ΣΕ ΣΥΓΧΥΣΗ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ; ΠΩΣ...ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ....ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΓΧΥΣΗ ΤΟ ΙΔΙΟ ΤΟ ΦΥΛΛΟ, ΕΠΑΛΞΗ ΚΑΤΑ ΤΑ ΛΟΙΠΑ ΤΗΣ "ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ, ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ"....

Aπό τη ΣΥΡΙΖΑίϊκη "Εφ.Συν"

"Εφ.Συν", 28/11/19

"Εφ.Συν", 28/11/19 

"Εφ.Συν", 28/11/19

"Εφ.Συν", 28/11/19

Συντηρητική στροφή με αιχμή το προσφυγικό

Σε ανησυχητικά δεξιόστροφη τροχιά, καθοδηγούμενο από το δόγμα της τάξης και της ασφάλειας, δείχνει να κινείται ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης ● Το 45% θεωρεί το προσφυγικό το σημαντικότερο πρόβλημα και μόλις το 21% την ανεργία και τους μισθούς, ενώ το 55% συνδέει το προσφυγικό με την αύξηση της εγκληματικότητας

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΥΚΛΟΥΜΠΕΡΗ

Ως το υπ’ αριθμόν ένα ζήτημα της ελληνικής κοινωνίας αναδεικνύουν οι πολίτες το προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα, ενώ εμφανείς και ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι τάσεις που καταγράφονται προς μια κατεύθυνση συντηρητικοποίησης του εκλογικού σώματος και διάθεσης αποδοχής του κυβερνητικού δόγματος της τάξης και της ασφάλειας.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα ευρήματα της σύνδεσης του προσφυγικού με την αύξηση της εγκληματικότητας, της συσχέτισης της ασφάλειας με τις εκκενώσεις κατειλημμένων κτιρίων, καθώς και με τις παρεμβάσεις της αστυνομίας μέσα σε πανεπιστημιακούς χώρους. Τα παραπάνω στοιχεία πηγάζουν από την έρευνα ανίχνευσης αντιλήψεων που διενήργησε η εταιρεία δημοσκοπήσεων Prorata και παρουσιάζει σήμερα η «Εφ.Συν.».

Πιο αναλυτικά, στο ερώτημα «ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα δύο σημαντικότερα θέματα/προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα σήμερα;», οι πολίτες απαντούν σε ποσοστό 45% το προσφυγικό-μεταναστευτικό και ακολουθούν σε μεγάλη απόσταση η διαφθορά (22%), η ανεργία και οι μισθοί (21%). Οι ερωτηθέντες πιστεύουν σε ποσοστό 55% (σίγουρα και μάλλον ναι) ότι το προσφυγικό συνδέεται με την αύξηση της εγκληματικότητας, μια πεποίθηση που εμφανίζεται ενισχυμένη στις πιο παραγωγικές ηλικίες (18-34 και 35-54 ετών). Παρ’ όλα αυτά, οι πολίτες πιστεύουν ότι η γειτονιά όπου κατοικούν είναι ασφαλές μέρος (89%), όπως επίσης και η Ελλάδα μια ασφαλής χώρα (82%).

Το οργανωμένο έγκλημα θεωρείται πιο απειλητικό για τη δημόσια ασφάλεια σε σχέση με την τρομοκρατία και τις κοινωνικές εντάσεις, ενώ θετικά (επειδή εκλαμβάνεται ότι ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας) αντιμετωπίζονται για την πλειοψηφία του κοινού (58%) οι εκκενώσεις καταλήψεων από τις αστυνομικές δυνάμεις και οι επεμβάσεις στα Πανεπιστήμια (58%). Ως μια καλή λύση για το ίδιο θέμα, οι μετέχοντες στην έρευνα βλέπουν τη φωταγώγηση των δρόμων της περιοχής όπου κατοικούν τις νυχτερινές ώρες (95%).

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εν λόγω δείκτες διαφοροποιούνται στις απαντήσεις που δίνουν οι πολίτες ανάλογα με την πολιτική τους τοποθέτηση (στον άξονα Αριστερά-Δεξιά) όπου πιο ξενοφοβικοί και «αγωνιώντες» παρουσιάζονται όσοι κατατάσσουν τον εαυτό τους στη Δεξιά ή στην άκρα Δεξιά, αλλά όχι μόνο αυτοί, αφού στο ίδιο κλίμα απαντούν και όσοι δηλώνουν ότι ανήκουν στο Κέντρο.

Ξεχωριστό κεφάλαιο αποτελεί η εικόνα που έχουν οι πολίτες για την Ελληνική Αστυνομία. Ειδικότερα, η πλειοψηφία (57%) διαφωνεί με την άποψη ότι η ΕΛ.ΑΣ. ασκεί υπερβολική βία (39% συμφωνούν), το 55% συμφωνεί ότι καταστέλλει το έγκλημα και την ίδια στιγμή διαφωνεί ότι προλαμβάνει το έγκλημα.

Διχασμένες είναι οι απαντήσεις στο αν η Αστυνομία προστατεύει τον πολίτη (49% απαντά αρνητικά και 48% θετικά). Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στο ερώτημα που αφορά την επικράτηση αυταρχικών και ακροδεξιών αντιλήψεων στην ΕΛ.ΑΣ., όπου το 50% διαφωνεί και το 48% συμφωνεί (αντιστοίχως η διακύμανση συναρτάται με τις πολιτικές απόψεις που εκφράζουν οι συμμετέχοντες).

Σε ό,τι αφορά τις επιδόσεις της κυβέρνησης στον τομέα της δημόσιας ασφάλειας, το 38% εκτιμά ότι τα πάει αρκετά καλά, το 9% πολύ καλά, το 29% όχι ιδιαίτερα καλά και το 20% καθόλου καλά. Ωστόσο, η πλειοψηφία πιστεύει ότι η Ν.Δ. επιλέγει να εστιάσει σε ζητήματα δημόσιας τάξης, αποσκοπώντας στην αλλαγή της ατζέντας στη δημόσια συζήτηση (53%).

Σε σχέση δε με το προφίλ του ιδανικού υπουργού Προστασίας του Πολίτη, το 69% δηλώνει ότι οφείλει να είναι αποφασιστικός, το 35% προοδευτικός, το 23% αυστηρός και μόλις το 20% μετριοπαθής και το 15% διαλλακτικός. Η προηγούμενη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν τα κατάφερε καθόλου καλά στον τομέα της δημόσιας ασφάλειας, υποστηρίζει το 51% των ερωτηθέντων, ενώ αρκετά καλά απαντά το 21%.

Τέλος, αναφορικά με τις κυριότερες αγωνίες των πολιτών τα πράγματα έχουν ως εξής: Σε ποσοστό 37% φοβούνται αρκετά την επιδείνωση της οικονομίας, σε άλλο ερώτημα για την αύξηση της εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας αρκετά ανήσυχο εμφανίζεται το 33%, δε φοβάται καθόλου την αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας δηλώνει το 36% και την ίδια ώρα πολύ λέει το 31%.

Από όσους παρουσιάζονται να ανησυχούν έντονα για την αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας το 57% είναι πολίτες μη πανεπιστημιακής μόρφωσης. Τέλος, μεγάλο φόβο εκφράζουν οι ερωτηθέντες (σε ποσοστό 38%) για την ακροδεξιά στροφή των κομμάτων και της κοινωνίας, με τα ποσοστά να εκτοξεύονται στο 69% στην ηλικιακή κατηγορία από 18 ώς 34 ετών.

♦

Το δόγμα «δημόσια τάξη και ασφάλεια» ως επιταχυντής κοινωνικοπολιτικών διαιρέσεων;

Του Αγγελου Σεριάτου *

Η αίσθηση της δημόσιας ασφάλειας έχει συνδεθεί με μια σειρά από υπαρκτές ή κατασκευασμένες προκλήσεις (ή απειλές) της εποχής. Για παράδειγμα, η συσχέτιση μεταξύ εγκληματικότητας και πολιτισμικής ετερότητας, η οποία δεν απουσιάζει από το ρεπερτόριο των απόψεων γύρω από την ασφάλεια, ενώ σίγουρα εντείνεται από αφηγήματα που συνδέονται κυρίαρχα με την άκρα Δεξιά. Στις μέρες μας, τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν την «εθνική προτίμηση» έναντι της «εθνικής καθαρότητας». Παρουσιάζονται δηλαδή εχθρικά όχι απέναντι σε όσους με βιολογικό τρόπο διαφέρουν από «εμάς», αλλά απέναντι σε όσους δεν μοιράζονται τις ίδιες πολιτισμικές αξίες μαζί «μας».

Ετσι, η συζήτηση γύρω από την ετερότητα μετατοπίζεται από τη στενή σφαίρα της βιολογίας στην πολιτισμική σφαίρα, πεδίο στο οποίο οι δυτικές δημοκρατίες είναι σαφώς ανεκτικότερες, επιτρέποντας έτσι συσχετίσεις που δύσκολα επιβεβαιώνονται από στατιστικά στοιχεία. Ποιος είναι ωστόσο ο βαθμός διείσδυσης του αφηγήματος που συνδέει τα δύο φαινόμενα; Σύμφωνα με τα ευρήματα της παρούσας έρευνας, αρκετά μεγάλος, υπολογιζόμενος περί το 55% του πληθυσμού. Και τι συμβαίνει όταν αποσυνδέονται τα δύο ζητήματα και οι πολίτες καλούνται να επιλέξουν μεταξύ των σημαντικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα; Το 45% επιλέγει ως πιο σημαντικό ή ως δεύτερο πιο σημαντικό πρόβλημα το προσφυγικό, ενώ έπονται η διαφθορά (22%), η ανεργία (21%), οι μισθοί και η ποιότητα των θέσεων απασχόλησης (21%) και αρκετά χαμηλότερα εντοπίζεται η εγκληματικότητα (15%).

Ουσιαστικά φαίνεται ότι για μεγάλη μερίδα της κοινωνίας, η μειωμένη αίσθηση «δημόσιας ασφάλειας» ταυτίζεται στο σήμερα με την αδυναμία ελέγχου των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών και μόνο εκ διαθλάσεως με την καταπολέμηση της εγκληματικότητας αυτής καθ’ εαυτήν. Υπό αυτή την έννοια δεν θα πρέπει να ξενίζει το εύρημα σύμφωνα με το οποίο 9 στους 10 θεωρούν ασφαλές μέρος για να ζήσει κανείς τη γειτονιά όπου κατοικούν: Κατά την τρέχουσα περίοδο, η έννοια της δημόσιας ασφάλειας μοιάζει να λαμβάνει ένα πιο θολό, αόριστο και μάλλον εθνοκεντρικό περιεχόμενο, παρά μια αίσθηση φόβου και ανασφάλειας που βιώνεται ατομικά σε επίπεδο καθημερινότητας.

Η αίσθηση ωστόσο της ασφάλειας σχετίζεται με τις αντιλήψεις της κοινωνίας για τον χαρακτήρα και την αποτελεσματικότητα της Αστυνομίας. Ασκεί η Ελληνική Αστυνομία υπέρμετρη βία ή όχι; Αποτελεί κατασταλτικό μηχανισμό του κράτους και διακατέχεται από αυταρχικές ιδέες ή είναι μηχανισμός προστασίας του πολίτη; Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, η τοποθέτηση σε πολιτικούς χώρους και η ηλικία διαφοροποιούν καθοριστικά τις σχετικές προσλαμβάνουσες: Για τους αυτοπροσδιοριζόμενους ως αριστερούς, ακροαριστερούς, μια σημαντική μερίδα (αν και όχι πλειοψηφική) ατόμων που τοποθετούν εαυτούς στο κέντρο του πολιτικού φάσματος αλλά και τα νεότερα ηλικιακά άτομα, η Ελληνική Αστυνομία ασκεί υπερβολική βία και διακατέχεται από ακροδεξιές αντιλήψεις. Αντίθετα, για τη συντριπτική πλειοψηφία των δεξιών, ακροδεξιών, καθώς και για την πλειοψηφική μερίδα των κεντρώων πολιτών, η Ελληνική Αστυνομία αφ’ ενός δεν διαπνέεται από αυταρχικές και ακροδεξιές αντιλήψεις και αφ’ ετέρου η βία που ασκεί δεν είναι υπέρμετρη.

Η συγκεχυμένη εικόνα για τον ρόλο της Ελληνικής Αστυνομίας αποτυπώνεται ανάγλυφα και στις απαντήσεις σχετικά με το ιδεατό προφίλ ενός υπουργού Προστασίας του Πολίτη: 7 στους 10 συμμετέχοντες επιλέγουν ως σημαντικότερη ιδιότητα την «αποφασιστικότητα», ενώ 4 στους 10 την «προοδευτικότητα», αποκαλύπτοντας έτσι τις αντιφάσεις που διαπερνούν την ελληνική κοινωνία: συνύπαρξη φόβου για μια πιθανή ακροδεξιά ολίσθηση και επιθυμίας να αντιμετωπιστούν μια σειρά από ζητήματα που διαταράσσουν με μάλλον μη υλικά ορμώμενο τρόπο την αίσθηση ασφάλειας.

Εν κατακλείδι, αν το 90% θεωρεί τη γειτονιά όπου διαμένει μια ασφαλή περιοχή για να ζήσει κανείς και το 80% πιστεύει το ίδιο για τη χώρα, τότε τι φοβόμαστε; Σε τι οφείλεται η επιθυμία μεγάλης μερίδας πολιτών για αυστηρότερη αστυνόμευση και σκληρότερες λύσεις στο προσφυγικό; Σίγουρα όχι στην καθημερινή εγκληματικότητα, όπως αυτή βιώνεται ατομικά. Πιθανότατα οι αιτίες πρέπει να ανιχνευθούν στις επιδράσεις που έχει η λανθάνουσα και θολή σύνδεση της εγκληματικότητας με τις προσφυγικές ροές και τις μη ενταγμένες στην κοινωνική κανονικότητα πρακτικές, όπως οι καταλήψεις, οι διεκδικητικές διαδηλώσεις κ.ο.κ. Και για τη λανθάνουσα αυτή σύνδεση ωστόσο έχουν ευθύνες πολιτικοί φορείς και ΜΜΕ που ηθελημένα ή μη συχνά προσεταιρίζονται ακροδεξιά αφηγήματα.

Η πιο ακραία πολιτική εκδοχή της άκρας Δεξιάς, η Χρυσή Αυγή, μοιάζει πως ολοκλήρωσε τον πολιτικά ορατό κύκλο της κατά τις βουλευτικές εκλογές του 2019. Εν τούτοις, φαίνεται ότι οι ιδέες της έχουν ήδη μπολιαστεί σε σημαντική μερίδα της κοινωνίας, χρωματίζοντας εν μέρει το νέο τοπίο αλλά και φέροντας διαιρετική ισχύ, ικανή να εδραιώσει το επόμενο διάστημα δύο διακριτούς -αλλά και με αντιφάσεις στο εσωτερικό τους- πόλους.

* υπεύθυνου Πολιτικής Ανάλυσης της Prorata