Η Ελλάδα πρέπει να υποχωρήσει σε ό,τι αφορά τα κυριαρχικά της δικαιώματα, αλλά σε συνθήκες βρασμού δεν είναι ώρα για επέκταση των χωρικών υδάτων. Μέχρι τις 20 Ιανουαρίου απομένουν 93 μέρες. Δεν μπορεί ο κ. Τσίπρας να κάνει υπομονή για τρεις μήνες, όταν έκανε για 4,5 χρόνια που δεν επέκτεινε ο ίδιος τα χωρικά ύδατα του Καστελλόριζου;...

Aπό την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ'

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 17/10/20

ΤΟΥ ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ

Καλή και άγια είναι η πρόταση του κ. Αλέξη Τσίπρα «ότι η επέκταση στα 12 μίλια στα νησιά μας στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Κρήτη είναι μονόδρομος».

Είναι τόσο καλή, που ευλόγως αναρωτιέται κάποιος γιατί δεν εφαρμόστηκε νωρίτερα, ή –τέλος πάντων– γιατί δεν την εφάρμοσε ο προτείνων όταν ήταν εν τη πρωθυπουργία του. Δεν το θεώρησε σοβαρό; Ξεχάστηκε, λύνοντας το νεομακεδονικό; Φοβόταν το casus belli που καταχρηστικώς κήρυξε η τουρκική Εθνοσυνέλευση το 1995;

Αλλά πάλι γιατί να φοβάται, αφού σύμφωνα με το αφήγημα του ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνησή του έδιωξε τα ερευνητικά σκάφη από εκεί όπου σήμερα έριξαν καλώδια. Κοτζάμ Πάνο Καμμένο είχαν στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας και συνεπώς «φοβούνται ωρέ τα παλικάρια;».

Να σημειώσουμε δε ότι την εποχή της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ο Ερντογάν δεν είχε φτάσει σε αυτό το κρεσέντο επιπολαιότητας και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν ήταν στην κόψη του ξυραφιού. Επομένως, οι συνθήκες ήταν ευνοϊκότερες για να ασκηθεί αυτό το μονομερές κυριαρχικό δικαίωμα.

Μπορεί πάλι να ισχύει αυτό που με βιτριολικό τρόπο σχολίασε στο twitter ο κ. Κωστής Λυμπουρίδης: «Με το που έμαθε ότι η θάλασσα έχει σύνορα, αμέσως του φάνηκαν μικρά» (14.10.2020). Πιο πιθανό βεβαίως είναι να έχει δίκιο ο Βρετανός συγγραφέας Gilbert Κeith Chesterton που είπε: «Οταν ένας πολιτικός είναι στην αντιπολίτευση γίνεται ειδικός για τα μέσα που θα επιτευχθεί ένας σκοπός. Οταν είναι στην κυβέρνηση γίνεται ειδικός για τα εμπόδια».

Τα εμπόδια παραμένουν ίδια, αν και τώρα είναι μεγεθυμένα. Το casus belli επικρέμαται. Ο Ερντογάν, βοηθούμενος από την ελληνική ολιγωρία ετών να χαράξει θαλάσσιες ζώνες, οδηγεί την Τουρκία σε τροχιά σύγκρουσης με την Ελλάδα. Αυτό το βλέπει ακόμη και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Τώρα οι χειρισμοί πρέπει να είναι πολύ λεπτοί. Αν συμβεί το χειρότερο, η ευθύνη πρέπει να ανήκει εξ ολοκλήρου στην Τουρκία. Με δεδομένη τη –λόγω Τραμπ– αμερικανική ανυπαρξία σε ολόκληρη την υφήλιο, ίσως να είναι πιο συνετό να ακολουθήσουμε τη συμβουλή του πρώην Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ κ. Τζον Μπόλτον προς τον πρωθυπουργό: «Θα του πρότεινα να μπει σε “χειμερία νάρκη” για το χρονικό διάστημα μέχρι τις εκλογές. Ακόμη και εάν εκλεγεί ο Μπάιντεν, το διάστημα που μεσολαβεί μέχρι να αναλάβει τα καθήκοντά του στα τέλη Ιανουαρίου είναι επικίνδυνο, με την απερχόμενη κυβέρνηση να επιλέγει συνήθως την εσωστρέφεια», («Καθημερινή» 11.10.2020).

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να υποχωρήσει σε ό,τι αφορά τα κυριαρχικά της δικαιώματα, αλλά σε συνθήκες βρασμού δεν είναι ώρα για επέκταση των χωρικών υδάτων. Μέχρι τις 20 Ιανουαρίου απομένουν 93 μέρες. Δεν μπορεί ο κ. Τσίπρας να κάνει υπομονή για τρεις μήνες, όταν έκανε για 4,5 χρόνια που δεν επέκτεινε ο ίδιος τα χωρικά ύδατα του Καστελλόριζου;

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΓΗ", 17/10/20

ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΛΙΑΚΟΥΡΑ

Η νέα ΝAVΤEX της Τουρκίας για την έξοδο του «Ορούτς Ρέις» κατέδειξε τα όρια της δεσμευμένης περιοχής, που εκτείνονται νοτίως του σημείου που απέχει 6,5 ν.μ. από το σύμπλεγμα Μεγίστης/Καστελλορίζου. Πρόκειται για περιοχή υφαλοκρηπίδας από τον 28ο έως τον 30ό μεσημβρινό, που διεκδικείται από την Ελλάδα όπως και από την Τουρκία, αλλά δεν έχει οριοθετηθεί ούτε με συμφωνία ούτε δικαστικά. Η Ελλάδα έχει ορίσει αιγιαλίτιδα ζώνη εθνικής κυριαρχίας στα 6 ν.μ. Η Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας ’82 προβλέπει το δικαίωμα αιγιαλίτιδας ζώνης κάθε παράκτιου κράτους έως τα 12 ν.μ. Ενα δικαίωμα που ασκείται μονομερώς, προβλέπεται από τη Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας αλλά ως εθιμικός κανόνας ισχύει έναντι όλων των κρατών. Η Ελλάδα έχει προ πολλού επιφυλαχθεί να επεκτείνει το δικαίωμα έως τα 12 ν.μ.


Πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης εκτείνεται η ανοικτή θάλασσα και έως τα 200 ν.μ. κάθε κράτος διεκδικεί στην υφαλοκρηπίδα ipso facto et ab initio αποκλειστικά δικαιώματα κυριαρχίας επί των φυσικών πόρων του βυθού και του υπεδάφους. Οταν τα αντικείμενα ή παρακείμενα κράτη δεν εξαντλούν το όριο των 200 ν.μ. από τις ακτές τους, η οριοθέτηση των επικαλυπτόμενων διεκδικήσεων με συμφωνία ή δικαστική διευθέτηση είναι υποχρεωτική. Η οριοθέτηση που έχει συστατικό χαρακτήρα καθορίζει τις περιοχές εντός των οποίων ασκούν τα παράκτια κράτη αδιαμφισβήτητα κυριαρχικά δικαιώματά τους. Σε μη οριοθετημένη περιοχή υπάρχει υποχρέωση διαπραγμάτευσης για συμφωνία οριοθέτησης και απαγορεύονται εξίσου τόσο οι μονομερείς ενέργειες έρευνας ή εκμετάλλευσης, όσο και μονομερής οριοθέτηση. Επίσης απαγορεύεται σε κάθε κράτος να θέτει με τις ενέργειές του σε κίνδυνο την προοπτική της οριοθέτησης.

Η Τουρκία παραβιάζει το δίκαιο θάλασσας όταν ενεργεί έρευνα σε μη οριοθετημένη (disputed/διαφιλονικούμενη) περιοχή υφαλοκρηπίδας έξω από την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη και η Ελλάδα επειδή έχει διεκδικήσεις μπορεί να ζητήσει τη διακοπή των ερευνητικών δραστηριοτήτων. Ομοίως δικαιούται να αποτρέψει την παραβίαση –όχι με βίαια μέσα– και να προστατεύσει τη διεκδίκησή της, ώστε να καταστεί δυνατόν να οριοθετηθεί η περιοχή μεταξύ του 28ου και του 30ού μεσημβρινού, με συμφωνία όλων των παράκτιων κρατών. Στόχος της συμφωνίας οριοθέτησης είναι να καθορισθούν οι περιοχές άσκησης και να προστατεύονται τα κράτη από τυχόν απόπειρες δημιουργίας τετελεσμένων ως αποτέλεσμα μονομερών ενεργειών ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης. Εξάλλου τα παρανόμως συλλεγόμενα σεισμικά δεδομένα, με τη συμφωνία οριοθέτησης περιέρχονται στον νόμιμο δικαιούχο.

Εγείρει ζήτημα η έρευνα υφαλοκρηπίδας του τουρκικού σκάφους ανάμεσα στα 12 και τα 6 ν.μ. του Καστελλορίζου; Πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης ισχύει ότι ελλείψει οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας η έρευνα συνιστά παραβίαση της υποχρέωσης διαπραγμάτευσης για συμφωνία. Ομως, πρέπει να υπάρχει μέλημα, διότι τυχόν δημιουργία τετελεσμένων ως αποτέλεσμα μονομερούς επιβολής κυριαρχικών δικαιωμάτων εκ μέρους της Τουρκίας στη μικρή αυτή περιοχή, μπορεί να βλάπτει την προσδοκία να ασκήσει η Ελλάδα το δικαίωμα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. Δεν είναι δυνατόν να επαναληφθεί η τακτική της Τουρκίας και στο Καστελλόριζο με μια παράνομη οριοθέτηση, όπως συνέπραξε με τη Λιβύη εις βάρος της επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης των νησιών του τόξου Ρόδου – Κρήτης.

* Ο κ. Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΙΟΥ Κ. ΣΕΡΜΠΟΥ

Αναμφισβήτητα, η επέκταση στη θάλασσα της εθνικής μας κυριαρχίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται, εξαντλείται στα 6 ναυτικά μίλια των χωρικών μας υδάτων. Ως εκ τούτου, από εκεί και πέρα ομιλούμε για διεθνή ύδατα. Τα οποία, στο πλαίσιο του νέου γύρου σεισμογραφικών ερευνών που διεξάγει το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Ορούτς Ρέις» σε μη νομικά οριοθετημένες θαλάσσιες ζώνες, δεν επιτρέπουν στην Ελλάδα να προχωρήσει στην προβολή της στρατιωτικής της ισχύος. Ετσι ώστε να επιβάλει την αποχώρησή του από την εν λόγω περιοχή. Ακόμα και στην περίπτωση που το σκάφος έχει ποντίσει ηχοβολιστικά καλώδια και διεξάγει σεισμικές έρευνες.


Με βάση το διεθνές δίκαιο, η Ελλάδα θα διέθετε μεγαλύτερη ευελιξία στις επιχειρησιακές της επιλογές αν είχαμε παράνομη γεωτρητική δραστηριότητα η οποία προκαλεί μόνιμη βλάβη στον βυθό της θάλασσας. Κι αυτό διότι, στην περίπτωση της υφαλοκρηπίδας –ακόμα και στη μη οριοθετημένη εκδοχή της– το κυριαρχικό δικαίωμά της υπάρχει ούτως ή άλλως ab initio (εξ υπαρχής) και ipso facto (αυτοδικαίως).

Σε κάθε περίπτωση και χωρίς να αμφισβητείται η εκ νέου προσεκτικά προσχεδιασμένη προκλητική δραστηριότητα του «Ορούτς Ρέις», η Ελλάδα οφείλει να παραμείνει προσηλωμένη στον πυρήνα του διεθνούς δικαίου και του εθνικού της παραδείγματος. Το οποίο και προκρίνει ως το κύριο εργαλείο για να διαπραγματευθεί με την Τουρκία από κοινού με την προσφυγή στη διεθνή δικαιοσύνη.

Ταυτόχρονα, αν και εξακολουθεί να είναι σε ισχύ το άρθρο 2 του Ν.2321/1995, κυρωτικού της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, η επιλογή διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων ως προς την επέκταση της χωρικής θάλασσας μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια, είναι να παραμείνει ως διαπραγματευτικό χαρτί όταν οι δύο χώρες συζητήσουν για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ (αποκλειστικής οικονομικής ζώνης). Τα πεπραγμένα προηγούμενων γύρων διερευνητικών επαφών έχουν ρίξει αρκετό φως στον ωφέλιμο χώρο που τότε υπήρχε για την επίτευξη διόλου επώδυνων συμβιβασμών.


Αν και ο δρόμος κάθε άλλο παρά παραμένει στρωμένος με ροδοπέταλα, η εναλλακτική που πολλοί «φωτογραφίζουν» περιλαμβάνει περιδιαβάσεις σε αχαρτογράφητα νερά με απροσδιόριστη κατάληξη. Στο διά ταύτα, η σε λάθος χρόνο εκκίνηση μιας δημόσιας συζήτησης για τα δυνητικά μας κυριαρχικά δικαιώματα που εδράζονται στις πρόνοιες του Δικαίου της Θάλασσας και το πώς φτάσαμε έως εδώ έπειτα από μια παρατεταμένη περίοδο που προκρίθηκε το δόγμα των «μη μου τους κύκλους τάραττε» δεν προάγει, αλλά υπονομεύει την υπηρέτηση του σκληρού εθνικού συμφέροντος.

Το οποίο θα συνεχίσει να δοκιμάζεται από την αναθεωρητική Τουρκία για την αλλαγή του status quo. Εκμεταλλευόμενη τα διεθνή ύδατα και με προφανή επίδειξη ισχύος για τη δημιουργία τετελεσμένου ώστε να προκληθεί η Ελλάδα και να χρεωθεί την απόδοση ευθυνών.

Καταληκτικά, και χωρίς πολλές κουβέντες, εξακολουθούν να υφίστανται έξυπνοι τρόποι ώστε να διατηρηθεί η διεθνής νομιμότητα αλλά και να αποτραπεί το τετελεσμένο. Προκειμένου να διαφυλαχθεί ως «κόκκινη γραμμή» η συμβουλή του πάντα επίκαιρου πρώην Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Τζέιμς Μπέικερ. «Ποτέ μην επιτρέπεις στον άλλον να θέτει την ατζέντα».

* Ο κ. Σωτήριος Κ. Σέρμπος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.