Δολοφονία Λαμπράκη, παραίτηση Καραμανλή έπειτα από ρήξη με τα Ανάκτορα, νίκη της Ενωσης Κέντρου στις εκλογές, Ιουλιανά 1965, όλα αυτά δημιουργούσαν προβληματισμό σε εκείνα τα κέντρα εξουσίας που εξωθεσμικά πίστευαν ότι ήταν οι φύλακες του μετεμφυλιακού κράτους. Συγχρόνως, έμπαινε στην πολιτική σκηνή δυναμικά η γενιά που δεν συμμετείχε στον εμφύλιο πόλεμο, η οποία ασφυκτιούσε κάτω από το μετεμφυλιακό κλίμα. Είναι φανερό –για τον παρατηρητή του 2021– πως η ρήξη ήταν αναπόφευκτη. Αυτή η αντίφαση μεταξύ του νέου που δεν διέθετε υλική δύναμη και του παλιού που τη διέθετε δεν μπορούσε να λυθεί μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο του δημοκρατικού καθεστώτος. Τραγικοί χειρισμοί, όπως η ανατροπή από τον Π. Κανελλόπουλο της κυβέρνησης Παρασκευόπουλου και η μη ψήφιση της απλής αναλογικής από τα δύο μεγάλα κόμματα, παρά τη συμφωνία τους, συνέβαλαν καθοριστικά στις εξελίξεις. Οι ένοπλες δυνάμεις, τόσο στο επίπεδο των στρατηγών όσο και σε αυτό των συνταγματαρχών, πίστεψαν πως κινδυνεύουν οι αξίες για τις οποίες πολέμησαν στον Εμφύλιο. Το γεγονός ότι οι συνταγματάρχες πρόλαβαν στρατηγούς και Ανάκτορα καθόρισε το εύρος και την ποιότητα της επερχόμενης εκτροπής....

Από "ΤΑ ΝΕΑ", και...

Η πρώτη (και άγνωστη) αντιστασιακή πράξη 

κατά της χούντας

Ο Φοίβος Ιωαννίδης γράφει στα «ΝΕΑ» για τη διαδήλωση που έγινε στο Ηράκλειο της Κρήτης λίγο μετά το πραξικόπημα και τη δίκη της αδελφής του Κάτιας

1η Απρίλη του 1967 είναι μια μαύρη σελίδα για τον συλλογικό μας βίο. Σαν σήμερα, πριν από 54 χρόνια, συντελέστηκε η απαρχή του πραξικοπήματος των συνταγματαρχών και η χώρα μπήκε στον γύψο για μια μοιραία επταετία μέχρι την τραγωδία της Κύπρου και τη Μεταπολίτευση. Ολη η περίοδος της χούντας είναι στο μικροσκόπιο της νεότερης ιστορικής επιστήμης - και άλλων πεδίων της επιστήμης βεβαίως -, ενώ τα τελευταία χρόνια γνωρίζει άνθηση η λεγόμενη Προφορική Ιστορία με μαρτυρίες συμμετεχόντων ή μαρτύρων των γεγονότων. Λογικό και πολύτιμο για έναν ευρύ αναστοχασμό αλλά και για διδάγματα. Η όλη εποχή, περίπλοκη και πολυσύνθετη όσο και δραματική, έχει εξάλλου άγνωστα γεγονότα, πρωταγωνιστές, παρασκήνια και ψηφίδες που συνθέτουν το παζλ της μνήμης αλλά και των επιμέρους ή συνολικών συμπερασμάτων για τον πολιτικό βίο, τον ξένο παράγοντα, τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις, τον βαθμό δημοκρατίας, την ανθεκτικότητα των θεσμών, τη συμμετοχή του λαϊκού παράγοντα, τα ριφλέκτ των πολιτικών δυνάμεων, τον παράγοντα Νεολαία και τον Στρατό.

Τιμώντας τη μνήμη αλλά και τη συμβολή χιλιάδων αφανών πρωταγωνιστών της αντιδικτατορικής πάλης, δίνουμε σήμερα βήμα στις σελίδες μας σε έναν αγωνιστή της δημοκρατίας που του κόστισε σε φυλακίσεις και ταλαιπωρίες εκείνα τα χρόνια. Ο Φοίβος Ιωαννίδης έχει συνομιλήσει με τη Νεότερη Ιστορία. Δικηγόρος, πρώην υπουργός, βουλευτής, ιδρυτικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, γνώρισε, συνεργάστηκε, συνδέθηκε με πρόσωπα όπως ο Γεώργιος και ο Ανδρέας Παπανδρέου και σήμερα παραμένει ένας αθεράπευτα ρομαντικός της πολιτικής, της Κρήτης και της δημοκρατίας. Μας διηγείται, δε, μια άγνωστη στιγμή που εκτυλίχθηκε πριν από ακριβώς 54 χρόνια και σήμερα θεωρείται η πρώτη αντιστασιακή πράξη κατά της χούντας (μαζί με μια διαδήλωση στα Γιάννινα εκείνες τις πρώτες ώρες): η διαδήλωση στο Ηράκλειο της Κρήτης, την 21η Απρίλη του 1967! Μαζί με αυτό το γεγονός, που υποφωτισμένο ζωντανεύει και στο πρόσφατο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Φ. Ιωαννίδη «Μια ζωή γεμάτη» (εκδ. Καστανιώτη), ο αντιστασιακός διηγείται σήμερα επίσης την περιπέτεια της οικογένειάς του εκείνες τις πρώτες στιγμές του ζόφου, αλλά καταθέτει και μια άγνωστη μαρτυρία για τον Λεωνίδα Κύρκο, εν πολλοίς ενδεικτική του πόσο έτοιμη ήταν η Αριστερά για το ενδεχόμενο ενός πραξικοπήματος. Η Αριστερά και ο δημοκρατικός κόσμος που πάντως πλήρωσε ακριβά εκείνη την εφιαλτική Επταετία με διώξεις και βασανισμούς.

Δηµήτρης Ν. Μανιάτης

...την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

Μετά τον Εμφύλιο, οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας ουσιαστικά ήταν η οπισθοφυλακή της υπεράσπισης των αρχών των νικητών, δηλαδή της ένταξης της Ελλάδας στον ελεύθερο κόσμο, της πίστης στο πολίτευμα της βασιλευομένης Δημοκρατίας και της διατήρησης του κοινωνικού καθεστώτος. Μετά τις εκλογές του 1958, που ανέδειξαν την Αριστερά δεύτερο κόμμα με 24,42%, ήχησε συναγερμός στο μπλοκ εξουσίας, με αποτέλεσμα να εισέλθουμε στην ταραγμένη δεκαετία του ’60 μέσα σε κλίμα πόλωσης, καθώς στο άρχον πολιτικό συγκρότημα είχε επέλθει ρήξη ανεπανόρθωτη. Οι εκλογές του 1961 προσελήφθησαν από την κεντρώα – φιλελεύθερη παράταξη ως μια απόπειρα μονοπώλησης, παντί τρόπω, της εξουσίας από τη Δεξιά. Είναι γνωστά τα πάθη που εξετράφησαν αυτήν την περίοδο, τα οποία συνεπικουρούμενα και από την κυπριακή κρίση –που επηρέαζε δραματικά την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα– συνέθεταν ένα περιβάλλον αβεβαιότητας.

Δολοφονία Λαμπράκη, παραίτηση Καραμανλή έπειτα από ρήξη με τα Ανάκτορα, νίκη της Ενωσης Κέντρου στις εκλογές, Ιουλιανά 1965, όλα αυτά δημιουργούσαν προβληματισμό σε εκείνα τα κέντρα εξουσίας που εξωθεσμικά πίστευαν ότι ήταν οι φύλακες του μετεμφυλιακού κράτους. Συγχρόνως, έμπαινε στην πολιτική σκηνή δυναμικά η γενιά που δεν συμμετείχε στον εμφύλιο πόλεμο, η οποία ασφυκτιούσε κάτω από το μετεμφυλιακό κλίμα. Είναι φανερό –για τον παρατηρητή του 2021– πως η ρήξη ήταν αναπόφευκτη. Αυτή η αντίφαση μεταξύ του νέου που δεν διέθετε υλική δύναμη και του παλιού που τη διέθετε δεν μπορούσε να λυθεί μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο του δημοκρατικού καθεστώτος. Τραγικοί χειρισμοί, όπως η ανατροπή από τον Π. Κανελλόπουλο της κυβέρνησης Παρασκευόπουλου και η μη ψήφιση της απλής αναλογικής από τα δύο μεγάλα κόμματα, παρά τη συμφωνία τους, συνέβαλαν καθοριστικά στις εξελίξεις. Οι ένοπλες δυνάμεις, τόσο στο επίπεδο των στρατηγών όσο και σε αυτό των συνταγματαρχών, πίστεψαν πως κινδυνεύουν οι αξίες για τις οποίες πολέμησαν στον Εμφύλιο. Το γεγονός ότι οι συνταγματάρχες πρόλαβαν στρατηγούς και Ανάκτορα καθόρισε το εύρος και την ποιότητα της επερχόμενης εκτροπής.