Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" (φύλλο 03/05/25)
Μάθημα, αναγκαστικά, στην ύπαιθρο ελλείψει σχολικής στέγης, με τον δάσκαλο όρθιο να επιβλέπει τη μελέτη των αφοσιωμένων παιδιών, που κάθονται στο χώμα ή σε πέτρες. Κάπου στην Ηπειρο το έτος 1946, σε μια χώρα της οποίας οι πληγές στη συνέχεια θα βάθαιναν ακόμα πιο πολύ. H σκηνή που απαθανάτισε η Βούλα Παπαϊωάννου περιλαμβάνεται στο παλαιότερο αφιέρωμα της «Κ» Ελληνες Φωτογράφοι - Επτά Ημέρες. Ο αναγνώστης - επιστολογράφος στις παρακάτω στήλες παραθέτει μαθητικές αναμνήσεις από όμορα δύσβατα χρόνια, που σε πολλούς –ίσως στους περισσότερους– φαντάζουν «ανήκουστες».
Το παλτό του παππού και ο αντάρτης
Κύριε διευθυντά,
Το Πάσχα 1947 ήμουν 12ετής. Το χωριό μου, το ορεινό Μαλακάσι Καλαμπάκας, ήταν υπό κομμουνιστική κατοχή από το φθινόπωρο 1946. Στους τοίχους της μεγάλης εκκλησίας του χωριού, του Αγίου Νικολάου, είχαν γραφεί διάφορα κομμουνιστικά συνθήματα. Την Κυριακή των Βαΐων (1947) ο ιερέας του χωριού, ο ιερομόναχος Ανδρομανάκος, στην ομιλία του στην εκκλησία ανέφερε: «Δεν πρέπει να γράφονται πολιτικά συνθήματα στους τοίχους της εκκλησίας. Ας στήσουμε ένα μεγάλο τοίχο και εκεί ας γράφουμε ό,τι θέλουμε». Την επομένη, Μεγάλη Δευτέρα, ο ιερομόναχος συνελήφθη από όργανα του ΕΑΜ, οδηγήθηκε στο ανταρτοδικείο και τη Μεγάλη Παρασκευή (1947) εκτελέστηκε με άγριο τρόπο, όπως μάθαμε αργότερα.
Σύντομα, μετά το Πάσχα 1947 άρχισαν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού στην περιοχή μας, που είχαν κωδική ονομασία «Επιχείρησις Αετός». Μία από τις ενέργειες των ανταρτών του ΕΛΑΣ στο Μαλακάσι τον Απρίλιο 1947 πριν το εγκαταλείψουν γιατί κινδύνευαν να εγκλωβιστούν από τον Εθνικό Στρατό, ήταν μια νυκτερινή επιχείρηση που είχε ως σκοπό τη συγκέντρωση ρουχισμού. Στόχος τους ήταν κυρίως τα σπίτια που γλίτωσαν από τις φλόγες των Γερμανών το 1943 και 1944. Ενα τέτοιο σπίτι ήταν και το δικό μας. Μια επόμενη νύχτα περασμένα μεσάνυχτα, ακούσαμε δυνατά χτυπήματα στην εξώπορτα. Ολοι ξυπνήσαμε, αλλά μόνον οι μεγάλοι φόρεσαν κάτι επάνω τους και σηκώθηκαν. Τα τρία παιδιά μείναμε ξαπλωμένα κάτω από την κοινή φλοκάτη, βελέντζα. Στα επανειλημμένα χτυπήματα στην πόρτα απάντησε ο παππούς Περικλής (πατέρας της μάνας), αφού φόρεσε το βαρύ παλτό που είχε φέρει από τη Ρουμανία.
Ο πατέρας απουσίαζε στα Τρίκαλα.
– Ποιος είναι;
– Ανοίξτε. Πρέπει να κάνουμε έρευνα.
Ο παππούς δυνάμωσε το φως της λάμπας που κρατούσε στο ένα χέρι και άνοιξε την πόρτα. Δύο ένοπλοι αντάρτες τον προσπέρασαν χωρίς καν να του μιλήσουν και με τη βοήθεια φακών προχώρησαν μέσα στο σπίτι. Οταν έφτασαν στην πόρτα του καθημερινού δωματίου, πέταξαν τα φώτα των φακών τους επάνω στην απλωμένη βελέντζα που σκέπαζε εμένα και τις δύο νεότερες αδελφές μου. Πατώντας ανάμεσά μας, ερεύνησαν τα ρούχα που ήταν κρεμασμένα στον τοίχο, επάνω από τα κεφάλια μας. Δεν βρήκαν κάτι κατάλληλο για να πάρουν. Μετά ερεύνησαν το μεγάλο σεντούκι της γιαγιάς και τα μπαούλα του παππού και της μάνας. Από αυτά κάτι πήραν, αλλά όχι πολλά πράγματα. Ηρεμήσαμε όταν τους είδαμε στον διάδρομο να φεύγουν. Δεν πρόλαβε ο παππούς να κλείσει την εξώπορτα πίσω τους και ακούστηκαν φωνές. – Παππού, άνοιξε! Κάτι ξεχάσαμε.
