Από την "ΕΣΤΙΑ" (αναδημοσίευση)
Οι οθωμανικές φιλοδοξίες της Τουρκίας
Του Nick Danforth*
ΣΕ ΔΥΟ περιπτώσεις ό Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογάν επέκρινε τήν Συνθήκη τής Λωζάννης, ή οποία καθώρισε τά σύνορα τής συγχρόνου Τουρκίας, ότι άφησε τήν χώρα πολύ μικρή. Ομίλησε παραλλήλως γιά τό ενδιαφέρον τής Αγκύρας γιά τίς τουρκικές μειονότητες έξω άπό αυτά τά σύνορα, καθώς καί γιά τήν ιστορική διεκδίκηση τής ιρακινής πόλεως τής Μοσούλης, κοντά στην οποία ή Τουρκία διατηρεί μιά μικρά στρατιωτική βάση.Όλα αυτά, δέ, τήν στιγμή κατά τήν οποία κατακλύζουν τήν ειδησεογραφία νέα γιά τουρκικούς βομβαρδισμούς εναντίον Κούρδων στην Συρία καί εικονικές αερομαχίες μέ ελληνικά μαχητικά επάνω άπό τό Αιγαίο, ένώ ό τουρκικός Τύπος επιδεικνύει ανανεωμένο ενδιαφέρον γιά έναν επεκτατικό ανασχεδιασμό των συνόρων. Ή Τουρκία δέν πρόκειται νά προσαρτήσει κάποιο μέρος τού Ιράκ, στην παρούσα φάση, όμως ή ρητορική του Έρντογάν, σέ συνδυασμό μέ τήν νέα δογματική προσέγγιση στην διαμόρφωση των συνόρων, μάς δίδει κάποια στοιχεία γιά τήν σημερινή διεθνή καί εσωτερική πολιτική τής Αγκύρας, καθώς καί γιά τήν εκτίμηση πού έχει διαμορφώσει γιά τίς δυνατότητες της. Ειδικώς οι χάρτες αποκαλύπτουν τήν συνεχή άνοδο τού τουρκικού εθνικισμού, ενός στοιχείου πού ανέκαθεν υπήρχε, και τό όποίο σήμερα ενισχύεται μέ ιστορικό άναθεωρητισμό καί μίαν ενισχυμένη δόση θρησκευτικού αισθήματος. Δέν αποκλείεται όμως καθόλου αυτή ή ρητορική ρήξεων καί οι εθνικιστικοί πόθοι, έν τέλει νά δυσχεράνουν τήν θέση τής Τουρκίας, άπό πλευράς ασφαλείας.
Μέ μιά πρώτη ματιά, οι χάρτες πού προσφάτως εμφανίζονται στην τουρκική τηλεόραση μοιάζουν, χωρίς όμως_στήν πραγματικότητα νά έχουν σχέση, με αντιστοίχους χάρτες τής Ελλάδος μέ εκτεταμένα σύνορα, αλλά καί τής Μεγάλης Μακεδονίας (σ.σ.: εννοεί τά Σκόπια), τής Μεγάλης Βουλγαρίας, τής Μεγάλης Αρμενίας καί τού Μεγάλου Αζερμπαϊτζάν. Όμως πρέπει νά σημειωθεί ότι δέν πρόκειται γιά χάρτες τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πού ήταν πολύ μεγαλύτερη, ούτε χάρτες του ισλαμικού ή τοϋ τουρανικοϋ κόσμου. Είναι χάρτες τής Τουρκίας, όμως λίγο μεγαλύτερης.
Όμως ή ιστορία πού διαμορφώνει τά σύνορα πού οραματίζεται ή Τουρκία μάς δίδει ενδείξεις γιά τό τί είναι καί τί δέν είναι νέο, όσον άφορα στόν νεόκοπο έθνικισμό τοϋ Έρντογάν. Είναι τά σύνορα τοϋ Εθνικού Συμβολαίου τής Τουρκίας, ενός εγγράφου στό όποίο ό Έρντογάν αναφέρθηκε προσφάτως, υποστηρίζοντας ότι ό Ιρακινός Πρωθυπουργός πρέπει νά τό διαβάσει γιά νά καταλάβει τό τουρκικό ενδιαφέρον γιά τήν Μοσούλη. Τό έγγραφο αυτό υιοθετήθηκε τό 1920, μετά τήν ήττα τής Οθωμανικής αυτοκρατορίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο καί προσδιορίζει τίς περιοχές τίς οποίες εξακολουθούσε νά κατέχει ό οθωμανικός στρατός μέ τήν υπογραφή τής εκεχειρίας τόν Οκτώβριο τοϋ 1920. Προς νότον όρίζοντο άπό μιά γραμμή πού περνούσε βορείως τοϋ Χαλεπίου, στην σημερινή Συρία, καί έφθανε μέχρι τό Κιρκούκ, στό σημερινό Ιράκ. Ή πρόθεσις των συμμάχων νά αφήσουν τελικά στην Τουρκία λιγώτερα εδάφη άπό αυτά οδήγησε σέ νέες μάχες μεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάμεων καί τών στρατευμάτων τοϋ Μουσταφά Κεμάλ, οι όποιες διαμόρφωσαν τά σημερινά σύνορα τής Τουρκίας.
Καί ένώ, τότε, ό Κεμάλ καί οί διάδοχοί του απέφυγαν νά εμπλακούν στην επιδίωξη μή ρεαλιστικών εδαφικών διεκδικήσεων, σήμερα ό Έρντογάν παρουσιάζει ένα διαφορετικό σενάριο, αφήνοντας νά εννοηθεί ότι ήταν προδοσία καί όχι ρεαλισμός ή τουρκική στάσις πού κατέληξε στην αποδοχή τής Συνθήκης τής Λωζάννης. Αγνοώντας όλα τά ιστορικά δεδομένα, υποστηρίζει ότι ένας καλύτερος ηγέτης ή, ίσως, ένας περισσότερο πατριώτης θά είχε διεκδικήσει καί θά είχε κερδίσει περισσότερα. Όσο όμως καί αν οί νεο-οθωμανικές τάσεις του Έρντογάν ακούγονται περίεργα στίς Ηνωμένες Πολιτείες καί τήν Δύση, ή αυστηρότερη κριτική γιά τήν στάση του έρχεται άπό τίς αραβικές χώρες, ένώ όλοι όσοι συνορεύουν μέ τήν Τουρκία έχουν κάθε λόγο νά είναι προβληματισμένοι καί αρνητικοί.
Στό εσωτερικό της χώρας, δέ, ή άναβίωσις του «Εθνικού Συμβολαίου» άπό τόν Έρντογάν δείχνει πώς οί Τούρκοι ισλαμιστές έχουν αναθεωρήσει (άν καί όχι ακόμη άποδομήσει) τά θεμέλια του κοσμικού κράτους τοϋ Κεμάλ. Σέ συνέχεια, δέ, συγκρίνει τους πολέμους πού προηγήθηκαν τής συγκροτήσεως τοϋ συγχρόνου τουρκικού κράτους (κοσμικού) μέ τήν λαϊκή αντίσταση στην απόπειρα πραξικοπήματος τής 15ης Ιουλίου (πού, σημειολογικώς, αποτελεί τό ισχυρότερο πλήγμα, κατά του κεμαλισμού). Πρέπει νά τονισθεί ότι παραλλήλως προς τίς αναφορές στό οθωμανικό παρελθόν, ό Ερντογάν ανακαλεί τους Σελτζούκους, πού είχαν προηγηθεί αλλά καί άλλες απίθανες τουρανικές εθνικές ομάδες όπως οι Άβαροι κ.λπ., στους οποίους όμως υπήρχαν αναφορές καί άπό τήν κεμαλική προπαγάνδα τής δεκαετίας τοϋ 1930.
 |
| "ΕΣΤΙΑ", 26/10/16 |
Του Nick Danforth*
ΣΕ ΔΥΟ περιπτώσεις ό Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογάν επέκρινε τήν Συνθήκη τής Λωζάννης, ή οποία καθώρισε τά σύνορα τής συγχρόνου Τουρκίας, ότι άφησε τήν χώρα πολύ μικρή. Ομίλησε παραλλήλως γιά τό ενδιαφέρον τής Αγκύρας γιά τίς τουρκικές μειονότητες έξω άπό αυτά τά σύνορα, καθώς καί γιά τήν ιστορική διεκδίκηση τής ιρακινής πόλεως τής Μοσούλης, κοντά στην οποία ή Τουρκία διατηρεί μιά μικρά στρατιωτική βάση.Όλα αυτά, δέ, τήν στιγμή κατά τήν οποία κατακλύζουν τήν ειδησεογραφία νέα γιά τουρκικούς βομβαρδισμούς εναντίον Κούρδων στην Συρία καί εικονικές αερομαχίες μέ ελληνικά μαχητικά επάνω άπό τό Αιγαίο, ένώ ό τουρκικός Τύπος επιδεικνύει ανανεωμένο ενδιαφέρον γιά έναν επεκτατικό ανασχεδιασμό των συνόρων. Ή Τουρκία δέν πρόκειται νά προσαρτήσει κάποιο μέρος τού Ιράκ, στην παρούσα φάση, όμως ή ρητορική του Έρντογάν, σέ συνδυασμό μέ τήν νέα δογματική προσέγγιση στην διαμόρφωση των συνόρων, μάς δίδει κάποια στοιχεία γιά τήν σημερινή διεθνή καί εσωτερική πολιτική τής Αγκύρας, καθώς καί γιά τήν εκτίμηση πού έχει διαμορφώσει γιά τίς δυνατότητες της. Ειδικώς οι χάρτες αποκαλύπτουν τήν συνεχή άνοδο τού τουρκικού εθνικισμού, ενός στοιχείου πού ανέκαθεν υπήρχε, και τό όποίο σήμερα ενισχύεται μέ ιστορικό άναθεωρητισμό καί μίαν ενισχυμένη δόση θρησκευτικού αισθήματος. Δέν αποκλείεται όμως καθόλου αυτή ή ρητορική ρήξεων καί οι εθνικιστικοί πόθοι, έν τέλει νά δυσχεράνουν τήν θέση τής Τουρκίας, άπό πλευράς ασφαλείας.
Μέ μιά πρώτη ματιά, οι χάρτες πού προσφάτως εμφανίζονται στην τουρκική τηλεόραση μοιάζουν, χωρίς όμως_στήν πραγματικότητα νά έχουν σχέση, με αντιστοίχους χάρτες τής Ελλάδος μέ εκτεταμένα σύνορα, αλλά καί τής Μεγάλης Μακεδονίας (σ.σ.: εννοεί τά Σκόπια), τής Μεγάλης Βουλγαρίας, τής Μεγάλης Αρμενίας καί τού Μεγάλου Αζερμπαϊτζάν. Όμως πρέπει νά σημειωθεί ότι δέν πρόκειται γιά χάρτες τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πού ήταν πολύ μεγαλύτερη, ούτε χάρτες του ισλαμικού ή τοϋ τουρανικοϋ κόσμου. Είναι χάρτες τής Τουρκίας, όμως λίγο μεγαλύτερης.
Όμως ή ιστορία πού διαμορφώνει τά σύνορα πού οραματίζεται ή Τουρκία μάς δίδει ενδείξεις γιά τό τί είναι καί τί δέν είναι νέο, όσον άφορα στόν νεόκοπο έθνικισμό τοϋ Έρντογάν. Είναι τά σύνορα τοϋ Εθνικού Συμβολαίου τής Τουρκίας, ενός εγγράφου στό όποίο ό Έρντογάν αναφέρθηκε προσφάτως, υποστηρίζοντας ότι ό Ιρακινός Πρωθυπουργός πρέπει νά τό διαβάσει γιά νά καταλάβει τό τουρκικό ενδιαφέρον γιά τήν Μοσούλη. Τό έγγραφο αυτό υιοθετήθηκε τό 1920, μετά τήν ήττα τής Οθωμανικής αυτοκρατορίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο καί προσδιορίζει τίς περιοχές τίς οποίες εξακολουθούσε νά κατέχει ό οθωμανικός στρατός μέ τήν υπογραφή τής εκεχειρίας τόν Οκτώβριο τοϋ 1920. Προς νότον όρίζοντο άπό μιά γραμμή πού περνούσε βορείως τοϋ Χαλεπίου, στην σημερινή Συρία, καί έφθανε μέχρι τό Κιρκούκ, στό σημερινό Ιράκ. Ή πρόθεσις των συμμάχων νά αφήσουν τελικά στην Τουρκία λιγώτερα εδάφη άπό αυτά οδήγησε σέ νέες μάχες μεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάμεων καί τών στρατευμάτων τοϋ Μουσταφά Κεμάλ, οι όποιες διαμόρφωσαν τά σημερινά σύνορα τής Τουρκίας.
Καί ένώ, τότε, ό Κεμάλ καί οί διάδοχοί του απέφυγαν νά εμπλακούν στην επιδίωξη μή ρεαλιστικών εδαφικών διεκδικήσεων, σήμερα ό Έρντογάν παρουσιάζει ένα διαφορετικό σενάριο, αφήνοντας νά εννοηθεί ότι ήταν προδοσία καί όχι ρεαλισμός ή τουρκική στάσις πού κατέληξε στην αποδοχή τής Συνθήκης τής Λωζάννης. Αγνοώντας όλα τά ιστορικά δεδομένα, υποστηρίζει ότι ένας καλύτερος ηγέτης ή, ίσως, ένας περισσότερο πατριώτης θά είχε διεκδικήσει καί θά είχε κερδίσει περισσότερα. Όσο όμως καί αν οί νεο-οθωμανικές τάσεις του Έρντογάν ακούγονται περίεργα στίς Ηνωμένες Πολιτείες καί τήν Δύση, ή αυστηρότερη κριτική γιά τήν στάση του έρχεται άπό τίς αραβικές χώρες, ένώ όλοι όσοι συνορεύουν μέ τήν Τουρκία έχουν κάθε λόγο νά είναι προβληματισμένοι καί αρνητικοί.
Στό εσωτερικό της χώρας, δέ, ή άναβίωσις του «Εθνικού Συμβολαίου» άπό τόν Έρντογάν δείχνει πώς οί Τούρκοι ισλαμιστές έχουν αναθεωρήσει (άν καί όχι ακόμη άποδομήσει) τά θεμέλια του κοσμικού κράτους τοϋ Κεμάλ. Σέ συνέχεια, δέ, συγκρίνει τους πολέμους πού προηγήθηκαν τής συγκροτήσεως τοϋ συγχρόνου τουρκικού κράτους (κοσμικού) μέ τήν λαϊκή αντίσταση στην απόπειρα πραξικοπήματος τής 15ης Ιουλίου (πού, σημειολογικώς, αποτελεί τό ισχυρότερο πλήγμα, κατά του κεμαλισμού). Πρέπει νά τονισθεί ότι παραλλήλως προς τίς αναφορές στό οθωμανικό παρελθόν, ό Ερντογάν ανακαλεί τους Σελτζούκους, πού είχαν προηγηθεί αλλά καί άλλες απίθανες τουρανικές εθνικές ομάδες όπως οι Άβαροι κ.λπ., στους οποίους όμως υπήρχαν αναφορές καί άπό τήν κεμαλική προπαγάνδα τής δεκαετίας τοϋ 1930.
Ή επίκληση αυτών τών ομάδων, όπως καί κάθε τουρκικής μειονότητος, αποτελεί σήμερα μοχλό γιά τήν πολιτική του Έρντογάν απέναντι στην Συρία καί τό Ιράκ. Κατ' ανάλογο τρόπο, καθ' όλη τήν διάρκεια του περασμένου αιώνος οί τουρκικές μειονότητες στην Ελλάδα καί τήν Κύπρο έχρησιμοποιήθησαν γιά τήν άσκηση τής επιρροής τής Αγκύρας. Υπάρχει ασφαλώς πρωτογενές τουρκικό εθνικιστικό ενδιαφέρον γιά όλες τίς μειονότητες, άλλά αυτές αποτελούν καί δυνητικούς μοχλούς πιέσεως πού μπορούν νά ενεργοποιηθούν οποιαδήποτε στιγμή. Ένα ακόμη στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής του Έρντογάν έχει τήν ειδική του σημασία, όσον άφορά στό Ιράκ καί τήν Συρία. Πρόκειται γιά τήν υποστήριξη τών σουνιτών μουσουλμάνων, πού αξιοποιείται στην Μοσούλη όπου δρούν σιϊτικές πολιτοφυλακές.
-Αναδημοσίευσις άπό τό «Foreign Policy»
-Αναδημοσίευσις άπό τό «Foreign Policy»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου