"....Στο προ ημερών, όπως και σε προηγούμενα άρθρα σας, τονίσατε την τεράστια σημασία ίσως του πιο δυνατού ιστορικά στοιχείου του ελληνισμού. Δυστυχώς, την τεράστια αυτή δύναμη σκόρπια σε όλο τον κόσμο δεν καταφέραμε ως χώρα να τη χρησιμοποιήσουμε αποτελεσματικά, με τον κύριο λόγο να είναι η έλλειψη ενότητας χωρίς ένα κοινό σημείο ως πόλο έλξης. Το κράτος απέτυχε να μας φέρει κοντά στην πατρίδα μας κι εγώ πιστεύω ότι μένει τώρα στα σοβαρά μέσα ενημέρωσης να παίξουν αυτόν τον τόσο σημαντικό ρόλο. Τα σημερινά μέσα επικοινωνίας είναι τέτοια που δίνουν αυτή τη δυνατότητα. Η «Κ» όπως και ο ΣΚΑΪ μπορούν να αφιερώσουν ένα μικρό μέρος της επικοινωνίας αποκλειστικά με νέα και θέματα της διασποράς, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο τον πόλο έλξης, στον οποίο μπορούμε να απευθυνόμεθα. Ισως το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι να περάσουμε στην επόμενη γενιά μαζί με τη γλώσσα, τις παραδόσεις, την ιστορία μας και, γενικά, τη σημασία ότι είμαστε Ελληνες. Πιστεύω ακράδαντα πως η επιθυμία των Ελλήνων της διασποράς να προσφέρουν στον τόπο σε σοβαρή κλίμακα έχει υποτιμηθεί. Η απουσία του «how to go about it» είναι ένας ακόμη λόγος που τα ΜΜΕ, όπως η «Κ», μπορούν να συμβάλουν στο να έρθει μια αλλαγή. Ο σημερινός κίνδυνος από την Τουρκία μάς προκαλεί σοβαρές ανησυχίες και καθιστά αυτό ακόμη πιο σημαντικό, αλλά συγχρόνως μας ενώνει στην επιθυμία μας να συμβάλουμε. Αλλά πώς; Το κράτος ξεχάστε το. Με χίλια βάσανα και συμβιβασμούς μάς έδωσε την ψήφο, και αυτή λειψή. (Ο υποφαινόμενος υπηρέτησε την πατρίδα του, εργάστηκε επτά χρόνια στην Ελλάδα, αλλά δεν έχει το δικαίωμα που του έδωσε το Σύνταγμα.)..."

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

«Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις...». Το απολυτίκιο των Θεοφανείων πιστοποιεί την ιστορική, χρονική συμπόρευση σε ώρα ύψιστου μυστηρίου, της Ομοουσίου και Αδιαιρέτου. Φωνή Θεού, Αγιο Πνεύμα με μορφή περιστεράς, ο Υιός. Η  κορυφαία ιερή αποστολή ανετέθη στον ασκητή, κήρυκα της μετανοίας Ιωάννη Πρόδρομο. Χαράς Ευαγγέλια, τιμή πνευματική  και για τον βουτηχτή που αμιλλώμενος με άλλους πιστούς ανασύρει υψώνοντας, αφού τον ασπαστεί με θέρμη καρδιάς, τον Σταυρό από τα παγωμένα, αγιασμένα ύδατα. «...Χριστέ ο Θεός και τον κόσμον φωτίσας δόξα Σοι».

1. Τα Παγανά με τα λόγια του Στρ. Μυριβήλη και η... επαναφορά της τάξης με τον αγιασμό των υδάτων

Κύριε διευθυντά,

Εν μέσω του Δωδεκαημέρου και μετά τα «Καρκατζέλια», το θαυμάσιο κείμενο του κ. Μ. Μιχαλακόπουλου, στην «Κ» της 28/12, έκρινα σκόπιμο να παραμείνουμε λίγο στο πνεύμα των ημερών. Με τη βοήθεια ενός αποσπάσματος από «Τα παγανά» του Στράτη Μυριβήλη.