Πράγματι, δεν είχαν τελειώσει. Μόλις η πόρτα ξανάνοιξε, ένας ένοπλος αντάρτης πρόσταξε: – Βγάλε το παλτό σου, παππού. Εσύ είσαι μέσα στο σπίτι και δεν κρυώνεις. Εγώ το χρειάζομαι γιατί βαδίζω στα χιόνια.
Ο παππούς φορούσε το χονδρό και ακριβό παλτό, ως πρόχειρο κάλυμμα επίτηδες, γιατί νόμιζε ότι δεν θα τολμούσαν να το βγάλουν από επάνω του. Δυστυχώς, η μέθοδός του δεν ήταν ασφαλής. Ο παππούς έχασε το παλτό του, μόνον. Τον είδαμε χαρούμενο!
ΥΓ.: Από το βιβλίο μου «Η καρυδιά με τους νουμάδες»
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΛΗΣ
Καρδιοχειρουργός
Ο δάσκαλος «στο βουνό» και
Ο δάσκαλος «στο βουνό» και
η τάξη με 136 μαθητές...
Κύριε διευθυντά,
Το χωριό μου, Αλιάκμων Βοΐου Κοζάνης, διέθετε ένα διθέσιο Δημοτικό Σχολείο και δύο δασκάλους. Κατ’ ανάγκην στην κάθε αίθουσα έκαμναν μάθημα 40-45 μαθητές τριών διαφορετικών τάξεων. Το σχολικό έτος 1948-49 το σχολείο μας ήταν κλειστό. Διότι ο δάσκαλός μας Σπύρος Σαλίκος βγήκε αντάρτης στο βουνό. Για να μη χάσω χρόνο πήγα στο σχολείο της Νεάπολης. Οπου η κυβέρνηση είχε συγκεντρώσει τους κατοίκους εφτά χωριών με σκοπό να τους προφυλάσσει από τις επιθέσεις των ανταρτών και για να μη βρίσκουν οι αντάρτες στα χωριά ζώα και τρόφιμα. Κυρίως όμως για να μη βρίσκουν άντρες και γυναίκες για βίαιη επιστράτευση.
Την πρώτη μέρα ξεκινήσαμε από το χωριό μου δώδεκα παιδιά. Ωστόσο, μέσα σε δυο βδομάδες έμεινα να πηγαινοέρχομαι στο σχολειό μόνος. Με τα πόδια. Σε ηλικία εννιά ετών. Η διαδρομή διαρκούσε 90 λεπτά. Και περπατούσα σε ναρκοθετημένο δρόμο. Πριν τον ελέγξουν οι ναρκοανιχνευτές, που προηγούνταν μιας τεράστιας φάλαγγας στρατιωτικών αυτοκινήτων. Η φάλαγγα μετέφερε στρατιώτες και πολεμοφόδια από την Κοζάνη στην Καστοριά, που βρισκόταν κοντά στον Γράμμο και στο Βίτσι. Οπου υπήρχαν τα πεδία των μαχών. Από τις έξι αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου της Νεάπολης τρεις στέγαζαν το διοικητήριο της Ταξιαρχίας του Στρατού. Και οι τρεις χρησίμευαν ως αίθουσες διδασκαλίας. Στην αίθουσα, όπου ήταν η τάξη μου, η Τετάρτη Δημοτικού, στεγαζόμασταν 114 παιδιά. Επειδή εγώ δεν είχα θρανίο, καθόμουν στο περβάζι του παραθύρου.
Το Γυμνάσιο Τσοτυλίου, όπου φοίτησα, βρισκόταν τρεις ώρες δρόμο με τα πόδια ή με το γαϊδούρι, μακριά από το χωριό μου. Γι’ αυτό, επί έξι συνεχή χρόνια διέμενα στο Τσοτύλι. Από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Ιούνιο, με διακοπές τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι.
Μαζί με άλλους τρεις συμμαθητές μου έμενα σε ενοικιαζόμενο δωμάτιο. Ετσι ζούσαμε χωρίς γονεϊκή επίβλεψη καθ’ όλα τα τρυφερά εφηβικά μας χρόνια.
Από τους γονείς των συμμαθητών μου ελάχιστοι είχαν φοιτήσει σε Γυμνάσιο. Οι περισσότεροι ήταν απόφοιτοι Δημοτικού.
Στον πρώτο χρόνο η τάξη μου είχε 122 αγόρια και 14 κορίτσια. Επειδή δεν μας χωρούσε η κανονική αίθουσα διδασκαλίας, την ένωσαν με την αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Το πρόγραμμα μαθημάτων τού πρώτου έτους ήταν το ακόλουθο: Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη δύο ώρες μάθημα κάθε μέρα: την πρώτη Αρχαία και τη δεύτερη Νέα Ελληνικά. Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο διδασκόμασταν Θρησκευτικά, Ιστορία, Μαθηματικά και Φυσική. Από τις οχτώ το πρωί μέχρι τις δώδεκα το μεσημέρι. Λόγω έλλειψης διδακτικού προσωπικού είχαμε μόνον δύο καθηγητές: έναν μαθηματικό για τα Μαθηματικά και τη Φυσική και έναν θεολόγο για όλα τα υπόλοιπα μαθήματα. Και φυσικά δεν ήταν δυνατόν να γίνει λόγος για φροντιστήριο. Διότι τότε δεν υπήρχε φροντιστήριο στο Τσοτύλι. Ούτε στην Κοζάνη. Ούτε στην Καστοριά.
Την ώθηση να γράψω αυτή την επιστολή μού την έδωσαν οι αναμνήσεις τής «μαμάς+γιαγιάς» κυρίας Μάρως Καρδαμίτση Αδάμη, που δημοσιεύθηκαν στο φύλλο τής «Κ» στις 16/4. Η φοίτηση της οποίας σε Δημοτικό Σχολείο της Αθήνας (1951-57) συνέπεσε ακριβώς με την εκπαίδευσή μου σε ένα Γυμνάσιο, που απέχει περίπου 30 χιλιόμετρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Και την έγραψα θέλοντας να δείξω μερικές από τις διαφορές που υπήρχαν στην εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων κατά τις δεκαετίες τού ’40 και ’50. Πιστεύω ότι κατά τα τελευταία χρόνια αυτές οι διαφορές μεταξύ Κέντρου και Περιφέρειας έχουν μειωθεί. Αλλά δεν έχουν εξαλειφθεί.
ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΔΟΣΙΟΣ
Κύριε διευθυντά,
Το χωριό μου, Αλιάκμων Βοΐου Κοζάνης, διέθετε ένα διθέσιο Δημοτικό Σχολείο και δύο δασκάλους. Κατ’ ανάγκην στην κάθε αίθουσα έκαμναν μάθημα 40-45 μαθητές τριών διαφορετικών τάξεων. Το σχολικό έτος 1948-49 το σχολείο μας ήταν κλειστό. Διότι ο δάσκαλός μας Σπύρος Σαλίκος βγήκε αντάρτης στο βουνό. Για να μη χάσω χρόνο πήγα στο σχολείο της Νεάπολης. Οπου η κυβέρνηση είχε συγκεντρώσει τους κατοίκους εφτά χωριών με σκοπό να τους προφυλάσσει από τις επιθέσεις των ανταρτών και για να μη βρίσκουν οι αντάρτες στα χωριά ζώα και τρόφιμα. Κυρίως όμως για να μη βρίσκουν άντρες και γυναίκες για βίαιη επιστράτευση.
Την πρώτη μέρα ξεκινήσαμε από το χωριό μου δώδεκα παιδιά. Ωστόσο, μέσα σε δυο βδομάδες έμεινα να πηγαινοέρχομαι στο σχολειό μόνος. Με τα πόδια. Σε ηλικία εννιά ετών. Η διαδρομή διαρκούσε 90 λεπτά. Και περπατούσα σε ναρκοθετημένο δρόμο. Πριν τον ελέγξουν οι ναρκοανιχνευτές, που προηγούνταν μιας τεράστιας φάλαγγας στρατιωτικών αυτοκινήτων. Η φάλαγγα μετέφερε στρατιώτες και πολεμοφόδια από την Κοζάνη στην Καστοριά, που βρισκόταν κοντά στον Γράμμο και στο Βίτσι. Οπου υπήρχαν τα πεδία των μαχών. Από τις έξι αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου της Νεάπολης τρεις στέγαζαν το διοικητήριο της Ταξιαρχίας του Στρατού. Και οι τρεις χρησίμευαν ως αίθουσες διδασκαλίας. Στην αίθουσα, όπου ήταν η τάξη μου, η Τετάρτη Δημοτικού, στεγαζόμασταν 114 παιδιά. Επειδή εγώ δεν είχα θρανίο, καθόμουν στο περβάζι του παραθύρου.
Το Γυμνάσιο Τσοτυλίου, όπου φοίτησα, βρισκόταν τρεις ώρες δρόμο με τα πόδια ή με το γαϊδούρι, μακριά από το χωριό μου. Γι’ αυτό, επί έξι συνεχή χρόνια διέμενα στο Τσοτύλι. Από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Ιούνιο, με διακοπές τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι.
Μαζί με άλλους τρεις συμμαθητές μου έμενα σε ενοικιαζόμενο δωμάτιο. Ετσι ζούσαμε χωρίς γονεϊκή επίβλεψη καθ’ όλα τα τρυφερά εφηβικά μας χρόνια.
Από τους γονείς των συμμαθητών μου ελάχιστοι είχαν φοιτήσει σε Γυμνάσιο. Οι περισσότεροι ήταν απόφοιτοι Δημοτικού.
Στον πρώτο χρόνο η τάξη μου είχε 122 αγόρια και 14 κορίτσια. Επειδή δεν μας χωρούσε η κανονική αίθουσα διδασκαλίας, την ένωσαν με την αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Το πρόγραμμα μαθημάτων τού πρώτου έτους ήταν το ακόλουθο: Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη δύο ώρες μάθημα κάθε μέρα: την πρώτη Αρχαία και τη δεύτερη Νέα Ελληνικά. Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο διδασκόμασταν Θρησκευτικά, Ιστορία, Μαθηματικά και Φυσική. Από τις οχτώ το πρωί μέχρι τις δώδεκα το μεσημέρι. Λόγω έλλειψης διδακτικού προσωπικού είχαμε μόνον δύο καθηγητές: έναν μαθηματικό για τα Μαθηματικά και τη Φυσική και έναν θεολόγο για όλα τα υπόλοιπα μαθήματα. Και φυσικά δεν ήταν δυνατόν να γίνει λόγος για φροντιστήριο. Διότι τότε δεν υπήρχε φροντιστήριο στο Τσοτύλι. Ούτε στην Κοζάνη. Ούτε στην Καστοριά.
Την ώθηση να γράψω αυτή την επιστολή μού την έδωσαν οι αναμνήσεις τής «μαμάς+γιαγιάς» κυρίας Μάρως Καρδαμίτση Αδάμη, που δημοσιεύθηκαν στο φύλλο τής «Κ» στις 16/4. Η φοίτηση της οποίας σε Δημοτικό Σχολείο της Αθήνας (1951-57) συνέπεσε ακριβώς με την εκπαίδευσή μου σε ένα Γυμνάσιο, που απέχει περίπου 30 χιλιόμετρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Και την έγραψα θέλοντας να δείξω μερικές από τις διαφορές που υπήρχαν στην εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων κατά τις δεκαετίες τού ’40 και ’50. Πιστεύω ότι κατά τα τελευταία χρόνια αυτές οι διαφορές μεταξύ Κέντρου και Περιφέρειας έχουν μειωθεί. Αλλά δεν έχουν εξαλειφθεί.
ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΔΟΣΙΟΣ
Θωρακοχειρουργός, πατέρας τεσσάρων παιδιών και παππούς εννιά εγγονιών
H Γεωγραφία είναι πανταχού παρούσα
Κύριε διευθυντά,
Ενα χαρακτηριστικό της Γεωγραφίας, πέραν της έντονης διαθεματικότητας, είναι το ότι τη συναντάμε συχνότατα στον καθημερινό μας βίο. Ενίοτε, οι εξωφρενικοί ρυθμοί ζωής μάς εμποδίζουν να τη δούμε και να την αναγνωρίσουμε. Ισως έχει καταστεί πια πολύ οικεία και είναι δυσδιάκριτη σε αρκετούς. Ομως, η «πεισματάρα» Γεωγραφία, όσο την αγνοούμε, τόσο εντείνει την παρουσία της. Δημιουργεί πραγματικότητες, τροφοδοτεί τη σκέψη, οξύνει τη χωρική αντίληψη και κρατάει την κριτική μας ικανότητα σε εγρήγορση.
Το καλοκαίρι, νότιοι άνεμοι φέρνουν στις μεσογειακές γειτονιές αφρικανική σκόνη, η οποία επικάθεται στα οχήματα αυξάνοντας τους τζίρους των πλυντηρίων αυτοκινήτων. Σαν χειμωνιάζει, βοριάδες γεμίζουν τα Βαλκάνια με ψυχρές αέριες μάζες από τη Σιβηρία. Ετσι, θίγεται ο οικογενειακός προϋπολογισμός, καθότι το υψηλό κόστος θέρμανσης βάζει «φωτιά στα κοινόχρηστα». Βέβαια, πολύ απλούστερα τα δελτία καιρού είναι που καθορίζουν τι θα φορέσουμε. Σπορτέξ ή πέδιλα; Ζακετούλα ή παλτό; Θα πάρουμε μαζί μας ομπρέλα ή στυλιστικά άψογο γυαλί ηλίου;
Κατόπιν, το ημερήσιο πρόγραμμα συνεχίζεται με αποφάσεις για τις διαδρομές που θα ακολουθηθούν καθώς και για τα χρησιμοποιούμενα μέσα. Παίρνοντας το Ι.Χ., θα «βάλουμε» το GPS αποφεύγοντας τα μποτιλιαρίσματα και ελαχιστοποιώντας τις χρονοαποστάσεις. Οταν επιλέγουμε τα μέσα μαζικής μεταφοράς (μετρό, λεωφορεία), μας καλωσορίζει το καινοτόμο «σύμπαν» της Τηλεματικής με χιλιάδες «έξυπνες στάσεις» αλλά και εύχρηστες εφαρμογές στο κινητό. Ξεκάθαρα, η πρωτοπόρος Γεωπληροφορική –συνθέτοντας δίκτυα, δορυφόρους και τεχνολογίες επικοινωνίας– διευκολύνει τη ζωή του χωροπλεύστη καθημερινουπολίτη!
Μετά τη «μετεό» εμπειρία και το βίωμα του μετρό –και της οδικής κυκλοφορίας– ας περάσουμε στο μενού, καθότι και στον κρίσιμο τομέα της διατροφής η Γεωγραφία αξιοποιεί χωρικά δεδομένα και διατυπώνει προτάσεις. Λογικό ακούγεται, η εν Ελλάδι νοικοκυρά να προσπαθεί να γεμίζει το καλάθι της με αγροτικά προϊόντα που είναι «στην εποχή τους». Γιατί να αναζητήσει πεπόνια, φράουλες και καρπούζια τα Χριστούγεννα, τη στιγμή που υπάρχουν ωραιότατα πορτοκάλια, μήλα, λάχανα και κουνουπίδια; Αυτή η φιλοσοφία οδηγεί στην προσδοκία ότι τα φρουτολαχανικά που θα φτάσουν στο τραπέζι μας, δεν θα έχουν παραχθεί στο άλλο ημισφαίριο, ούτε θα έχουν υποστεί υπέρμετρες και έκνομες φυτοφαρμακευτικές παρεμβάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, είναι αρεστό και επιβεβλημένο να αναγράφεται η γεωγραφική προέλευση των αγροκτηνοτροφικών προϊόντων, μια και αυτή αποτελεί σημαντικό κομμάτι της εμπορικής επωνυμίας και αξίας τους. Ας θυμηθούμε χαρακτηριστικά: Αγιωργίτικο κρασί Νεμέας, φάβα Σαντορίνης, μαστίχα από τη μυροβόλο Χίο αλλά και χαλούμι Κύπρου (στα κάρβουνα) για μια γαστρονομική απογείωση προς την... «Εξώσφαιρα» των γεύσεων!
Κλείνοντας αυτό το ταξίδι «αστραπή» στη Γεωγραφία της καθημερινότητας, καλό είναι να μη λησμονήσουμε και τα λαλίστατα τοπωνύμια. Πρόκειται για έναν επίμονο ψίθυρο της ιστορίας κάθε τόπου, που μεταφέρεται από στόμα σε στόμα συντηρώντας σεβαστικά τη λαϊκή μνήμη. Στην Αθήνα, ο Ελαιώνας και οι Αμπελόκηποι παραπέμπουν στην κρατούσα χλωρίδα της Αττικής. Ενώ, στο Περιστέρι της καρδιάς μας, ακούγοντας τα τοπωνύμια «Κάρβουνο» και «Τσαλαβούτα» κατανοεί και ο πλέον ανυποψίαστος αστικός περιπατητής σε ποια περιοχή της πόλης υπήρχε λιγνιτωρυχείο, αλλά και πού οι κάτοικοι ταλαιπωρούντο από πλημμυρικά φαινόμενα...
ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ΜΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Περιστέρι
"Άυτό το βιβλίο δεν είναι για εσάς, δεσποινίς"
Κύριε διευθυντά,
Ευχαριστώ την κυρία Μάρω Καρδαμίτση-αδάμη, ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ, που μου δίνει την ευκαιρία με την επιστολή της «Ξεφυλλίζοντας αναμνήσεις», φ. 25/4, να... προλάβω τον κ. Νίκο Βατόπουλο και να αναφερθώ στο βιβλιοπωλείο Παντελίδη της οδού Αμερικής.
Ο Παντελίδης ίσως δεν έχει την ιστορία του Κάουφμαν, όμως για όσους φοιτούσαν το μακρινό 1960 στο αγγλικό τμήμα της Φιλοσοφικής Αθηνών ήταν σημείο αναφοράς.
Ο ίδιος ήταν ευγενικός, χαμογελαστός, πάντα πρόθυμος να βοηθήσει με τη γνώμη του και τη συμβουλή του, γνωρίζοντας όλους τους φοιτητές με το όνομά τους.
Κάποτε, όταν με το θάρρος/ θράσος των 18 του ζήτησα το βιβλίο του Χένρι Μίλερ «Τροπικός του Αιγόκερω», μου είπε αυστηρά, «δεσποινίς, αυτό δεν είναι για εσάς» και δεν μου το έδωσε! Αλλες εποχές θα μου πείτε, και σωστά!
Ευχαριστώ πάλι την κ. Αδάμη και περιμένω και εγώ τη συνέχεια από τον κ. Νίκο Βατόπουλο.
ΔΩΡΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΕΑ
H Γεωγραφία είναι πανταχού παρούσα
Κύριε διευθυντά,
Ενα χαρακτηριστικό της Γεωγραφίας, πέραν της έντονης διαθεματικότητας, είναι το ότι τη συναντάμε συχνότατα στον καθημερινό μας βίο. Ενίοτε, οι εξωφρενικοί ρυθμοί ζωής μάς εμποδίζουν να τη δούμε και να την αναγνωρίσουμε. Ισως έχει καταστεί πια πολύ οικεία και είναι δυσδιάκριτη σε αρκετούς. Ομως, η «πεισματάρα» Γεωγραφία, όσο την αγνοούμε, τόσο εντείνει την παρουσία της. Δημιουργεί πραγματικότητες, τροφοδοτεί τη σκέψη, οξύνει τη χωρική αντίληψη και κρατάει την κριτική μας ικανότητα σε εγρήγορση.
Το καλοκαίρι, νότιοι άνεμοι φέρνουν στις μεσογειακές γειτονιές αφρικανική σκόνη, η οποία επικάθεται στα οχήματα αυξάνοντας τους τζίρους των πλυντηρίων αυτοκινήτων. Σαν χειμωνιάζει, βοριάδες γεμίζουν τα Βαλκάνια με ψυχρές αέριες μάζες από τη Σιβηρία. Ετσι, θίγεται ο οικογενειακός προϋπολογισμός, καθότι το υψηλό κόστος θέρμανσης βάζει «φωτιά στα κοινόχρηστα». Βέβαια, πολύ απλούστερα τα δελτία καιρού είναι που καθορίζουν τι θα φορέσουμε. Σπορτέξ ή πέδιλα; Ζακετούλα ή παλτό; Θα πάρουμε μαζί μας ομπρέλα ή στυλιστικά άψογο γυαλί ηλίου;
Κατόπιν, το ημερήσιο πρόγραμμα συνεχίζεται με αποφάσεις για τις διαδρομές που θα ακολουθηθούν καθώς και για τα χρησιμοποιούμενα μέσα. Παίρνοντας το Ι.Χ., θα «βάλουμε» το GPS αποφεύγοντας τα μποτιλιαρίσματα και ελαχιστοποιώντας τις χρονοαποστάσεις. Οταν επιλέγουμε τα μέσα μαζικής μεταφοράς (μετρό, λεωφορεία), μας καλωσορίζει το καινοτόμο «σύμπαν» της Τηλεματικής με χιλιάδες «έξυπνες στάσεις» αλλά και εύχρηστες εφαρμογές στο κινητό. Ξεκάθαρα, η πρωτοπόρος Γεωπληροφορική –συνθέτοντας δίκτυα, δορυφόρους και τεχνολογίες επικοινωνίας– διευκολύνει τη ζωή του χωροπλεύστη καθημερινουπολίτη!
Μετά τη «μετεό» εμπειρία και το βίωμα του μετρό –και της οδικής κυκλοφορίας– ας περάσουμε στο μενού, καθότι και στον κρίσιμο τομέα της διατροφής η Γεωγραφία αξιοποιεί χωρικά δεδομένα και διατυπώνει προτάσεις. Λογικό ακούγεται, η εν Ελλάδι νοικοκυρά να προσπαθεί να γεμίζει το καλάθι της με αγροτικά προϊόντα που είναι «στην εποχή τους». Γιατί να αναζητήσει πεπόνια, φράουλες και καρπούζια τα Χριστούγεννα, τη στιγμή που υπάρχουν ωραιότατα πορτοκάλια, μήλα, λάχανα και κουνουπίδια; Αυτή η φιλοσοφία οδηγεί στην προσδοκία ότι τα φρουτολαχανικά που θα φτάσουν στο τραπέζι μας, δεν θα έχουν παραχθεί στο άλλο ημισφαίριο, ούτε θα έχουν υποστεί υπέρμετρες και έκνομες φυτοφαρμακευτικές παρεμβάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, είναι αρεστό και επιβεβλημένο να αναγράφεται η γεωγραφική προέλευση των αγροκτηνοτροφικών προϊόντων, μια και αυτή αποτελεί σημαντικό κομμάτι της εμπορικής επωνυμίας και αξίας τους. Ας θυμηθούμε χαρακτηριστικά: Αγιωργίτικο κρασί Νεμέας, φάβα Σαντορίνης, μαστίχα από τη μυροβόλο Χίο αλλά και χαλούμι Κύπρου (στα κάρβουνα) για μια γαστρονομική απογείωση προς την... «Εξώσφαιρα» των γεύσεων!
Κλείνοντας αυτό το ταξίδι «αστραπή» στη Γεωγραφία της καθημερινότητας, καλό είναι να μη λησμονήσουμε και τα λαλίστατα τοπωνύμια. Πρόκειται για έναν επίμονο ψίθυρο της ιστορίας κάθε τόπου, που μεταφέρεται από στόμα σε στόμα συντηρώντας σεβαστικά τη λαϊκή μνήμη. Στην Αθήνα, ο Ελαιώνας και οι Αμπελόκηποι παραπέμπουν στην κρατούσα χλωρίδα της Αττικής. Ενώ, στο Περιστέρι της καρδιάς μας, ακούγοντας τα τοπωνύμια «Κάρβουνο» και «Τσαλαβούτα» κατανοεί και ο πλέον ανυποψίαστος αστικός περιπατητής σε ποια περιοχή της πόλης υπήρχε λιγνιτωρυχείο, αλλά και πού οι κάτοικοι ταλαιπωρούντο από πλημμυρικά φαινόμενα...
ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ΜΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Περιστέρι
"Άυτό το βιβλίο δεν είναι για εσάς, δεσποινίς"
Κύριε διευθυντά,
Ευχαριστώ την κυρία Μάρω Καρδαμίτση-αδάμη, ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ, που μου δίνει την ευκαιρία με την επιστολή της «Ξεφυλλίζοντας αναμνήσεις», φ. 25/4, να... προλάβω τον κ. Νίκο Βατόπουλο και να αναφερθώ στο βιβλιοπωλείο Παντελίδη της οδού Αμερικής.
Ο Παντελίδης ίσως δεν έχει την ιστορία του Κάουφμαν, όμως για όσους φοιτούσαν το μακρινό 1960 στο αγγλικό τμήμα της Φιλοσοφικής Αθηνών ήταν σημείο αναφοράς.
Ο ίδιος ήταν ευγενικός, χαμογελαστός, πάντα πρόθυμος να βοηθήσει με τη γνώμη του και τη συμβουλή του, γνωρίζοντας όλους τους φοιτητές με το όνομά τους.
Κάποτε, όταν με το θάρρος/ θράσος των 18 του ζήτησα το βιβλίο του Χένρι Μίλερ «Τροπικός του Αιγόκερω», μου είπε αυστηρά, «δεσποινίς, αυτό δεν είναι για εσάς» και δεν μου το έδωσε! Αλλες εποχές θα μου πείτε, και σωστά!
Ευχαριστώ πάλι την κ. Αδάμη και περιμένω και εγώ τη συνέχεια από τον κ. Νίκο Βατόπουλο.
ΔΩΡΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΕΑ
Κηφισιά
Ο Άλ. Μαυροκορδάτος,
Ο Άλ. Μαυροκορδάτος,
«το καλόν της Ελλάδος»
Κύριε διευθυντά,
Σε πρόσφατα δημοσιεύματα της «Κ» γίνεται αναφορά στον Φαναριώτη πολιτικό Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο (+1865), ο οποίος τόσον επιτυχώς συνέβαλε με τους ευφυείς χειρισμούς του στη δημιουργία του ελληνικού κράτους.
Ετσι, λοιπόν, μεταφέρω μια σημαντική ημέρα για τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, όπως αποτυπώθηκε στην αθηναϊκή εφημερίδα «Αθηνά», κατά το οποίο:
Αθηνά, 3.5.1841- «Εν Λονδίνω την 24.4.1841. Μόλις ηκούσθη ενταύθα η μετακάλεσις του κ. Αλ. Μαυροκορδάτου εις την Ελλάδα παρά του Σεβαστού ημών Βασιλέως, και άπαντες οι εν Λονδίνω παροικούντες Ελληνες απεφάσισαν παμψηφεί εις κοινήν συνέλευσιν να αποδοθή προς αυτόν έν δώρον, τεκμήριον της ευγνωμοσύνης των διά τας προς την πατρίδα εκδουλεύσεις του, και να του αναγνωσθή μία αναφορά εκφραστική των αισθημάτων εις την παρούσαν περίστασιν. Την 17ην του ενεστώτος μηνός εξετελέσθησαν όλα ταύτα εις την οικίαν του ενταύθα Γενικού Προξένου, παρευρισκομένων όλων των ομογενών. Ιδού ποίον είναι το περιεχόμενον της αναφοράς των εν Λονδίνω Ελλήνων:
Προς τον Εξοχώτατον κ. Αλέξανδρον Μαυροκορδάτον
Κύριε,
Οι ενταύθα ομογενείς, άμα εκοινοποιήθη επισήμως ότι μετακαλείσθε εις την πατρίδα παρά της Α.Μ. του Σεβ. ημών Βασιλέως διά να σας επιφορτίση με υψηλά καθήκοντα προς καλόν της Ελλάδος, εξέφρασαν άπαντες ομοφώνως επί κοινή συνελεύσει την επιθυμίαν να σας παραστήσωσι πανδήμως την ευγνωμοσύνην αυτών διά τας υπηρεσίας σας προς την πατρίδα, την λύπην διά την αναχώρησίν σας (...).
– Εν Λονδίνω τη 17η Απριλίου 1841
Μ. Γαμβάκος, Δημήτριος Σπάρταλης, (...), Π.Ι. Καβάφης..., Ματθαίος Σκυλίτζης.
Εις την αναφοράν ταύτην απήντησε ο κ. Μαυροκορδάτος δόσας κοινήν ευχαρίστησιν και πολλάκις διακόψας τον λόγον του από τας χειροκροτήσεις των ομογενών. – Το δώρον συνίσταται εις έν αργυρούν σκεύος... επί της μεσαίας (βάσεως), εχαράχθη η εξής επιγραφή. Αλεξάνδρω Μαυροκορδάτω
την πατρίδα τα μέγιστα ωφελήσαντα οι εν Αγγλία Ελληνες 1841
(...) το αργυρούν σκεύος είναι αξίας λιρών στερλινών εκατόν εξήκοντα, τας οποίας συνεισέφερον οι εν Αγγλία ομογενείς ως εξής: Παντιάς Σ. Ράλλης λίρας στερλ. 12 « (...)». Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ο Π.Ι. Καβάφης, πατέρας του Κωνσταντίνου Καβάφη.
ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΒΕΝΕΤΗΣ
Κύριε διευθυντά,
Σε πρόσφατα δημοσιεύματα της «Κ» γίνεται αναφορά στον Φαναριώτη πολιτικό Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο (+1865), ο οποίος τόσον επιτυχώς συνέβαλε με τους ευφυείς χειρισμούς του στη δημιουργία του ελληνικού κράτους.
Ετσι, λοιπόν, μεταφέρω μια σημαντική ημέρα για τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, όπως αποτυπώθηκε στην αθηναϊκή εφημερίδα «Αθηνά», κατά το οποίο:
Αθηνά, 3.5.1841- «Εν Λονδίνω την 24.4.1841. Μόλις ηκούσθη ενταύθα η μετακάλεσις του κ. Αλ. Μαυροκορδάτου εις την Ελλάδα παρά του Σεβαστού ημών Βασιλέως, και άπαντες οι εν Λονδίνω παροικούντες Ελληνες απεφάσισαν παμψηφεί εις κοινήν συνέλευσιν να αποδοθή προς αυτόν έν δώρον, τεκμήριον της ευγνωμοσύνης των διά τας προς την πατρίδα εκδουλεύσεις του, και να του αναγνωσθή μία αναφορά εκφραστική των αισθημάτων εις την παρούσαν περίστασιν. Την 17ην του ενεστώτος μηνός εξετελέσθησαν όλα ταύτα εις την οικίαν του ενταύθα Γενικού Προξένου, παρευρισκομένων όλων των ομογενών. Ιδού ποίον είναι το περιεχόμενον της αναφοράς των εν Λονδίνω Ελλήνων:
Προς τον Εξοχώτατον κ. Αλέξανδρον Μαυροκορδάτον
Κύριε,
Οι ενταύθα ομογενείς, άμα εκοινοποιήθη επισήμως ότι μετακαλείσθε εις την πατρίδα παρά της Α.Μ. του Σεβ. ημών Βασιλέως διά να σας επιφορτίση με υψηλά καθήκοντα προς καλόν της Ελλάδος, εξέφρασαν άπαντες ομοφώνως επί κοινή συνελεύσει την επιθυμίαν να σας παραστήσωσι πανδήμως την ευγνωμοσύνην αυτών διά τας υπηρεσίας σας προς την πατρίδα, την λύπην διά την αναχώρησίν σας (...).
– Εν Λονδίνω τη 17η Απριλίου 1841
Μ. Γαμβάκος, Δημήτριος Σπάρταλης, (...), Π.Ι. Καβάφης..., Ματθαίος Σκυλίτζης.
Εις την αναφοράν ταύτην απήντησε ο κ. Μαυροκορδάτος δόσας κοινήν ευχαρίστησιν και πολλάκις διακόψας τον λόγον του από τας χειροκροτήσεις των ομογενών. – Το δώρον συνίσταται εις έν αργυρούν σκεύος... επί της μεσαίας (βάσεως), εχαράχθη η εξής επιγραφή. Αλεξάνδρω Μαυροκορδάτω
την πατρίδα τα μέγιστα ωφελήσαντα οι εν Αγγλία Ελληνες 1841
(...) το αργυρούν σκεύος είναι αξίας λιρών στερλινών εκατόν εξήκοντα, τας οποίας συνεισέφερον οι εν Αγγλία ομογενείς ως εξής: Παντιάς Σ. Ράλλης λίρας στερλ. 12 « (...)». Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ο Π.Ι. Καβάφης, πατέρας του Κωνσταντίνου Καβάφη.
ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΒΕΝΕΤΗΣ
Μοναστηράκι Δωρίδος
Η Δράμα θέλει σιδηρόδρομο
Κύριε διευθυντά
Επιτυχής η πρώτη δοκιμή του αυτόματου συστήματος πέδησης τρένων ETCS διαβάσαμε στην «Καθημερινή». Την ίδια ώρα, η Δράμα είναι πλήρως αποκομμένη από το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας μετά έναν ολόκληρο αιώνα αδιάλειπτης λειτουργίας. Προ μηνός το ελληνικό Δημόσιο υπέγραψε σύμβαση για την κατασκευή της νέας σιδηροδρομικής γραμμής που παρακάμπτει τόσο τη Δράμα όσο και τις Σέρρες, χωρίς να προβλέπει σύνδεση με το νέο δίκτυο. Κατά αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεται η απομόνωση της Δράμας, η οποία δεν έχει κάθετο οδικό άξονα με την Εγνατία Οδό.
Συμπέρασμα; Σιδηρόδρομος δύο ταχυτήτων=πολίτες δύο ταχυτήτων.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΪΡΗΣ
Η Δράμα θέλει σιδηρόδρομο
Κύριε διευθυντά
Επιτυχής η πρώτη δοκιμή του αυτόματου συστήματος πέδησης τρένων ETCS διαβάσαμε στην «Καθημερινή». Την ίδια ώρα, η Δράμα είναι πλήρως αποκομμένη από το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας μετά έναν ολόκληρο αιώνα αδιάλειπτης λειτουργίας. Προ μηνός το ελληνικό Δημόσιο υπέγραψε σύμβαση για την κατασκευή της νέας σιδηροδρομικής γραμμής που παρακάμπτει τόσο τη Δράμα όσο και τις Σέρρες, χωρίς να προβλέπει σύνδεση με το νέο δίκτυο. Κατά αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεται η απομόνωση της Δράμας, η οποία δεν έχει κάθετο οδικό άξονα με την Εγνατία Οδό.
Συμπέρασμα; Σιδηρόδρομος δύο ταχυτήτων=πολίτες δύο ταχυτήτων.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΪΡΗΣ
Καρδιολόγος Δράμα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου