Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"
«..."Ηραν ουν τον λίθον ου ην ο τεθνηκώς κείμενος, ο δε Ιησούς ήρε τους οφθαλμούς άνω και είπε· πάτερ, ευχαριστώ σοι ότι ήκουσάς μου· εγώ δε ήδειν ότι πάντοτέ μου ακούεις· αλλά διά τον όχλον τον περιεστώτα είπον, ίνα πιστεύσωσιν ότι συ με απέστειλας. Και ταύτα ειπών φωνή μεγάλη εκραύγασε· Λάζαρε, δεύρο έξω· και εξήλθεν ο τεθνηκώς δεδεμένος τους πόδας και τας χείρας κειρίαις, και η όψις αυτού σουδαρίω περιεδέδετο. Λέγει αυτοίς ο Ιησούς· λύσατε αυτόν και άφετε υπάγειν» (Κατά Ιωάννην, κεφ. ια΄). Προάγγελος της δικής Του λαμπρής Ανάστασης η ανάσυρση του καλού Του φίλου από το σκοτεινό βασίλειο του ανεξύπνητου. Σάββατο του Λαζάρου, με την απουσία των τεθνεώτων να συνοδεύει αδιάλειπτα τις μνήμες και τον πόνο όσων έχουν θρηνήσει.
1. Η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, τα μέτρα και οι προσευχές μας εν μέσω πανδημίας
ΔΑΥΙΔ ΖΟΥΤΣΟΣ, Καρδιολόγος, εθελοντής ιεροψάλτης Βάρη
Κύριε διευθυντά,
Με σφιγμένη καρδιά, θλίψη και πόνο, για δεύτερη χρονιά καλούμαστε να γιορτάσουμε τις άγιες ημέρες του Πάσχα «κατά μόνας» στο σπίτι μας.
Δυστυχώς, ο συνωστισμός στους ιερούς ναούς δημιουργεί συνθήκες ιδανικές για τη μετάδοση του κορωνοϊού. Πολλά άτομα σε κλειστό χώρο για πολλή ώρα, ο εξ επαφής ασπασμός των ιερών εικόνων, το χειροφίλημα του ιερέα κατά τη λήψη του αντίδωρου, είναι αρκετά έτσι ώστε αν ένας είναι θετικός να κολλήσουν όλοι.
Είναι πολύ σκληρό για κάποιον που έχει εθιστεί στη γλυκύτητα της εκκλησίας να μην μπορεί να εκκλησιαστεί.
Η εκκλησία ικανοποιεί πολλές ανάγκες του ανθρώπου και δεν είναι μια απλή συνάθροιση. Ικανοποιεί κατ’ αρχήν την ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνήσει με τον Θεό και του δίνει μια ελπίδα απέναντι στην αρρώστια, στο γήρας και στον θάνατο. Ικανοποιεί κοινωνικές ανάγκες του ανθρώπου, αφού στην εκκλησία συναντά τους συνανθρώπους του και βρίσκει λίγη συντροφιά. Η εκκλησία ικανοποιεί ψυχολογικές ανάγκες του ανθρώπου, αφού ο ιερός ναός και ο λόγος του Θεού είναι τα καλύτερα αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Τέλος, σε κάποιους ανθρώπους η εκκλησία ικανοποιεί και υλικές ανάγκες, αφού τους δίνει την απαραίτητη τροφή για να ζήσουν.
Πώς λοιπόν να στερηθεί ένας άνθρωπος όλα τα παραπάνω;
Αν αγαπάει την επίγεια ζωή και δεν θέλει να μεταβεί εθελοντικά και εσπευσμένα στην επουράνια, πρέπει να τα στερηθεί μέχρι να τιθασευθεί η πανδημία.
Υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές τουλάχιστον για τις θρησκευτικές μας ανάγκες μέχρι να γυρίσουμε στην κανονικότητα.
Μπορούμε να ανάψουμε το καντήλι ή το κεράκι στο σπίτι μας και να παρακολουθήσουμε την ακολουθία από το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση.
Μπορούμε να επισκεφθούμε τον ναό μας σε ώρες όχι κοντά σε ακολουθίες, να ανάψουμε το κεράκι μας, να υποκλιθούμε στην ιερή εικόνα –όχι να ασπαστούμε με επαφή–, να προσευχηθούμε λίγα λεπτά σε μια γωνιά όπως ο ταπεινός τελώνης και στη συνέχεια να αποχωρήσουμε. Με αυτόν τον τρόπο προστατεύουμε και τους εργαζομένους στην εκκλησία (ιερείς – ψάλτες) που είναι υποχρεωμένοι να διακονούν χωρίς μάσκες, ενώ εμείς οι πιστοί πηγαίνουμε προαιρετικά στην εκκλησία φορώντας μάσκα. Οσο περισσότερα τα άτομα στην εκκλησία τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να κολλήσει ο ιερέας και ο ψάλτης.
Βέβαια τα παραπάνω δεν υποκαθιστούν τη συμμετοχή μας στις ιερές ακολουθίες, αλλά αν σκεφτούμε τον εαυτό μας ή κάποιο δικό μας πρόσωπο διασωληνωμένο στην εντατική μονάδα ή ακόμα χειρότερα σε ράντζο στον διάδρομο, μάλλον θα πρέπει να συμβιβαστούμε για κάποιο διάστημα με την εναλλακτική ικανοποίηση των θρησκευτικών μας αναγκών.
2. Ας μιλήσουμε ανοιχτά και «διά ζώσης»
Ν.Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
Κύριε διευθυντά,,
Σε επιστολή προς την «Κ» (6.4.2021) διαβάζω: «…αναφορικά με τη διάρκεια αναστολής της (διά ζώσης) λειτουργίας των σχολείων ανά κράτος…». Σύμφωνα με τα σχετικά λήμματα τριών από τα εγκυρότερα και νεώτερα Λεξικά της Νεοελληνικής, το «διά ζώσης» του κ. επιστολογράφου ευ αρμοστεί προς τα συμφραζόμενα.
