Ο χώρος της παιδείας αποτελεί «λαμπρό» παράδειγμα διαπλοκής, παραλογίας και εσκεμμένης παρερμηνείας της ούτως ή άλλως πολλάκις «ανόητης» νομοθεσίας, την οποία η σημερινή κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθειες να καταπολεμήσει. Ως προς την αναχρονιστική νομοθεσία, θα αναφερθώ στην περίπτωση των προπτυχιακών σπουδών, όπου η παρακολούθηση των διαλέξεων των καθηγητών δεν είναι υποχρεωτική αλλά τα φροντιστήρια, τα οποία παραδίδονται συνήθως από υποψήφιους διδάκτορες, είναι υποχρεωτικά και βέβαια, οι παρουσίες δεν τηρούνται ούτως ή άλλως. Παράλληλα, οι πενταετείς προπτυχιακές σπουδές με πληθώρα μαθημάτων, πολλά από τα οποία δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τον κορμό τής δήθεν ειδικότητας, με παράλογες επικαλύψεις κ.λπ., θα έπρεπε να είναι τριετείς. Τέλος, οι μεταπτυχιακές σπουδές έχουν καταντήσει «μίνι προπτυχιακές σπουδές» καθότι ο φοιτητής καλείται να παρακολουθήσει συνήθως από 17 έως και 30 μαθήματα για την απόκτηση του μεταπτυχιακού διπλώματος επιπέδου Master, με αποτέλεσμα να μην εξειδικεύεται αλλά να γίνεται ο κύριος ή η κυρία του «λίγο απ’ όλα». Σημειώστε ότι ένα τυπικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στην Αγγλία περιλαμβάνει περίπου 6 μαθήματα...

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

Φύλλο 16/03/24

«Πού γαρ, ειπέ μοι, το σήμα Αλεξάνδρου;» – Πες μου πού είναι το μνήμα του Αλέξανδρου; Με τη φράση αυτή κάποιος από τους Πατέρες της Εκκλησίας ρωτούσε τους πιστούς για να τους εμφυσήσει τη ματαιότητα τούτου του κόσμου, νομίζοντας ότι έτσι θα εξόριζε τον «πειρασμό» της εγκόσμιας δόξας και τιμής... Επάνω, «Ο Μέγας Αλέξανδρος αρνείται να πιει νερό», έργο (1792) του Ιταλού ζωγράφου και γλύπτη Giuseppe Cades, Μουσείο Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη. Από το παλαιότερο αφιέρωμα της «Καθημερινής» «Ηγέτες» και τον τόμο «Ο Αλέξανδρος πίσω από τον Μέγα» – υπεύθυνος σειράς Θάνος Βερέμης.

Ο Μέγας Αλέξανδρος, η θεοποίησή του, οι Αθηναίοι ρήτορες, και οι επτά σύζυγοι του Φιλίππου Β΄

Κύριε διευθυντά,

Αφορμώμενος από τη συνέντευξη που παραχώρησε στον συνεργάτη σας κ. Αθανάσιο Κατσικίδη ο καθηγητής Paul Cartledge («Κ», 25/2/2024), επιτρέψτε μου να αναφερθώ ακροθιγώς σε τρία θέματα, σχετικά με τον Μέγα Αλέξανδρο: στην ομοφυλοφιλία του, στη θεοποίησή του και στις έξι μητρυιές του.

Ομοφυλοφιλία (ή αρρενομιξία). Η άποψη του καθηγητή Cartledge ότι ο Αλέξανδρος «δεν ήταν αποκλειστικά ομοφυλόφιλος» (άρα ούτε αποκλειστικά ετεροφυλόφιλος) εμφανίζεται και στο βιβλίο του «The Greeks. Crucible of Civilization» (TV Books, 2000, σ. 30), μόνο που εδώ μιλάει για «προτιμώμενη ομοφυλοφιλία» (Alexander... was apparently a preferred homosexual).

Δεν γνωρίζω αρχαία φιλολογική ή επιγραφική μαρτυρία περί αυτού. Η αναφορά τού Πλούταρχου «...τον δε ερώμενον Βαγώαν ... περιβαλών κατεφίλησεν» («Αλέξανδρος», 67) εμφανίζει τον Αλέξανδρο ως ενεργό εραστή, αλλά μέχρι εκεί. Να σημειώσουμε ότι εδώ η σχέση εραστή-ερώμενου είναι αναμφίβολα αφροδισιακή (πβ. Πλάτων, «Φαίδρος», 240 Α). Θεοποίηση. Η απαίτηση του Αλέξανδρου να αναγνωριστεί ως «ζων θεός» από τις Ελληνίδες πόλεις έγινε δεκτή (και) από τους Αθηναίους, παρά τις αντιδράσεις κάποιων ρητόρων (Υπερείδης, Λυκούργος, Δείναρχος).

Οι πρωταθλητές στο «λακωνίζειν» Σπαρτιάτες άδραξαν την ευκαιρία να διακωμωδήσουν τη ματαιοδοξία τού Μακεδόνα βασιλιά, ψηφίζοντας: «Συγχωρώμεν Αλεξάνδρω, εάν θέλη, θεός καλείσθαι» (Πλούταρχος, «Αποφθέγματα Λακωνικά», 219 Ε, 7). Ναι, γιατί όχι; Αν το θέλει, μπορεί να ονομαστεί «θεός»!

Αλλά πώς φύτρωσε αυτή η ιδέα στη μυαλοθήκη του «ξυρουμένου τα γένεια» Αλέξανδρου; Ισως από το «σφάλμα της φωνής» τού αλλόφωνου ιερέα τού Αμμωνος. Ο ιερέας, προσφωνώντας τον Αλέξανδρο, αντί να πει «Ω παιδίον», είπε: «Ω παιδίος». Αυτό επιτηδείως εκλήφθηκε ως «Ω παι Διός», φράση που προφανώς ήχησε ευχάριστα στα αυτιά του Αλέξανδρου.

Οι έξι μητρυιές. Πηγές αναφέρουν ότι ο φιλογύναιος πατέρας τού Αλέξανδρου Φίλιππος Β΄ «αεί κατά πόλεμον εγάμει» (Αθήναιος, «Δειπνοσοφιστές», 13.5). Η πρακτική της πολυγαμίας εξασφάλιζε ισχυρές συμμαχίες γάμου και αρκετούς κληρονόμους.

Νυμφεύτηκε τις εξής επτά γυναίκες: τη Φίλα (από Ελιμεία), την Αυδάτη (από Ιλλυρία), τη Φιλίννη (από Λάρισα), την Ολυμπιάδα (από Μολοσσία), τη Νικησίπολη (από Φερές Θεσσαλίας), τη Μήδα (από Θράκη) και τη νεαρή Κλεοπάτρα (από Μακεδονία).

Εχοντας μακεδονική καταγωγή μόνο η Κλεοπάτρα, ένας δικός της γιος –ένας καθαρόαιμος Μακεδόνας πρίγκιπας– μπορούσε να διεκδικήσει το βασιλικό στέμμα. Αλλά η δολοπλόκος Ολυμπιάδα φρόντισε, με κτηνώδη τρόπο («επί σκεύους χαλκού πυρός υποβεβλημένου»), να βγάλει από τη μέση την Κλεοπάτρα και το νήπιό της (Παυσανίας, «Αρκαδικά», 7.7).

Υποθέτω ότι για το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα, αλλά και για τη δολοφονία του πατέρα του, δεν λυπήθηκε πολύ ο μητροδίδακτος Αλέξανδρος.

ΔΡ. ΚΏΣΤΑΣ ΒΙΤΚΟΣ Μελβούρνη

Νοσταλγικές αναμνήσεις από τη διδασκαλία της Αναβάσεως Αλεξάνδρου του Αρριανού (95-175 μ.χ.), ιστορικού από τη Νικομήδεια της Βιθυνίας, που διδασκόταν παλαιότερα, με εκλεκτά αποσπάσματα, στο πρώτο τετράμηνο της Γ΄ τάξης του πρώην οκταταξίου Γυμνασίου.

Ενα έργο, με νηφάλια αντικειμενικότητα, που γαλούχησε γενιές μαθητών, το διδαχθήκαμε ως μαθητές και το διδάξαμε αργότερα ως καθηγητές. Ειδικότερα, η διδασκαλία άρχιζε με την περίφημη μάχη στον Γρανικό ποταμό (334 π.χ.), στη Βορειοδυτική Μικρά Ασία, ανάμεσα στον στρατό του Μ. Αλεξάνδρου και στους Πέρσες, οι οποίοι νικήθηκαν κατά κράτος και, έτσι, άνοιξε ο δρόμος για την κατάληψη της Μικράς Ασίας και κατόπιν ολόκληρης της περσικής αυτοκρατορίας.

Ο Αλέξανδρος έθαψε με μεγάλες τιμές τους συμμαχητές του και διέταξε να κατασκευασθούν ανδριάντες από τον περίφημο Ελληνα γλύπτη Λύσιππο και να στηθούν στον Δίον, στην ιερή πόλη των αγώνων και των θυσιών στη Μακεδονία (Αναβ. Ι, 16, 4). Αξιοσημείωτη είναι η μεγαλόφρων στάση του Αλεξάνδρου. Δεν παρέλειψε να θάψει και τους ηγεμόνες των Περσών αλλά και τους φονευθέντες Ελληνες μισθοφόρους των Περσών, σύμφωνα με τα ελληνικά έθιμα, ενώ τους συλληφθέντες αιχμαλώτους διέταξε να μεταφερθούν δέσμιοι στη Μακεδονία, για καταναγκαστικά δημόσια έργα, «ὅτι παρὰ τὰ κοινῇ δόξαντα τοῖς Ἕλλησιν Ἕλληνες ὄντες ἐναντία τῇ Ἑλλάδι ὑπὲρτῶν βαρβάρων ἐμάχοντο». (Αναβ. Ι, 16, 6). 

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΓΓ. ΣΤΕΦΟΣ, 

Δ.Φ. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων 

και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»

εγκατεστημένα στον Κάμπο του Δεσπότη το ένα και στο ύψωμα Μοκόσι το δεύτερο. Τα βλήματα του πυροβόλου από τον Κάμποδεσπότη περνούσαν όλα πάνω από το χωριό μου (Μαλακάσι) και η τροχιά τους συνοδευόταν από χαρακτηριστικό συριγμό, που στην αρχή μας τρόμαζε αλλά στη συνέχεια τον συνηθίσαμε σε βαθμό που έφθασε να μας τέρπει. 

Ετσι, κάθε απομεσήμερο εκείνου του Σεπτεμβρίου (1944) και μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, από νωρίς πιάναμε θέσεις πίσω από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου και περιμέναμε τους Γερμανούς να αρχίσουν το έργο. Οι τακτικοί θεατές αυτής της παραστάσεως ήμασταν μια παρέα που μοιάζαμε με παππούδες και εγγόνια. Χασομέρηδες δηλαδή. Οι μεν λόγω γηρατειών, οι δε, εμείς τα παιδιά, επειδή το σχολείο ήταν κλειστό, λόγω των συνθηκών. Ηταν μια δωρεάν παράσταση τύπου «Ηχος και Φως», την οποία απολαμβάναμε σφόδρα. Αρχιζε με ομοβροντία πίσω από τις πλάτες μας, συνεχιζόταν με τον συριγμό των οβίδων πάνω από τα κεφάλια μας και κατέληγε απέναντί μας μακριά, πρώτα με τη λάμψη και δευτερόλεπτα αργότερα ακολουθούσε ο τρομερός κρότος της εκρήξεως των οβίδων. Φόβος για τυχόν ανθρώπινα θύματα δεν μας διακατείχε, γιατί γνωρίζαμε ότι οι αντάρτες του ΕΛΑΣ είχαν ήδη απομακρυνθεί από τα πεδία βολής των Γερμανών. 

Ενα απόγευμα, τις πρώτες ημέρες εκείνου του Οκτωβρίου (1944), ενώ η «παράσταση» των Γερμανών συνεχιζόταν, τρέχοντας πήγα στον διπλανό κήπο της οικογένειας Γεωργίου Σκίμπα, γιατί ο Θεόδωρος Καραμούτσος τίναζε την καρυδιά της. Η καρυδιά αυτή ήταν γνωστή στον παιδόκοσμο του χωριού για τα πολύ μεγάλα καρύδια της με γερό κέλυφος, κατάλληλα να χρησιμοποιούνται ως νουμάδες (τοπική ονομασία) σ’ ένα παιγνίδι με καρύδια που έμοιαζε με τις σημάδες.

 Χρησιμοποιούσαμε τους νουμάδες ως τις μεγάλες σημάδες που πετούσαμε για να πετύχουμε τα μικρότερα καρύδια, που είχαμε αραδιάσει σε κάποια απόσταση. Κερδίζαμε, φυσικά, όσα καρύδια βγάζαμε από τη σειρά με τον νουμά. Οποιος διέθετε ογκώδη νουμά πλεονεκτούσε των συμπαικτών του στο παιγνίδι. Μόλις πληροφορήθηκα το τίναγμα αυτής της καρυδιάς, παράτησα την «παράσταση» των Γερμανών και βρέθηκα πρώτος απ’ όλους στον ίσκιο της. 

Οσο γρηγορότερα θα μαζεύονταν τα καρύδια, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες θα είχα να ήμουνα ο μοναδικός ή ένας από τους ελάχιστους παίκτες που θα είχαν στην κατοχή τους καλούς νουμάδες. Ευτυχώς δεν υπήρχαν άλλοι γύρω μου εκείνο το απόγευμα, γιατί μια γερμανική οβίδα πέρασε ανάμεσα από τα κλαδιά της καρυδιάς και έσκασε δίπλα μου. Τα χώματα, από τον λάκκο που άνοιξε η οβίδα, με σκέπασαν. Παρά ταύτα έμεινα ζωντανός, γιατί δεν είχα οπτική επαφή με το σημείο προσκρούσεως του βλήματος. 

Μεσολαβούσε, ως ανάχωμα, μια προεξοχή του εδάφους. Το «έβαλα αμέσως στα πόδια» κρατώντας στο ένα χέρι το παπούτσι, που είχε βγει από το πόδι, όταν προσπαθούσα να διώξω τα χώματα από πάνω μου. Σταμάτησα στην άκρη του χωριού, έξω από το σπίτι του Χαρίση, μόλις είδα στην αυλόπορτα τον φίλο μου Γιώργο Χαρίση. Περίμενε από κάποιον να μάθει νέα για την έκρηξη. 

Κάθισα κοντά του όχι για να ξεκουραστώ, αλλά για να συνέλθω από τον τρόμο που είχα πάρει. Ο Γιώργος καθάρισε το κεφάλι μου από τα τελευταία χώματα. Επρόκειτο μάλλον για λάθος των Γερμανών, γιατί δεν έπεσαν άλλα βλήματα μέσα στο χωριό, ούτε εκείνη την ημέρα ούτε αργότερα. Η καρυδιά με τους νουμάδες με έφερε πολύ νωρίς κοντά στον θάνατο. Ημουνα 9 1/2 ετών.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΛΗΣ
Καρδιοχειρουργός

οι «θεσμοθετημένες συντεχνίες», η παράλογη νομοθεσία που ισχύει σε πολλούς τομείς, καθώς και τα διαπλεκόμενα αντιμετωπίζονται μόνον με επιστημονικά εδραιωμένες μεθοδολογίες και επαληθευμένες προσεγγίσεις.

Ωστόσο, ούτε η πολιτική ούτε οι πολιτικοί αξιοποιούν την επιστημονική ορθολογική σκέψη.

Ο χώρος της παιδείας αποτελεί «λαμπρό» παράδειγμα διαπλοκής, παραλογίας και εσκεμμένης παρερμηνείας της ούτως ή άλλως πολλάκις «ανόητης» νομοθεσίας, την οποία η σημερινή κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθειες να καταπολεμήσει. Ως προς την αναχρονιστική νομοθεσία, θα αναφερθώ στην περίπτωση των προπτυχιακών σπουδών, όπου η παρακολούθηση των διαλέξεων των καθηγητών δεν είναι υποχρεωτική αλλά τα φροντιστήρια, τα οποία παραδίδονται συνήθως από υποψήφιους διδάκτορες, είναι υποχρεωτικά και βέβαια, οι παρουσίες δεν τηρούνται ούτως ή άλλως. Παράλληλα, οι πενταετείς προπτυχιακές σπουδές με πληθώρα μαθημάτων, πολλά από τα οποία δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τον κορμό τής δήθεν ειδικότητας, με παράλογες επικαλύψεις κ.λπ., θα έπρεπε να είναι τριετείς.

Τέλος, οι μεταπτυχιακές σπουδές έχουν καταντήσει «μίνι προπτυχιακές σπουδές» καθότι ο φοιτητής καλείται να παρακολουθήσει συνήθως από 17 έως και 30 μαθήματα για την απόκτηση του μεταπτυχιακού διπλώματος επιπέδου Master, με αποτέλεσμα να μην εξειδικεύεται αλλά να γίνεται ο κύριος ή η κυρία του «λίγο απ’ όλα». Σημειώστε ότι ένα τυπικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στην Αγγλία περιλαμβάνει περίπου 6 μαθήματα. 

Την ευθύνη βεβαίως φέρουμε εμείς οι καθηγητές πανεπιστημίου αλλά και η αναχρονιστική νομοθεσία που υποχρεώνει τα υπό εξέλιξη μέλη ΔΕΠ (Διδακτικό και Επιστημονικό Προσωπικό, π.χ. επίκουρο και αναπληρωτή καθηγητή) να έχουν διδάξει σε μεταπτυχιακό επίπεδο προτού εξελιχθούν, αντί να τους υποχρεώνει να έχουν εποπτεύσει έρευνα για την απόκτηση διδακτορικού διπλώματος, και γενικώς να έχουν διακριθεί στον τομέα τους.

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ι. ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΔΑΚΗΣ ,

Ομότιμος καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Φύλλο 15/03/24

Ενας άλλος Κύπριος συμφοιτητής μας, ο Θωμάς Φρειδερίκου, μετέπειτα ιδρυτής του διεθνούς αναγνωρίσεως Ιδιωτικού Πανεπιστημίου Frederic University της Λεμεσού, μου εξήγησε ότι ο συμπαθέστατος φίλος μας ήταν δραστήριο μέλος του ΑΚΕΛ.

Ο αγώνας των Κυπρίων, τον οποίο τιμούμε έχοντας θεοποιήσει τον Γρίβα που σίγουρα εφάρμοζε τις μεθόδους της Χ του Θησείου, είχε σαν αντίπαλο φυσικά τους Βρετανούς, παίρνοντας όμως σβάρνα και τους Τουρκοκυπρίους χωροφύλακες, δεδομένου ότι οι περισσότεροι Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί είχαν παραιτηθεί. Αυτόματα το 18% των κατοίκων της Κύπρου όφειλε, ή μήπως όχι, να ζητήσει προστασία από τη δική τους μητέρα πατρίδα;

Αν μπορούσε να παρέμβει ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα έλεγε: «Περιμένετε, χρησιμοποιήσετε μεθόδους διπλωματίας. Δεν ήρθε ακόμη ο καιρός της ένοπλης επανάστασης». Σίγουρα θα συνδιαλεγόταν και με το Ηνωμένο Βασίλειο. Σίγουρα θα παρείχε τις εγγυήσεις που θα ήταν απαραίτητες στη νέα διεθνή δύναμη, τις ΗΠΑ. Κάποτε φθάσαμε στην Ανεξαρτησία με τη Συνθήκη της Ζυρίχης του 1959.

Οσο θυμάμαι την αγανάκτηση στον ελληνικό Τύπο: Προδότης ο Καραμανλής, προδότης και ο Μακάριος και η ΕΟΚΑ Β να αναδύεται σιγά σιγά. Ακολούθησε το Σχέδιον Ατσεσον με την απόρριψή του από τον Μακάριο («Καθημερινή», 22/8/1964) αλλά και τον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου (τίποτε δεν είχε κρατήσει από τον μέντορά του Ελευθέριο Βενιζέλο).

Ακολούθησαν τα γεγονότα της επόμενης χρονιάς με την πρώτη εισβολή της Τουρκίας, ο Μακάριος να στρέφεται στη Μόσχα, να γίνεται δραστήριο μέλος του Τρίτου Κόσμου και να κάνει ό,τι διπλωματικό λάθος περνούσε από το χέρι του. Ακολούθησε η Χούντα, το πραξικόπημα και η δεύτερη εισβολή για τα καλά, αυτή τη φορά, της Τουρκίας που οδήγησε στην ντε φάκτο διχοτόμηση ή μήπως όχι; Κάποτε φάνηκε μια αχτίδα φωτός με το σχέδιο Ανάν.

Ο Κύπριος φίλος μου ο Παναγιώτης μου λέει: «Ε, όχι και να τουρκέψομε!» Καλά ο τότε Ελληνας υπουργός των Εξωτερικών, ο νεότερος Γεώργιος Α. Παπανδρέου, προδότης ήταν ή εντελώς άσχετος που φώναζε: «Ψηφίστε το, ψηφίστε το» με την τότε αντιπολίτευση του Κώστα Καραμανλή να τηρεί ουδέτερη στάση, κάτι που δεν εκπλήσσει κανέναν, φυσικά;

Είναι η σημερινή κατάσταση αναστρέψιμη; Αν και δύσκολα, ναι, θα μπορούσε να αναστραφεί, αν ίσως σε μια τρίτη τετραετία, ο εξ αγχιστείας δισέγγονος του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο σημερινός πρωθυπουργός, αφού θα έχει προετοιμάσει το έδαφος σιγά σιγά από τώρα, θα προέβαλε τα σημαντικά πλεονεκτήματα που μπορεί να παράσχει η επανενωμένη Κύπρος στην Τουρκία και τους πολίτες της και φυσικά και στους Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους.

Χρειάζεται να κτιστεί μια εμπιστοσύνη ασφαλείας με την άλλη κοινότητα. Σαν πρώτο βήμα πάντως θα πρότεινα στην Κυπριακή Κυβέρνηση να αλλάξει τον Εθνικό Υμνο του Ενιαίου Κυπριακού Κράτους. Σήμερα έχουν τον ελληνικό. Πώς θα μας φαινόταν αν το Ψευδοκράτος καθιέρωνε τον Εθνικό Υμνο της Τουρκίας σαν δικό του, αν δεν το έχει κάνει ήδη και δεν το γνωρίζω.

Δρ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ
Βούλα