Μετ’ εμποδίων ο ψηφιακός μετασχηματισμός
Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ
Η εξουσιοδότηση που συντάσσεται μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της δημόσιας διοίκησης έχει την ίδια ισχύ, τόσο στην ηλεκτρονική όσο και στην έντυπη μορφή της…». Επίσης, σύμφωνα με τη χθεσινή Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ), που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, «η ηλεκτρονική υπεύθυνη δήλωση υποβάλλεται και γίνεται υποχρεωτικά αποδεκτή σύμφωνα με τα οριζόμενα στο εικοστό τέταρτο άρθρο».
Την πρώτη διάταξη η κυβέρνηση τη διατύπωσε προκειμένου να μην υπάρχει καμία αμφισβήτηση της νομικής ισχύος της ηλεκτρονικής εξουσιοδότησης. Το ίδιο έκανε και με άλλες διατάξεις για την παροχή της ηλεκτρονικής υπεύθυνης δήλωσης, της άυλης συνταγής κ.ο.κ. Με τη δεύτερη διάταξη. η κυβέρνηση την επαναδιατύπωσε, προκειμένου να συμπεριληφθεί μόνον η λέξη «υποχρεωτικά». Στην αρχική διάταξη η αποδοχή των συγκεκριμένων δηλώσεων δεν ήταν εκ του νόμου «υποχρεωτική» και ως συνέπεια, αρκετοί από τους δημοσίους υπαλλήλους αρνούνταν να τις δεχθούν, είτε επιχειρηματολογώντας για την πράξη τους είτε όχι.
Οι παραπάνω επανατοποθετήσεις 20 ημέρες μετά την αρχική ΠΝΠ, σύμφωνα με παράγοντες του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης γίνονται με στόχο να αρθούν οι οποιεσδήποτε αιτιάσεις σχετικά με την ισχύ των ηλεκτρονικών δηλώσεων. Οπως σημειώνουν ακόμη και τις ημέρες της πανδημίας, η δημόσια διοίκηση εμφανίζει εσωτερικές αντιστάσεις απέναντι στον επιχειρούμενο ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους. Ετσι, χθες με τη νέα ΠΝΠ παρέχονται περαιτέρω διευκρινίσεις και τονίζεται εμφατικά η ισοτιμία του έγχαρτου με το ηλεκτρονικό έγγραφο.
Η αντίδραση στις νέες ηλεκτρονικές υπεύθυνες δηλώσεις και εξουσιοδοτήσεις δεν είναι μοναδικό παράδειγμα. Η δήλωση γέννησης παιδιού στα μαιευτήρια πέρασε «διά πυρός και σιδήρου» από μαιευτήρια και ληξιαρχεία της χώρας. Παρά το γεγονός ότι το υπουργείο Υγείας εξέδωσε εγκύκλιο σχετικά με το θέμα, ο γ.γ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών, Λ. Χριστόπουλος, χρειάστηκε να επικοινωνήσει ο ίδιος και οι άνθρωποί του με τις περισσότερες από 100 μαιευτικές κλινικές της χώρας προκειμένου να περάσει η σχετική διαδικασία.
Καθώς μάλιστα η εφαρμογή της ξεκίνησε προ πανδημίας, η αντίσταση όπως αναφέρουν στελέχη του υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης ήταν τόσο μεγάλη, που ακόμη και τα μεγάλα μαιευτήρια που βρίσκονται στα αστικά κέντρα της χώρας δεν ήθελαν να «ξεβολευτούν» από την προγενέστερη διαδικασία.
Ακόμη μεγαλύτερη πίεση ασκήθηκε στους ληξίαρχους της χώρας να αποδεχθούν την ηλεκτρονική δήλωση γέννησης. Σε μεγάλο δήμο της χώρας αναγκάστηκε να τηλεφωνήσει αρκετές φορές ο υπουργός Κυρ. Πιερρακάκης στον δήμαρχο, προκειμένου να επιβάλει στον ληξίαρχο του δήμου την αποδοχή της ψηφιακής δήλωσης γέννησης ενός παιδιού. Σημειώνεται ότι κάθε μία τέτοια δήλωση μειώνει κατά 4 έως 5 επισκέψεις/συναλλαγές του πολίτη σε διάφορα γκισέ του δημοσίου τομέα.
Στελέχη του υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης παραδέχονται ότι χωρίς τον κορωνοϊό θα ήταν πολύ δύσκολο να περάσουν και μάλιστα τόσο μαζικά οι σχετικές ψηφιακές υπηρεσίες. Ο φόβος της διαπροσωπικής επικοινωνίας, σημειώνουν, άμβλυνε περισσότερο απ’ ό,τι οι εγκύκλιοι Πιερρακάκη και Κικίλια, την εμμονή αρκετών δημοσίων υπαλλήλων να λαμβάνουν σε έγχαρτη μορφή τις διάφορες αιτήσεις/δηλώσεις. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα στη διαδικασία διάθεσης των κλειδαρίθμων από την ΑΑΔΕ από απόσταση.
Μόνιμη επωδός όσων υποστήριζαν την αυτοπρόσωπη παρουσία του ενδιαφερομένου στο γκισέ της ΔΟΥ για την παράδοση του μοναδικού κλειδαρίθμου, ήταν η ασφάλεια της διαδικασίας. Η πανδημία, ωστόσο, και η ζωή έδειξαν ότι μπορούν να υπάρξουν και άλλοι τρόποι ασφαλούς διάθεσης από απόσταση, αρκεί να υπάρχει διάθεση ή ανάγκη. Ετσι, υπό τον φόβο της πανδημίας, άλλη μια διαδικασία που απαιτεί αυξημένη ασφάλεια, υλοποιείται από απόσταση. Εξάλλου, πολλοί στο παρελθόν αυτοπροσώπως, με πλαστές ταυτότητες, είχαν λάβει κλειδάριθμους από την ΑΑΔΕ.
Οι αντιστάσεις στην «ηλεκτρονικοποίηση» των συναλλαγών, ωστόσο, πολιτών δεν οφείλονται μόνον στις εμμονές. Η άυλη συνταγογράφηση, για παράδειγμα, ήταν έτοιμη από τον περασμένο Δεκέμβριο. Ενα «αόρατο χέρι», όμως, την κρατούσε καθηλωμένη, καθώς η επίσκεψη στον γιατρό για την καταχώριση της συνταγής συνοδευόταν με αμοιβή στον γιατρό. Τώρα, αυτή η αμοιβή καθίσταται σχεδόν περιττή ή θα πρέπει να δρομολογηθεί με άλλο τρόπο.
Επιπλέον, η μορφή αυτή της συνταγογράφησης περιορίζει ένα σημαντικό έργο για το οποίο ξοδεύονται πολλά χρήματα κάθε χρόνο. Σχεδόν 1,5 εκατ. ευρώ πληρώνουν ετησίως το υπ. Υγείας και οι φορολογούμενοι σε κάποιες εταιρείες για να «σαρώνουν» τις έγχαρτες συνταγές που φέρουν τα αυτοκόλλητα κουπόνια από τις συσκευασίες των φαρμάκων. Το πιο σημαντικό είναι ότι με την άυλη συνταγογράφηση υπάρχει άμεση (online, real time) ενημέρωση για τις εκτελέσεις συνταγών, καθώς το χάσμα μεταξύ ηλεκτρονικής συνταγογράφησης (καταχώρισης) και εκτέλεσης των συνταγών παραμένει ακόμη μεγάλο. Παράγοντες της αγοράς κάνουν λόγο ότι οι εκτελεσμένες συνταγές μπορεί να πάρει ακόμη και 12 μήνες για να ταυτιστούν με τις καταχωρισμένες ηλεκτρονικά συνταγές.
Ο καταλυτικός ρόλος του κορωνοϊού
και τα βήματα προόδου
H έλευση του κορωνοϊού ήταν ο καταλύτης για τα άλματα που πραγματοποιούνται στη χώρα μας στον τομέα της ψηφιακής διακυβέρνησης. Παράγοντες του υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης παραδέχονται ότι χωρίς την πανδημία τα βήματα αυτά θα γίνονταν, αλλά με πιο αργούς ρυθμούς και με περισσότερα εμπόδια. Το γεγονός όμως ότι πολλές εφαρμογές και υπηρεσίες υλοποιήθηκαν χωρίς σημαντικά λάθη ή αστοχίες, έχει γεμίσει αισιοδοξία προκειμένου να έλθουν όσο το δυνατόν περισσότερες εφαρμογές που αλλάζουν τη σχέση του κράτους με τον πολίτη.
H έλευση του κορωνοϊού ήταν ο καταλύτης για τα άλματα που πραγματοποιούνται στη χώρα μας στον τομέα της ψηφιακής διακυβέρνησης. Παράγοντες του υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης παραδέχονται ότι χωρίς την πανδημία τα βήματα αυτά θα γίνονταν, αλλά με πιο αργούς ρυθμούς και με περισσότερα εμπόδια. Το γεγονός όμως ότι πολλές εφαρμογές και υπηρεσίες υλοποιήθηκαν χωρίς σημαντικά λάθη ή αστοχίες, έχει γεμίσει αισιοδοξία προκειμένου να έλθουν όσο το δυνατόν περισσότερες εφαρμογές που αλλάζουν τη σχέση του κράτους με τον πολίτη.
Μέσα στην πανδημία υλοποιήθηκαν οι παρακάτω εφαρμογές/υπηρεσίες:
Πύλη gov.gr: Σύμφωνα με τους ανθρώπους του υπουργείου, λόγω της πανδημίας, επισπεύσθηκε κατά δύο μήνες η δοκιμαστική λειτουργία του «gov.gr». Η πύλη λειτούργησε το Σάββατο 21/3/2020 συγκεντρώνοντας 503 υπηρεσίες που παρέχονται ψηφιακά από το Δημόσιο. Σε αυτές προστέθηκε η άυλη συνταγογράφηση, η ηλεκτρονική εξουσιοδότηση, η ηλεκτρονική υπεύθυνη δήλωση και το forma.gov.gr με περισσότερες από 4 εκατ. αιτήσεις/εγκρίσεις μετακινήσεων ανά ημέρα. forma.gov.gr: Πρόκειται για εφαρμογή που αξιοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το «13033», πέρα από χρόνο ζωής που εξοικονόμησε στους εκτυπωτές, τα μελάνια τους κ.λπ., εκτιμάται ότι καθημερινά εξοικονομεί στη χώρα 8.000 πακέτα χαρτιού (εκτυπωτή) βάρους 20 τόνων. Στις 23 ημέρες ισχύος του μέτρου εκτιμάται ότι εξοικονομήθηκαν πάνω από 120.000 πακέτα χαρτιού βάρους 300 τόνων. epresence.gov.gr: Tις ημέρες της πανδημίας η κυβέρνηση έμαθε να συσκέπτεται και να λαμβάνει αποφάσεις από απόσταση. Μόνον χθες, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 260 τηλεδιασκέψεις στον κρατικό μηχανισμό όπου συμμετείχαν περίπου 1.600 άτομα. Συνολικά από 16/3 που τέθηκε σε λειτουργία το σύστημα, διενεργήθηκαν πάνω από 5.600 τηλεδιασκέψεις στις οποίες συμμετείχαν περισσότερα από 7.600 άτομα. Μεταξύ αυτών και μια συνεδρίαση Υπουργικού Συμβουλίου.
Ηλεκτρονική υπογραφή: Από τις 24/3, τα μέλη της κυβέρνησης πλέον υπογράφουν σχέδια νόμου, ΠΝΠ και πράξεις υπουργικού συμβουλίου (ΠΥΣ) από απόσταση και μέσω κινητού. Σύντομα δε, το μέτρο θα επεκταθεί στις ΚΥΑ και στα Π.Δ., κλείνοντας έτσι τον κύκλο λήψης κυβερνητικών αποφάσεων. Η διαδικασία αυτή εκτιμάται ότι εξοικονομεί τουλάχιστον μια ημέρα μετακινήσεων πριν από την υπογραφή ενός σχεδίου νόμου ή ΠΝΠ από κλητήρες ή αστυνομικά όργανα.
Ηλεκτρονική υπεύθυνη δήλωση/εξουσιοδότηση: Πάνω από 150.000 υπεύθυνες δηλώσεις και εξουσιοδοτήσεις δόθηκαν μέσω της πύλης gov. gr από τις αρχές του μήνα που τέθηκε σε λειτουργία.
Aϋλη συνταγογράφηση: Κάθε μέρα εγγράφονται πάνω 10.000 πολίτες στην υπηρεσία. Από τις 28 Μαρτίου που τέθηκε σε πιλοτική εφαρμογή έχουν εγγραφεί 243.000 πολίτες και έχουν εκτελεστεί 400.000 συνταγές.
Eξίσου σημαντική συνεισφορά έχει η πρωτοβουλία των υπ. Πολιτισμού και Ψηφιακής Διακυβέρνησης να διαθέσουν δωρεάν παραστάσεις της Λυρικής Σκηνής και του Εθνικού Θεάτρου, για όλο το διάστημα που ισχύουν τα μέτρα. Σύντομα θα δημιουργηθεί η ψηφιακή θυρίδα εγγράφων του πολίτη, ενώ παράλληλα οι λιγότερο εξοικειωμένοι με την ψηφιακή τεχνολογία θα «παραγγέλλουν» τηλεφωνικά τα έγγραφά τους στο ΚΕΠ. Τέλος, με τη συνεργασία του υπ. Υγείας, θα δημιουργηθεί ένα κανάλι τηλεσυμβουλευτικής ιατρικής.
Ολα τα παραπάνω, με τη μαζική αποδοχή των προαναφερόμενων υπηρεσιών από τους πολίτες, αποδεικνύουν ότι η υστέρηση της χώρας μας στη χρήση και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών δεν οφείλεται στην ελλιπή κατάρτιση ή στα περιορισμένα μέσα των πολιτών. Οφείλεται κυρίως στην απουσία ευκαιριών για αξιοποίηση των εργαλείων ψηφιακής/ηλεκτρονικής διαμεσολάβησης. Οι πολίτες, όπως αναφέρουν στελέχη του υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης, θα αποδέχονταν με τον ίδιο τρόπο τις υπηρεσίες αυτές και εκτός πανδημικής κρίσης, αρκεί να αφαιρούσε από πάνω τους τη βαρετή και αντιπαραγωγική υποχρέωση της αυτοπρόσωπης παρουσίας τους στα γκισέ του Δημοσίου.
Κράτα τη γιαγιά μακριά από το ΚΕΠ
ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Πριν από σχεδόν πέντε χρόνια έγινα e-resident της Εσθονίας, «ψηφιακός πολίτης» δηλαδή. Ελαβα την καρτούλα με το τσιπάκι, τους κωδικούς μου και το δικαίωμα να κάνω λίγες από τις ηλεκτρονικές συναλλαγές που κάνουν και οι πολίτες της Εσθονίας. Η εμπειρία τού να βάζεις την ταυτότητα στην πλαστική υποδοχή που συνδέεται στο λάπτοπ και αυτομάτως ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός μιας χώρας να εμφανίζεται στην οθόνη, και να σε αναγνωρίζει κιόλας, ήταν μια αποκάλυψη. Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα της εμπειρίας, όμως, ήταν το πόσο δύσκολη, δύσχρηστη και κακοσχεδιασμένη ήταν.
Πώς μπορούσε ο Εσθονός συνταξιούχος, που είχε πάει σχολείο επί Σοβιετικής Ενωσης, να το χρησιμοποιήσει αυτό το πράγμα; Η Εσθονία είναι διάσημη για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους της, αλλά το επίτευγμα στην περίπτωσή της δεν είναι τόσο το ότι κατάφεραν να βάλουν τις υπηρεσίες στο Ιντερνετ, αλλά το ότι εκπαίδευσαν τον λαό για να μπορεί να τις χρησιμοποιεί. Οπως αποδεικνύεται και τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα, το να κάνεις ψηφιακό ένα κράτος δεν είναι ένα αδιανόητο, δαπανηρό, ουτοπικό επίτευγμα, αλλά ένας ρεαλιστικός στόχος που ουσιαστικά χρειάζεται κάμποση πολιτική βούληση και αποτελεσματικό project management. Το δύσκολο φαίνεται ότι είναι το να εκπαιδεύσεις τους ανθρώπους για να το χρησιμοποιούν.
Σήμερα ζούμε μια περίοδο έντονων ηλικιακών διακρίσεων. Ο κορωνοϊός σκοτώνει κυρίως ηλικιωμένους και οι ηλικιωμένοι είναι που θα βγουν από την καραντίνα τελευταίοι. Παράλληλα, καθώς το ελληνικό κράτος ψηφιοποιείται με πρωτοφανείς, φρενήρεις ρυθμούς, υπάρχει διάχυτη μια εχθροπάθεια απέναντι στις ομάδες του πληθυσμού που είναι πιο ανέτοιμες να την εκμεταλλευθούν και ακόμη πάνε και στήνονται σε ουρές. Πώς θα μάθουμε τις γιαγιάδες και τους παππούδες να βγάζουν υπεύθυνη δήλωση από το κινητό για να μην κουβαλιούνται στο ΚΕΠ και κολλήσουν κορωνοϊό από το στυλό; Οι Εσθονοί τα κατάφεραν επειδή έστησαν ολόκληρο το εκπαιδευτικό τους σύστημα, από τη δεκαετία του ’90 κιόλας, με κεντρικό άξονα τις ψηφιακές δεξιότητες. Εμείς από αυτή την άποψη υστερούμε πολύ. Ωστόσο, έχουμε ένα άλλο μεγάλο πλεονέκτημα. Πριν από λίγους μήνες, στο Ταλίν, είχα την ευκαιρία να πλοηγηθώ στο σημερινό εσθονικό ψηφιακό σύστημα και διαπίστωσα ότι είναι ραγδαία αναβαθμισμένο και πολύ ευκολότερο στη χρήση. Μπορεί ο δικός μας πληθυσμός να είναι πολύ λιγότερο ψηφιακά καταρτισμένος, αλλά, σε αντίθεση με αυτούς, εμείς δεν ξεκινάμε από το μηδέν – δεν ξεκινάμε καν από το 2015. «Αντιγράφουμε» –με την καλή έννοια– τις πολύ πιο εξελιγμένες, εύχρηστες και προσβάσιμες δομές και τα πρότυπα του σήμερα. Μπορεί να αργήσαμε να ξεκινήσουμε, αλλά έχουμε την ευκαιρία να κόψουμε πολύ δρόμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου