Στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης δεν βρεθήκαμε ποτέ μπροστά σε μια θεσμική κρίση που να αμφισβήτησε τα θεμέλια του πολιτεύματος. Αναμφίβολα πολιτικές κρίσεις γνωρίσαμε πολλές, όμως όλες διευθετήθηκαν εντός του συνταγματικού πλαισίου. Μπορεί στις δεκαετίες του 1980 και του 2010 να κινήθηκε η πολιτική ζωή του τόπου στα ακρότατα όρια του πολιτεύματος, όμως δεν τα παραβίασε. Στην πρώτη περίπτωση οι πρωταγωνιστές είχαν νωπή τη μνήμη της προδικτατορικής περιόδου και στη δεύτερη περίπτωση υψηλό το αίσθημα της αυτοσυντήρησης και της πολιτικής επιβίωσης. Τομή σε αυτήν τη θετική μεταπολιτευτική πορεία υπήρξε η αναθεώρηση του Συντάγματος του 1986 που κατέστησε τον πρωθυπουργό μοναδικό πόλο εξουσίας. Ετσι αποφεύχθηκε το ενδεχόμενο της σύγκρουσής του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ένας κίνδυνος ορατός λόγω των προεδρικών αρμοδιοτήτων του Συντάγματος του 1975. Σήμερα, η δημιουργία θεσμικών αντίβαρων στις πρωθυπουργικές εξουσίες, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, πιθανό να οδηγήσει σε θεσμική - πολιτική κρίση, στον βαθμό που αυτά τα αντίβαρα συγκροτούν έναν άλλον πόλο εξουσίας.

 Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 23/04/25

Oι θεσμοί και το έλλειμμα αντιπολίτευσης

ΤΟΥ ΣΑΚΗ ΜΟΥΜΤΖΗ


Αναγνώστης, διαφωνώντας με πρόσφατο άρθρο μου, υποστήριξε πως το έλλειμμα αντιπολίτευσης έχει θεσμικές παρενέργειες. Ας εξετάσουμε το ζήτημα πιο συγκεκριμένα. Πρώτα πρώτα το ότι η αντιπολίτευση φαίνεται ανεπαρκής είναι μια πολιτική εκτίμηση. Προφανώς υπάρχει και η αντίθετη εκτίμηση, πως κάποια κόμματα της αντιπολίτευσης ασκούν τον ρόλο τους με επιτυχία. Είμαι σίγουρος πως αν ρωτήσουμε ένα στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, της Ελληνικής Λύσης, του ΚΚΕ και πολύ περισσότερο της Πλεύσης Ελευθερίας για το αν τα κόμματά τους αντιπολιτεύονται αποτελεσματικά την κυβέρνηση, θα εισπράξουμε καταφατική απάντηση. Ετσι, μια πολιτική εκτίμηση είναι λάθος να ισχυριστούμε ότι αποτυπώνει ή αντανακλά την ποιότητα των θεσμών.

Δευτερευόντως, διαπράττουμε ένα μεθοδολογικό λάθος όταν αναφερόμαστε στην αντιπολίτευση συνολικά, ως ένα ενιαίο πολιτικό υποκείμενο. Αλλο πράγμα είναι το ΠΑΣΟΚ, εντελώς άλλο το ΚΚΕ και άλλο πράγμα είναι η ριζοσπαστική Αριστερά σε όλες τις εκφράσεις της. Και φυσικά, άλλο πράγμα είναι και η δεξιά αντιπολίτευση. Αυτό το μεθοδολογικό λάθος μάς οδηγεί και σε λάθος πολιτικά συμπεράσματα. Ιστορικά, στην Ελλάδα ένα κόμμα αποτελούσε την κυβερνητική εναλλακτική και γι’ αυτό δεν ευδοκίμησαν οι κυβερνήσεις συνεργασίας. Μέχρι τις εκλογές του 2023 όλοι μιλούσαμε για «δύο μονομάχους» και ουδείς αναφερόταν στην κακή λειτουργία των θεσμών ελλείψει αντιπολίτευσης. Είναι παράλογο να ισχυριζόμαστε σήμερα, λόγω μιας συγκυριακής κατάστασης, πως υπάρχει τέτοιο πρόβλημα. Αλλωστε, αν αθροίσουμε τα δημοσκοπικά ποσοστά της συριζογενούς Αριστεράς θα διαπιστώσουμε ότι δεν υπολείπονται αυτών της Νέας Δημοκρατίας. Το ότι όλα αυτά τα κόμματα δεν μπορούν να συνεννοηθούν είναι ζήτημα πολιτικό και όχι θεσμικό.

Στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης δεν βρεθήκαμε ποτέ μπροστά σε μια θεσμική κρίση που να αμφισβήτησε τα θεμέλια του πολιτεύματος. Αναμφίβολα πολιτικές κρίσεις γνωρίσαμε πολλές, όμως όλες διευθετήθηκαν εντός του συνταγματικού πλαισίου. Μπορεί στις δεκαετίες του 1980 και του 2010 να κινήθηκε η πολιτική ζωή του τόπου στα ακρότατα όρια του πολιτεύματος, όμως δεν τα παραβίασε. Στην πρώτη περίπτωση οι πρωταγωνιστές είχαν νωπή τη μνήμη της προδικτατορικής περιόδου και στη δεύτερη περίπτωση υψηλό το αίσθημα της αυτοσυντήρησης
και της πολιτικής επιβίωσης. Τομή σε αυτήν τη θετική μεταπολιτευτική πορεία υπήρξε η αναθεώρηση του Συντάγματος του 1986 που κατέστησε τον πρωθυπουργό μοναδικό πόλο εξουσίας. Ετσι αποφεύχθηκε το ενδεχόμενο της σύγκρουσής του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ένας κίνδυνος ορατός λόγω των προεδρικών αρμοδιοτήτων του Συντάγματος του 1975. Σήμερα, η δημιουργία θεσμικών αντίβαρων στις πρωθυπουργικές εξουσίες, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, πιθανό να οδηγήσει σε θεσμική - πολιτική κρίση, στον βαθμό που αυτά τα αντίβαρα συγκροτούν έναν άλλον πόλο εξουσίας.

Η παρούσα ιδιόμορφη πολιτική κατάσταση έχει μεταβατικό χαρακτήρα. Ο χώρος στα αριστερά της Νέας Δημοκρατίας θα μορφοποιηθεί και από εκεί θα αναδειχθεί το πολιτικό υποκείμενο το οποίο και θα αποτελέσει τον έτερο μονομάχο. Απλώς είναι θέμα χρόνου.