Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"
 |
| "Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 12/04/25 |
Τι έμεινε από τις φωνές
Οι διαμαρτυρόμενοι έχουν ηρεμήσει· ασχολούνται τώρα κυρίως με τα AI πορτρέτα τους σε στυλ Studio Ghibli. Η υστερία έχει σε μεγάλο βαθμό καταλαγιάσει, οι πλατείες και οι δρόμοι έχουν καιρό να γεμίσουν, ενώ το «πάνδημο αίτημα για δικαιοσύνη» δεν ακούγεται πια τόσο συχνά και, όταν ακούγεται, η έντασή του δεν είναι τόσο στεντόρεια. Παρατηρώντας τις δημόσιες συζητήσεις, ψηφιακές και συμβατικές, διακρίνει κανείς ότι έχουν περιοριστεί και οι κατάρες (προς πολιτικούς, δημοσιογράφους, δικαστικούς, δημοσιολογούντες, πενθούντες). Τι συμβαίνει; Εν μέρει, το προφανές: η επικαιρότητα δεν γίνεται να μην αλλάξει, η σημερινή ειδησεογραφία δεν μπορεί να μην επικαλύψει τη χθεσινή – ακόμη κι αν μιλάμε για ένα χθες παρατεταμένο. Είναι όμως και κάτι λιγότερο προφανές· αυτό για το οποίο προειδοποιούσαν κάποιοι ψύχραιμοι, εισπράττοντας τον χλευασμό και τις ηθικοπλαστικές επικρίσεις των πιο θερμοκέφαλων, συνέβη: ο κόσμος σε σημαντικό βαθμό απευαισθητοποιήθηκε. Η έμφαση στα περιφερειακά και παρεμπίπτοντα ζητήματα του δυστυχήματος των Τεμπών διόγκωσε την παραφιλολογία εις βάρος της ουσίας, με αποτέλεσμα η καταγγελία του προβλήματος να επισκιάσει το πρόβλημα. Αν ο κόσμος δεν είχε χρόνο για το πρόβλημα όταν η διαμαρτυρία ήταν στα πάνω της, τώρα που υποχώρησε, δεν έχει διάθεση. Βρισκόμαστε ξανά εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε.
Μερίδια ευθύνης
Εβαλαν όλοι το χέρι τους στην αλλοίωση της ατζέντας: όσοι σκανδαλωδώς προστάτευσαν πρόσωπα πιθανώς εμπλεκόμενα στο συμβάν, όσοι μετέτρεψαν το ανθρώπινο δράμα σε ριάλιτι, όσοι ανακατεύτηκαν αναρμοδίως στη δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης (ακόμη και με φαινομενικά άκακες εκτιμήσεις), όσοι θυμήθηκαν τις δικαστικές τους αρμοδιότητες μόνο κατόπιν πολιτικών και δημοσιογραφικών ερεθισμάτων, όσοι οδήγησαν τον κρατικό μηχανισμό από φιάσκο σε φιάσκο, όσοι εκμεταλλεύτηκαν τα άμεσα και έμμεσα θύματα του δυστυχήματος για να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη και να προξενήσουν πολιτικά πλήγματα. Φταίνε οι επιστήμονες που φέρθηκαν αντιεπιστημονικά, οι δημοσιογράφοι που αγνόησαν την αλήθεια για χάρη του βολικού αφηγήματος, οι πραγματογνώμονες που μπέρδεψαν τη στοιχειοθέτηση με τον ευσεβή πόθο και τώρα δεν ξέρουν πού να κρυφτούν. Δεν είναι άμοιροι ευθυνών και οι απλοί πολίτες: όταν σιγοντάρεις το κίνημα της φωνασκίας, του δίνεις εξουσίες ακατάλληλες για τα ντεσιμπέλ του.
Ασφαιρη πυρόσφαιρα
Οι τελευταίες εξελίξεις αναφορικά με την αμφισβήτηση της εγκυρότητας του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και την παραίτηση του προέδρου του είναι ένα ακόμη κεφάλαιο σε μια ιστορία προχειρότητας. Απ’ ό,τι φαίνεται, τα Πανεπιστήμια της Γάνδης και της Πίζας, των οποίων τα συμπεράσματα επικαλείται το πόρισμα, διαφωνούν με τα ευρήματά του και διαψεύδουν τον τρόπο με τον οποίο φέρεται να συμμετείχαν σε αυτό. Τελικά ξέρουμε από τι προκλήθηκε η πυρόσφαιρα; Ξέρουμε ή υποθέτουμε; Πόση ακρίβεια ενέχουν οι υποθέσεις; Δεν έχει σημασία προς τα πού «γέρνει» η αμφισβήτηση. Δεν είναι ιδιαίτερα παραγωγική η συζήτηση για το αν το αναπόδεικτο του «παράνομου φορτίου» ευνοεί την πλευρά που πιστεύει ή εκείνη που διαψεύδει την περίφημη συγκάλυψη. Το επίδικο είναι ότι ακόμη συζητάμε για τα ενδεχόμενα που έχουμε στο μυαλό μας, αντί για τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας. Αυτό είναι μια συγκάλυψη από μόνο του.
Οι διαδηλώσεις, εκ των υστέρων
Αυτός είναι ο λόγος που οι διαδηλώσεις δεν ήταν όσο χρήσιμες φαντάζονταν οι διαδηλωτές. Αυτός είναι ο λόγος που τα οξυμένα πνεύματα, όσο στέρεη αιτιολογική βάση κι αν έχουν, σπανίως προσφέρουν καλές υπηρεσίες στη συλλογική πρόοδο: οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη μπορεί να επιτάχυναν την ποινική αντιμετώπιση του εγκλήματος (χωρίς να είναι σίγουρο ακόμη ότι την ενίσχυσαν ποιοτικά), όμως τι ακριβώς έκαναν για τον εξορθολογισμό της πάγιας κατάστασης που κατέστησε το δυστύχημα δυνατό; Οι πολίτες, βέβαια, δεν ευθύνονται για τη διαχρονική κυβερνητική ανικανότητα και απροθυμία· δεν ευθύνονται οι λαοθάλασσες που δυο χρόνια τώρα στο σιδηροδρομικό δίκτυο οι βελτιώσεις είναι ισχνές. Παρείχε όμως ο κοινωνικός αναβρασμός στην κυβέρνηση την τέλεια κάλυψη ώστε, αντί να μεταρρυθμίσει το κράτος, να βγει και αυτή στα τηλεοπτικά παράθυρα και να πάρει μέρος στον παραπειστικό σαματά· μετατόπισε την κουβέντα από το ζητούμενο της σημερινής και αυριανής μας ασφάλειας στα παράνομα φορτία και στα ανάλεκτα σελέμπριτι-πραγματογνωμόνων. Γιατί να στρωθεί στη δουλειά η κυβέρνηση όταν το λαϊκό αίτημα αφορά την τιμωρία (ενόχων και μη) πολύ περισσότερο απ’ ό,τι αφορά τον εκσυγχρονισμό της χώρας;
Εξω από το ίδρυμα
Στο μεταξύ, ο κόσμος έξω από την ομφαλοσκοπική ελληνική επικράτεια κλυδωνίζεται. Οι αναποφάσιστοι δασμοί Τραμπ απειλούν τον πλανήτη με μία ακόμη ύφεση, οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί αλλάζουν, η τεχνητή νοημοσύνη μεταμορφώνει κάθε μέρα κι από έναν άλλο τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, οι βεβαιότητες δεκαετιών κλονίζονται και όμως η συμμετοχή μας στη νέα πραγματικότητα δεν είναι καν εκείνη του παρατηρητή· είμαστε μοιρολατρικοί αποδέκτες με κλειστά μάτια. Κατανοητές οι εγχώριες παθογένειες. Ολες οι χώρες έχουν τέτοιες. Οσο όμως η προσοχή μας εξαντλείται στα μικρά και μεγάλα προβλήματα του χωριού, θα παραμένουμε ανήμποροι να λύσουμε έστω αυτά.
Οι διαμαρτυρόμενοι έχουν ηρεμήσει· ασχολούνται τώρα κυρίως με τα AI πορτρέτα τους σε στυλ Studio Ghibli. Η υστερία έχει σε μεγάλο βαθμό καταλαγιάσει, οι πλατείες και οι δρόμοι έχουν καιρό να γεμίσουν, ενώ το «πάνδημο αίτημα για δικαιοσύνη» δεν ακούγεται πια τόσο συχνά και, όταν ακούγεται, η έντασή του δεν είναι τόσο στεντόρεια. Παρατηρώντας τις δημόσιες συζητήσεις, ψηφιακές και συμβατικές, διακρίνει κανείς ότι έχουν περιοριστεί και οι κατάρες (προς πολιτικούς, δημοσιογράφους, δικαστικούς, δημοσιολογούντες, πενθούντες). Τι συμβαίνει; Εν μέρει, το προφανές: η επικαιρότητα δεν γίνεται να μην αλλάξει, η σημερινή ειδησεογραφία δεν μπορεί να μην επικαλύψει τη χθεσινή – ακόμη κι αν μιλάμε για ένα χθες παρατεταμένο. Είναι όμως και κάτι λιγότερο προφανές· αυτό για το οποίο προειδοποιούσαν κάποιοι ψύχραιμοι, εισπράττοντας τον χλευασμό και τις ηθικοπλαστικές επικρίσεις των πιο θερμοκέφαλων, συνέβη: ο κόσμος σε σημαντικό βαθμό απευαισθητοποιήθηκε. Η έμφαση στα περιφερειακά και παρεμπίπτοντα ζητήματα του δυστυχήματος των Τεμπών διόγκωσε την παραφιλολογία εις βάρος της ουσίας, με αποτέλεσμα η καταγγελία του προβλήματος να επισκιάσει το πρόβλημα. Αν ο κόσμος δεν είχε χρόνο για το πρόβλημα όταν η διαμαρτυρία ήταν στα πάνω της, τώρα που υποχώρησε, δεν έχει διάθεση. Βρισκόμαστε ξανά εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε.
Μερίδια ευθύνης
Εβαλαν όλοι το χέρι τους στην αλλοίωση της ατζέντας: όσοι σκανδαλωδώς προστάτευσαν πρόσωπα πιθανώς εμπλεκόμενα στο συμβάν, όσοι μετέτρεψαν το ανθρώπινο δράμα σε ριάλιτι, όσοι ανακατεύτηκαν αναρμοδίως στη δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης (ακόμη και με φαινομενικά άκακες εκτιμήσεις), όσοι θυμήθηκαν τις δικαστικές τους αρμοδιότητες μόνο κατόπιν πολιτικών και δημοσιογραφικών ερεθισμάτων, όσοι οδήγησαν τον κρατικό μηχανισμό από φιάσκο σε φιάσκο, όσοι εκμεταλλεύτηκαν τα άμεσα και έμμεσα θύματα του δυστυχήματος για να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη και να προξενήσουν πολιτικά πλήγματα. Φταίνε οι επιστήμονες που φέρθηκαν αντιεπιστημονικά, οι δημοσιογράφοι που αγνόησαν την αλήθεια για χάρη του βολικού αφηγήματος, οι πραγματογνώμονες που μπέρδεψαν τη στοιχειοθέτηση με τον ευσεβή πόθο και τώρα δεν ξέρουν πού να κρυφτούν. Δεν είναι άμοιροι ευθυνών και οι απλοί πολίτες: όταν σιγοντάρεις το κίνημα της φωνασκίας, του δίνεις εξουσίες ακατάλληλες για τα ντεσιμπέλ του.
Ασφαιρη πυρόσφαιρα
Οι τελευταίες εξελίξεις αναφορικά με την αμφισβήτηση της εγκυρότητας του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και την παραίτηση του προέδρου του είναι ένα ακόμη κεφάλαιο σε μια ιστορία προχειρότητας. Απ’ ό,τι φαίνεται, τα Πανεπιστήμια της Γάνδης και της Πίζας, των οποίων τα συμπεράσματα επικαλείται το πόρισμα, διαφωνούν με τα ευρήματά του και διαψεύδουν τον τρόπο με τον οποίο φέρεται να συμμετείχαν σε αυτό. Τελικά ξέρουμε από τι προκλήθηκε η πυρόσφαιρα; Ξέρουμε ή υποθέτουμε; Πόση ακρίβεια ενέχουν οι υποθέσεις; Δεν έχει σημασία προς τα πού «γέρνει» η αμφισβήτηση. Δεν είναι ιδιαίτερα παραγωγική η συζήτηση για το αν το αναπόδεικτο του «παράνομου φορτίου» ευνοεί την πλευρά που πιστεύει ή εκείνη που διαψεύδει την περίφημη συγκάλυψη. Το επίδικο είναι ότι ακόμη συζητάμε για τα ενδεχόμενα που έχουμε στο μυαλό μας, αντί για τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας. Αυτό είναι μια συγκάλυψη από μόνο του.
Οι διαδηλώσεις, εκ των υστέρων
Αυτός είναι ο λόγος που οι διαδηλώσεις δεν ήταν όσο χρήσιμες φαντάζονταν οι διαδηλωτές. Αυτός είναι ο λόγος που τα οξυμένα πνεύματα, όσο στέρεη αιτιολογική βάση κι αν έχουν, σπανίως προσφέρουν καλές υπηρεσίες στη συλλογική πρόοδο: οι συγκεντρώσεις για τα Τέμπη μπορεί να επιτάχυναν την ποινική αντιμετώπιση του εγκλήματος (χωρίς να είναι σίγουρο ακόμη ότι την ενίσχυσαν ποιοτικά), όμως τι ακριβώς έκαναν για τον εξορθολογισμό της πάγιας κατάστασης που κατέστησε το δυστύχημα δυνατό; Οι πολίτες, βέβαια, δεν ευθύνονται για τη διαχρονική κυβερνητική ανικανότητα και απροθυμία· δεν ευθύνονται οι λαοθάλασσες που δυο χρόνια τώρα στο σιδηροδρομικό δίκτυο οι βελτιώσεις είναι ισχνές. Παρείχε όμως ο κοινωνικός αναβρασμός στην κυβέρνηση την τέλεια κάλυψη ώστε, αντί να μεταρρυθμίσει το κράτος, να βγει και αυτή στα τηλεοπτικά παράθυρα και να πάρει μέρος στον παραπειστικό σαματά· μετατόπισε την κουβέντα από το ζητούμενο της σημερινής και αυριανής μας ασφάλειας στα παράνομα φορτία και στα ανάλεκτα σελέμπριτι-πραγματογνωμόνων. Γιατί να στρωθεί στη δουλειά η κυβέρνηση όταν το λαϊκό αίτημα αφορά την τιμωρία (ενόχων και μη) πολύ περισσότερο απ’ ό,τι αφορά τον εκσυγχρονισμό της χώρας;
Εξω από το ίδρυμα
Στο μεταξύ, ο κόσμος έξω από την ομφαλοσκοπική ελληνική επικράτεια κλυδωνίζεται. Οι αναποφάσιστοι δασμοί Τραμπ απειλούν τον πλανήτη με μία ακόμη ύφεση, οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί αλλάζουν, η τεχνητή νοημοσύνη μεταμορφώνει κάθε μέρα κι από έναν άλλο τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, οι βεβαιότητες δεκαετιών κλονίζονται και όμως η συμμετοχή μας στη νέα πραγματικότητα δεν είναι καν εκείνη του παρατηρητή· είμαστε μοιρολατρικοί αποδέκτες με κλειστά μάτια. Κατανοητές οι εγχώριες παθογένειες. Ολες οι χώρες έχουν τέτοιες. Οσο όμως η προσοχή μας εξαντλείται στα μικρά και μεγάλα προβλήματα του χωριού, θα παραμένουμε ανήμποροι να λύσουμε έστω αυτά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου