ΔΙΧΑΣΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΣΥΡΙΖΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΑ 12 ν.μ, ΑΛΛΑ ΟΙ ΑΝΤΙΘΕΤΟΙ ΣΕ ΑΥΤΗΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΡΟΥΝ "ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ" ΓΙΑ ΤΗ ΦΑΡΕΤΡΑ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΟΙΟΝΕΙ "ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΓΚΥΡΑΣ" ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΡ' ΗΜΙΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ....

Από "ΤΑ ΝΕΑ" και...

"ΤΑ ΝΕΑ", 22/10/20

...από την "Εφ.Συν

"Εφ.Συν", 22/10/20

Αλέξης Ηρακλείδης*

Σε σχέση με την πρόσφατη πρόταση του Αλέξη Τσίπρα περί μερικής επέκτασης της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης αρχικά στην Κρήτη και στη συνέχεια νοτίως της Κάσου, της Καρπάθου, της Ρόδου και του Καστελόριζου, αυτό θα μπορούσε να γίνει, πλην Καστελόριζου (για τους γνωστούς λόγους) και, θα προσέθετα, ότι θα μπορούσε να γίνει και νοτίως της Πελοποννήσου καθώς και δυτικά των Κυθήρων, στο μέτρο που η επέκταση δεν αγγίζει το Αιγαίο.

Ωστόσο αυτές οι επεκτάσεις θα μπορούσαν να γίνουν μόνο υπό κανονικές συνθήκες, δηλαδή αν οι σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας ήταν αγαστές, όπως κατά την περίοδο της γνωστής ελληνοτουρκικής ύφεσης (1999-2011) και εφόσον ίσχυαν τρεις προϋποθέσεις: 

(1ον) αν παραλλήλως διεξάγονταν, με καλούς οιωνούς, διερευνητικές συνομιλίες·

(2ον) αν ενημερωνόταν η Τουρκία για την προσεχή επέκταση· και 

(3ον ) αν καθίστατο σαφές στην Αγκυρα ότι δεν θα ακολουθούσε μονομερής επέκταση στο Αιγαίο, αυτό το ζήτημα θα λυνόταν στις ελληνοτουρκικές συνομιλίες.

Αντιθέτως μια επέκταση τώρα, που οι σχέσεις των δύο πλευρών βρίσκονται στο ναδίρ, θα θεωρηθεί άκρως προκλητική και επιπλέον πρελούδιο για επέκταση σε όλο το Αιγαίο κάτι που ως γνωστόν αποτελεί εφιάλτη για την Τουρκία, εξ ου και το περίφημο casus belli.

Ωστόσο θα επικεντρωθώ στο Αιγαίο γιατί από την επέκταση εκεί ή όχι κρίνονται όλες οι διαφορές του Αιγαίου και το κατά πόσο θα υπάρξει ένοπλη σύγκρουση με ανυπολόγιστη ζημία και για τις δύο πλευρές.

Σπεύδω να τονίσω ότι όλες ανεξαιρέτως οι διαφορές στο Αιγαίο θα λύνονταν ως διά μαγείας ή πάρα πολύ εύκολα, αν η Αθήνα παρέμενε στα έξι μίλια ή αν ακολουθούσε αυτά που είχε δηλώσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κατά την περίοδο 1975-1981

 (1ον) στη Βουλή είχε πει επανειλημμένως ότι το Αιγαίο «δεν είναι ελληνική λίμνη» και να πάψουν οι Ελληνες να φέρονται σαν να ήταν ελληνική λίμνη·

(2ον) στη Βουλή αλλά και στους Τούρκους ομολόγους του ότι έχει και η Τουρκία δικαιώματα στο Αιγαίο λόγω μεγάλης ακτογραμμής, αν και λιγότερα δικαιώματα από την Ελλάδα λόγω ελάχιστων νησιών (Ιμβρο, Τένεδο, Λαγούσες)· και 

(3ον) στους Τούρκους ομολόγους του ότι η Ελλάδα δεν προτίθεται να προβεί στην επέκταση μονομερώς, ωστόσο δεν μπορεί να δηλώσει επισήμως ότι αυτό δεν θα το κάνει μιας και έχει τύποις νομικά αυτό το δικαίωμα. Το τελευταίο ήταν θα έλεγα μια «συμφωνία κυρίων» για δέσμευση για μη επέκταση.

Ποιο ήταν το σκεπτικό του Καραμανλή; Οτι η Ελλάδα επιζητεί αγαστές σχέσεις με την Τουρκία, ειρηνική επίλυση όλων ανεξαιρέτως των υπαρχουσών εκκρεμοτήτων και πάντως σε καμία περίπτωση δεν θα προέβαινε σε ενέργειες που θα έβλαπταν τη γείτονα χώρα, όπως με μια επέκταση. Είπε και κάτι άλλο, που ακόμα και σήμερα αποτελεί ταμπού στη χώρα μας, ότι αν δεν ληφθούν υπόψη οι «ειδικές συνθήκες» που επικρατούν στο Αιγαίο, τότε το όποιο αποτέλεσμα σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα ή την αιγιαλίτιδα ζώνη θα είναι άδικο για την Τουρκία.

Μια σειρά από λόγους καθιστούν μια μονομερή επέκταση της Ελλάδας στα 12 μίλια στο Αιγαίο σφάλμα μεγάλου διαμετρήματος με ανυπολόγιστο κόστος.

Πρώτον, με μια τέτοια επέκταση κλείνει η ανοιχτή θάλασσα, με το Αιγαίο πράγματι να καθίσταται «ελληνική λίμνη», σαν η Ελλάδα να κατείχε τα παράλια της Μικράς Ασίας, γεγονός το οποίο πλήττει τα συμφέροντα όλων των χωρών που πλοία τους διασχίζουν το Αιγαίο και εν δυνάμει το σύνο­λο της διεθνούς κοινότητας που καρπούται από τη ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο οι ΗΠΑ όπως και η ΕΣΣΔ/σήμερα Ρωσία έχουν πει κατ’ επανάληψη, διά της διπλωματικής οδού, στην Αθήνα «μην τολμήσετε να κάνετε κάτι τέτοιο» (σημειώνω ότι το πρόσφατο twitter της ρωσικής πρεσβείας είναι παραπλανητικό και διόλου αξιόπιστο).

Δεύτερον, συνιστά πράξη εχθρική προς την Τουρκία, της οποίας θίγονται κατά καίριο τρόπο τα νομιμοποιημένα συμφέροντά της στην περιοχή αυτή, μια και αποκλείεται εντελώς από το Αιγαίο σαν να ήταν χώρα περίκλειστη σε σχέση με τη θάλασσα αυτή.

Τρίτον, όταν υπάρχει άλλη παρά­κτια χώρα, όπως συμβαίνει με το Αιγαίο, οι αλλαγές στο εύρος των χωρικών υδάτων είναι πιο λογικό αλλά και πιο δίκαιο να γίνονται σε συνεννόηση με τη γειτονική χώρα στο πλαίσιο της καλής γειτονίας και της συνεργασίας μεταξύ των κρατών (Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ, Διακήρυξη του ΟΗΕ για τις Φιλικές Σχέσεις μεταξύ των Κρατών του 1970 και Τελική Πράξη του Ελσίνκι του 1975).

Τέταρτον, τυχόν επέκταση θα μετέτρεπε την Ελλάδα σε ένα είδος «αστυνόμου» στο Αιγαίο και μάλιστα απεχθούς και αναπο­τελεσματικού, μιας και θα ήταν πρακτικά αδύνατον να ελέγξει όλη την περιοχή σε συνεχή βάση για παραβιάσεις της ελληνικής κυριαρχίας στα 12 μίλια.

Πέμπτον, το κλείσιμο μιας ανοιχτής θάλασσας, η οποία αποτελεί ζωτικό διεθνή θαλάσσιο δίαυλο, δεν αρμόζει στη χώρα που διαθέτει τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο.

*Ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων, στα ελληνικά και στα αγγλικά, για την επίλυση της διένεξης του Αιγαίου, με πιο πρόσφατο το «Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος: 50 + 1 όψεις των ελληνοτουρκικών διενέξεων» Αθήνα, εκδόσεις Θεμέλιο, 2020