Το παραθέτω:

«Εμπαινε το Δωδεκάμερο κι ως που να φωτιστούν τα νερά, όλοι τους μικροί και μεγάλοι να περιμένουν κάθε βράδι τα Παγανά. Γιατί οι καλικάντζαροι ανεβαίνουν τη νύχτα των Χριστουγέννων στον απάνω-κόσμο. Παίρνουν την άδεια από το Χριστό και βγαίνουν για να δουν τη χαρά της γης και να σκάσουν από το κακό τους. (…) Ετσι που ήταν ασυνήθιστοι στο φως, όλη μέρα παραμόνευαν κρυμμένοι στα φαράγγια, στις λυκοφωλιές και στους νερόμυλους. Ομως μόλις βράδιαζε ξεχύνονταν στους δρόμους και στα σπίτια. (…) Ηταν παίδεμα για τις νοικοκυρές. Κατουρούσαν κι έσβηναν τις φωτιές, τσάκιζαν τα κανάτια, σκόρπαγαν τη στάχτη και μαγάριζαν τα φαγώσιμα, κατουρούσαν τ’ αλεύρια και τα παστρικά ρούχα.

Μα ήταν κι άλλος λόγος που τους ξαμολούσε η Θεία Χάρη. Εκεί στα τάρταρα που βρυάζουν μαντρακωμένοι είναι ριζωμένο το Δέντρο της Γης. (…) Ανεβαίνει όρθιος ο κορμός του που κρατά ψηλά στα κλωνιά καρπό μοναδικό, τούτη τη Γης που κατοικούμε.

Οι καλικάντζαροι το ξέρουν, ξύνουνται πάνω στη φλούδα του ολοχρονίς και άλλο δεν κάνουν παρά να το ροκανίζουν με τα σκυλόδοντά τους. (…) Και κει που το δέντρο κοντολογά πια να φαγωθεί –λίγο θέλει και θα ραΐσει η κολόνα του– ακούγεται ο μεγάλος αχός από τις Χριστουγεννιάτικες καμπάνες. (…) Είναι η άγια νύχτα που όλα τα Παγανά χαίρονται το λεύτερο ν’ ανεβούνε στο φως, να δουν τα εγκόσμια.

Ξετρελαμένα από το μεγάλο μαντάτο αφήνουν στη μέση το δέντρο και χιμούν κατά τον Απάνω-Κόσμο. (…) Δώδεκα μέρες έχουν το λεύτερο να χαρούν τον Απάνω-Κόσμο και μόλις φωτιστούν τα νερά τρυπώνουν και χάνονται πίσω στης Γης τ’ άνταφα.

Εκεί ρίχνουνται πάλι με μανία στο Δέντρο της Γης, όμως σ’ αυτό το αναμεταξύ έθρεψε και θέριεψε πάλι ο κορμός του από τη Χάρη του Θεού που όλα τα ζυγιάζει, τα συνταιριάζει και τα ισορροπεί!».

Γιώργος Ι. Κωστούλας, Βούλα

2. Ελληνες χρυσοθήρες και περιζήτητοι γαμπροί

Κύριε διευθυντά,

Η εκτεταμένη αναφορά της «Κ» της 25.12.2019 στον Ελληνισμό της Αυστραλίας μού δίνει την αφορμή να μεταφέρω στις στήλες της τις πρώτες σχεδόν «ειδήσεις» που καταγράφει η αθηναϊκή εφημερίδα του 19ου αιώνα «ΑΛΗΘΕΙΑ» και η ελληνόφωνη εφημερίδα της Νέας Υόρκης «ΑΤΛΑΝΤΙΣ», την οποίαν εξέδιδε ο Σόλων Βλαστός ήδη από το 1894, για τις δραστηριότητες των πρωτοπόρων Ελλήνων στην Αυστραλία, οι οποίοι φροντίζουν και μεριμνούν για να διατηρηθούν οι διαχρονικές αξίες του Ελληνισμού, όπως είναι οι έννοιες της πατρίδος, της Ορθοδοξίας και της γλωσσικής συνέχειας.

ΑΛΗΘΕΙΑ, 8.5.1869 – H εφημερίς της εν Αυστραλία Σίδνεϋ αναφέρει ότι πολλοί Ελληνες προ καιρού εισίν εγκατεστημένοι εκείσε ως και εις τα περίχωρα και ότι οι πλείστοι τούτων εισί νυμφευμένοι μετ’ Αγγλίδων, αίτινες εδέχθησαν το ορθόδοξο δόγμα. Υπολογίζεται δε ότι ο αριθμός των εν Αυστραλία ελληνικής αποικίας ανεβαίνει εις 1.000 περίπου. (...) Οι πλείστοι τούτων ευπορούσιν εμπορευόμενοι, αφού πρότερον απέκτησαν περιουσίαν επιδοθέντες εις την χρυσοθηρίαν. Προ τινων ετών ιερομόναχος τις του ορθοδόξου ανατολικού δόγματος, μεταβάς εκείσε έπεισε τους αποίκους Ελληνας όπως ανεγείρωσιν διά κοινού εράνου ναόν και εβάπτισεν εν τη κολυμβήθρα τα εξ Αγγλίδων τέκνα.

ΑΤΛΑΝΤΙΣ, 16 Μαρτίου 1900 – O εν Σίδνεϋ της Αυστραλίας ημέτερος πρόξενος ανήγγειλεν εις το υπουργείον των Εξωτερικών ότι ετέθησαν τα θεμέλια του εκεί ελληνικού ναού. Η γενομένη τελετή υπήρξεν εκτάκτως μεγαλοπρεπής. Ο ναός ούτος είναι ο πρώτος όστις ανεγείρεται υπό Ελλήνων εν Αυστραλία.

Αντωνης Ν. Βενετης, Μοναστηράκι Δωρίδος

3. Το έγγραφο Μελά και η Φρειδερίκη

Κύριε διευθυντά,

Επ’ ευκαιρία της δημοσίευσης στο φύλλο της «Καθημερινής» της 28ης Δεκεμβρίου αποσπάσματος ημερολογίου της βασιλίσσης Φρειδερίκης, σχετικού με την υπόθεση Αμπατιέλου, θα ήθελα να προσθέσω τα εξής: Πρέσβης στο Λονδίνο ήταν τότε ο πατέρας μου, Μιχαήλ Κ. Μελάς. Είχε πληροφορηθεί ότι η κυρία Αμπατιέλου και οι συν αυτή επρόκειτο να δημιουργήσουν επεισόδιο κατά την επίσκεψη της Φρειδερίκης στο Λονδίνο επ’ ευκαιρία του γάμου της Αλεξάνδρας του Κεντ. Ως εκ τούτου, είχε στείλει έγγραφο και στα ανάκτορα και στο υπουργείο Εξωτερικών, προειδοποιώντας τους ότι θα έπρεπε πάντα να φρουρείται η βασίλισσα όταν εξέρχεται του ξενοδοχείου. Εκ των υστέρων, έμαθε ότι η Φρειδερίκη δεν είχε ιδέα γι’ αυτήν την πληροφορία. Τα μεν ανάκτορα ανέφεραν ότι δεν της είπαν τίποτα για να μην τη στενοχωρήσουν (!), το δε υπουργείο είχε βάλει το γράμμα στο αρχείο χωρίς να το κοινοποιήσει πουθενά. Σημειωτέον ότι από τη στενοχώριά του ο πατέρας μου έπαθε ελαφρά καρδιακή προσβολή.

Μαρία Χωραφά, Αθήνα

4. Ο αρχαίος λαϊκισμός και οι κληρονόμοι του

Κύριε διευθυντά,

Τα 2.435 χρόνια που πέρασαν από τη νύχτα του βανδαλισμού των Ερμών στην Αθήνα (Μάιος 415 π.Χ.) δεν τροποποίησαν πολύ τη συμπεριφορά και τα πολιτικά ήθη των Ελλήνων, αν τούτο κριθεί με παραλληλισμούς των γεγονότων και ιστορικές αναλογίες.

Οι «περικόψαντες τους Ερμάς Αθήνησι, επί Αριμνήστου άρχοντος, του Πελοποννησιακού συνεστώτος πολέμου» (κατά τον Ησύχιο) ήσαν (ή θεωρήθηκε από τον λαό της Αθήνας ότι ήσαν) αρνητές και αντίμαχοι της καθεστηκυίας τάξεως, του συστήματος και της δημοκρατίας. Ως τέτοιους τους φοβήθηκαν οι Αθηναίοι και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο βανδαλισμός έγινε την παραμονή του απόπλου του αθηναϊκού στόλου για τη Σικελική Εκστρατεία, οι αντιδράσεις τους ήταν ακραίες. Μέχρι σημείου να ανακαλέσουν τον Αλκιβιάδη από τη Σικελία, αυτός να δραπετεύσει, να γίνει πολεμικός σύμβουλος της Σπάρτης και να καταλήξει η επιχείρηση σε μια καταστροφή, η οποία πιθανώς άλλαξε την πορεία της αρχαίας ιστορίας.

Ο αρχαίος λαϊκισμός, παλίμβουλος μπροστά στους ριζοσπαστικούς ακτιβισμούς του Αλκιβιάδη, πίστεψε πως στο σπίτι του τελούσε και παρωδούσε ιδιωτικώς τα «Μυστήρια» (τα Ελευσίνια) κι αυτό το πήρε ως μείζονα απόδειξη της ασεβείας του και της «ενοχής» του.

Ο Θουκυδίδης, που διδάσκεται στις στρατιωτικές ακαδημίες των σοβαρών κρατών και που τον μνημονεύουν κάθε τόσο οι εγκυρότεροι στρατηγικοί αναλυτές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μας παραδίδει σε πυκνές νοήματος γραμμές τις περιστάσεις ενθουσιασμού, ακρισίας, μέθης και μεγαλομανίας υπό το κράτος των οποίων ανελήφθη η Σικελική Εκστρατεία, ως το μεγαλόπνοο άνοιγμα προς την κεντρική Μεσόγειο και τις ακτές της Λιβύης, που τόσο επίκαιρες είναι σήμερα. Οι οιονεί αρθρογράφοι του αντίστοιχου «Δεξιότερα Κουροπάτκιν» της εποχής σχεδίαζαν στο έδαφος χάρτες της Σικελίας και της Μεσογείου και ονειρεύονταν θαλασσοκρατορίες – ασφαλώς όμως εδώ τα πράγματα ταιριάζουν περισσότερο στα εγχειρήματα Ερντογάν παρά στη θουκιδίδεια αυτοσυγκράτηση των ημετέρων.

Ομως οι ιστορικές αναλογίες επιμένουν: τι άλλο παρά ριζική και άρδην αμφισβήτηση του συστήματος αποτελούν οι πράξεις των νεαρών «αντιεξουσιαστών», που έχουν ήδη ένα  ιστορικό παρελθόν του οποίου το διάνυσμα, από την αρχή μέχρι τώρα, καλύπτει τη διαδρομή μιας γεροντικής ηλικίας; Και ποιος δεν βλέπει τις ομοιότητες των ιδιωτικών Ελευσίνιων με τα σκουλαρίκια και τα βαμμένα χείλη του Ιησού στον «ιδιωτικό χώρο» διασκέδασης σε κάποιο μπαρ του Ναυπλίου;

Ο επίλογος στην ιστορία με τους Ερμοκοπίδες ήταν τα λατομεία της Σικελίας και οι χιλιάδες νεκρών Αθηναίων (σώθηκαν μόνον όσοι ήξεραν να απαγγέλλουν τραγωδίες του Ευριπίδη, γιατί οι Συρακούσιοι ήσαν πιο Ελληνες από τους Ελληνες και θαύμαζαν τον ποιητή). Να δούμε ποια θα είναι η κατάληξη με την προσπάθεια κατεδάφισης των σύγχρονων «Ερμών» και με τα συνταγματικώς λαλούντα «χείλη των ασεβών» της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Γεράσιμος Μιχαηλ- Δωσσας, Θεσσαλονίκη

5. Ελληνες της διασποράς, η ισχύς εν τη ενώσει

Κύριε διευθυντά,

Από χρόνια διαβάζω καθημερινά την «Κ» στην ηλεκτρονική της έκδοση. Αυτή μου η επαφή με φέρνει, όπως και πολλούς σαν εμένα Ελληνες της διασποράς, κοντά στην πατρίδα μας και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική. Το άρθρο/σχόλιό σας κάθε Κυριακή είναι πάντα για μένα ένα must.

Για κυρίως επαγγελματικούς λόγους έφυγα, σε ηλικία 36 ετών, ναυπηγός, από την Ελλάδα το 1973 και έκτοτε με μικρές διακοπές ζω στη Βρετανία. Τα προβλήματα του τόπου μας με απασχόλησαν πάντα όπως και όλους τους Ελληνες της διασποράς, οι οποίοι θέλουμε η πατρίδα μας να προκόψει και να πάει μπροστά ελπίζοντας, όπως ο προπάππους μου που πήγε στην Αυστροουγγαρία το 1835 σαν Καστοριανός γουναράς, κάποια μέρα να επιστρέψουμε, κάτι που οι παλιότερες γενιές το έκαναν.

Στο προ ημερών, όπως και σε προηγούμενα άρθρα σας, τονίσατε την τεράστια σημασία ίσως του πιο δυνατού ιστορικά στοιχείου του ελληνισμού.

Δυστυχώς, την τεράστια αυτή δύναμη σκόρπια σε όλο τον κόσμο δεν καταφέραμε ως χώρα να τη χρησιμοποιήσουμε αποτελεσματικά, με τον κύριο λόγο να είναι η έλλειψη ενότητας χωρίς ένα κοινό σημείο ως πόλο έλξης. Το κράτος απέτυχε να μας φέρει κοντά στην πατρίδα μας κι εγώ πιστεύω ότι μένει τώρα στα σοβαρά μέσα ενημέρωσης να παίξουν αυτόν τον τόσο σημαντικό ρόλο.

Τα σημερινά μέσα επικοινωνίας είναι τέτοια που δίνουν αυτή τη δυνατότητα. Η «Κ» όπως και ο ΣΚΑΪ μπορούν να αφιερώσουν ένα μικρό μέρος της επικοινωνίας αποκλειστικά με νέα και θέματα της διασποράς, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο τον πόλο έλξης, στον οποίο μπορούμε να απευθυνόμεθα. Ισως το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι να περάσουμε στην επόμενη γενιά μαζί με τη γλώσσα, τις παραδόσεις, την ιστορία μας και, γενικά, τη σημασία ότι είμαστε Ελληνες.

Πιστεύω ακράδαντα πως η επιθυμία των Ελλήνων της διασποράς να προσφέρουν στον τόπο σε σοβαρή κλίμακα έχει υποτιμηθεί. Η απουσία του «how to go about it» είναι ένας ακόμη λόγος που τα ΜΜΕ, όπως η «Κ», μπορούν να συμβάλουν στο να έρθει μια αλλαγή.

Ο σημερινός κίνδυνος από την Τουρκία μάς προκαλεί σοβαρές ανησυχίες και καθιστά αυτό ακόμη πιο σημαντικό, αλλά συγχρόνως μας ενώνει στην επιθυμία μας να συμβάλουμε. Αλλά πώς; Το κράτος ξεχάστε το.

Με χίλια βάσανα και συμβιβασμούς μάς έδωσε την ψήφο, και αυτή λειψή. (Ο υποφαινόμενος υπηρέτησε την πατρίδα του, εργάστηκε επτά χρόνια στην Ελλάδα, αλλά δεν έχει το δικαίωμα που του έδωσε το Σύνταγμα.)

Με αυτές τις λίγες σκέψεις, σας εύχομαι το 2020 να είναι εξίσου παραγωγικό ύστερα από τις δοκιμασίες που πέρασε ο τόπος τα τελευταία χρόνια.

Μίλτος Σκουτάρης

6. Ποιος μπορεί να κάνει παζάρια με τον χρόνο;

Κύριε διευθυντά,

Το κεφάλαιο «χρόνος» είναι το πολυτιμότερο αγαθό που διαθέτει ο άνθρωπος, ασχέτως αν οι περισσότεροι δεν εκτιμάμε δεόντως την αξία του. Ο χρόνος αποτελεί αγαθό αγνώστου ημερομηνίας λήξεως, καθόσον ανά πάσα στιγμή είναι δυνατό να κοπεί το νήμα της επίγειας ζωής του καθενός. Ο ποιητής Νίκος Γκάτσος στο ποίημά του «Ο χρόνος γρήγορα πετάει» αναφέρει χαρακτηριστικά: «Χρόνε νυχτοπούλι παγερό/ κόβεις με μαχαίρι τον καιρό/ γρήγορα πετάς, πίσω δεν κοιτάς».

Και ενώ είναι βέβαιο ότι ο χρόνος δεν μπορεί με οποιοδήποτε τίμημα να αγοραστεί και να επιμηκυνθεί, δύναται όμως να εξαγοραστεί κατά  τον Απ. Παύλο, ο οποίος αναφέρει: «Βλέπετε πως περιπατείτε μη ως άσοφοι, αλλώς σοφοί, εξαγοραζόμενοι τον καιρόν ότι αι ημεραί πονηραί εισί» [Εφ. 5,16].

Μιλάει ο Απόστολος για σωστή χρήση και αξιοποίηση του χρόνου με σοφία και σύνεση, καθώς ζούμε σε καιρούς χαλεπούς και πονηρούς. Η επωφελής εξαγορά του χρόνου κατά την έννοια του Ευαγγελίου θα γίνει με την ειλικρινή αυτοκριτική και ενδοσκόπηση του ανθρώπου ως προς την πνευματική του κατάσταση και τη γενναία απόφασή του να αξιοποιήσει τον εναπομένοντα χρόνο του με ειρηνικές πράξεις αγάπης, φιλανθρωπίας κα μετάνοιας σύμφωνα με το λειτουργικό αίτημα «τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής ημών εν ειρήνη και μετανοία εκτελέσαι».

Η έναρξη της καινούργιας χρονιάς μπορεί να αποτελέσει ορόσημο για μια ριζική αλλαγή στη ζωή του ανθρώπου προς εσωτερική  αναγέννηση και ψυχική του ισορροπία.  Υπάρχουν πολλά ουσιώδη, ποιοτικά και αξιόλογα πράγματα στα οποία μπορούμε να επενδύσουμε επωφελώς τον κενό και απερίσκεπτα δαπανώμενο χρόνο μας, ο οποίος κυλάει σαν χείμαρρος χωρίς επιστροφή. «Δώδεκα και μισή. Πώς πέρασεν η ώρα./ Δώδεκα και μισή πώς πέρασαν τα χρόνια», αναρωτιέται ο Κ. Καβάφης.

Θυμίζω ότι η  Εκκλησία μας στη Δοξολογία που τελείται την πρώτη του έτους συμπεριλαμβάνει μια ευχή, η οποία μεταξύ των άλλων αναφέρει: «Και δος ημίν, Κύριε, εν ειρήνη και ομονοία τον κύκλον του ενιαυτού διελθείν». Μια ευχή για πολλούς αποδέκτες τις κρίσιμες ημέρες που διέρχεται η χώρα μας.

Δημήτριος Δημηνάς, Δικηγόρος, Κατερίνη

7. «Ποιος τιμολογεί σ’ αυτόν τον τόπο;»

Κύριε διευθυντά,

Μέσα στον Δεκέμβριο 2019 σε πληρωμή λογαριασμού ΔΕΗ, βάσει του αριθμού που εστάλη στο κινητό, σε ΑΤΜ της Εθνικής Τράπεζας η κράτηση ήταν 1,00 ευρώ. Το 2018 η κράτηση ήταν 0,50 ευρώ. Τι άλλαξε για να υπάρχει αύξηση 100%; Ελήφθη υπόψη κάποια μεταβολή της οικονομικής κατάστασής μου, που να δικαιολογεί τέτοια αύξηση; Tο ίδιο ισχύει και για τις λοιπές τράπεζες.

To θέμα είναι πόσες άλλες παρόμοιες αυξήσεις μέσα στην καθημερινότητα δεν γίνονται αντιληπτές. Ανάλογα ερωτήματα μπορούν να διατυπωθούν και αλλού. Γενικεύοντας, θεωρώ ότι «κάποιος» έλεγχος από πλευράς κράτους όλων των τιμολογήσεων είναι απαραίτητος. Ομως η άποψή μου είναι ότι υπάρχει «άβατο» για αρκετούς (τράπεζες, κινητή τηλεφωνία, συνδρομητικά κανάλια, πετρελαϊκές επιχειρήσεις, σούπερ μάρκετ, χώροι υγείας-φροντιστηρίων- έργων κ.λπ.).

Εντέλει, οι τιμολογούντες θα πρέπει να αποφασίζουν για την οικονομική τους θέση όχι μόνο διά των αριθμών, αλλά κυρίως βάσει της οικονομικής δυνατότητας των ανθρώπων και των μεταβολών της (εδώ χρειάζεται το κράτος). Ακόμη, σημειώνω την άποψή μου ότι ο  ιδιωτικός χώρος μόνον εφόσον λειτουργεί σε επίπεδο ανταγωνισμού (χωρίς καρτέλ) και μόνον εφόσον τελεί διαρκώς υπό την παρακολούθηση του Δημοσίου είναι απαραίτητος για την εν γένει ανάπτυξη. Τελικά, παραμένει το ερώτημα: «Ποιος τιμολογεί σε αυτόν τον τόπο;».

Θάνος Θανάσης, Τοπογράφος μηχανικός ΕΜΠ