Ωστόσο, όταν ο διδάσκων απευθύνεται από το Διαδίκτυο στους διδασκομένους που τον βλέπουν, τον ακούν και του υποβάλλουν ερωτήσεις, η διδασκαλία γίνεται όντως (διά ζώσης) και καμιά σημασία δεν έχει αν η απόσταση που τους χωρίζει είναι μεγάλη.
Εντελώς όμως εσφαλμένη είναι η φράση «Είδαμε διά ζώσης με τον φίλο μου τον αγώνα Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού», όπου για τον ομιλητή το «διά ζώσης» σημαίνει «από κοντά», ήγουν από τις κερκίδες του γηπέδου και όχι από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο.
Η ελλειπτική έκφραση «διά ζώσης» προφανώς είναι παλαιά και επιστολική, δεν κατόρθωσα όμως να την εντοπίσω σε προπολεμικά Λεξικά. Εξίσου προφανές είναι ότι αντιτίθεται στο «γραπτώς» και όχι στο «από μακριά». Συνεπώς η εννοούμενη –και παραλειπόμενη– λέξη είναι μόνον η «φωνή». Δεν την είδα στα λεξικά, την παρέχει πάντως το αρκετά παλαιότερό τους «Αντιλεξικόν» του ευεργετικότατου Θεολ. Βοσταντζόγλου: «διά ζώσης φωνής», «γινόμενος διά ζώσης φωνής».
Προσθήκη σχολαστική και πιθανώς περιττή: οι επιστολές, τα τηλεγραφήματα, τα φαξ και τα λογής έντυπα είναι «φωνή γραπτή».
3. Συγκλονισμένος από την επιστολή της Θ. Γ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ. ΜΠΟΥΡΑΝΤΑΣ, Ομότιμος καθηγητής Παθολογίας - Αιματολογίας
Κύριε διευθυντά,
Απευθύνομαι με την επιστολή μου στη Θ. Γ.
«Αγαπημένη μου φίλη, με συγκλόνισε το γράμμα σας στην “Καθημερινή” της 10/4/21 περί σεξουαλικής βίας σε ηλικία 5 έως 10 ετών που σας δημιούργησε αβάσταχτο σωματικό και ψυχικό κλονισμό. Είμαι μαζί σας, δίπλα σας, έχω εμπειρία ιατρού 50 χρόνων, μα πάνω από όλα είμαι άνθρωπος, συμπάσχω, πονάω και προσπαθώ να βοηθάω τον συνάνθρωπο. Συμφωνώ απόλυτα μαζί σας και είμαι υπέρ της κατάργησης της παραγραφής των σεξουαλικών και ειδικά παιδικών ενοχλήσεων και είμαι υπέρ της καταδίκης των βιαστών διά της διά βίου φυλάκισης (ισόβια) μιας και έχει καταργηθεί η θανατική ποινή.
Θα ήθελα όσοι διαβάσουν το γράμμα να δημιουργήσουμε μια ομάδα που να παλέψει για την εξάλειψη της παραγραφής και της διά βίου φυλάκισης των βιαστών. Γνωρίζω ότι ζείτε σε μια κόλαση. Σας παρακαλώ πολύ να φύγετε από αυτή την κόλαση, να τη διώξετε μακριά σας και να μην επιτρέψετε σε δύο ανώμαλους ανθρώπους να σας καταστρέψουν τη ζωή. Εσείς πρέπει να γίνετε πολύ δυνατή, να ζήσετε μια ζωή φυσιολογική (όπως εννοούμε τη φυσιολογική), να προοδεύσετε, και σας εύχομαι ολόψυχα να βιώσετε το υπέρτατο αγαθό, τη μητρότητα, μιας και είστε γυναίκα.
Θα ξεχάσετε αυτά που βιώσατε ή θα τα θάψετε βαθιά στη μνήμη σας και θα βοηθάτε όσο μπορείτε τα μικρά παιδιά και τους εφήβους να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Μη σας τρομάζουν τα βάσανα που περάσατε. Να σας δημιουργούν δύναμη για ανάσταση, λήθη και δημιουργία.
Με αμέριστη αγάπη»
4. Η Επανάσταση του ’21 και ο «πολύς λαός»
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΑΚ. ΓΕΩΡΓΑΝΑΣ
Κύριε διευθυντά,
«Πώς να κατηγοριοποιήσουμε τα ιστορικά γεγονότα;» διερωτάται ο συνεργάτης της «Καθημερινής» (Κυριακή, 18 Απριλίου 2021) Πάσχος Μανδραβέλης. «Ο μόνος ασφαλής τρόπος», γράφει, «είναι να ξεχάσουμε τις αποχρώσες συνιστώσες και να επικεντρωθούμε στη συνισταμένη. Αυτή που προκύπτει από τα κείμενα και το πολιτικό κλίμα της εποχής. Από τη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας, τα Συντάγματα κ.ά.». Θα ήθελα να θυμίσω στον συνεργάτη σας τον προβληματισμό ενός παλαιοτέρου διευθυντού της «Καθημερινής», του αειμνήστου Αντώνη Καρκαγιάννη: Τι μπορεί να περίμενε από την Επανάσταση ο πολύς λαός; Τα «κείμενα και το πολιτικό κλίμα της εποχής» απηχούν μόνο τις απόψεις των γραμματισμένων. Αυτοί, τα χρόνια της Επαναστάσεως, ήταν απειροελάχιστο ποσοστό του πληθυσμού.
Κατά τη γνώμη μου, ο πολύς λαός απέβλεψε, με την Επανάσταση, να αρπάξει τα (νομιζόμενα) εύφορα κτήματα των Τούρκων αγάδων, που, μάλιστα, και αυτοί κατά παραχώρησιν του κράτους τα καρπώνονταν, ως αμοιβή για τους πολεμικούς άθλους των προγόνων τους ή και των ιδίων. Δεν μπορούσαν οι αγάδες να τα υποθηκεύσουν ή να τα πωλήσουν. Τα κτήματα ανήκαν κατά ψιλή κυριότητα (όπως θα λέγαμε σήμερα) στο κράτος, στον σουλτάνο, στους αγάδες μόνον η επικαρπία. Και μύρια όσα προβλήματα ανέκυψαν όταν το ευρωπαϊκό δίκαιο της ιδιοκτησίας αντικατέστησε το οθωμανικό-φεουδαρχικό, όπως το πρόβλημα, στην Ελλάδα, της κτηματικής περιουσίας των ιερών μονών. Η μετάβαση στο ευρωπαϊκό δίκαιο ήταν μια τεραστία αυτόματος μεταφορά οικονομικών πόρων προς τους επικαρπωτές της γης. Η επικαρπία έγινε, με νόμο, πλήρης κυριότης!
Οι επαναστατημένοι Ελληνες, λοιπόν, ονειρεύονταν να μην κουράζονται για να καλλιεργούν τα κτήματα αυτά, αλλά να τα εκμισθώσουν σε άλλους (ποιους άραγε;) ώστε να γίνουν αυτοί αγάδες στη θέση των αγάδων. Οταν διαπίστωσαν ότι, χωρίς δουλειά, τα κτήματα ήταν και χωρίς αξία, πέραν της παραγωγής για αυτοκατανάλωση, αδιαφόρησαν γι’ αυτά. Για δεκαετίες ολόκληρες, το κράτος προσπαθούσε να μεταβιβάσει τα κτήματα των αγάδων σε καλλιεργητές και αυτά έμεναν στα αζήτητα. Και μόνο το 1871, όταν η σταφίδα είχε πλέον γίνει προϊόν εξαγωγικό, ενδιαφέρθηκαν οι Ελληνες να αποκτήσουν τίτλους ιδιοκτησίας για τη γη. Και πάλι καλά που η δυναμική αντίδραση των χωρικών, όπως την περιέγραψε ο Παύλος Καλλιγάς στην πικρή του σάτιρα «Θάνος Βλέκας», απέτρεψε την υποδούλωσή τους, αυτήν τη φορά σε χριστιανούς αγάδες. Ο κάθε επίδοξος κυρίαρχος, αφού δεν κατάφερε να εξασφαλίσει προσόδους από τη γαιοκτησία, κατέστησε φέουδό του μια γωνιά του κρατικού μηχανισμού και κατόρθωσε να τρέφει από αυτό τον εαυτό του, αλλά και «να απλώνει πλέον την προστατευτικήν αιγίδα του» και να σώζει «από τον νευροκαταλύτη κάματο τους πιστούς του τεμπελχανάδες», που τον τιμούσαν με την ψήφο τους βέβαια, όπως γράφει ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στον «Ζητιάνο», την άλλη θεμελιακή σάτιρα για τη νεωτέρα Ελλάδα.
Οπως, πιστεύω, δείχνει η ιστορία των 200 χρόνων από την Επανάσταση, παραμείναμε, με ελευθέρα επιλογή μας, μια προνεωτερικώς αρπακτική κοινωνία, με πραγματικό της πολίτευμα τη δικτατορία του ΠΕΛΑταριάτου, ανεξάρτητα με το τι γράφουμε κατά καιρούς στα Συντάγματά μας για να αυταπατώμεθα και να εξαπατούμε και τους κουτόφραγκους. Δυσάρεστη διάγνωση; Ναι. Αρκετή για να αλλάξουμε; Οχι!
ΥΓ.: Για να κατανοήσει κανείς στην πραγματική αξία της την αρχαΐζουσα γλώσσα του Καλλιγά στον «Θάνο Βλέκα» (από το «βλάκα» άραγε;), χρειάζεται να έχει δίπλα του λεξικό με το πλήρες λεξιλόγιο του Αριστοφάνη! Απολυμένος από το Δημόσιο ο Καλλιγάς, φαίνεται (ξανα)διάβασε τον Αριστοφάνη πριν γράψει. Και ο Καρκαβίτσας, γιατρός στην ορεινή Αμπλιανη, δεν έβγαζε από τη δουλειά του ούτε καν τα έξοδά του όταν έγραψε τον «Ζητιάνο».
Κι εγώ πίστευα ότι η Ακρόπολη ήταν των Φειδία, Ικτίνου, Μνησικλή, Καλλικράτη, Περικλή… Ο Τ. Θεοδωρόπουλος μας λέει ότι ο ιερότατος των βράχων είναι «η Ακρόπολη του Μ. Κορρέ»! Και «τα χέρια κάτω απ’ τον Κορρέ»!
Κανείς δεν αμφισβητεί τις ικανότητες του κ. καθηγητή. Η επιστημονική του κατάρτιση και η πείρα του τον καταξιώνουν και τον τιμούν. Απλά, δεν χρειάζεται συνήγορο υπεράσπισης απ’ τον αρθρογράφο, που έχει σηκώσει τα χέρια και φαίνεται ότι έχει παραδοθεί στην προκατάληψή του.
Και ούτε προσωπικό ούτε πολιτικό πρέπει να θεωρείται κάθε καλοπροαίρετο σχόλιο για τα άρθρα που δημοσιεύει η εφημερίδα σας. Πάντα υπάρχουν συν και πλην, μόνον έτσι έρχεται ισορροπία. Οταν όμως χάνεται το μέτρο, τότε το πληκτρολόγιο δεν συγκρατείται και ανούσια πράγματα γράφονται. Οπως στην περίπτωση δύο πρόσφατων άρθρων του κ. Θεοδωρόπουλου.
Μια πιθανή (για μένα επιθυμητή) λύση είναι η δυνατότητα του «αναστρέψιμου», όπως άλλωστε έχει προταθεί από πολλούς ειδικούς αρχαιολόγους πεδίου και αρχιτέκτονες τοπίου. Μακάρι…
ΥΓ.: Πολλές φορές η «Κ» χρησιμοποιεί τη φωτογραφία από τα Προπύλαια προς τον Παρθενώνα. Αστοχη επιλογή, μια και το μάτι πέφτει στο τσιμέντωμα αντί για τα μάρμαρα του ναού. Ας μην προκαλούμε τη θέα!..
6. Οικονομία και τεχνική στην αρχαία Ελλάδα
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΔΩΣΣΑΣ, Θεσσαλονίκη
Κύριε διευθυντά,
Με τον τρόπο που διδάσκεται και μας παραδίδεται η αρχαιότητα, δεν συνήθισε η σκέψη μας να αναζητεί και την οικονομική πλευρά των γεγονότων, πέρα από τις γνωστές απλουστεύσεις, ότι λ.χ. ο Τρωικός Πόλεμος είχε οικονομικά κίνητρα ή ότι η αθηναϊκή δημοκρατία βασιζόταν στη δουλοκτησία.
Ο καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας και Στατιστικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ανδρέας Ανδρεάδης υπήρξε ένας από εκείνους που είδαν τον αρχαίο ελληνικό κόσμο όχι μόνο απ’ την οπτική γωνία της τέχνης και της φιλοσοφίας, των γραμμάτων ή των πολιτικών θεσμών αλλά και της οικονομίας. Το κλασικό του έργο «Η ιστορία της ελληνικής δημοσίας οικονομίας από των ηρωικών χρόνων μέχρι της συστάσεως του ελληνικού βασιλείου» επιτρέπει μια άλλη προσέγγιση της αρχαιότητας – εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ενας καθηγητής, επίσης, του Πολυτεχνείου αυτός, ο Αθανάσιος Ρουσόπουλος, βουλευτής των Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου και υπουργός Δημοσίων Εργων, είχε την αίσθηση των οικονομικών μεγεθών και της δημοσιονομικής λειτουργίας στην αρχαία Ελλάδα και την μετέφερε στις σύγχρονες πολιτικές εφαρμογές. Το γνωστό σύνθημά του «Κατασκευάζειν και χαίρειν», ως θεωρία κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής, αντλούσε παραδείγματα από την εποχή του Περικλή. Τα αθάνατα έργα της Ακρόπολης είχαν γίνει στο πλαίσιο προγράμματος που έδινε δουλειές και αιματοδοτούσε ολόκληρη την οικονομία.
Αν ρίξουμε μια ματιά ακόμη και στους αρχαίους μύθους, θα δούμε πως έχουν πληροφορίες οικονομικού ενδιαφέροντος. Τι ήταν, για παράδειγμα, η κόπρος του Αυγεία; Ξέρουμε όλα τα γνωστά, για τον άθλο του Ηρακλή, μας διαφεύγει όμως η οικονομική διάσταση: Στους απέραντους στάβλους του «επί τριάκοντα έτη ετρέφοντο τρισχίλιαι βόες». Αρα στην περιοχή της Ηλιδος λειτουργούσε μια μεγάλη, με σημερινά μέτρα, κτηνοτροφική – βοοτροφική μονάδα, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε την οικονομική βάση του αρχαίου ελληνικού βίου. Ετσι μπορούμε να τον καταλάβουμε καλύτερα. Βοηθάει και η «επινόηση» του Ηρακλή να στρέψει το ρεύμα των δύο γειτονικών ποταμών για να περάσει το νερό και να παρασύρει/καθαρίσει σε μια μέρα όλη την κόπρο. Ο μύθος μάς δίνει ένα ακόμη δείγμα της αρχαίας τεχνογνωσίας και μας προσφέρει ένα κριτήριο ευρύτερου φάσματος για τη θαυμαστή ελληνική αρχαιότητα: Ο Ηρακλής όχι μαινόμενος, αλλά τεχνολογικά προσαρμοζόμενος, ιδού μια ενδιαφέρουσα οπτική για τις έδρες της σχολικής διδασκαλίας.
7. Iστορική μεταφορά ανδριάντα του «Γέρου»
ΜΑΤΘΑΙΟΣ Μ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α.
Κύριε διευθυντά,
Θα ήθελα να αναφερθώ στον έφιππο ανδριάντα του Γέρου του Μοριά, που στολίζει την πλατεία Αρεως στην Τρίπολη. Πολλοί θα τον έχουν θαυμάσει επισκεπτόμενοι την Τρίπολη, λίγοι όμως θα γνωρίζουν το ιστορικό της μεταφοράς του στην Ελλάδα από την Ιταλία. Τον έφιππο Θ. Κολοκοτρώνη φιλοτέχνησε ο Κορίνθιος την καταγωγή, γλύπτης Φάνης Σακελλαρίου.
Η χύτευση του ορειχάλκινου γλυπτού έγινε σε χυτήριο στην Πιστόγια (Pistoia) της Ιταλίας, κοντά στη Φλωρεντία. Το γλυπτό θα έπρεπε να μεταφερθεί από την Ιταλία στην Ελλάδα.
Εκείνη την εποχή το Πολεμικό Ναυτικό (Π.Ν.) παραλάμβανε από το Ναυτικό των ΗΠΑ, στον ναύσταθμο του Σαν Ντιέγκο, ένα αρματαγωγό, το «Κρήτη» (L-171).
Το πλοίο πλέοντας προς την Ελλάδα, όταν μπήκε στη Μεσόγειο, πήρε σήμα να καταπλεύσει στο λιμάνι του Λιβόρνο της Ιταλίας, για να φορτώσει και να μεταφέρει στην Ελλάδα ένα άγαλμα. Δεν χάρηκε το πλήρωμα για την καθυστέρηση της πολυπόθητης, έπειτα από ένα εξάμηνο απουσίας, επανόδου στην πατρίδα. Οταν όμως έδεσαν στο Λιβόρνο και συνειδητοποίησαν τίνος τον ανδριάντα θα μετέφεραν, η κακοθυμία μετατράπηκε σε υπερηφάνεια και χαρά. Θα μετέφεραν τον ανδριάντα του Γέρου του Μοριά! Στο πλοίο επιβιβάστηκε και ο γλύπτης και περί τα τέλη Ιουλίου 1971 κατέπλευσαν στην Καλαμάτα, όπου ξεφόρτωσαν τον ανδριάντα, για να συνεχιστεί οδικώς η μεταφορά του στην Τρίπολη. Το «Κρήτη» κατέπλευσε στον ναύσταθμο Σαλαμίνας στις 25 Ιουλίου 1971.
Σημείωση: Το ιστορικό της μεταφοράς με το Α/Γ «Κρήτη» μου το διηγήθηκε ο συμμαθητής μου στη ΣΝΔ υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. Μιχάλης Πέρρας, ο οποίος υπηρετούσε τότε στο πλοίο ως α΄ μηχανικός.
1. Η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, τα μέτρα και οι προσευχές μας εν μέσω πανδημίας
ΔΑΥΙΔ ΖΟΥΤΣΟΣ, Καρδιολόγος, εθελοντής ιεροψάλτης Βάρη
Κύριε διευθυντά,
Με σφιγμένη καρδιά, θλίψη και πόνο, για δεύτερη χρονιά καλούμαστε να γιορτάσουμε τις άγιες ημέρες του Πάσχα «κατά μόνας» στο σπίτι μας.
Δυστυχώς, ο συνωστισμός στους ιερούς ναούς δημιουργεί συνθήκες ιδανικές για τη μετάδοση του κορωνοϊού. Πολλά άτομα σε κλειστό χώρο για πολλή ώρα, ο εξ επαφής ασπασμός των ιερών εικόνων, το χειροφίλημα του ιερέα κατά τη λήψη του αντίδωρου, είναι αρκετά έτσι ώστε αν ένας είναι θετικός να κολλήσουν όλοι.
Είναι πολύ σκληρό για κάποιον που έχει εθιστεί στη γλυκύτητα της εκκλησίας να μην μπορεί να εκκλησιαστεί.
Η εκκλησία ικανοποιεί πολλές ανάγκες του ανθρώπου και δεν είναι μια απλή συνάθροιση. Ικανοποιεί κατ’ αρχήν την ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνήσει με τον Θεό και του δίνει μια ελπίδα απέναντι στην αρρώστια, στο γήρας και στον θάνατο. Ικανοποιεί κοινωνικές ανάγκες του ανθρώπου, αφού στην εκκλησία συναντά τους συνανθρώπους του και βρίσκει λίγη συντροφιά. Η εκκλησία ικανοποιεί ψυχολογικές ανάγκες του ανθρώπου, αφού ο ιερός ναός και ο λόγος του Θεού είναι τα καλύτερα αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Τέλος, σε κάποιους ανθρώπους η εκκλησία ικανοποιεί και υλικές ανάγκες, αφού τους δίνει την απαραίτητη τροφή για να ζήσουν.
Πώς λοιπόν να στερηθεί ένας άνθρωπος όλα τα παραπάνω;
Αν αγαπάει την επίγεια ζωή και δεν θέλει να μεταβεί εθελοντικά και εσπευσμένα στην επουράνια, πρέπει να τα στερηθεί μέχρι να τιθασευθεί η πανδημία.
Υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές τουλάχιστον για τις θρησκευτικές μας ανάγκες μέχρι να γυρίσουμε στην κανονικότητα.
Μπορούμε να ανάψουμε το καντήλι ή το κεράκι στο σπίτι μας και να παρακολουθήσουμε την ακολουθία από το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση.
Μπορούμε να επισκεφθούμε τον ναό μας σε ώρες όχι κοντά σε ακολουθίες, να ανάψουμε το κεράκι μας, να υποκλιθούμε στην ιερή εικόνα –όχι να ασπαστούμε με επαφή–, να προσευχηθούμε λίγα λεπτά σε μια γωνιά όπως ο ταπεινός τελώνης και στη συνέχεια να αποχωρήσουμε. Με αυτόν τον τρόπο προστατεύουμε και τους εργαζομένους στην εκκλησία (ιερείς – ψάλτες) που είναι υποχρεωμένοι να διακονούν χωρίς μάσκες, ενώ εμείς οι πιστοί πηγαίνουμε προαιρετικά στην εκκλησία φορώντας μάσκα. Οσο περισσότερα τα άτομα στην εκκλησία τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να κολλήσει ο ιερέας και ο ψάλτης.
Βέβαια τα παραπάνω δεν υποκαθιστούν τη συμμετοχή μας στις ιερές ακολουθίες, αλλά αν σκεφτούμε τον εαυτό μας ή κάποιο δικό μας πρόσωπο διασωληνωμένο στην εντατική μονάδα ή ακόμα χειρότερα σε ράντζο στον διάδρομο, μάλλον θα πρέπει να συμβιβαστούμε για κάποιο διάστημα με την εναλλακτική ικανοποίηση των θρησκευτικών μας αναγκών.
2. Ας μιλήσουμε ανοιχτά και «διά ζώσης»
Ν.Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
Κύριε διευθυντά,,
Σε επιστολή προς την «Κ» (6.4.2021) διαβάζω: «…αναφορικά με τη διάρκεια αναστολής της (διά ζώσης) λειτουργίας των σχολείων ανά κράτος…». Σύμφωνα με τα σχετικά λήμματα τριών από τα εγκυρότερα και νεώτερα Λεξικά της Νεοελληνικής, το «διά ζώσης» του κ. επιστολογράφου ευ αρμοστεί προς τα συμφραζόμενα.
Ωστόσο, όταν ο διδάσκων απευθύνεται από το Διαδίκτυο στους διδασκομένους που τον βλέπουν, τον ακούν και του υποβάλλουν ερωτήσεις, η διδασκαλία γίνεται όντως (διά ζώσης) και καμιά σημασία δεν έχει αν η απόσταση που τους χωρίζει είναι μεγάλη.
Εντελώς όμως εσφαλμένη είναι η φράση «Είδαμε διά ζώσης με τον φίλο μου τον αγώνα Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού», όπου για τον ομιλητή το «διά ζώσης» σημαίνει «από κοντά», ήγουν από τις κερκίδες του γηπέδου και όχι από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο.
Η ελλειπτική έκφραση «διά ζώσης» προφανώς είναι παλαιά και επιστολική, δεν κατόρθωσα όμως να την εντοπίσω σε προπολεμικά Λεξικά. Εξίσου προφανές είναι ότι αντιτίθεται στο «γραπτώς» και όχι στο «από μακριά». Συνεπώς η εννοούμενη –και παραλειπόμενη– λέξη είναι μόνον η «φωνή». Δεν την είδα στα λεξικά, την παρέχει πάντως το αρκετά παλαιότερό τους «Αντιλεξικόν» του ευεργετικότατου Θεολ. Βοσταντζόγλου: «διά ζώσης φωνής», «γινόμενος διά ζώσης φωνής».
Προσθήκη σχολαστική και πιθανώς περιττή: οι επιστολές, τα τηλεγραφήματα, τα φαξ και τα λογής έντυπα είναι «φωνή γραπτή».
3. Συγκλονισμένος από την επιστολή της Θ. Γ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ. ΜΠΟΥΡΑΝΤΑΣ, Ομότιμος καθηγητής Παθολογίας - Αιματολογίας
Κύριε διευθυντά,
Απευθύνομαι με την επιστολή μου στη Θ. Γ.
«Αγαπημένη μου φίλη, με συγκλόνισε το γράμμα σας στην “Καθημερινή” της 10/4/21 περί σεξουαλικής βίας σε ηλικία 5 έως 10 ετών που σας δημιούργησε αβάσταχτο σωματικό και ψυχικό κλονισμό. Είμαι μαζί σας, δίπλα σας, έχω εμπειρία ιατρού 50 χρόνων, μα πάνω από όλα είμαι άνθρωπος, συμπάσχω, πονάω και προσπαθώ να βοηθάω τον συνάνθρωπο. Συμφωνώ απόλυτα μαζί σας και είμαι υπέρ της κατάργησης της παραγραφής των σεξουαλικών και ειδικά παιδικών ενοχλήσεων και είμαι υπέρ της καταδίκης των βιαστών διά της διά βίου φυλάκισης (ισόβια) μιας και έχει καταργηθεί η θανατική ποινή.
Θα ήθελα όσοι διαβάσουν το γράμμα να δημιουργήσουμε μια ομάδα που να παλέψει για την εξάλειψη της παραγραφής και της διά βίου φυλάκισης των βιαστών. Γνωρίζω ότι ζείτε σε μια κόλαση. Σας παρακαλώ πολύ να φύγετε από αυτή την κόλαση, να τη διώξετε μακριά σας και να μην επιτρέψετε σε δύο ανώμαλους ανθρώπους να σας καταστρέψουν τη ζωή. Εσείς πρέπει να γίνετε πολύ δυνατή, να ζήσετε μια ζωή φυσιολογική (όπως εννοούμε τη φυσιολογική), να προοδεύσετε, και σας εύχομαι ολόψυχα να βιώσετε το υπέρτατο αγαθό, τη μητρότητα, μιας και είστε γυναίκα.
Θα ξεχάσετε αυτά που βιώσατε ή θα τα θάψετε βαθιά στη μνήμη σας και θα βοηθάτε όσο μπορείτε τα μικρά παιδιά και τους εφήβους να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Μη σας τρομάζουν τα βάσανα που περάσατε. Να σας δημιουργούν δύναμη για ανάσταση, λήθη και δημιουργία.
Με αμέριστη αγάπη»
4. Η Επανάσταση του ’21 και ο «πολύς λαός»
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΑΚ. ΓΕΩΡΓΑΝΑΣ
Κύριε διευθυντά,
«Πώς να κατηγοριοποιήσουμε τα ιστορικά γεγονότα;» διερωτάται ο συνεργάτης της «Καθημερινής» (Κυριακή, 18 Απριλίου 2021) Πάσχος Μανδραβέλης. «Ο μόνος ασφαλής τρόπος», γράφει, «είναι να ξεχάσουμε τις αποχρώσες συνιστώσες και να επικεντρωθούμε στη συνισταμένη. Αυτή που προκύπτει από τα κείμενα και το πολιτικό κλίμα της εποχής. Από τη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας, τα Συντάγματα κ.ά.». Θα ήθελα να θυμίσω στον συνεργάτη σας τον προβληματισμό ενός παλαιοτέρου διευθυντού της «Καθημερινής», του αειμνήστου Αντώνη Καρκαγιάννη: Τι μπορεί να περίμενε από την Επανάσταση ο πολύς λαός; Τα «κείμενα και το πολιτικό κλίμα της εποχής» απηχούν μόνο τις απόψεις των γραμματισμένων. Αυτοί, τα χρόνια της Επαναστάσεως, ήταν απειροελάχιστο ποσοστό του πληθυσμού.
Κατά τη γνώμη μου, ο πολύς λαός απέβλεψε, με την Επανάσταση, να αρπάξει τα (νομιζόμενα) εύφορα κτήματα των Τούρκων αγάδων, που, μάλιστα, και αυτοί κατά παραχώρησιν του κράτους τα καρπώνονταν, ως αμοιβή για τους πολεμικούς άθλους των προγόνων τους ή και των ιδίων. Δεν μπορούσαν οι αγάδες να τα υποθηκεύσουν ή να τα πωλήσουν. Τα κτήματα ανήκαν κατά ψιλή κυριότητα (όπως θα λέγαμε σήμερα) στο κράτος, στον σουλτάνο, στους αγάδες μόνον η επικαρπία. Και μύρια όσα προβλήματα ανέκυψαν όταν το ευρωπαϊκό δίκαιο της ιδιοκτησίας αντικατέστησε το οθωμανικό-φεουδαρχικό, όπως το πρόβλημα, στην Ελλάδα, της κτηματικής περιουσίας των ιερών μονών. Η μετάβαση στο ευρωπαϊκό δίκαιο ήταν μια τεραστία αυτόματος μεταφορά οικονομικών πόρων προς τους επικαρπωτές της γης. Η επικαρπία έγινε, με νόμο, πλήρης κυριότης!
Οι επαναστατημένοι Ελληνες, λοιπόν, ονειρεύονταν να μην κουράζονται για να καλλιεργούν τα κτήματα αυτά, αλλά να τα εκμισθώσουν σε άλλους (ποιους άραγε;) ώστε να γίνουν αυτοί αγάδες στη θέση των αγάδων. Οταν διαπίστωσαν ότι, χωρίς δουλειά, τα κτήματα ήταν και χωρίς αξία, πέραν της παραγωγής για αυτοκατανάλωση, αδιαφόρησαν γι’ αυτά. Για δεκαετίες ολόκληρες, το κράτος προσπαθούσε να μεταβιβάσει τα κτήματα των αγάδων σε καλλιεργητές και αυτά έμεναν στα αζήτητα. Και μόνο το 1871, όταν η σταφίδα είχε πλέον γίνει προϊόν εξαγωγικό, ενδιαφέρθηκαν οι Ελληνες να αποκτήσουν τίτλους ιδιοκτησίας για τη γη. Και πάλι καλά που η δυναμική αντίδραση των χωρικών, όπως την περιέγραψε ο Παύλος Καλλιγάς στην πικρή του σάτιρα «Θάνος Βλέκας», απέτρεψε την υποδούλωσή τους, αυτήν τη φορά σε χριστιανούς αγάδες. Ο κάθε επίδοξος κυρίαρχος, αφού δεν κατάφερε να εξασφαλίσει προσόδους από τη γαιοκτησία, κατέστησε φέουδό του μια γωνιά του κρατικού μηχανισμού και κατόρθωσε να τρέφει από αυτό τον εαυτό του, αλλά και «να απλώνει πλέον την προστατευτικήν αιγίδα του» και να σώζει «από τον νευροκαταλύτη κάματο τους πιστούς του τεμπελχανάδες», που τον τιμούσαν με την ψήφο τους βέβαια, όπως γράφει ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στον «Ζητιάνο», την άλλη θεμελιακή σάτιρα για τη νεωτέρα Ελλάδα.
Οπως, πιστεύω, δείχνει η ιστορία των 200 χρόνων από την Επανάσταση, παραμείναμε, με ελευθέρα επιλογή μας, μια προνεωτερικώς αρπακτική κοινωνία, με πραγματικό της πολίτευμα τη δικτατορία του ΠΕΛΑταριάτου, ανεξάρτητα με το τι γράφουμε κατά καιρούς στα Συντάγματά μας για να αυταπατώμεθα και να εξαπατούμε και τους κουτόφραγκους. Δυσάρεστη διάγνωση; Ναι. Αρκετή για να αλλάξουμε; Οχι!
ΥΓ.: Για να κατανοήσει κανείς στην πραγματική αξία της την αρχαΐζουσα γλώσσα του Καλλιγά στον «Θάνο Βλέκα» (από το «βλάκα» άραγε;), χρειάζεται να έχει δίπλα του λεξικό με το πλήρες λεξιλόγιο του Αριστοφάνη! Απολυμένος από το Δημόσιο ο Καλλιγάς, φαίνεται (ξανα)διάβασε τον Αριστοφάνη πριν γράψει. Και ο Καρκαβίτσας, γιατρός στην ορεινή Αμπλιανη, δεν έβγαζε από τη δουλειά του ούτε καν τα έξοδά του όταν έγραψε τον «Ζητιάνο».
5. Η Ακρόπολη και περί «ισορροπίας»
ΦΩΝΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Κύριε διευθυντά,
ΦΩΝΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Κύριε διευθυντά,
Κι εγώ πίστευα ότι η Ακρόπολη ήταν των Φειδία, Ικτίνου, Μνησικλή, Καλλικράτη, Περικλή… Ο Τ. Θεοδωρόπουλος μας λέει ότι ο ιερότατος των βράχων είναι «η Ακρόπολη του Μ. Κορρέ»! Και «τα χέρια κάτω απ’ τον Κορρέ»!
Κανείς δεν αμφισβητεί τις ικανότητες του κ. καθηγητή. Η επιστημονική του κατάρτιση και η πείρα του τον καταξιώνουν και τον τιμούν. Απλά, δεν χρειάζεται συνήγορο υπεράσπισης απ’ τον αρθρογράφο, που έχει σηκώσει τα χέρια και φαίνεται ότι έχει παραδοθεί στην προκατάληψή του.
Και ούτε προσωπικό ούτε πολιτικό πρέπει να θεωρείται κάθε καλοπροαίρετο σχόλιο για τα άρθρα που δημοσιεύει η εφημερίδα σας. Πάντα υπάρχουν συν και πλην, μόνον έτσι έρχεται ισορροπία. Οταν όμως χάνεται το μέτρο, τότε το πληκτρολόγιο δεν συγκρατείται και ανούσια πράγματα γράφονται. Οπως στην περίπτωση δύο πρόσφατων άρθρων του κ. Θεοδωρόπουλου.
Μια πιθανή (για μένα επιθυμητή) λύση είναι η δυνατότητα του «αναστρέψιμου», όπως άλλωστε έχει προταθεί από πολλούς ειδικούς αρχαιολόγους πεδίου και αρχιτέκτονες τοπίου. Μακάρι…
ΥΓ.: Πολλές φορές η «Κ» χρησιμοποιεί τη φωτογραφία από τα Προπύλαια προς τον Παρθενώνα. Αστοχη επιλογή, μια και το μάτι πέφτει στο τσιμέντωμα αντί για τα μάρμαρα του ναού. Ας μην προκαλούμε τη θέα!..
6. Οικονομία και τεχνική στην αρχαία Ελλάδα
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΔΩΣΣΑΣ, Θεσσαλονίκη
Κύριε διευθυντά,
Με τον τρόπο που διδάσκεται και μας παραδίδεται η αρχαιότητα, δεν συνήθισε η σκέψη μας να αναζητεί και την οικονομική πλευρά των γεγονότων, πέρα από τις γνωστές απλουστεύσεις, ότι λ.χ. ο Τρωικός Πόλεμος είχε οικονομικά κίνητρα ή ότι η αθηναϊκή δημοκρατία βασιζόταν στη δουλοκτησία.
Ο καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας και Στατιστικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ανδρέας Ανδρεάδης υπήρξε ένας από εκείνους που είδαν τον αρχαίο ελληνικό κόσμο όχι μόνο απ’ την οπτική γωνία της τέχνης και της φιλοσοφίας, των γραμμάτων ή των πολιτικών θεσμών αλλά και της οικονομίας. Το κλασικό του έργο «Η ιστορία της ελληνικής δημοσίας οικονομίας από των ηρωικών χρόνων μέχρι της συστάσεως του ελληνικού βασιλείου» επιτρέπει μια άλλη προσέγγιση της αρχαιότητας – εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ενας καθηγητής, επίσης, του Πολυτεχνείου αυτός, ο Αθανάσιος Ρουσόπουλος, βουλευτής των Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου και υπουργός Δημοσίων Εργων, είχε την αίσθηση των οικονομικών μεγεθών και της δημοσιονομικής λειτουργίας στην αρχαία Ελλάδα και την μετέφερε στις σύγχρονες πολιτικές εφαρμογές. Το γνωστό σύνθημά του «Κατασκευάζειν και χαίρειν», ως θεωρία κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής, αντλούσε παραδείγματα από την εποχή του Περικλή. Τα αθάνατα έργα της Ακρόπολης είχαν γίνει στο πλαίσιο προγράμματος που έδινε δουλειές και αιματοδοτούσε ολόκληρη την οικονομία.
Αν ρίξουμε μια ματιά ακόμη και στους αρχαίους μύθους, θα δούμε πως έχουν πληροφορίες οικονομικού ενδιαφέροντος. Τι ήταν, για παράδειγμα, η κόπρος του Αυγεία; Ξέρουμε όλα τα γνωστά, για τον άθλο του Ηρακλή, μας διαφεύγει όμως η οικονομική διάσταση: Στους απέραντους στάβλους του «επί τριάκοντα έτη ετρέφοντο τρισχίλιαι βόες». Αρα στην περιοχή της Ηλιδος λειτουργούσε μια μεγάλη, με σημερινά μέτρα, κτηνοτροφική – βοοτροφική μονάδα, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε την οικονομική βάση του αρχαίου ελληνικού βίου. Ετσι μπορούμε να τον καταλάβουμε καλύτερα. Βοηθάει και η «επινόηση» του Ηρακλή να στρέψει το ρεύμα των δύο γειτονικών ποταμών για να περάσει το νερό και να παρασύρει/καθαρίσει σε μια μέρα όλη την κόπρο. Ο μύθος μάς δίνει ένα ακόμη δείγμα της αρχαίας τεχνογνωσίας και μας προσφέρει ένα κριτήριο ευρύτερου φάσματος για τη θαυμαστή ελληνική αρχαιότητα: Ο Ηρακλής όχι μαινόμενος, αλλά τεχνολογικά προσαρμοζόμενος, ιδού μια ενδιαφέρουσα οπτική για τις έδρες της σχολικής διδασκαλίας.
7. Iστορική μεταφορά ανδριάντα του «Γέρου»
ΜΑΤΘΑΙΟΣ Μ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α.
Κύριε διευθυντά,
Θα ήθελα να αναφερθώ στον έφιππο ανδριάντα του Γέρου του Μοριά, που στολίζει την πλατεία Αρεως στην Τρίπολη. Πολλοί θα τον έχουν θαυμάσει επισκεπτόμενοι την Τρίπολη, λίγοι όμως θα γνωρίζουν το ιστορικό της μεταφοράς του στην Ελλάδα από την Ιταλία. Τον έφιππο Θ. Κολοκοτρώνη φιλοτέχνησε ο Κορίνθιος την καταγωγή, γλύπτης Φάνης Σακελλαρίου.
Η χύτευση του ορειχάλκινου γλυπτού έγινε σε χυτήριο στην Πιστόγια (Pistoia) της Ιταλίας, κοντά στη Φλωρεντία. Το γλυπτό θα έπρεπε να μεταφερθεί από την Ιταλία στην Ελλάδα.
Εκείνη την εποχή το Πολεμικό Ναυτικό (Π.Ν.) παραλάμβανε από το Ναυτικό των ΗΠΑ, στον ναύσταθμο του Σαν Ντιέγκο, ένα αρματαγωγό, το «Κρήτη» (L-171).
Το πλοίο πλέοντας προς την Ελλάδα, όταν μπήκε στη Μεσόγειο, πήρε σήμα να καταπλεύσει στο λιμάνι του Λιβόρνο της Ιταλίας, για να φορτώσει και να μεταφέρει στην Ελλάδα ένα άγαλμα. Δεν χάρηκε το πλήρωμα για την καθυστέρηση της πολυπόθητης, έπειτα από ένα εξάμηνο απουσίας, επανόδου στην πατρίδα. Οταν όμως έδεσαν στο Λιβόρνο και συνειδητοποίησαν τίνος τον ανδριάντα θα μετέφεραν, η κακοθυμία μετατράπηκε σε υπερηφάνεια και χαρά. Θα μετέφεραν τον ανδριάντα του Γέρου του Μοριά! Στο πλοίο επιβιβάστηκε και ο γλύπτης και περί τα τέλη Ιουλίου 1971 κατέπλευσαν στην Καλαμάτα, όπου ξεφόρτωσαν τον ανδριάντα, για να συνεχιστεί οδικώς η μεταφορά του στην Τρίπολη. Το «Κρήτη» κατέπλευσε στον ναύσταθμο Σαλαμίνας στις 25 Ιουλίου 1971.
Σημείωση: Το ιστορικό της μεταφοράς με το Α/Γ «Κρήτη» μου το διηγήθηκε ο συμμαθητής μου στη ΣΝΔ υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. Μιχάλης Πέρρας, ο οποίος υπηρετούσε τότε στο πλοίο ως α΄ μηχανικός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου