"Εδώ Κωνσταντινούπολις", από την "ΕΣΤΙΑ"
Η ιερά συμμαχία του τουρκικού Ισλάμ
Του πρέσβεως Αλέξη Αλεξανδρή
Ποιό είναι το Ισλάμ σήμερα στην Τουρκία; Η πρώτη παρατήρηση επί του προκειμένου είναι ότι δεν μπορεί να γίνει λόγος για ένα μόνο Ισλάμ στην Τουρκία. Πέραν του επίσημα αναγνωρισμένου και εκφρασμένου Σουνιτικού Ισλάμ της χαναφικής δογματικής σχολής, στο οποίο ανήκει η συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων, υπάρχουν τα τάγματα που εκφράζουν την λαϊκή ερμηνεία αυτής της θρησκείας (Tasavvuf). Στην Τουρκία δραστηριοποιούνται σήμερα δεκάδες μεγάλα τάγματα και αιρέσεις, εκ των οποίων το κάθε ένα ακολουθεί έναν άλλο τρόπο δοξασίας και ερμηνείας του Ισλάμ.
Μεταξύ αυτών ειδικό εκτόπισμα, τουλάχιστον μέχρι το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης- 16ης Ιουλίου, είχε το τάγμα του οθωμανο-κούρδου Σαϊντι Νουρσί (1878-1960), του οποίου ο σημερινός ηγέτης είναι ο γνωστός Φετουλλάχ Γκουλέν. Η αποκαλούμενη κοινότητα (cemaat) διακονίας (hizmet) Νουρσί, ένα κίνημα με ισχυρότατη πολιτική, κοινωνική και εκπαιδευτική οργάνωση, συμμάχησε με το πολιτικό Ισλάμ, όπως αυτό εκφραζόταν από το «Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» (ΑΚΡ) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις αρχές της δεκαετίας 2000, για να εξουδετερώσει την κεμαλική καθεστηκυία τάξη αλλά στη συνέχεια οι δύο αυτοί ισλαμική πόλοι ήλθαν σε σφοδρή σύγκρουση για ιδεολογικούς λόγους αλλά ιδίως εξαιτίας της νομής της εξουσίας.
Υπάρχουν επίσης δόγματα που δεν αναγνωρίζονται σαν ισλαμικά ή θεωρούνται αιρετικά από σουνιτικούς κύκλους όπως οι Αλεβίτες. Ο Αλεβισμός συγκαταλέγεται μεταξύ των βασικών κλάδων του Σιιτισμού και με αυτόν συνδέονται το τάγμα των Μπεκτασήδων το οποίο έχαιρε ιδιαίτερο κύρος επί οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σήμερα γύρω στα 15-20 εκατομμύρια Τούρκοι ανήκουν στην θρησκευτική και πολιτιστική κοινότητα των Αλεβιτών οι οποίοι παραδοσιακά στηρίζουν το κοσμικό κράτος του Κεμάλ Ατατούρκ και αισθάνονται να απειλούνται όλο και περισσότερο από το στρατευμένο κίνημα των Σουννιτών, χωρίς όμως να είναι σε θέση να συσπειρωθούν αποτελεσματικά σε μια αυτόνομη θρησκευτικό-πολιτική οντότητα.
Μπορούμε να πούμε ότι κύριο διαχρονικό μέλημα του λαϊκού εθνικιστικού τουρκικού Κράτους υπήρξε η υποταγή, χαλιναγώγηση και ο πειθαναγκασμός της ευσεβούς μουσουλμανικής μάζας στα κελεύσματα του σεκουλαριστικού δόγματος του Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος που επιβλήθηκε το μονοκομματικό κράτος από το 1925-1945. Τα πραξικοπήματα του 1960 (που οδήγησε στην εκτέλεση του δημοκρατικά εκλεγμένου πρωθυπουργού Μεντερές), 1971,1980 και 1997 είχαν άμεση σχέση με την θρησκεία αφού εκδηλώθηκαν προκειμένου να αποτρέψουν την ενίσχυση του πολιτικού Ισλάμ και την εν καιρώ επικράτηση του στην πολιτική σκηνή.
Και όμως έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι το πολιτικό Ισλάμ έβγαινε μετά από κάθε πραξικόπημα ενισχυμένο, παρά τα κατασταλτικά μέτρα που λαμβανόντουσαν εναντίον του. Στην τελευταία ανάλυση από τις στάχτες των τεσσάρων ισλαμικών κομμάτων που ίδρυσε διαδοχικά ο Νετσμεττίν Έρμπακαν την περίοδο 1971-2001, δημιουργήθηκε το ΑΚΡ και αναδείχθηκε η πολιτική προσωπικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Στην άνοδο του θρησκευτικού παράγοντα συνέβαλε και ο Τουργκούτ Οζάλ που κυριάρχησε στην τουρκική πολιτική για μια δεκαετία (Πρωθυπουργός 1983-89 και πρόεδρος της Δημοκρατίας 1989-93). Η διακυβέρνηση Οζάλ σχετίζεται με την σταθεροποίηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, την εξάπλωση της βιομηχανικής παραγωγής στην συντηρητική μουσουλμανική ενδοχώρα της Ανατολίας και τη ραγδαία ενίσχυση του τουρκικού εξαγωγικού εμπορίου. Μέσα από αυτή τη διαδικασία δημιουργήθηκε μια νέα ισλαμική αστική τάξη που αποτελείτο από τις λεγόμενες «τίγρεις της Ανατολίας» (Anadolu Kaplanları), επιχειρηματίες με συντηρητικό ισλαμικό προσανατολισμό που συνδύαζαν την κερδοφορία με την ισλαμική προσευχή.
Στον πολιτικό τομέα η σύζευξη ή ιερή συμμαχία (Kutsal İttifak) του τουρκικού Ισλάμ με τα τουρκικά εθνικιστικά ιδεώδη, γνωστή ως τουρκοισλαμική σύνθεση (Türk İslam Sentezi), αφαίρεσε σταδιακά την αποκλειστικότητα του εθνικιστικού παράγοντα από το κεμαλικό οπλοστάσιο. Επιπλέον το πολιτικό Ισλάμ οικειοποιήθηκε και το οθωμανικό παρελθόν, το οποίο είχε απορρίψει και εν πολλοίς καταπολεμήσει η κεμαλική παράταξη.
Η πολιτική μαζικοποίηση και οικονομική ισχυροποίηση του θρησκευτικού παράγοντα σύντομα οδήγησε το πολιτικό Ισλάμ να υποκαταστήσει την αριστερή διανόηση στο ρόλο του φορέα έκφρασης των αποκλεισμένων και των οικονομικά /κοινωνικά αδύναμων. Το Ισλάμ αποτελεί πλέον το κύριο συστατικό στοιχείο της νέας κοινωνικο-οικονομικής πραγματικότητας στην Τουρκία, η οποία φαίνεται να μετασχηματίζει το σύνολο της πολιτικής ζωής. Οι αλλεπάλληλοι μετασχηματισμοί της τουρκικής κοινωνίας έχουν φθείρει και περιθωριοποιήσει την παλιά κοσμική ελίτ, η οποία παγιδευμένη στο παρελθόν αρκείται στο να βλέπει το εαυτό της ως κληρονόμο του Κεμάλ.
Στο πλαίσιο αυτό ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε να κυριαρχήσει στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας τα τελευταία 15 έτη, ενορχηστρώνοντας και συντονίζοντας σχεδόν το σύνολο των μετασχηματισμών και ανακατατάξεων στην τουρκική κοινωνία. Η υψηλή δημοτικότητα που συνεχίζει να χαίρει αντανακλάται από το αποτέλεσμα της τελευταίας εκλογικής αναμέτρησης τον Νοέμβριο του 2015 κατά την οποία ο τότε εκλεκτός του Αχμέτ Νταβούτογλου, στον οποίο είχε παραδώσει το κόμμα για να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας, έλαβε 49,5% των ψήφων.
Είναι γνωστό ότι η δημοτικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε εκτοξευτεί στα ύψη στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15-16 Ιουλίου 2016. Ωστόσο οι προβλέψεις διίστανται για το πώς επηρεάζει την τουρκική κοινή γνώμη η αυταρχική πολιτική που ακολουθεί έκτοτε ο τούρκος Πρόεδρος, η οποία συμπίπτει χρονικά με τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία μετά τα αλλεπάλληλα τρομοκρατικά κτυπήματα. Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι, μετά τις πρόσφατες διώξεις κατά της ηγεσίας του φιλοκουρδικού «Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών» (HDP), δεν είναι σίγουρο το πώς θα συμπεριφερθεί το μεγάλο μέρος των θρησκευόμενων μουσουλμάνων του κουρδικού πληθυσμού της Τουρκίας των 20 και πλέον εκατομμυρίων, το οποίο στο παρελθόν στήριξε τον Ερντογαν και το ΑΚΡ.
Οι πρώτες δημοσκοπήσεις για το κρίσιμο δημοψήφισμα σχετικά με την αλλαγή ή μη του πολιτεύματος από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική σε προεδρική δημοκρατία (με ευρύτατες εκτελεστικές υπερεξουσίες στον Πρόεδρο) , που αναμένεται τελικά να λάβει χώρα στις 16 Απριλίου, δείχνουν την κοινωνία να είναι διχασμένη και προβληματισμένη, αν και θεωρείται ότι ο Ερντογάν θα βγει τελικά νικητής της αναμέτρησης αυτής.
Ανεξάρτητα όμως από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, η μελλοντική πορεία και ο προσανατολισμός της Τουρκίας θα έχει πλέον έντονο ισλαμικό πρόσημο. Χαρακτηριστική ένδειξη της επικράτησης του Ισλάμ στην τουρκική κοινωνία συνιστά το αποτέλεσμα μεγάλης επιστημονικής έρευνας που διενεργήθηκε στην Τουρκία το 2007, σύμφωνα με την οποία 63 % του πληθυσμού αυτοκαθορίζεται ως απόλυτα θρήσκα άτομα που τηρούν (ή προσπαθούν να τηρήσουν) στο ακέραιο τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις. Το ποσοστό αυτό θα πρέπει να έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία καθώς παρατηρείται μια αυξημένη επίδραση του Ισλάμ σε όλες τις εκφάνσεις της τουρκικής κοινωνίας.
Στη σημερινή Τουρκία η κυριαρχούσα πολιτική προσωπικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καταφέρνει να συσπειρώσει σε μεγάλο βαθμό την ισλαμική ψήφο αλλά και σημαντική μερίδα της εθνικιστικής παράταξης. Στο μέλλον όμως όταν ο 67χρονός σήμερα Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν θα βρίσκεται πλέον στο προσκήνιο, οι πολιτικές μάχες δεν θα δίνονται μεταξύ του Ισλάμ και της εκκοσμίκευσης, αλλά μεταξύ διαφόρων ισλαμικών τάσεων όπως έδειξε η μεγάλη σύγκρουση της ερντογανικής παράταξης με το Ισλάμ του Φετουλλάχ Γκιουλέν.
Τα ισλαμικά τάγματα, ιδίως εκείνα με θρησκευτικές και εθνικιστικές ιδεολογικές ανησυχίες, αλλά και ευρωσκεπτικιστικές τάσεις, αναμένονται να παίξουν όλο και μεγαλύτερο ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας, καθώς ο κοσμικός προσανατολισμός έχει χάσει πλέον την απήχηση του στις μουσουλμανικές μάζες. Σε αυτό έχει συμβάλει σημαντικά και η απογοήτευση της τουρκικής κοινής γνώμης με την αδιέξοδη πορεία της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας που έχει οδηγήσει στην εντατικοποίηση της τάσης επιστροφής στις τουρκοϊσλαμικές ρίζες και ενίσχυσης του πολιτικού Ισλάμ.
 |
| "ΕΣΤΙΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 18-19/02/17 |
Του πρέσβεως Αλέξη Αλεξανδρή
Ποιό είναι το Ισλάμ σήμερα στην Τουρκία; Η πρώτη παρατήρηση επί του προκειμένου είναι ότι δεν μπορεί να γίνει λόγος για ένα μόνο Ισλάμ στην Τουρκία. Πέραν του επίσημα αναγνωρισμένου και εκφρασμένου Σουνιτικού Ισλάμ της χαναφικής δογματικής σχολής, στο οποίο ανήκει η συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων, υπάρχουν τα τάγματα που εκφράζουν την λαϊκή ερμηνεία αυτής της θρησκείας (Tasavvuf). Στην Τουρκία δραστηριοποιούνται σήμερα δεκάδες μεγάλα τάγματα και αιρέσεις, εκ των οποίων το κάθε ένα ακολουθεί έναν άλλο τρόπο δοξασίας και ερμηνείας του Ισλάμ.
Μεταξύ αυτών ειδικό εκτόπισμα, τουλάχιστον μέχρι το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης- 16ης Ιουλίου, είχε το τάγμα του οθωμανο-κούρδου Σαϊντι Νουρσί (1878-1960), του οποίου ο σημερινός ηγέτης είναι ο γνωστός Φετουλλάχ Γκουλέν. Η αποκαλούμενη κοινότητα (cemaat) διακονίας (hizmet) Νουρσί, ένα κίνημα με ισχυρότατη πολιτική, κοινωνική και εκπαιδευτική οργάνωση, συμμάχησε με το πολιτικό Ισλάμ, όπως αυτό εκφραζόταν από το «Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» (ΑΚΡ) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις αρχές της δεκαετίας 2000, για να εξουδετερώσει την κεμαλική καθεστηκυία τάξη αλλά στη συνέχεια οι δύο αυτοί ισλαμική πόλοι ήλθαν σε σφοδρή σύγκρουση για ιδεολογικούς λόγους αλλά ιδίως εξαιτίας της νομής της εξουσίας.
Υπάρχουν επίσης δόγματα που δεν αναγνωρίζονται σαν ισλαμικά ή θεωρούνται αιρετικά από σουνιτικούς κύκλους όπως οι Αλεβίτες. Ο Αλεβισμός συγκαταλέγεται μεταξύ των βασικών κλάδων του Σιιτισμού και με αυτόν συνδέονται το τάγμα των Μπεκτασήδων το οποίο έχαιρε ιδιαίτερο κύρος επί οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σήμερα γύρω στα 15-20 εκατομμύρια Τούρκοι ανήκουν στην θρησκευτική και πολιτιστική κοινότητα των Αλεβιτών οι οποίοι παραδοσιακά στηρίζουν το κοσμικό κράτος του Κεμάλ Ατατούρκ και αισθάνονται να απειλούνται όλο και περισσότερο από το στρατευμένο κίνημα των Σουννιτών, χωρίς όμως να είναι σε θέση να συσπειρωθούν αποτελεσματικά σε μια αυτόνομη θρησκευτικό-πολιτική οντότητα.
Μπορούμε να πούμε ότι κύριο διαχρονικό μέλημα του λαϊκού εθνικιστικού τουρκικού Κράτους υπήρξε η υποταγή, χαλιναγώγηση και ο πειθαναγκασμός της ευσεβούς μουσουλμανικής μάζας στα κελεύσματα του σεκουλαριστικού δόγματος του Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος που επιβλήθηκε το μονοκομματικό κράτος από το 1925-1945. Τα πραξικοπήματα του 1960 (που οδήγησε στην εκτέλεση του δημοκρατικά εκλεγμένου πρωθυπουργού Μεντερές), 1971,1980 και 1997 είχαν άμεση σχέση με την θρησκεία αφού εκδηλώθηκαν προκειμένου να αποτρέψουν την ενίσχυση του πολιτικού Ισλάμ και την εν καιρώ επικράτηση του στην πολιτική σκηνή.
Και όμως έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι το πολιτικό Ισλάμ έβγαινε μετά από κάθε πραξικόπημα ενισχυμένο, παρά τα κατασταλτικά μέτρα που λαμβανόντουσαν εναντίον του. Στην τελευταία ανάλυση από τις στάχτες των τεσσάρων ισλαμικών κομμάτων που ίδρυσε διαδοχικά ο Νετσμεττίν Έρμπακαν την περίοδο 1971-2001, δημιουργήθηκε το ΑΚΡ και αναδείχθηκε η πολιτική προσωπικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Στην άνοδο του θρησκευτικού παράγοντα συνέβαλε και ο Τουργκούτ Οζάλ που κυριάρχησε στην τουρκική πολιτική για μια δεκαετία (Πρωθυπουργός 1983-89 και πρόεδρος της Δημοκρατίας 1989-93). Η διακυβέρνηση Οζάλ σχετίζεται με την σταθεροποίηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, την εξάπλωση της βιομηχανικής παραγωγής στην συντηρητική μουσουλμανική ενδοχώρα της Ανατολίας και τη ραγδαία ενίσχυση του τουρκικού εξαγωγικού εμπορίου. Μέσα από αυτή τη διαδικασία δημιουργήθηκε μια νέα ισλαμική αστική τάξη που αποτελείτο από τις λεγόμενες «τίγρεις της Ανατολίας» (Anadolu Kaplanları), επιχειρηματίες με συντηρητικό ισλαμικό προσανατολισμό που συνδύαζαν την κερδοφορία με την ισλαμική προσευχή.
Στον πολιτικό τομέα η σύζευξη ή ιερή συμμαχία (Kutsal İttifak) του τουρκικού Ισλάμ με τα τουρκικά εθνικιστικά ιδεώδη, γνωστή ως τουρκοισλαμική σύνθεση (Türk İslam Sentezi), αφαίρεσε σταδιακά την αποκλειστικότητα του εθνικιστικού παράγοντα από το κεμαλικό οπλοστάσιο. Επιπλέον το πολιτικό Ισλάμ οικειοποιήθηκε και το οθωμανικό παρελθόν, το οποίο είχε απορρίψει και εν πολλοίς καταπολεμήσει η κεμαλική παράταξη.
Η πολιτική μαζικοποίηση και οικονομική ισχυροποίηση του θρησκευτικού παράγοντα σύντομα οδήγησε το πολιτικό Ισλάμ να υποκαταστήσει την αριστερή διανόηση στο ρόλο του φορέα έκφρασης των αποκλεισμένων και των οικονομικά /κοινωνικά αδύναμων. Το Ισλάμ αποτελεί πλέον το κύριο συστατικό στοιχείο της νέας κοινωνικο-οικονομικής πραγματικότητας στην Τουρκία, η οποία φαίνεται να μετασχηματίζει το σύνολο της πολιτικής ζωής. Οι αλλεπάλληλοι μετασχηματισμοί της τουρκικής κοινωνίας έχουν φθείρει και περιθωριοποιήσει την παλιά κοσμική ελίτ, η οποία παγιδευμένη στο παρελθόν αρκείται στο να βλέπει το εαυτό της ως κληρονόμο του Κεμάλ.
Στο πλαίσιο αυτό ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε να κυριαρχήσει στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας τα τελευταία 15 έτη, ενορχηστρώνοντας και συντονίζοντας σχεδόν το σύνολο των μετασχηματισμών και ανακατατάξεων στην τουρκική κοινωνία. Η υψηλή δημοτικότητα που συνεχίζει να χαίρει αντανακλάται από το αποτέλεσμα της τελευταίας εκλογικής αναμέτρησης τον Νοέμβριο του 2015 κατά την οποία ο τότε εκλεκτός του Αχμέτ Νταβούτογλου, στον οποίο είχε παραδώσει το κόμμα για να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας, έλαβε 49,5% των ψήφων.
Είναι γνωστό ότι η δημοτικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε εκτοξευτεί στα ύψη στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15-16 Ιουλίου 2016. Ωστόσο οι προβλέψεις διίστανται για το πώς επηρεάζει την τουρκική κοινή γνώμη η αυταρχική πολιτική που ακολουθεί έκτοτε ο τούρκος Πρόεδρος, η οποία συμπίπτει χρονικά με τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία μετά τα αλλεπάλληλα τρομοκρατικά κτυπήματα. Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι, μετά τις πρόσφατες διώξεις κατά της ηγεσίας του φιλοκουρδικού «Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών» (HDP), δεν είναι σίγουρο το πώς θα συμπεριφερθεί το μεγάλο μέρος των θρησκευόμενων μουσουλμάνων του κουρδικού πληθυσμού της Τουρκίας των 20 και πλέον εκατομμυρίων, το οποίο στο παρελθόν στήριξε τον Ερντογαν και το ΑΚΡ.
Οι πρώτες δημοσκοπήσεις για το κρίσιμο δημοψήφισμα σχετικά με την αλλαγή ή μη του πολιτεύματος από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική σε προεδρική δημοκρατία (με ευρύτατες εκτελεστικές υπερεξουσίες στον Πρόεδρο) , που αναμένεται τελικά να λάβει χώρα στις 16 Απριλίου, δείχνουν την κοινωνία να είναι διχασμένη και προβληματισμένη, αν και θεωρείται ότι ο Ερντογάν θα βγει τελικά νικητής της αναμέτρησης αυτής.
Ανεξάρτητα όμως από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, η μελλοντική πορεία και ο προσανατολισμός της Τουρκίας θα έχει πλέον έντονο ισλαμικό πρόσημο. Χαρακτηριστική ένδειξη της επικράτησης του Ισλάμ στην τουρκική κοινωνία συνιστά το αποτέλεσμα μεγάλης επιστημονικής έρευνας που διενεργήθηκε στην Τουρκία το 2007, σύμφωνα με την οποία 63 % του πληθυσμού αυτοκαθορίζεται ως απόλυτα θρήσκα άτομα που τηρούν (ή προσπαθούν να τηρήσουν) στο ακέραιο τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις. Το ποσοστό αυτό θα πρέπει να έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία καθώς παρατηρείται μια αυξημένη επίδραση του Ισλάμ σε όλες τις εκφάνσεις της τουρκικής κοινωνίας.
Στη σημερινή Τουρκία η κυριαρχούσα πολιτική προσωπικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καταφέρνει να συσπειρώσει σε μεγάλο βαθμό την ισλαμική ψήφο αλλά και σημαντική μερίδα της εθνικιστικής παράταξης. Στο μέλλον όμως όταν ο 67χρονός σήμερα Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν θα βρίσκεται πλέον στο προσκήνιο, οι πολιτικές μάχες δεν θα δίνονται μεταξύ του Ισλάμ και της εκκοσμίκευσης, αλλά μεταξύ διαφόρων ισλαμικών τάσεων όπως έδειξε η μεγάλη σύγκρουση της ερντογανικής παράταξης με το Ισλάμ του Φετουλλάχ Γκιουλέν.
Τα ισλαμικά τάγματα, ιδίως εκείνα με θρησκευτικές και εθνικιστικές ιδεολογικές ανησυχίες, αλλά και ευρωσκεπτικιστικές τάσεις, αναμένονται να παίξουν όλο και μεγαλύτερο ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας, καθώς ο κοσμικός προσανατολισμός έχει χάσει πλέον την απήχηση του στις μουσουλμανικές μάζες. Σε αυτό έχει συμβάλει σημαντικά και η απογοήτευση της τουρκικής κοινής γνώμης με την αδιέξοδη πορεία της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας που έχει οδηγήσει στην εντατικοποίηση της τάσης επιστροφής στις τουρκοϊσλαμικές ρίζες και ενίσχυσης του πολιτικού Ισλάμ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου