Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"
ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ Β. ΖΗΣΙΜΟΠΟΥΛΟΥ*
Ο κ. Θάνος Βερέμης στον πρόλογό του, στην έκδοση που κυκλοφόρησε η «Κ» με τα απομνημονεύματα του Π.Π. Γερμανού, αναφέρεται και πάλι στο «μύθο των Καλαβρύτων», εννοώντας προφανώς τον «μύθο της Αγίας Λαύρας». Δεν μπορώ να φανταστώ ότι τα διαδραματισθέντα στην επαρχία Καλαβρύτων την προεπαναστατική περίοδο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1821, μπορούν να αναχθούν σε μυθολογία. Πολλά είναι καταγεγραμμένα, εκτός των άλλων και στα απομνημονεύματα του Γερμανού, που ο ίδιος προλογίζει! Ομως οφείλω να παραθέσω επιγραμματικά ορισμένα ιστορικά στοιχεία:
Στην Αγία Λαύρα δεν συνέβη απολύτως τίποτα την 25η Μαρτίου 1821. Εκεί, όλα άρχισαν στις 13 προς 14 Μαρτίου και τελείωσαν στις 21 Μαρτίου. Ο Γερμανός έφτασε στα Καλάβρυτα από την Πάτρα στις 5 Μαρτίου, καθ’ οδόν, υποτίθεται, προς την Τρίπολη. Προσποιήθηκε ασθένεια και δεν μετέβη. Συσκέφθηκε με τους προκρίτους Ζαΐμη, Λόντο, Φωτήλα, Χαραλάμπη και Θεοχαρόπουλο – όλοι τους ήταν «συνένοχοι» της σύσκεψης της Βοστίτσας, για να βρουν σοβαρό πρόσχημα να μη μεταβούν στην τουρκική Διοίκηση, όπου είχαν ήδη φυλακιστεί 16 πρόκριτοι, 6 αρχιερείς και οι 18 συνοδοί τους, από τη Νότια Πελοπόννησο. Ολοι, πλην ελαχίστων, βρήκαν τραγικό θάνατο.
Τελικά, οι Καλαβρυτινοί πρόκριτοι, έπειτα από το γνωστό τέχνασμα της πλαστής επιστολής, αναχώρησαν για την Τρίπολη, αλλά από τη μέση της διαδρομής επέστρεψαν και στις 13 προς 14 Μαρτίου βρήκαν ασφαλές καταφύγιο στην Αγία Λαύρα, όπου τους περίμενε, σύμφωνα με το σχέδιό τους, ο Π.Π. Γερμανός.
Ενώ οι πρόκριτοι συσκέπτονταν, εκδηλώθηκαν ένοπλες συγκρούσεις των ασυντόνιστων, ευτυχώς, Καλαβρυτινών οπλαρχηγών με Τούρκους, σε διάφορα σημεία της Επαρχίας Καλαβρύτων, που τους έφεραν προ τετελεσμένων γεγονότων.
Στην Αγία Λαύρα λαμβάνεται η απόφαση για την κατάληψη των Καλαβρύτων στις 17 Μαρτίου, όπου ήταν ο μόνος θύλακος Τούρκων στρατιωτών στην περιοχή μέχρι την Τρίπολη, πράξη που ουσιαστικά αποτελεί και την έναρξη του Αγώνα. Τα Καλάβρυτα παραδίδονται αναίμακτα και απελευθερώνονται στις 21 Μαρτίου, ύστερα από συμφωνία με τον Αρναούτογλου, που καταγόταν από μεγάλη οθωμανική οικογένεια. Είναι η πρώτη πράξη παράδοσης περιοχής της οθωμανικής επικράτειας στον ελλαδικό χώρο.
Στις 21 Μαρτίου οι πρόκριτοι και ο Γερμανός, αφού πανηγύρισαν το επιτυχές γεγονός της απελευθέρωσης των Καλαβρύτων, έφυγαν από το μοναστήρι για συγκεκριμένες αποστολές, όπως είχαν αποφασίσει. Ο Γερμανός και ο Ζαΐμης πήγαν προς την κατεύθυνση της Πάτρας, στα Νεζερά, και στις 24 ή 25 Μαρτίου μπήκαν στην πόλη. Οι εξελίξεις αυτές στα Καλάβρυτα δρομολόγησαν άμεσα πολλά άλλα ένοπλα γεγονότα και στη Νότια Πελοπόννησο.
Για την κατάληψη των Καλαβρύτων ήταν ανάγκη να χρησιμοποιηθεί κάποιο φλάμπουρο, εκτός αυτών των διαφιλονικουσών οικογενειών των προκρίτων, για ευνόητους λόγους. Εκείνη τη στιγμή βρέθηκε πρόσφορο ένα πολύτιμο κειμήλιο της μονής, φιλοτεχνημένο στη Σμύρνη τον 16ο αιώνα – βρίσκεται στη μονή από το 1737, που ήταν παράλληλα, όπως συνηθιζόταν να γίνεται, και θρησκευτικό σύμβολο με την Κοίμηση της Θεοτόκου. Κανείς, τότε, δεν φαντάστηκε ότι το κειμήλιο αυτό θα έπαιρνε τις διαστάσεις του ιστορικού λαβάρου - εθνικού συμβόλου και ότι αυτό θα γινόταν αργότερα το μήλον της Εριδος μεταξύ των ιστορικών, για να κάνει ειδική μνεία στα γραπτά του. Το γεγονός καταγράφεται, όμως, στον εξίσου έγκυρο κώδικα της μονής που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το λάβαρο επιστράφηκε στην Αγία Λαύρα μετά την απελευθέρωση των Καλαβρύτων, όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα.
Τέλος, σχετικά με την ορκωμοσία, ο Π.Π. Γερμανός, γνωρίζοντας προσωπικά τις αγεφύρωτες οικογενειακές διενέξεις μεταξύ των προκρίτων – υπήρξαν και δολοφονίες μεταξύ τους, έπρεπε να σιγουρευτεί ότι θα παραμερίσουν τις προσωπικές τους διαφορές και θα συστρατευθούν στον αποφασισμένο στόχο. Με την ορκωμοσία απέβλεπε ακριβώς στην, ενώπιον του Θεού, δέσμευσή τους στον Αγώνα.
Επίσης, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο Γερμανός είχε διαρκώς στον νου του μία επιπλέον έγνοια, τα ενδεχόμενα αντίποινα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στον Ελληνισμό της Πόλης. Η Πύλη γνώριζε τη συγγενική του σχέση με τον Γρηγόριο Ε΄, ήταν θείος του, και παρακολουθούσε στενά την επικοινωνία τους και τις κινήσεις τους. Δυστυχώς, δεν διαψεύστηκε με τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν μόλις 21 ημέρες μετά την έναρξη του Αγώνα, στις 10 Απριλίου 1821.
Συνοψίζοντας, τα ιστορικά γεγονότα στην Αγία Λαύρα επαναλαμβάνω ότι ξεκίνησαν στις 13-14 Μαρτίου και τελείωσαν στις 21 Μαρτίου, με την απελευθέρωση των Καλαβρύτων. Την 25η Μαρτίου δεν συνέβη καμία σημαντική ένοπλη σύγκρουση στην ευρύτερη περιοχή της επαρχίας, αλλά ούτε και στην Πελοπόννησο. Το ότι το μοναστήρι και ο συμβολισμός του συνδέονται με τον εορτασμό της εθνικής επετείου, την 25η Μαρτίου, είναι επιλήψιμο; Πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, εκτός, βεβαίως, της ανακρίβειας περί της ενάρξεως του Αγώνα στις 25 Μαρτίου στην Αγία Λαύρα;
Να σημειωθεί ότι την 25η Μαρτίου, ως ημερομηνία έναρξης της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, την είχε ορίσει ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και υπολόγιζε, διεκπεραιώνοντας την εξέγερση στη Μολδοβλαχία, να βρίσκεται ο ίδιος εδώ. Τα σχέδια του Υψηλάντη είχαν διαρρεύσει από νωρίς στην Υψηλή Πύλη, η οποία παρακολουθούσε πλέον όλες του τις κινήσεις.
* Δημοσιογράφος - ερευνητής.
ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ Β. ΖΗΣΙΜΟΠΟΥΛΟΥ*
Ο κ. Θάνος Βερέμης στον πρόλογό του, στην έκδοση που κυκλοφόρησε η «Κ» με τα απομνημονεύματα του Π.Π. Γερμανού, αναφέρεται και πάλι στο «μύθο των Καλαβρύτων», εννοώντας προφανώς τον «μύθο της Αγίας Λαύρας». Δεν μπορώ να φανταστώ ότι τα διαδραματισθέντα στην επαρχία Καλαβρύτων την προεπαναστατική περίοδο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1821, μπορούν να αναχθούν σε μυθολογία. Πολλά είναι καταγεγραμμένα, εκτός των άλλων και στα απομνημονεύματα του Γερμανού, που ο ίδιος προλογίζει! Ομως οφείλω να παραθέσω επιγραμματικά ορισμένα ιστορικά στοιχεία:
Στην Αγία Λαύρα δεν συνέβη απολύτως τίποτα την 25η Μαρτίου 1821. Εκεί, όλα άρχισαν στις 13 προς 14 Μαρτίου και τελείωσαν στις 21 Μαρτίου. Ο Γερμανός έφτασε στα Καλάβρυτα από την Πάτρα στις 5 Μαρτίου, καθ’ οδόν, υποτίθεται, προς την Τρίπολη. Προσποιήθηκε ασθένεια και δεν μετέβη. Συσκέφθηκε με τους προκρίτους Ζαΐμη, Λόντο, Φωτήλα, Χαραλάμπη και Θεοχαρόπουλο – όλοι τους ήταν «συνένοχοι» της σύσκεψης της Βοστίτσας, για να βρουν σοβαρό πρόσχημα να μη μεταβούν στην τουρκική Διοίκηση, όπου είχαν ήδη φυλακιστεί 16 πρόκριτοι, 6 αρχιερείς και οι 18 συνοδοί τους, από τη Νότια Πελοπόννησο. Ολοι, πλην ελαχίστων, βρήκαν τραγικό θάνατο.
Τελικά, οι Καλαβρυτινοί πρόκριτοι, έπειτα από το γνωστό τέχνασμα της πλαστής επιστολής, αναχώρησαν για την Τρίπολη, αλλά από τη μέση της διαδρομής επέστρεψαν και στις 13 προς 14 Μαρτίου βρήκαν ασφαλές καταφύγιο στην Αγία Λαύρα, όπου τους περίμενε, σύμφωνα με το σχέδιό τους, ο Π.Π. Γερμανός.
Ενώ οι πρόκριτοι συσκέπτονταν, εκδηλώθηκαν ένοπλες συγκρούσεις των ασυντόνιστων, ευτυχώς, Καλαβρυτινών οπλαρχηγών με Τούρκους, σε διάφορα σημεία της Επαρχίας Καλαβρύτων, που τους έφεραν προ τετελεσμένων γεγονότων.
Στην Αγία Λαύρα λαμβάνεται η απόφαση για την κατάληψη των Καλαβρύτων στις 17 Μαρτίου, όπου ήταν ο μόνος θύλακος Τούρκων στρατιωτών στην περιοχή μέχρι την Τρίπολη, πράξη που ουσιαστικά αποτελεί και την έναρξη του Αγώνα. Τα Καλάβρυτα παραδίδονται αναίμακτα και απελευθερώνονται στις 21 Μαρτίου, ύστερα από συμφωνία με τον Αρναούτογλου, που καταγόταν από μεγάλη οθωμανική οικογένεια. Είναι η πρώτη πράξη παράδοσης περιοχής της οθωμανικής επικράτειας στον ελλαδικό χώρο.
Στις 21 Μαρτίου οι πρόκριτοι και ο Γερμανός, αφού πανηγύρισαν το επιτυχές γεγονός της απελευθέρωσης των Καλαβρύτων, έφυγαν από το μοναστήρι για συγκεκριμένες αποστολές, όπως είχαν αποφασίσει. Ο Γερμανός και ο Ζαΐμης πήγαν προς την κατεύθυνση της Πάτρας, στα Νεζερά, και στις 24 ή 25 Μαρτίου μπήκαν στην πόλη. Οι εξελίξεις αυτές στα Καλάβρυτα δρομολόγησαν άμεσα πολλά άλλα ένοπλα γεγονότα και στη Νότια Πελοπόννησο.
Για την κατάληψη των Καλαβρύτων ήταν ανάγκη να χρησιμοποιηθεί κάποιο φλάμπουρο, εκτός αυτών των διαφιλονικουσών οικογενειών των προκρίτων, για ευνόητους λόγους. Εκείνη τη στιγμή βρέθηκε πρόσφορο ένα πολύτιμο κειμήλιο της μονής, φιλοτεχνημένο στη Σμύρνη τον 16ο αιώνα – βρίσκεται στη μονή από το 1737, που ήταν παράλληλα, όπως συνηθιζόταν να γίνεται, και θρησκευτικό σύμβολο με την Κοίμηση της Θεοτόκου. Κανείς, τότε, δεν φαντάστηκε ότι το κειμήλιο αυτό θα έπαιρνε τις διαστάσεις του ιστορικού λαβάρου - εθνικού συμβόλου και ότι αυτό θα γινόταν αργότερα το μήλον της Εριδος μεταξύ των ιστορικών, για να κάνει ειδική μνεία στα γραπτά του. Το γεγονός καταγράφεται, όμως, στον εξίσου έγκυρο κώδικα της μονής που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το λάβαρο επιστράφηκε στην Αγία Λαύρα μετά την απελευθέρωση των Καλαβρύτων, όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα.
Τέλος, σχετικά με την ορκωμοσία, ο Π.Π. Γερμανός, γνωρίζοντας προσωπικά τις αγεφύρωτες οικογενειακές διενέξεις μεταξύ των προκρίτων – υπήρξαν και δολοφονίες μεταξύ τους, έπρεπε να σιγουρευτεί ότι θα παραμερίσουν τις προσωπικές τους διαφορές και θα συστρατευθούν στον αποφασισμένο στόχο. Με την ορκωμοσία απέβλεπε ακριβώς στην, ενώπιον του Θεού, δέσμευσή τους στον Αγώνα.
Επίσης, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο Γερμανός είχε διαρκώς στον νου του μία επιπλέον έγνοια, τα ενδεχόμενα αντίποινα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στον Ελληνισμό της Πόλης. Η Πύλη γνώριζε τη συγγενική του σχέση με τον Γρηγόριο Ε΄, ήταν θείος του, και παρακολουθούσε στενά την επικοινωνία τους και τις κινήσεις τους. Δυστυχώς, δεν διαψεύστηκε με τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν μόλις 21 ημέρες μετά την έναρξη του Αγώνα, στις 10 Απριλίου 1821.
Συνοψίζοντας, τα ιστορικά γεγονότα στην Αγία Λαύρα επαναλαμβάνω ότι ξεκίνησαν στις 13-14 Μαρτίου και τελείωσαν στις 21 Μαρτίου, με την απελευθέρωση των Καλαβρύτων. Την 25η Μαρτίου δεν συνέβη καμία σημαντική ένοπλη σύγκρουση στην ευρύτερη περιοχή της επαρχίας, αλλά ούτε και στην Πελοπόννησο. Το ότι το μοναστήρι και ο συμβολισμός του συνδέονται με τον εορτασμό της εθνικής επετείου, την 25η Μαρτίου, είναι επιλήψιμο; Πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, εκτός, βεβαίως, της ανακρίβειας περί της ενάρξεως του Αγώνα στις 25 Μαρτίου στην Αγία Λαύρα;
Να σημειωθεί ότι την 25η Μαρτίου, ως ημερομηνία έναρξης της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, την είχε ορίσει ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και υπολόγιζε, διεκπεραιώνοντας την εξέγερση στη Μολδοβλαχία, να βρίσκεται ο ίδιος εδώ. Τα σχέδια του Υψηλάντη είχαν διαρρεύσει από νωρίς στην Υψηλή Πύλη, η οποία παρακολουθούσε πλέον όλες του τις κινήσεις.
* Δημοσιογράφος - ερευνητής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου