Με τη συγκρότηση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), με την οποία εξειδικεύεται και αποτυπώνεται σε χάρτη ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός (ΘΧΣ) της χώρας, ολοκληρώνεται από την πλευρά της Αθήνας ένας κύκλος ενεργειών που ξεκίνησε το 2011. Πρόκειται για πράξεις συμπληρωματικές, αρχής γενομένης από τον νόμο του 4001/2011, τον περιώνυμο «νόμο Μανιάτη», συνεχίζοντας με τους χάρτες οριοθέτησης θαλάσσιων τεμαχίων το 2014, ενώ το ίδιο έτος επινοήθηκε και η πολιτική της «γαλάζιας ανάπτυξης» για τον προσδιορισμό περιοχών ευθύνης αναφορικά με το περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα, την αλιεία, ακόμη και τη ναυσιπλοΐα και την πολιτιστική μας κληρονομιά, ιδίως των ενάλιων αρχαιοτήτων. Ακολούθησαν η οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με την Ιταλία και την Αίγυπτο το 2020 και λίγο μετά, το 2021, η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο. Δεν είναι βέβαιο ότι όλες αυτές οι κινήσεις πάνω στη σκακιέρα εντάσσονταν σε έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό που εξελίχθηκε τα τελευταία σχεδόν 15 χρόνια, ωστόσο είναι ενθαρρυντικό ότι από το 2011 και μετά διαφορετικές κυβερνήσεις αξιοποίησαν την κληρονομιά των προηγούμενων και ενίσχυσαν τη νομική μας φαρέτρα με συμφωνίες ή πράξεις που ενδυναμώνουν τη διπλωματική θέση μας. Ως προς τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, η προστιθέμενη αξία του συνίσταται στα εξής: παρότι το 2011 είχαμε υποβάλει μέσω ρηματικής διακοίνωσης στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, στο πνεύμα και στο γράμμα του «νόμου Μανιάτη», είναι η πρώτη φορά που αυτά διασαφηνίζονται (υφιστάμενα και μελλοντικά) και εντάσσονται σε ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο. Επίσης, για πρώτη φορά η Αθήνα αποτυπώνει τις απόψεις της για τα θαλάσσια σύνορά της σε χάρτη. Μέχρι σήμερα, με εξαίρεση τις συμφωνίες με Ιταλία και Αίγυπτο, δεν υπήρχε μια ολοκληρωμένη καταγραφή των θέσεών μας, και δη οπτικοποιημένη. Επισήμως, δεν είχαμε υιοθετήσει, ούτε βέβαια απορρίψει τον περίφημο χάρτη της Σεβίλλης, όμως κάθε φορά που η Τουρκία δημοσιοποιούσε τις μαξιμαλιστικές αντιλήψεις μέσω χαρτών, εμείς αντιδρούσαμε, χωρίς πάντως να αντιπαραβάλουμε τη δική μας οπτική επί των θαλασσίων ζωνών.

 Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" (κύριο θέμα+εσωτερικές σελίδες)

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 17/04/25

«Κλείνουν εκκρεμότητες του παρελθόντος»

• Τα υπουργεία Εξωτερικών και Ενέργειας εξηγούν το περιεχόμενο και τα χαρακτηριστικά του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού

Αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση του χάρτη του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού (ΘΧΣ) τα υπουργεία Εξωτερικών και Ενέργειας ανήρτησαν δύο διακριτά κείμενα ερωταπαντήσεων, προκειμένου να εξηγήσουν τι αφορά η συγκεκριμένη εξέλιξη. Τα κείμενα έχουν ως εξής:

Ερωτήσεις και απαντήσεις από το υπουργείο Εξωτερικών:

1 Γιατί είναι σημαντική κίνηση η κατάρτιση και η εξειδίκευση και αποτύπωση σε χάρτη του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού (ΘΧΣ);

Είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνονται σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας (δηλαδή πλήρης επήρεια της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες).

2. Δηλαδή τι αποτυπώνει ο χάρτης;

Οι θαλάσσιες περιοχές που αποτυπώνονται στον χάρτη συμπεριλαμβάνουν τις ελληνοϊταλικές συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ του 1977 και του 2020 και την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 2020, ενώ συμπίπτουν με τα όρια που απορρέουν από τον νόμο 4001/2011. Σε ό,τι αφορά μη οριοθετημένες περιοχές αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές.

3. Αρα ο χάρτης αποτυπώνει την ΑΟΖ της Ελλάδας στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας (στο Ιόνιο, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο);

Η διαδικασία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τη διαδικασία με την οποία οι αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις ανωτέρω θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων. Συνεπώς, ο χάρτης που αποτυπώνει τον ελληνικό θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ.

4. Αποτυπώνει την επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια (στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο);

Η επέκταση των χωρικών υδάτων έως τα 12 ναυτικά μίλια είναι αναφαίρετο δικαίωμα της χώρας μας που απορρέει από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Είναι ένα δικαίωμα για την άσκηση του οποίου η Ελλάδα επιφυλάσσεται όταν και όπως το κρίνει εθνικά συμφέρον με βάση τους κανόνες που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο.

5. Πώς συνδέεται η κατάρτιση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού με την κυριαρχία και την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων;

Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός και η εξειδίκευσή του με χάρτη αποτελεί αποτύπωση των δραστηριοτήτων σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας – όχι άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων. H κυριαρχία δεν είναι αντικείμενο σχεδιασμού. Προϋπάρχει και δεν επηρεάζεται από αυτόν.

6. Γιατί η κυβέρνηση καταθέτει τώρα τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό;

Η κυβέρνηση κλείνει εκκρεμότητες του παρελθόντος. Υπερασπίζεται τα εθνικά συμφέροντα στην πράξη και με ουσιαστικό τρόπο, όχι με επικοινωνιακές φωτοβολίδες.

7. Η κατάρτιση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού πιθανόν να προκαλέσει την αντίδραση της Τουρκίας. Αρα εγκαταλείπετε τον ελληνοτουρκικό διάλογο;

-Το ότι λύνουμε εκκρεμότητες του παρελθόντος δεν σημαίνει ότι δεν επιδιώκουμε τον ελληνοτουρκικό διάλογο. 

-Το ότι διαφωνούμε δεν σημαίνει ότι δεν συζητάμε. Το ότι συζητάμε δεν σημαίνει ότι κάνουμε εκπτώσεις από τις θέσεις μας και αυτό αποδεικνύεται στην πράξη.

-Η Ελλάδα επιθυμεί θετικό κλίμα στις σχέσεις με την Τουρκία και έχει ταχθεί από την αρχή υπέρ της ελληνοτουρκικής συνεννόησης με βάση το Διεθνές Δίκαιο και την καλή γειτονία. Εξάλλου, ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός αφορά μια ουσιαστική υποχρέωση της χώρας μας έναντι της Ε.Ε. που απορρέει από συγκεκριμένες ευρωπαϊκές οδηγίες και εντάσσεται στο πλαίσιο επίτευξης σειράς ευρωπαϊκών στρατηγικών, όπως η Πράσινη Συμφωνία και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Θαλάσσια Ασφάλεια (EUMSS-EU Maritime Security Strategy).

Ερωτήσεις και απαντήσεις από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας:

1. Τι είναι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;

Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός (ΘΧΣ) αποτυπώνει τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος σε αυτές. Ταυτόχρονα προσδιορίζει τη συμβατότητα και την παράλληλη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων αυτών, με γνώμονα πάντοτε τη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλάσσιων περιοχών και την αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων. 

Το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού καθορίστηκε σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, ιδίως δε με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Η διαδικασία αυτή προβλέπεται στην οδηγία 2014/89/Ε.Ε. και εκπληρώνεται, με αυτόν τον τρόπο, η ευρωπαϊκή υποχρέωση της χώρας μας. Η ορθή μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων και τη διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η οδηγία αυτή δεν θίγει τα κυριαρχικά δικαιώματα και τη δικαιοδοσία των κρατών-μελών επί των θαλάσσιων υδάτων, τα οποία απορρέουν από τις σχετικές διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου, ιδίως, δε, από την UNCLOS.

2. Ποιος είναι ο στόχος του;

Η οργάνωση του θαλάσσιου χώρου, η ομαλή αλληλεπίδραση χερσαίων και θαλάσσιων δραστηριοτήτων, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Κατά την εκπόνηση του ΘΧΣ θα ληφθούν υπόψη κοινωνικές, οικονομικές, ενεργειακές και περιβαλλοντικές παράμετροι, για δραστηριότητες όπως:

• Η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής – μεταξύ άλλων– διά του ορισμού θαλάσσιων πάρκων.

• Η διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ιδιαίτερα των ενάλιων αρχαιοτήτων.

• Η βελτίωση και προστασία των θαλάσσιων μεταφορών.

• Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη.

• Η εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της χώρας και ιδιαίτερα των δυνητικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου αλλά και των υπεράκτιων αιολικών μας πάρκων.

• Η ιχθυοκαλλιέργεια.

• Η ενίσχυση των διασυνοριακών υποδομών κοινού ενδιαφέροντος με άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της άμεσης περιφέρειάς της.

Με τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό δίνεται η δυνατότητα μιας συντεταγμένης –και όχι αποσπασματικής– οριοθέτησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η ορθή μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων και τη διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Σε συνέχεια των στρατηγικών προτεραιοτήτων που έθεσε ο πρωθυπουργός στο 9ο «Our

Ocean Conference», ο σχεδιασμός αποτελεί μέρος μιας ολιστικής πολιτικής χωροταξικού σχεδιασμού της χώρας σε θάλασσα και στεριά, που προοδευτικά υλοποιείται από την ελληνική κυβέρνηση.

3. Γιατί κατατίθεται τώρα ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;

Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός αποτελεί έναν οδικό χάρτη αξιοποίησης των θαλάσσιων πόρων μας. Συνεπώς, η σχεδίασή του αποτέλεσε αντικείμενο μακράς διαβούλευσης με συναρμόδια υπουργεία, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και με τις τοπικές κοινωνίες. Ο ΘΧΣ αποκτά ακόμη μεγαλύτερη αξία αν συνυπολογιστεί ότι η χώρα μας διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ευρωπαϊκή Ενωση και τα περισσότερα καταγεγραμμένα νησιά.

4. Γιατί χωρίστηκε ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός σε τέσσερις χωρικές ενότητες;

Γιατί με αυτόν τον τρόπο απεικονίζεται η διοικητική διάρθρωση των αντίστοιχων περιφερειών. Θα ακολουθήσει η έκδοση των αντίστοιχων θαλάσσιων χωροταξικών πλαισίων, όπως συνέβη και με τα περιφερειακά χωροταξικά πλαίσια (12 από τα συνολικά 13 έχουν ήδη δημοσιευθεί, ενώ δρομολογείται και το 13ο).

5. Πού δημοσιεύεται ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός; Πώς θα ενημερωθούν οι πολίτες;

Δημοσιεύεται σε ΦΕΚ, όπως προβλέπεται στην Ελλάδα, ενημερώνεται η Ευρωπαϊκή Ενωση και αναρτάται στις σχετικές διαδικτυακές πλατφόρμες της. Παράλληλα θα υπάρξουν και δράσεις ενημέρωσης από το ΥΠΕΝ.

6. Εχει γεωπολιτική σημασία ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;

Το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού καθορίστηκε σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία της Ενωσης και με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, ιδίως, δε, με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνονται σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, δηλαδή πλήρης επήρεια της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών. Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός υλοποιεί μια σειρά από ευρωπαϊκές στρατηγικές και αποτελεί τμήμα του ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνονται σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Η διαδικασία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον ΘΧΣ. Οπότε ο χάρτης δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ.


Η Ελλάδα θέτει τη βάση των διαβουλεύσεων

ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΙΛΗ* 

Με τη συγκρότηση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), με την οποία εξειδικεύεται και αποτυπώνεται σε χάρτη ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός (ΘΧΣ) της χώρας, ολοκληρώνεται από την πλευρά της Αθήνας ένας κύκλος ενεργειών που ξεκίνησε το 2011. Πρόκειται για πράξεις συμπληρωματικές, αρχής γενομένης από τον νόμο του 4001/2011, τον περιώνυμο «νόμο Μανιάτη», συνεχίζοντας με τους χάρτες οριοθέτησης θαλάσσιων τεμαχίων το 2014, ενώ το ίδιο έτος επινοήθηκε και η πολιτική της «γαλάζιας ανάπτυξης» για τον προσδιορισμό περιοχών ευθύνης αναφορικά με το περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα, την αλιεία, ακόμη και τη ναυσιπλοΐα και την πολιτιστική μας κληρονομιά, ιδίως των ενάλιων αρχαιοτήτων.

Ακολούθησαν η οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με την Ιταλία και την Αίγυπτο το 2020 και λίγο μετά, το 2021, η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο. Δεν είναι βέβαιο ότι όλες αυτές οι κινήσεις πάνω στη σκακιέρα εντάσσονταν σε έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό που εξελίχθηκε τα τελευταία σχεδόν 15 χρόνια, ωστόσο είναι ενθαρρυντικό ότι από το 2011 και μετά διαφορετικές κυβερνήσεις αξιοποίησαν την κληρονομιά των προηγούμενων και ενίσχυσαν τη νομική μας φαρέτρα με συμφωνίες ή πράξεις που ενδυναμώνουν τη διπλωματική θέση μας.

Ως προς τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, η προστιθέμενη αξία του συνίσταται στα εξής: παρότι το 2011 είχαμε υποβάλει μέσω ρηματικής διακοίνωσης στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, στο πνεύμα και στο γράμμα του «νόμου Μανιάτη», είναι η πρώτη φορά που αυτά διασαφηνίζονται (υφιστάμενα και μελλοντικά) και εντάσσονται σε ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο. Επίσης, για πρώτη φορά η Αθήνα αποτυπώνει τις απόψεις της για τα θαλάσσια σύνορά της σε χάρτη. Μέχρι σήμερα, με εξαίρεση τις συμφωνίες με Ιταλία και Αίγυπτο, δεν υπήρχε μια ολοκληρωμένη καταγραφή των θέσεών μας, και δη οπτικοποιημένη. Επισήμως, δεν είχαμε υιοθετήσει, ούτε βέβαια απορρίψει τον περίφημο χάρτη της Σεβίλλης, όμως κάθε φορά που η Τουρκία δημοσιοποιούσε τις μαξιμαλιστικές αντιλήψεις μέσω χαρτών, εμείς αντιδρούσαμε, χωρίς πάντως να αντιπαραβάλουμε τη δική μας οπτική επί των θαλασσίων ζωνών.

Η πρώτη αντίδραση της Τουρκίας είναι σχετικά ήπια, παρά τον αναμενόμενα καταγγελτικό της τόνο, και φτάνει στο σημείο να αφήνει ανοιχτό το παράθυρο διαλόγου με την Ελλάδα. Αυτό, αν μη τι άλλο, καταδεικνύει ότι δεν θέλει με αφορμή την κατάθεση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού να τορπιλίσει το κλίμα. Χωρίς να είναι αμοιβαίως αποκλειστικοί, μπορεί αυτό να γίνεται για τους ακόλουθους λόγους, ακόμη και συνδυαστικά: Κρίνει ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις παρουσιάζουν αρρυθμίες το τελευταίο χρονικό διάστημα, εξ ου και η συνεχής μετάθεση της συνάντησης των δύο ηγετών από τον Ιανουάριο του 2025 και με τον χρόνο της συνάντησης να παραμένει άδηλος και έτσι δεν επιθυμεί να τις επιβαρύνει περαιτέρω. Αλλωστε, για την Αγκυρα είναι σημαντικό στην παρούσα φάση να διατηρήσει την εικόνα της δύναμης που συμβάλλει στη σταθεροποίηση κρίσεων, με το βλέμμα στραμμένο στην Ουάσιγκτον. Μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο αναφορικά με τις προθέσεις Τραμπ, είναι αχρείαστο να χρεωθεί μία επιπλέον αναστάτωση, ενώ αυτός επιχειρεί και δυσκολεύεται αισθητά να κλείσει μέτωπα και μάλιστα άνευ όρων και προϋποθέσεων.

Εξίσου, δεν αποκλείεται η Τουρκία να αξιολογεί ως σημαντικότερο το ζήτημα πόντισης του καλωδίου και να αποφεύγει να σπαταλήσει διπλωματικό κεφάλαιο, το οποίο χρειάζεται αργότερα για κάτι που θεωρεί σημαντικότερο. Σε τελική ανάλυση, η Ελλάδα συμμορφώνεται (έστω και καθυστερημένα) με μία ευρωπαϊκή οδηγία, επομένως η κίνησή της δεν συνιστά μονομερή πράξη καθώς αποκτά ευρωπαϊκό πρόσημο και επί της ουσίας θέτει τη βάση των διαβουλεύσεων για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με τα όμορα κράτη.

* O Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.