"... Ο καθένας μας έχει την ευθύνη που του αναλογεί για όσα κάνει ή δεν κάνει. Να χτυπάς έναν ηγέτη της δημοκρατικής Αριστεράς με τόσο μένος, όταν δεν μπορείς να του προσάψεις τίποτα ως προς τον σεβασμό των δημοκρατικών αρχών, όταν έχουν ψηφιστεί στη Βουλή τον τελευταίο ενάμιση χρόνο σημαντικά νομοσχέδια που τις συγκεκριμενοποιούν και τις κατοχυρώνουν κι όταν ξέρεις, γιατί το ξέρεις, πόσο σάπιοι είναι εκείνοι που θέλουν να τον διαδεχτούν, τότε κάτι δεν πάει καλά με τη δουλειά που κάνεις. Πράγματι, όταν δουλεύεις στην πολιτική προπαγάνδα, είσαι σ’ ένα από τα επαγγέλματα που δεν χάνονται. Όταν, όμως, ήδη από το σημείο εκκίνησης, στη σύλληψη της γελοιογραφίας σου, αντί για γέλιο έχουμε σαρκασμό, σαρκασμό που μετατρέπεται σε περιφρόνηση, η περιφρόνηση σε μίσος και το μίσος τελικά σε εικόνα που στη συνέχεια πολλαπλασιάζεται σε χιλιάδες αντίτυπα, τότε συμμετέχεις κι εσύ, με τις μικρές σου δυνάμεις, στην εξασθένηση της Δημοκρατίας. Κρίμα..."

OI KΗΠΟΥΡΟΙ ΤΗΣ "ΑΥΓΗΣ"-1375(24)



Όταν το μίσος γίνεται εικόνα: Του Νίκου Χατζηνικολάου*

Κάθε γελοιογραφία έχει ένα θέμα. Συνήθως μικρό, κάτι παρμένο από την καθημερινή ζωή, κάποιες φράσεις που ειπώθηκαν, ένα συμβάν. Στην περίπτωση του Χαντζόπουλου, οι γελοιογραφίες του σπάνια τροφοδοτούνται από την καθημερινότητα. Η καθεμία εικονογραφεί μια «προγραμματική θέση» αναφορικά με τον Τσίπρα και την Αριστερά.


Η γελοιογραφία εξ ορισμού γελοιοποιεί. Και γι’ αυτό, για να πετύχει τον στόχο της, υπερβάλλει. Δεν ξέρει τι θα πει οίκτος στην προσπάθεια να υποβιβάσει εκείνον/εκείνους που διακωμωδεί. Βέβαια, ο γελοιογράφος ξεσκεπάζεται πάντα και ο ίδιος όταν παίρνει τολμηρά θέση. Στις περιπτώσεις αυτές κάθε γελοιογραφία είναι και μια αυτοπροσωπογραφία.

Παρακολουθώ εδώ και καιρό τις γελοιογραφίες του Δημήτρη Χαντζόπουλου κατά της Αριστεράς και του Αλέξη Τσίπρα, τις οποίες δημοσιεύει η Καθημερινή. Είναι, τουλάχιστον οι περισσότερες, ιδιαίτερα πετυχημένες, με την έννοια ότι χτυπάνε κάθε φορά κατά μέτωπο τον στόχο τους. Μου είναι όμως αδύνατο να γελάσω όταν τις βλέπω κι αναρωτιέμαι γιατί. Με τον Ντωμιέ ή τον Μητρόπουλο μου έχει συμβεί να γελάω και να σκέφτομαι τα σκίτσα τους για μεγάλο διάστημα αφότου τα είδα για πρώτη φορά. Μήπως το γέλιο στην περίπτωση του Χαντζόπουλου δεν μου έρχεται ποτέ επειδή οι γελοιογραφίες του είναι τόσο πετυχημένες; Εννοώ ότι με ενοχλούν επειδή χτυπάνε τόσο αποτελεσματικά κάποιον με την πολιτική του οποίου συμφωνώ; Μου είναι αδύνατο να αποδείξω ότι κάτι τέτοιο υποσυνείδητα δεν λειτουργεί. Το δέχομαι λοιπόν ως ενδεχόμενο. Ας μου επιτραπεί παρ' όλα αυτά να υποστηρίξω μιαν άλλη άποψη.

Κάθε γελοιογραφία έχει ένα θέμα. Συνήθως μικρό, κάτι παρμένο από την καθημερινή ζωή, κάποιες φράσεις που ειπώθηκαν, ένα συμβάν. Στην περίπτωση του Χαντζόπουλου, οι γελοιογραφίες του σπάνια τροφοδοτούνται από την καθημερινότητα. Η καθεμία εικονογραφεί μια «προγραμματική θέση» αναφορικά με τον Τσίπρα και την Αριστερά. Τα λακωνικά και εύστοχα σκίτσα του συνοψίζουν αλλά και πάνε παραπέρα τις επιθέσεις της Νέας Δημοκρατίας, δίνοντας σάρκα και οστά στα υβριστικά συνθήματα του αρχηγού και των υπαρχηγών του κόμματος.

Ο Τσίπρας, σε στάση προσκύνησης, εκλιπαρεί την καγκελάριο Μέρκελ να τον βοηθήσει για να μη φανεί ότι έκανε «κωλοτούμπα» (Καθημερινή, 10.5.2015). Η περιφρόνηση για τον μικρό ψευτάκο, που θέλει να κρύψει ότι έκανε πλήρη μεταστροφή στη στάση του απέναντι στους δανειστές, φτάνει εδώ στο ζενίθ της. Υπάρχει όμως και το άλλο: η δουλική Αριστερά στα πόδια της πανίσχυρης Γερμανίας, αυτό είναι το δεύτερο μήνυμα. Σας θυμίζει κάτι σαν επιχείρημα;

Ο Τσίπρας καταβροχθίζει τα παιδιά του, όπως ο Κρόνος, από φόβο μήπως κάποιο απ’ αυτά του πάρει την εξουσία (Καθημερινή, 24.1.2016). Η αποστασιοποίηση από την παραδοσιακή εικονογραφία του θέματος, όπου ο Κρόνος απεικονίζεται γέρος, οφείλεται στο νεαρό της ηλικίας τού ηγέτη της ελληνικής Αριστεράς, ο οποίος παρουσιάζεται όμως γιγάντιος: ξαπλωμένος νωχελικά στο έδαφος, καταβροχθίζει σαν λαχταριστούς μεζέδες τους οπαδούς του που κρατάνε κόκκινα πανό και σημαίες. Ποιοι να είναι αυτοί άραγε; Ο καημένος ο Λαφαζάνης και η Ζωή Κωνσταντοπούλου με τους δικούς τους; Άλλοι δεν μπορεί να είναι. Παρ' όλο τον σταλινικό αυταρχισμό της ηγεσίας της Αριστεράς, μαζικές διαγραφές ή εκτελέσεις μελών του κόμματος δεν έχουν ακόμα γίνει γνωστές. Μόνο εθελοντικές αποχωρήσεις υπήρξαν μέχρι σήμερα, όπως εκείνη των οπαδών της δραχμής. Ένα είδος μαζικής διαγραφής-εκκαθάρισης γνωρίσαμε πρόσφατα μόνο στο Συνέδριο της Ν.Δ., όταν αποκλείστηκαν τα μέλη της ΟΝΝΕΔ από την ψηφοφορία. Παρ' όλα αυτά, η Ελλάδα κυβερνάται από ένα κολοσσιαίο λαίμαργο τέρας.

Ο Τσίπρας ως βοσκός, κρατώντας την γκλίτσα με το διακοσμητικό σφυροδρέπανο στην κορυφή της, οδηγεί με το τσοπανόσκυλό του, τον Πάνο Καμμένο, το κοπάδι πίσω στο μαντρί (Καθημερινή, 8.5.2016). Τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ είναι βέβαια τα άβουλα πρόβατα που ακολουθούν τον τσοπάνο, ανάμεσά τους σίγουρα και οι περιβόητοι 53, πρόβατα κι αυτοί, που ανέχονται τα πάντα αντί να εξεγερθούν, για μια πιο αριστερή πολιτική, βρε αδερφέ.

Ο Τσίπρας ως «πλανόδιος πωλητής ευαισθησίας» (Καθημερινή, 8.11.2015): κι εδώ υπερμεγέθης σε σχέση με τους μετανάστες που αγωνίζονται να σωθούν. «Επαγγέλματα που χάνονται» είναι η ειρωνική λεζάντα, πάνω στην καρτ ποστάλ που ταχυδρομήθηκε από τη Λέσβο στις 5 Νοεμβρίου 2015. Τι να πει κανείς; Τόσο πολύ τον συγκίνησε τον σκιτσογράφο μας το δράμα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, θυμάτων άγριων πολέμων που υποδαύλισαν ή ξεκίνησαν, παρεμβαίνοντας άμεσα, οι Μεγάλες Δυνάμεις της πολιτισμένης Δύσης, ώστε τους μετέτρεψε σε ανθρωπάκια και τον πρωθυπουργό της χώρας που τους υποδέχθηκε σε πλανόδιο μικροπωλητή που τους εκμεταλλεύεται.

Ο μικροπωλητής, διπλά «ψεύτης», όπως είναι πάντα ο Τσίπρας, πουλάει ευαισθησία, ενώ το μόνο που τον ενδιαφέρει στην πραγματικότητα είναι να βγάλει κανένα φράγκο απ' την υπόθεση. Ιδέα πιασάρικη για όσους σκέφτονται μ’ αυτό τον τρόπο. Έτσι, τους πακετάρισε και τους πούλησε όλους μαζί σε μια εφημερίδα, η οποία, δυστυχώς, το μόνο με το οποίο ασχολείται τους τελευταίους μήνες είναι το πώς θα ρίξει την κυβέρνηση, για να επιστρέψει, επιτέλους, η χώρα στην κανονικότητα: στο ρουσφέτι, στους διορισμούς των δικών μας παιδιών και στη διαπλοκή.

Και το ταλέντο; Και η ευστροφία του σκιτσογράφου; Και τα δύο υπαρκτά. Και τα δύο θαυμαστά. Αν ο Χαντζόπουλος ζούσε στη βόρεια Ευρώπη στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν το πορτρέτο/σιλουέτα ήταν της μόδας, θα είχε τεράστια επιτυχία. Κοιτάξτε πόσο πετυχημένα σχεδιάζει τα περιγράμματα του κεφαλιού και των χαρακτηριστικών κινήσεων του σώματος του Τσίπρα. Πόσο εύστοχα συνδυάζει λόγο και εικόνα σαρκάζοντας. Το ερώτημα είναι: Αρκούν οι αρετές αυτές τη στιγμή που υπηρετούν τόσο μίσος; Παλιομοδίτικες ηθικολογίες θα πείτε. Δεν νομίζω. Οι δημοκρατίες, πανευρωπαϊκά, απειλούνται. Ο καθένας μας έχει την ευθύνη που του αναλογεί για όσα κάνει ή δεν κάνει. Να χτυπάς έναν ηγέτη της δημοκρατικής Αριστεράς με τόσο μένος, όταν δεν μπορείς να του προσάψεις τίποτα ως προς τον σεβασμό των δημοκρατικών αρχών, όταν έχουν ψηφιστεί στη Βουλή τον τελευταίο ενάμιση χρόνο σημαντικά νομοσχέδια που τις συγκεκριμενοποιούν και τις κατοχυρώνουν κι όταν ξέρεις, γιατί το ξέρεις, πόσο σάπιοι είναι εκείνοι που θέλουν να τον διαδεχτούν, τότε κάτι δεν πάει καλά με τη δουλειά που κάνεις. Πράγματι, όταν δουλεύεις στην πολιτική προπαγάνδα, είσαι σ’ ένα από τα επαγγέλματα που δεν χάνονται. Όταν, όμως, ήδη από το σημείο εκκίνησης, στη σύλληψη της γελοιογραφίας σου, αντί για γέλιο έχουμε σαρκασμό, σαρκασμό που μετατρέπεται σε περιφρόνηση, η περιφρόνηση σε μίσος και το μίσος τελικά σε εικόνα που στη συνέχεια πολλαπλασιάζεται σε χιλιάδες αντίτυπα, τότε συμμετέχεις κι εσύ, με τις μικρές σου δυνάμεις, στην εξασθένηση της Δημοκρατίας. Κρίμα.

*Ν. Χατζηνικολάου, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης