να φανεί. Είναι τόσο όμορφο το πρόσωπό σου, ακόμα κι όταν κλάψεις με αλήθεια και παραδεχτείς ότι λύγισες, ότι δεν πάει άλλο. Μην παίζεις θέατρο αυτές τις μέρες, μην κάνεις τον σπουδαίο και παντοδύναμο, τον φοβερό και τρομερό, αν δεν σου βγαίνει. Ας είσαι αληθινός. Το θέατρο του βίου και η υποκρισία στις σχέσεις μας κουράζουνε πολύ. Οι μέρες του εγκλεισμού ας γίνουν μέρες αλήθειας. Αυτός είμαι, τόσο μπορώ, αυτό αντέχω, ως εκεί φτάνω.