Με ποιον να συζητήσει κανείς σήμερα στο «ελεύθερο» ελλαδικό κράτος τον ρεαλισμό του οράματος Ερντογάν για τουρκική, ισλαμική «αυτοκρατορία»; Ακόμα και το ερώτημα είναι περιττό, αφού οι Ελληνες πια δεν συζητάμε. Διότι όλοι τα ξέρουμε όλα – τα ηλεκτρονικά σχόλια σε αυτήν εδώ την επιφυλλίδα, κάθε Κυριακή, το βεβαιώνουν: Γεννάει οδύνη ή και πανικό η αφελής παντογνωσία, η ιταμότητα της απαιδευσίας, η γελοιότητα της ακκιζόμενης δοκησισοφίας. Είναι μια συνεπής αντανάκλαση του επιπέδου νοητικής καλλιέργειας και εκφραστικής ευχέρειας που προδίδει η θλιβερή ρητορεία των υπουργείων μας Εξωτερικών και Παιδείας...

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 06-07/06/20

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ
ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ

Στον διεθνή στίβο η Τουρκία έχει τον «αέρα» αυτοκρατορίας. Στους πολίτες της καλλιεργεί μεθοδικά την αίσθηση αυτοκρατορικού μεγαλείου. Η συγκαταρίθμησή της στις «Μεγάλες Δυνάμεις» δεν θα της αρκούσε. Ιστορικά είναι μια συλλογική οντότητα εθισμένη στην αυτοκρατορική επωνυμία.

Η «αυτοκρατορία» παραπέμπει καταγωγικά σε «τάξη πραγμάτων» (ordo rerum): συνύπαρξη λαών, φυλών, παραδόσεων με συνεκτικό δεσμό όχι «πεποιθήσεις» ούτε νομικές συμβάσεις. Ο άξονας συνοχής μιας αυτοκρατορίας ήταν πάντοτε ένας «πολιτισμός»: «νόημα» της ύπαρξης, που διαμορφώνει «τρόπο» συνύπαρξης.

Με την άλωση της Νέας Ρώμης-Κωνσταντινούπολης, οι Τούρκοι φιλοδοξούσαν να είναι αυτοί που συνεχίζουν την ύπαρξη και την αίγλη της πρώτης στην Ιστορία αυτοκρατορίας. Συνεχίζουν το γέννημα της στρατηγικής και πολιτικής ιδιοφυΐας του Μεγαλέξανδρου, θαυμαστά γονιμοποιημένο από το οργανωτικό-διοικητικό ταλέντο των Ρωμαίων και πλουτισμένο με το «νόημα» της Εκκλησίας ως κοινωνούμενης υπαρκτικής ελευθερίας.

Μιμήθηκε ο Μωάμεθ ο Πορθητής τους θεσμούς και το κάλλος (Υψηλή Τέχνη και μεγαλοπρέπεια) που συνόδευαν την άσκηση εξουσίας στην επικράτεια της Παλαιάς και της Νέας Ρώμης. Ομως δεν διέθετε παρά μόνο την παιδαριώδη μεταφυσική του Ισλάμ. Με αποτέλεσμα, να οδηγηθεί η αυτοκρατορία, αργόσυρτα αλλά νομοτελειακά, στην παρακμιακή αυτεξουθένωση, στον μαρασμό και στον εκπεσμό.

Τέσσερις αιώνες μετά τον Μωάμεθ, ο Κεμάλ Ατατούρκ πίστεψε αυτό που στην εποχή του φάνταζε αυτονόητο: ότι η αυτοκρατορία θα μπορούσε να σωθεί με τον «εκσυγχρονισμό» της. Και εκσυγχρονισμός σήμαινε (επίσης αυτονόητα) τον μιμητικό «εξευρωπαϊσμό»: την παθητική αντιγραφή επιτευγμάτων απελευθέρωσης των ευρωπαϊκών κοινωνιών από θεσμούς και πρακτικές του σκοτεινού μεσαίωνα. Βάλθηκε ο Κεμάλ να μετασκευάσει βίαια την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε σύγχρονο άθρησκο τουρκικό «εθνικό κράτος». Και επαναλήφθηκε στην Τουρκία η στανική μετάλλαξη πολιτισμού – άλλαξε η γραφή της γλώσσας, η ενδυμασία των ανθρώπων, σύνολος ο τρόπος του βίου. Ο καινούργιος στόχος της «Μεγάλης Δύναμης» αναπλήρωσε, για μερικές δεκαετίες, την ξιπασιά της «αυτοκρατορίας».

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι το τρίτο ορόσημο στην Ιστορία των Τούρκων: Αντικεμαλιστής, φυλακίστηκε για τις πεποιθήσεις του, σήμερα είναι στεριωμένος στην εξουσιαστική παντοδυναμία. Μέσα σε 17 χρόνια, άλλαξε την εικόνα της Τουρκίας, επέβαλε μεθοδικά την πολιτισμική μεταβολή της. Το ισλαμικό ιερατείο δεν εμφανίζεται σε καμιά πτυχή των μηχανισμών της εξουσίας, όμως το τουρκικό κράτος είναι ολοκληρωτικά ισλαμικό. Είναι ένα θρησκευτικό, μουσουλμανικό καθεστώς, αδίστακτο στη χρήση (ανάλογα με τις περιστάσεις) μεθόδων εφιαλτικής αυθαιρεσίας. Σύμβολο του εκβιαστικού ολοκληρωτισμού, η «μαντίλα» στα κεφάλια των γυναικών.

Σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα, η ανάδυση καθεστώτος τύπου Ερντογάν θα είχε ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, διαμαρτυριών, εκρήξεις ανταρσίας, πανικού και οργής. Ο τρόμος της Ευρώπης ολόκληρης μπροστά στο παραμικρό ακροδεξιό γκρουπούσκουλο του κοινωνικού της περιθώριου γεννάει υστερία – ο χυδαία επιθετικός εθνικισμός του Ερντογάν δεν ανησυχεί κανέναν. Η Ε.Ε., το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο ΟΗΕ, οι ΗΠΑ κλασαυχενιζόμενες ως υπέρμαχος των ελευθεριών της Δύσης, όλοι, αντιμετωπίζουν τον Ερντογάν σαν απολύτως αξιοσέβαστο ηγέτη ογδόντα εκατομμυρίων μουσουλμάνων.

Βυθισμένη η Ευρώπη μέχρι ασφυξίας στον Ιστορικό Υλισμό διαβάζει πια την Ιστορία της μόνο με τα ματογυάλια της οικονομίας. Η κυρία Μέρκελ, λ.χ., είναι των αδυνάτων αδύνατο να αντιληφθεί τον Ερντογάν ως πολιτισμική απειλή για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Δεν προβληματίζει πια η «βαθύτερη» συν-εννόηση Γερμανών και Τούρκων στη λογική εθνοκαθάρσεων, μαζικών εξολοθρεύσεων – στην παραγωγικά «γόνιμη» λογική του Arbeit macht frei. Είναι η γερμανική κατανόηση του ρόλου της Τουρκίας και πάλι ως «αυτοκρατορίας».

Ο Ερντογάν δεν βιάζεται, οι Τούρκοι δεν βιάζονται ποτέ. Ξέρουν όμως, πάντοτε, τι θέλουν. Ως «αυτοκρατορία» χρειάζονται οπωσδήποτε το Αιγαίο – όχι για τα πετρέλαια, για την «αυτοκρατορία». Ολα τα νησιά και τις υφαλοκρηπίδες, από τη Θάσο-Ιμβρο-Τένεδο-Λήμνο ώς και την Κρήτη ολόκληρη. Θέλουν και την υπόλοιπη Θράκη, τη Μακεδονία ακέραιη, να έχει καταπιεί και τα Σκόπια. Την Ηπειρο, να έχει συμπεριλάβει και την Αλβανία. Θέλουν τη μη ορεινή Θεσσαλία – έτσι ξαναγίνονται οι Τούρκοι «αυτοκρατορία». Ρούμελη και Μωριάς ας παραμείνουν προτεκτοράτο της δυτικής αρχαιοφιλίας. Με γλώσσα που νομοτελειακά θα διολισθαίνει στα «γκρίκο», όπως τα μιλάνε στην Κάτω Ιταλία και στα ελλαδικά κομματικά περιβάλλοντα.

Με ποιον να συζητήσει κανείς σήμερα στο «ελεύθερο» ελλαδικό κράτος τον ρεαλισμό του οράματος Ερντογάν για τουρκική, ισλαμική «αυτοκρατορία»; Ακόμα και το ερώτημα είναι περιττό, αφού οι Ελληνες πια δεν συζητάμε. Διότι όλοι τα ξέρουμε όλα – τα ηλεκτρονικά σχόλια σε αυτήν εδώ την επιφυλλίδα, κάθε Κυριακή, το βεβαιώνουν: Γεννάει οδύνη ή και πανικό η αφελής παντογνωσία, η ιταμότητα της απαιδευσίας, η γελοιότητα της ακκιζόμενης δοκησισοφίας. Είναι μια συνεπής αντανάκλαση του επιπέδου νοητικής καλλιέργειας και εκφραστικής ευχέρειας που προδίδει η θλιβερή ρητορεία των υπουργείων μας Εξωτερικών και Παιδείας.