"....Θα πρέπει και εμείς να ανοίξουμε τους δικούς μας δρόμους. Δεν μπορείς να μιλάς για ενίσχυση της ζήτησης -που βραχυπρόθεσμα θα λειτουργήσει αναπτυξιακά ή έστω αντιυφεσιακά- και να μειώνεις τις συντάξεις και το αφορολόγητο. Στο κάτω κάτω ο σχετικός βαθμός ελευθερίας που θα αποκτηθεί τον Αύγουστο πρέπει να επιδειχθεί σ’ αυτούς που κατά κόρον υπέστησαν τη βάσανο των μνημονίων...."

Aπό την "Εφ.Συν"

"Εφ.Συν", 27/04/18

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΤΣΟΥΠΑΡΟΠΟΥΛΟΥ

Με έναν εντελώς αποδιαρθρωμένο, στενότατο, μικρό και ανεπαρκή έως ανίκανο να συμβάλει καθοριστικά στην αναπτυξιακή διαδικασία δημόσιο τομέα κατατίθεται σήμερα στις κοινοτικές αρχές (εκτός απροόπτου) το αποκαλούμενο «αναπτυξιακό πρόγραμμα» της κυβέρνησης.

Πρόγραμμα που φιλοδοξεί να κλείσει (έστω σε κάποιο βαθμό) κατά τη μεταμνημονιακή περίοδο τις πληγές που άνοιξαν στην ελληνική κοινωνία και οικονομία τα οκταετούς διάρκειας μνημόνια.

Το πρόγραμμα αυτό καταρτίστηκε -όπως υπονοείται από κυβερνητικές πηγές- σε συνεννόηση με τους δανειστές και δεν είναι ακόμη γνωστό αν υπήρξε συμφωνία ή έστω αν συνάντησε την ανοχή τους.

Ανεξάρτητα, όμως, αν αποτελεί ιδιοκτησία «μας», μερική ή ολική, το πρόγραμμα φέρει μεθ’ εαυτού -χωρίς αυτό να είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού- ένα σημαντικό αρνητικό στοιχείο.

Δεν διαθέτει τα αναπτυξιακά εργαλεία που διέθετε η χώρα στο παρελθόν, εργαλεία που απωλέσθησαν σταδιακά την τελευταία 25ετία ως αποτέλεσμα της εφαρμογής νεοφιλελεύθερων πολιτικών, είτε αυτές υιοθετήθηκαν από τα κυβερνητικά κόμματα της Μεταπολίτευσης (ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ.) είτε γιατί αυτές επιβλήθηκαν από τους δανειστές στο πλαίσιο των σταθεροποιητικών προγραμμάτων της τελευταίας οκταετίας (μνημόνια).

Ποια είναι αυτά τα αναπτυξιακά εργαλεία που απέμειναν στην αναπτυξιακή φαρέτρα μετά την απώλεια των νομισματικών (υποτίμηση, διολίσθηση κ.λπ.);

Είναι οι μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις της χώρας, ο λεγόμενος «ευρύτερος δημόσιος τομέας». Με τον παρεμβατικό του ρόλο προωθεί επενδύσεις σε τομείς όπου η ιδιωτική πρωτοβουλία απεργεί ή αδυνατεί, συμβάλλει στην ανάπτυξη, την καινοτομία και την ενσωμάτωση τεχνογνωσίας, ενισχύει την απασχόληση, παράγει πλούτο και δημόσια έσοδα.

Και πολλές φορές οι μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις ήσαν αυτές που σε συμφωνία με τις εκάστοτε κυβερνήσεις έβγαιναν στις διεθνείς αγορές για να δανειστούν δήθεν για τις επενδυτικές τους ανάγκες, στην ουσία όμως για να βοηθήσουν το κράτος να δανειστεί όταν το αξιόχρεό του είχε μειωθεί αισθητά.

Το εύρος του καταλόγου των μεγάλων δημοσίων επιχειρήσεων που αποκρατικοποιήθηκαν ή βρίσκονται σε διαδικασία ιδιωτικοποίησης, όχι μόνο εκπλήσσει, αλλά και τρομάζει.

Λιμάνια, αεροδρόμια, τρένα, οδικοί άξονες, επιχειρήσεις στον τομέα της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών, μεταλλουργίες και ναυπηγεία, που τα τελευταία έπεσαν θύματα της βιομηχανικής παρακμής, παραδίδονται στους ιδιώτες.

Οχι στους αδύναμους Ελληνες επιχειρηματίες (που και αυτοί «ξεπουλάνε» και αφήνουν, όπως αποδεικνύουν τα Panama papers, το τίμημα στο εξωτερικό) αλλά σε μεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις και ισχυρά φαντς.

Αλλά το σπουδαιότερο στον μακρύ κατάλογο των αποκρατικοποιήσεων-ιδιωτικοποιήσεων είναι ότι το Δημόσιο χάνει τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος, που είναι το κατ’ εξοχήν αναπτυξιακό παρεμβατικό εργαλείο κάθε χώρας, όπως και της Ελλάδας.

Μάλιστα ο έλεγχος αυτός χάνεται στην πιο κρίσιμη περίοδο, αυτή των μνημονίων, όπου περισσότερο από κάθε άλλη φορά το κράτος πρέπει να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, να φροντίσει τους ανθρώπους που άνεργοι ή με λειψούς μισθούς και συντάξεις οδηγήθηκαν σιδηροδέσμιοι στα «κόκκινα» δάνεια, να δώσει πνοή στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έπεσαν θύματα των πολιτικών εσωτερικής υποτίμησης και της σκόπιμης μείωσης της εγχώριας ζήτησης.

Τα δείγματα της απώλειας του κρατικού ελέγχου στο πιστωτικό σύστημα και ως εκ τούτου της προφανούς αδυναμίας της τωρινής κυβέρνησης να έχει αρωγούς τις τράπεζες στην εφαρμογή των οικονομικών, αναπτυξιακών και κοινωνικών πολιτικών της είναι πολλά.

Πριν από μερικές μέρες π.χ. η «Εφ.Συν.» αποκάλυψε ότι μόνον 23 υποθέσεις εξωδικαστικού συμβιβασμού διευθετήθηκαν από τις τράπεζες, οι οποίες στην απρόθυμη στάση τους φαίνεται να έχουν ως «συμμάχους» ή έστω να πριμοδοτούνται από τις νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις των δανειστών για ξεκαθάρισμα του εδάφους από όσους δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους.

Κορυφαίο και πολύ εμφανές παράδειγμα της κυριαρχίας των δανειστών και των διαφόρων εξωχώριων «λόμπι» στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι η εκπαραθύρωση απ’ αυτό δύο επίσης κορυφαίων στελεχών του: του κ. Μιχ. Σάλλα από την προεδρία της Τράπεζας Πειραιώς, μιας τραπεζούλας θυγατρικής της Εμπορικής, με 15 καταστήματα σ’ ολόκληρο τον ελληνικό χώρο που την ανέβασε στην πρώτη θέση του τραπεζικού συστήματος.

Και της κ. Λούκας Κατσέλη, γνωστής και μη εξαιρετέας στον γενικότερο διεθνή και εγχώριο οικονομικό και ακαδημαϊκό χώρο, που εκπαραθυρώθηκε από την προεδρία της Εθνικής Τράπεζας με τη γελοία μεταξύ άλλων δικαιολογία ότι χρημάτισε υπουργός (της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου).

Οταν αυτοί οι ίδιοι οι δανειστές και τα «λόμπι» που κρύβονται κάτω από τον μανδύα τους ποιούνται την νήσσαν για τους διάφορους κυρίους Μπαρόζο, Μπλερ, Σρέντερ κ.ά. που διετέλεσαν πρωθυπουργοί στην Πορτογαλία, την Αγγλία, τη Γερμανία αντίστοιχα, αλλά μετά έγιναν πρόεδροι της Goldman Sachs, στελέχη της Gazprom (ρωσικό αέριο), σύμβουλοι προώθησης σαουδαραβικών συμφερόντων στην Κίνα και αλλαχού αντίστοιχα κ.ο.κ.

Κορυφαίο, τέλος, παράδειγμα της δύναμης επιβολής των δανειστών στο τραπεζικό σύστημα της χώρας είναι η δημόσια (υπογραμμισμένη) αντιπαράθεση του επόπτη των τραπεζών κ. Γ. Στουρνάρα με την κυβέρνηση για την ύπαρξη πιστοληπτικής ή μη γραμμής μετά την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια, έστω και αν ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος έχει αναγνωρίσει ότι η άποψή του αποτελεί πρόταση, ενώ την απόφαση θα λάβει η κυβέρνηση.

Το γεγονός ότι οι σημερινοί διοικούντες την Εθνική και την Τράπεζα Πειραιώς είναι τραπεζικά στελέχη με εμπειρία και γνώση, που δεν έχουν εκδηλώσει... κομματικές προτιμήσεις, δεν αλλάζει το σημερινό καθεστώς στον τραπεζικό χώρο. Ούτε αλλάζει τα πράγματα το ότι οι επικεφαλής της Eurobank, Ν. Καραμούζης, και της Alpha Bank, Δ. Μαντζούνης, είναι εγνωσμένης αξίας στον τραπεζικό χώρο, είναι στελέχη που βρίσκονται σε διαρκή συνεννόηση με την κυβέρνηση και θέλουν την προώθηση των εθνικών συμφερόντων στον χώρο της οικονομίας.

Μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης των ξένων βασικών μετόχων των δύο τραπεζών είναι ικανή να προκαλέσει ανατροπές (αν και είναι κοινή πεποίθηση ότι το κράτος διαθέτει πάντα ευχέρεια επικοινωνίας και προβολής των επιθυμιών του).

Η σημερινή κατάσταση είναι ασφαλώς αποτέλεσμα του μεγάλου χτυπήματος που κατάφεραν οι δανειστές, όταν με αφορμή τις τελευταίες ανακεφαλαιοποιήσεις (που έγιναν με τα μνημονιακά δάνεια) επέβαλαν στην κυβέρνηση να μη μετάσχει το Δημόσιο στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών.

Ετσι κυριολεκτικά εκμηδενίστηκε η δυνατότητα κρατικής παρέμβασης στον ορισμό των διοικήσεων των τραπεζών, μέσω των οποίων θα μπορούσαν να ασκηθούν κυβερνητικές πολιτικές (μικρομεσαίοι, «κόκκινα» δάνεια, λαϊκή στέγη, χρηματοδότηση υποδομών, ρύθμιση χρεών, ενίσχυση ιδιωτικών επενδύσεων κ.ο.κ.) που προωθούν την ανάπτυξη.

Με τη συμμετοχή του στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου το Δημόσιο θα μπορούσε να ελέγχει με συντριπτικά πλειοψηφικά πακέτα όλες τις συστημικές λεγόμενες τράπεζες.

Είναι προφανές, όπως εύστοχα παρατηρεί κυβερνητικό στέλεχος, ότι «ο Ευκλείδης πάει ξυπόλυτος στ’ αγκάθια» στο ραντεβού με τους δανειστές για την έγκριση του αναπτυξιακού προγράμματος.

Με τον δραστικό περιορισμό του δημόσιου τομέα έχει επέλθει ένας γιγαντιαίος μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας, σαφώς όχι σοσιαλιστικός (το αντίθετο συμβαίνει) και πιθανότατα αντιαναπτυξιακός.

Διότι αν πράγματι επιβεβαιωνόταν το νεοφιλελεύθερο μοντέλο που θέλει τις ιδιωτικοποιήσεις να λειτουργούν αναπτυξιακά (οι ιδιώτες μετά την απόκτηση προχωρούν σε επενδύσεις εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης, λένε οι συνταγές του ΔΝΤ) θα έπρεπε οι ιδιωτικές επενδύσεις για πολλά τρίμηνα να έχουν θετικό πρόσημο. Ομως πάνω από 30 τρίμηνα, ίσως και πάνω από 40, έχουν αρνητικό πρόσημο.

Και φυσικά η ύφεση δεν παραχώρησε τη θέση της σε μια ισχυρή ανάπτυξη, παρά μόνο στη δειλή, άτολμη και αναιμική της τάξη μόλις του 1,4% του ΑΕΠ του 2017.

Διαψεύστηκε έτσι στην περίπτωση της Ελλάδας η «θεωρία του ελατηρίου» (εκπορευόμενη και αυτή από τη Σχολή του Σικάγου), που θέλει την ανάπτυξη να εκτοξεύεται ψηλά σαν ελατήριο μετά από μια σειρά σταθεροποιητικών υφεσιακών προγραμμάτων.

Ούτε ο ελληνικός ιδιωτικός τομέας φαίνεται ικανός στο σύνολό του να τροχοδρομήσει στις ράγες της ανάπτυξης, πολύ περισσότερο να πάρει πάνω του την υπόθεση της ανάκαμψης.

Τα μνημόνια έπαιξαν και αυτά τον ρόλο τους. Περιόρισαν μέχρι εκμηδενισμού την ανάληψη επιχειρηματικού ρίσκου, ενώ έπαιξε τον ρόλο του στην επενδυτική άπνοια και ο αποθησαυρισμός στους φορολογικούς παραδείσους, για να εξηγηθεί όσο πιο κομψά γίνεται η στάση των Ελλήνων επιχειρηματιών.

Ο άλλος πόλος (πέραν των επενδύσεων) της υγιούς ανάπτυξης, οι εξαγωγές, δεν μπορούν να φέρουν την άνοιξη. Ετσι όπως είναι διαρθρωμένη η ελληνική οικονομία και η παραγωγική βάση της χώρας, πόσοι τόνοι μήλα Πηλίου θα χρειαστεί να εξαχθούν ώστε να εξασφαλίσουμε συντηρήσεις αεροσκαφών και εκσυγχρονισμό φρεγατών στο εξωτερικό;

Μακάρι ο κ. Τσακαλώτος να έχει εφεύρει τη λυδία λίθο με το αναπτυξιακό πρόγραμμα της κυβέρνησης και να ενισχύσει τις επενδύσεις στα χρόνια που έρχονται. Αλλά μέχρι να γίνουν οι ελπίδες πραγματικότητα κάποιοι μοχλοί πρέπει να κινηθούν. Ενας απ’ αυτούς, ίσως ο μοναδικός, μπορεί να είναι η λελογισμένη ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης.

Η ενίσχυση δηλαδή μισθών, ημερομισθίων και συντάξεων. Για τους μισθούς η κυβέρνηση, με δηλώσεις πληθώρας στελεχών της (Δραγασάκης, Αχτσιόγλου, Τζανακόπουλος κ.ά.) στέλνει ήδη δημόσια μηνύματα στους δανειστές ότι, ανεξάρτητα από τη θέλησή τους, θα προχωρήσει σε σταδιακή αύξηση του κατώτατου μισθού κινούμενη στον δρόμο που άνοιξε η Πορτογαλία.

Θα πρέπει και εμείς να ανοίξουμε τους δικούς μας δρόμους. Δεν μπορείς να μιλάς για ενίσχυση της ζήτησης -που βραχυπρόθεσμα θα λειτουργήσει αναπτυξιακά ή έστω αντιυφεσιακά- και να μειώνεις τις συντάξεις και το αφορολόγητο.

Στο κάτω κάτω ο σχετικός βαθμός ελευθερίας που θα αποκτηθεί τον Αύγουστο πρέπει να επιδειχθεί σ’ αυτούς που κατά κόρον υπέστησαν τη βάσανο των μνημονίων.