Η πολυπλοκότητα του μύθου ή ενός μυθολογικού χαρακτήρα εμφανίζεται σαν προλογική περιγραφή μιας μεταγενέστερης κοινωνικής συνθήκης. Ετσι, η ονοματοδοσία δεν άργησε να έρθει: ο λόγος για το «αιγιπόδειο σύμπλεγμα», ομοιοκατάληκτο με το Οιδιπόδειο, κι ας μου συγχωρήσουν οι ειδικοί το τόλμημα. Η πεποίθηση ότι μελετώντας την αρχαιότητα κατανοούμε καλύτερα τον κόσμο, αλλά και τον εαυτό μας, ακόμη και τώρα, στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας, φαίνεται να εδραιώνεται καθημερινά όλο και περισσότερο, όσο και να θέλουμε να την αγνοούμε. Αρκεί να μην περιοριστούμε μόνον σε μια στείρα κατανόηση. Χρειάζεται αναθεώρηση ο τρόπος που βλέπουμε τους/τις συντρόφους μας, ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Είμαστε όλοι γονείς, και οι άτεκνοι βεβαίως. Αν το συνειδητοποιήσουμε, θα είναι πολύ καλύτερα για τις επόμενες γενιές. Καλύτερα για όλους. Καλύτερα για μας. Us too....

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" (φύλλο 09/03/24)

«Αιγιπόδειο σύμπλεγμα» και γυναικοκτονίες

Κύριε διευθυντά

Με αφορμή την «Ημέρα της Γυναίκας» (8 Μαρτίου) όσο κι αν δεν συμφωνεί κανείς με παρόμοιες βραχύχρονες «επετείους», λίγες σκέψεις για ένα φαινόμενο σε έξαρση παγκοσμίως, δυστυχώς και στην Ελλάδα. Οι αριθμοί, που είναι αμείλικτοι για τις γυναικοκτονίες, δεν μπορεί να μας αφήνουν αδιάφορες, ούτε αδιάφορους.

Με δεδομένο ότι οι περισσότερες γυναικοκτονίες εδώ, είχαν ως αφορμή την απόρριψη των δραστών, την ανασφάλεια και τα εικαζόμενα τραύματά τους, προσπάθησα να ακολουθήσω μία αντίστροφη, χρονικά και εννοιολογικά, πορεία, βαδίζοντας από την αφορμή στα αίτια. Η ελληνική μυθολογία, που είναι πάντα ένας σοβαρός «χορηγός» ιδεών και λύσεων, υπήρξε αρωγός μου σ’ αυτό.

Συνέπεσε και η μελέτη για τον αιγιπόδη θεό Πάνα και έτσι οι σκέψεις προέκυψαν πιο εύκολα, αλλά όχι αβασάνιστα.

Ας σημειωθεί ότι σύμφωνα με τη μυθολογία, αμέσως με τη γέννησή του ο Πάνας έχει ήδη απορριφθεί, πρώτα από τη μητέρα του, η οποία δεν πρέπει να τον βρήκε τόσο... ελκυστικό όσο προσδοκά η μητρική αγκαλιά για τα παιδιά της και ιδιαίτερα για την αρσενική τους εκδοχή. Το πρώτο τραύμα εγγράφεται και μάλιστα ανεξίτηλα. Ακολουθεί τον Πάνα, και δη χωρίς να γνωρίσει ποτέ τον ευφημισμό του «μετατραυματικού». Αυτό υπαγορεύει τη συμπεριφορά του, αλλά και τη δράση του απέναντι στις Νύμφες εκείνες, οι οποίες τον αρνούνται.

Αλλά και στον Ολυμπο, δεν πέρασε καλύτερα: Οταν τον είδαν οι θεοί, εγέλασαν άπαντες για τη δυσμορφία του, ανοίγοντας τον δρόμο προς το γνωστό μας bullying. Γι’ αυτό και εκείνος, όταν μεγάλωσε... από νυμφαγέτης γίνεται νυμφοκτόνος. Οταν τον απορρίπτουν οι αιθέριες Νύμφες, τις εκδικείται βάναυσα, μεταμορφώνοντας τη μία, κομματιάζοντας την άλλη και εξαντλώντας κάθε τρόπο για την εξόντωσή τους.

Η μεταφορά είναι σαφής, δεν χρειάζονται εξηγήσεις και εξηγεί το γιατί οι αρχαίοι επέλεγαν, «ουχί τους ωφελιμωτάτους, αλλά τους μυθωδεστάτους των λόγων».

Εν αρχή ην ο μύθος, λοιπόν, σαν μεταμφιεσμένη, πρόδρομη σκηνή μιας a posteriori παράστασης, όπου οι απωθημένοι στα παρασκήνια θεοί επιστρέφουν ως αρχετυπικοί πυρήνες των συμπλεγμάτων μας, για να διεκδικήσουν τον ρόλο τους στο έργο της ζωής.

Η πολυπλοκότητα του μύθου ή ενός μυθολογικού χαρακτήρα εμφανίζεται σαν προλογική περιγραφή μιας μεταγενέστερης κοινωνικής συνθήκης.

Ετσι, η ονοματοδοσία δεν άργησε να έρθει: ο λόγος για το «αιγιπόδειο σύμπλεγμα», ομοιοκατάληκτο με το Οιδιπόδειο, κι ας μου συγχωρήσουν οι ειδικοί το τόλμημα. Η πεποίθηση ότι μελετώντας την αρχαιότητα κατανοούμε καλύτερα τον κόσμο, αλλά και τον εαυτό μας, ακόμη και τώρα, στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας, φαίνεται να εδραιώνεται καθημερινά όλο και περισσότερο, όσο και να θέλουμε να την αγνοούμε.

Αρκεί να μην περιοριστούμε μόνον σε μια στείρα κατανόηση.

Χρειάζεται αναθεώρηση ο τρόπος που βλέπουμε τους/τις συντρόφους μας, ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Είμαστε όλοι γονείς, και οι άτεκνοι βεβαίως. Αν το συνειδητοποιήσουμε, θα είναι πολύ καλύτερα για τις επόμενες γενιές. Καλύτερα για όλους. Καλύτερα για μας. Us too.

ΒΙΒΗ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

στο Λονδίνο, στις 19/3, από τον Αγγλοελληνικό Σύνδεσμο, ο συντάκτης παραθέτει κριτικές απόψεις των ομιλητών για την προσωπικότητα του Βύρωνα, τον οποίο οι Μεσολογγίτες για την προσφορά του, υλική και ηθική, είχαν ανακηρύξει επίτιμο πολίτη.

Στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου ο Βύρων, περιφρονώντας δόξα και τιμές, θαυματούργησε ως νέος Τυρταίος, και με τον θάνατό του, σε ηλικία 36 ετών, υπέγραψε το συμβόλαιό του με την αιωνιότητα. Μια χορεία Νεοελλήνων ποιητών (Σολωμός, Παλαμάς, Καρυωτάκης και Βαγενάς αναφέρονται με τις αμφισημίες τους από τον Ν. Ρικς, καθηγητή Ελληνικών και Λογοτεχνίας στο King’s College) εμπνεύστηκαν από τη ζωή και το έργο του: Ανδρ. Κάλβος, Αλ. Σούτσος, Αχ. Παράσχος, Ι. Πολέμης, Μιλτ. Μαλακάσης, Σωτ. Σκίπης, Ι. Γρυπάρης, Ι. Βλαχογιάννης, Μαρ. Σιγούρος. Ο ποιητής και ακαδημαϊκός Γεώργιος Δροσίνης, μεσολογγίτικης καταγωγής, γράφει στην «Πύρινη ρομφαία» (1921), ποιητική συλλογή με επικό και εθνικό περιεχόμενο, το εκπληκτικό σονέτο «Ο θάνατος του Μπάιρον», ποίημα συμβολικό, με λυρική πνοή, που μας μεταφέρει στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, προβάλλοντας αλληγορικά, με τη Λευτεριά, τη μορφή του Βύρωνα που άφησε την τελευταία του πνοή στην ιερά πόλη:

...Στης λιμνοθάλασσας τ’ ακρόνερα τα σάπια
Τι ήρθες ζητώντας, λευκέ Κύκνε του Βοριά;
Τον Κύκνο κοσμοπλανευτή πλάνεψε κάποια
Της λιμνοθάλασσας νεράιδα, η Λευτεριά...

Αρχικός τίτλος του ποιήματος ήταν «Ο θάνατος του Κύκνου», που παραπέμπει, όπως και η προσφώνηση «Κύκνε του Βοριά», στην επικολυρική σύνθεση «Δον Ζουάν», στην τελευταία στροφή με την εξαίρετη μετάφραση του Αργύρη Εφταλιώτη:

Στου Σουνίου θα καθίσω το μαρμάρινο βράχο...
Κι εκεί απάνω σαν κύκνος με τραγούδι ας πεθάνω...

Τον τέταρτο στίχο είχε υπόψη του ο Δροσίνης όταν έγραψε το ομώνυμο ποίημα που παραπέμπει στη «Λίμνη των κύκνων» του κορυφαίου Ρώσου συνθέτη Τσαϊκόφσκι (1840-1893) και οι εικόνες του θυμίζουν έντονα τη Φεγγαροντυμένη, τη γυναικεία οπτασία στον «Κρητικό» του Δ. Σολωμού. Για τον κορυφαίο Αγγλο φιλέλληνα ο Δροσίνης κάνει λόγο κατ’ επανάληψη στα «Σκόρπια φύλλα της ζωής μου». Συγκεκριμένα, αναφέρεται στο ποίημά του «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ», στον γύψινο ανδριάντα του, προορισμένο, με το καλλιτεχνικό του υπόβαθρο, για το Ηρώον του Μεσολογγίου, για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας στο Μεσολόγγι, όπου παρέστη και ο ίδιος, και για τον τοίχο του Συλλόγου που ήταν καλυμμένος με μεγάλες καλλιτεχνικές φωτογραφίες διακεκριμένων Αγγλων ποιητών, από τον Σαίξπηρ έως τον Μπάιρον.

Το 1924, με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τον θάνατό του, κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Ι. Ν. Σιδέρη ένα βιβλίο με τίτλο «Ελλάς και Βύρων» (1824-1924). Την ίδια περίοδο ο συνοικισμός ΝΑ των Αθηνών, με Μικρασιάτες πρόσφυγες, πήρε το όνομά του, ενώ στον κήπο του Ζαππείου στήθηκε γλυπτική σύνθεση του Γάλλου καλλιτέχνη Σαπί (Chapu, 1833-1895), με τον τίτλο «Η Ελλάς στεφανώνει τον Βύρωνα».

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ  ΆΓΓ. ΣΤΕΦΟΣ, Διπλ.Φιλόλογος,
Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»

 Σε όσα η «Κ» αναφέρει για τους πιο πάνω σημειώνω και εγώ τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, που άντλησα από Ελληνες ιστορικούς.

1. Ο επιτελικώς αστοιχείωτος Αναστάσιος Παπούλας ως αρχιστράτηγος της ελληνικής στρατιάς δεν μπόρεσε να αντιληφθεί την κατάσταση και τις προοπτικές - επιλογές που διανοίγονταν ενώπιόν του και τούτο γιατί υπήρξε ακατάλληλος ως αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού και της ελληνικής στρατιάς. Στο έκτακτο στρατοδικείο υποστήριξε ότι «ουδεμία επιχείρηση επροτάθη υπ’ εμού», όλες έγιναν με πρωτοβουλία της κυβέρνησης (κείμενα Κ. Δ. Βλάσση, Γεωργίου Θ. Μαυρογορδάτου).

2. Επί αρχιστρατηγίας του Αναστασίου Παπούλα ακολούθησε στασιμότητα περίπου ένα χρόνο, η οποία έφθειρε το ηθικό του στρατεύματος, ενώ αντίθετα έδωσε χρόνο στον Κεμάλ να αναδιοργανωθεί (Κ. Δ. Βλάσσης).

3. Ο στρατηγός Αναστάσιος Παπούλας υπηρέτησε στη θέση αρχιστρατήγου και επικεφαλής της ελληνικής στρατιάς στη Μικρά Ασία 18 μήνες περίπου και στις 8-5-1922 παραιτήθηκε και στη θέση του αρχιστρατήγου διορίστηκε ο στρατηγός Γεώργιος Χατζανέστης, που εξόργισε τον Παπούλα.

4. Η «Καθημερινή» για την παραίτηση του Αναστασίου Παπούλα έγραψε την 20-5-1922: «Συνδέεται αρρήκτως προς την πολεμική επιχείρηση, η οποία ούτε άρχισε ούτε επερατώθη επί των ημερών του αποστρατευομένου στρατηγού» (Κ. Δ. Βλάσσης, Γ. Θ. Μαυρογορδάτος).

5. Στη δίκη των υπαιτίων στο έκτακτο στρατοδικείο, δηλαδή στη Δίκη των Εξι το 1922, ο Χατζανέστης ρώτησε τον Α. Παπούλα, που ήταν μάρτυρας κατηγορίας, αν η ήττα ήταν απότοκος της δικής του διοίκησης ή εκείνης του Παπούλα, και ο Παπούλας απάντησε «της δικής σας». Ο Χατζανέστης επέμενε, ρωτώντας, πόσο καιρό ήταν αρχιστράτηγος ο ένας και πόσο ο άλλος. Σχεδόν είκοσι μήνες απάντησε ο Παπούλας για τον εαυτό του και δυόμισι για τον Χατζανέστη.

Η αντιπαλότητα των δύο ως άνω αρχιστρατήγων είχε, δυστυχώς, ως συνέπεια να καταστούν αμφότεροι θύματα στη δίνη του Εθνικού Διχασμού.

ΒΑΣΙΛΗΣ Ν. ΣΑΛΑΚΑΣ
Επίτιμος δικηγόρος στον Α.Π. και στο ΣΤΕ