Από την ανατολική Μεσόγειο και τη Λιβύη μέχρι το Ναγκόρνο Καραμπάχ και τη Συρία, τα θέματα που χωρίζουν το Παρίσι και την Αγκυρα είναι πολλά. Αλλά ο Ερντογάν δεν έχει απέναντί του μόνο τη Γαλλία και τον Εμανουέλ Μακρόν. Η στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής του πολιτικής, που συνοδεύει την άγρια καταστολή στο εσωτερικό της χώρας, έχει ανησυχήσει και εξοργίσει πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, έχει φέρει σε δύσκολη θέση την Ουάσιγκτον και έχει προκαλέσει αμηχανία στη Μόσχα. Η καγκελάριος Μέρκελ ακολουθεί προς το παρόν μια προσεκτική στάση, όλα δείχνουν όμως ότι θεωρεί πλέον τον Ερντογάν έναν αναξιόπιστο συνομιλητή. Ο πρόεδρος Τραμπ μπορεί να θαυμάζει και να ζηλεύει τον τούρκο πρόεδρο, ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο όμως επισκέφθηκε πρόσφατα μόνο την Ελλάδα, οι δοκιμές των S-400 ενοχλούν την Ουάσιγκτον και οι αμερικανοί αξιωματούχοι δεν παύουν να επαναλαμβάνουν ότι, αντίθετα με τους τουρκικούς ισχυρισμούς, τα ελληνικά νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα. Ο πρόεδρος Πούτιν, τέλος, προσπαθεί να διατηρήσει τις ισορροπίες, δυσαρεστήθηκε όμως από την εμπλοκή της Αγκυρας στον Καύκασο - εκεί όπου «όσο εμείς καθόμαστε, οι Αρμένιοι σφαγιάζονται από τον Ερντογάν, τον φίλο του Τραμπ, με τα όπλα που εμείς του παρέχουμε», όπως είπε ο γνωστός αμερικανός ηθοποιός Σον Πεν....

Από "ΤΑ ΝΕΑ"

     "ΤΑ  ΝΕΑ", 26/10/20

Ενας ηγέτης σε όλο και μεγαλύτερη απομόνωση

Η στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν έχει οδηγήσει την Τουρκία σε ρήξη με τις ευρωπαϊκές χώρες και έχει αναγκάσει ακόμα και τους έως πρόσφατα συμμάχους του να του γυρίσουν την πλάτη

ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΗΤΣΟΥ

Είναι σαφές ότι ο άνθρωπος έχει χάσει την ψυχραιμία του. Η συμπεριφορά του δεν δείχνει κάποιον που αισθάνεται ότι τον εξαπάτησαν στην Κύπρο, αγωνίζεται να μη γίνει το Αιγαίο ελληνική λίμνη ή ανησυχεί για το ενδεχόμενο να ιδρυθεί ανεξάρτητο κουρδικό κράτος στα σύνορά του. Αλλά έναν όλο και πιο απομονωμένο ηγέτη, που χάνει τον ένα σύμμαχο μετά τον άλλο και διεκδικεί ματαίως έναν ρόλο ως υπερασπιστή των απανταχού Μουσουλμάνων.

Σε προχθεσινή τηλεοπτική του ομιλία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατήγγειλε τον πρόεδρο Μακρόν για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τους Μουσουλμάνους και του συνέστησε να υποβληθεί σε εξετάσεις για την ψυχική του υγεία. Χθες το επανέλαβε, υποστηρίζοντας ότι ο γάλλος πρόεδρος έχει έμμονη ιδέα μαζί του. Από κοντά κι ο υπεύθυνος επικοινωνίας του, ο Φεχρουτίν Αλτούν, που ισχυρίστηκε ότι τα «προσβλητικά σκίτσα» του προφήτη Μωάμεθ χρησιμοποιούνται για την τρομοκράτηση των Μουσουλμάνων στην Ευρώπη με πρόσχημα την ελευθερία της έκφρασης. Οι ευρωπαίοι ηγέτες θέλουν τους Μουσουλμάνους ως εργάτες αλλά όχι και ως μέλη των κοινωνιών τους, έγραψε ο Αλτούν στα αγγλικά στο Twitter, κατηγορώντας την Ευρώπη ότι επιτίθεται «στις αξίες μας, στη γραφή μας, στον τρόπο ζωής μας» και συνδέοντας τη μεταχείριση των Μουσουλμάνων με τη δαιμονοποίηση των Εβραίων κατά τη δεκαετία του 1920.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. Αμεση ήταν η αντίδραση του Μαργαρίτη Σχοινά, ο οποίος έγραψε: «Συγγνώμη που θα σας απογοητεύσω, αλλά αυτός είναι ο τρόπος ζωής μας, όπως ορίζεται από τη Συνθήκη μας. Ο Ευρωπαϊκός Τρόπος Ζωής». Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν παρέθεσε μάλιστα και διάταξη της Συνθήκης για την ΕΕ που αναφέρει τις αξίες στις οποίες βασίζεται η Ενωση.

Νωρίτερα, είχαν εξαπολύσει επίθεση στον Ερντογάν τόσο ο πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, όσο και ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Η γαλλική προεδρία ζήτησε από τον Ερντογάν να αλλάξει πολιτική, «γιατί είναι επικίνδυνη από κάθε άποψη». Ο Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν επισήμανε την απουσία οποιασδήποτε τουρκικής καταδίκης για τον αποκεφαλισμό του γάλλου καθηγητή Σαμουέλ Πατί, κατήγγειλε ότι η Τουρκία υποδαυλίζει το μίσος και ανακοίνωσε ότι ο γάλλος πρεσβευτής στην Τουρκία ανακαλείται την ίδια κιόλας ημέρα στο Παρίσι για διαβουλεύσεις. Ο Ζοζέπ Μπορέλ, τέλος, χαρακτήρισε απαράδεκτες τις δηλώσεις του Ερντογάν κατά του γάλλου προέδρου και κάλεσε την Τουρκία να σταματήσει την επικίνδυνη αντιπαράθεση.

ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ. Από την ανατολική Μεσόγειο και τη Λιβύη μέχρι το Ναγκόρνο Καραμπάχ και τη Συρία, τα θέματα που χωρίζουν το Παρίσι και την Αγκυρα είναι πολλά. Αλλά ο Ερντογάν δεν έχει απέναντί του μόνο τη Γαλλία και τον Εμανουέλ Μακρόν. Η στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής του πολιτικής, που συνοδεύει την άγρια καταστολή στο εσωτερικό της χώρας, έχει ανησυχήσει και εξοργίσει πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, έχει φέρει σε δύσκολη θέση την Ουάσιγκτον και έχει προκαλέσει αμηχανία στη Μόσχα. Η καγκελάριος Μέρκελ ακολουθεί προς το παρόν μια προσεκτική στάση, όλα δείχνουν όμως ότι θεωρεί πλέον τον Ερντογάν έναν αναξιόπιστο συνομιλητή. Ο πρόεδρος Τραμπ μπορεί να θαυμάζει και να ζηλεύει τον τούρκο πρόεδρο, ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο όμως επισκέφθηκε πρόσφατα μόνο την Ελλάδα, οι δοκιμές των S-400 ενοχλούν την Ουάσιγκτον και οι αμερικανοί αξιωματούχοι δεν παύουν να επαναλαμβάνουν ότι, αντίθετα με τους τουρκικούς ισχυρισμούς, τα ελληνικά νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα. Ο πρόεδρος Πούτιν, τέλος, προσπαθεί να διατηρήσει τις ισορροπίες, δυσαρεστήθηκε όμως από την εμπλοκή της Αγκυρας στον Καύκασο - εκεί όπου «όσο εμείς καθόμαστε, οι Αρμένιοι σφαγιάζονται από τον Ερντογάν, τον φίλο του Τραμπ, με τα όπλα που εμείς του παρέχουμε», όπως είπε ο γνωστός αμερικανός ηθοποιός Σον Πεν.

ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΤΟΥ ΤΑΓΙΠ. Αφού ο Ερντογάν προσπάθησε επί δύο σχεδόν δεκαετίες να αλλάξει τη θέση της Αγκυρας στον κόσμο, σημείωνε πρόσφατα ο τουρκοαμερικανός αναλυτής και συγγραφέας Σονέρ Τσαγκαπτάι στο CNN, βλέπει σήμερα τα όνειρά του πιο άπιαστα από ποτέ. Με εξαίρεση το Κατάρ, τη Σομαλία και τη μισή κυβέρνηση της Λιβύης, δεν έχει καλές σχέσεις με καμιά χώρα της περιοχής με μουσουλμανική μειοψηφία. Την ίδια στιγμή, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν εντείνει τη στρατηγική τους συνεργασία για διάφορα θέματα, και κυρίως την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της ανατολικής Μεσογείου, περιθωριοποιώντας την Τουρκία.

«Ολα αυτά δεν έγιναν από τη μια μέρα στην άλλη», τονίζει ο Σινάν Ουλγκέν, επισκέπτης καθηγητής στο Carnegie Europe. «Είναι αποτέλεσμα της πιο επιθετικής και πιο συγκρουσιακής εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας». Και τα αδιέξοδα για τον Ερντογάν εντείνονται ακόμη περισσότερο λόγω της κατάστασης της τουρκικής οικονομίας, που για πολλούς αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα του.

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΚΛΙΚΗ

Διαπιστώνοντας ότι η Ελλάδα δεν δέχεται τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις του, ο τούρκος πρόεδρος μεταθέτει στο πεδίο της αντιπαράθεσης όσα θέματα έχει επινοήσει. Επιδιώκει να δείξει στην Αθήνα και τη Δύση ότι όπου δεν υπάρξει ανταπόκριση στον λόγο του θα επισείσει ράβδο. Η αυθαίρετη διαίρεση του χάρτη του Αιγαίου για θέματα έρευνας και διάσωσης είναι το τελευταίο μέχρι σήμερα βήμα του στην οδό της προγραμματισμένης επεκτατικότητας της Τουρκίας. Στοχεύει, είτε με θερμό επεισόδιο είτε υπό το κράτος απειλών, να φέρει την Ελλάδα στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων με όσα θέματα εγείρει η Τουρκία. Και γνωρίζοντας ότι η Αθήνα δεν πρόκειται να ενδώσει, αποπειράται να την εκθέσει διεθνώς ως αρνούμενη και προκαλούσα, εμφανίζοντας την «φιλειρηνική Τουρκία» ως επιδιώκουσα τη σταθερότητα και την ειρήνη.

Για την Αθήνα, διάλογος σημαίνει διερευνητικές επαφές με αντικείμενο την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Για τον Ταγίπ Ερντογάν οι διερευνητικές είναι άνευ ουσίας και αντικρύσματος. Και αποβλέπει στην κάμψη της ελληνικής πλευράς με διαδοχικά πολεμικά υπονοούμενα, εκτιμώντας πως αν αυτό δεν εξαναγκάσει την Ελλάδα σε συνολική διαπραγμάτευση, η Δύση, κορεσμένη από την παρατεταμένη ελληνοτουρκική ένταση, θα πιέσει και αυτή την Αθήνα να μη συνεχίσει την άρνησή της για ένα διευρυμένο θεματολόγιο.

Μια πολυμερής διάσκεψη - για την οποία ήδη έκανε λόγο ο πρόεδρος του Ευρωπαικού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ- κινδυνεύει να πάρει πολιτικό χαρακτήρα με τον νομικό να τίθεται σε ήσσονα μοίρα. Μια τροπή όπου τα εχέγγυα που παρέχει η διευθέτηση από το διεθνές δικαστήριο της Χάγης θα χαθούν και αυτό που θα iσχύσει θα είναι ένα παιχνίδι ισχύος και συμφερόντων. Σωστά η Ελλάδα εμμένει στη διεξαγωγή των διερευνητικών και είναι ορατό το επικοινωνιακό αποτέλεσμα στις αντιδράσεις της Δύσης. Επειδή όμως η ρευστότητα είναι σήμερα φαινόμενο συχνό και δεν μπορεί να αποκλεισθεί, η Αθήνα έχει κάθε λόγο να είναι έγκαιρα και πλήρως προετοιμασμένη για το ενδεχόμενο μιας πολυμερούς διάσκεψης. Όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο αλλά και ως προς τη δομή που αυτή θα αποκτήσει ώστε να εξασφαλισθεί ισορροπία δυνάμεων και επιρροών κατά τη διεξαγωγή της. Γι΄αυτό, με κάθε τρόπο, πρέπει να μεθοδεύσει την καθοριστική παρουσία σε αυτήν των Ηνωμένων Εθνών ώστε να μη αφεθεί η κατάσταση χωρίς νομικό και ηθικό έρμα.

Η πολυμερής διάσκεψη δεν είναι η επιθυμητή οδός. Η διελκυστίνδα και οι ανεπιθύμητες μεθοδεύσεις θα είναι φαινόμενο εμφανές σε όλη την εξέλιξή της. Είναι σημαντικό, για την απευκταία περίπτωση που οι διερευνητικές παύσουν να έχουν θετική προοπτική, η Ελλάδα να έχει έγκαιρα καταστρώσει συγκροτημένο σχέδιο διεξαγωγής ευρύτερων συνομιλιών, το οποίο θα εγγυάται τα πρωτεία του διεθνούς δικαίου σε αυτές και τον αποκλεισμό της επικράτησης μη νομικών κριτηρίων. Και, πέρα από τη θέση της διάσκεψης υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, να ασκήσει τη μέγιστη δυνατή επιρροή σε σχέση με την παρουσία εκείνων που θα προεδρεύσουν σε αυτήν και εκείνων που θα αναλάβουν ρόλο διευκόλυνσης των συνομιλιών.

-Ο Γιώργος Κακλίκης είναι πρέσβης επί τιμή, ειδικός σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