Αυτά παρατηρούνται όχι μόνο στη Μολδαβία αλλά στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η χρηματοδότηση από το Κρεμλίνο προς το κόμμα της Λεπέν στη Γαλλία, οι οικονομικές σχέσεις με το γερμανικό AfD, ακόμα και η εξαγορά μεμονωμένων πολιτικών, όπως ο Νέιθαν Γκιλ, πρώην Ουαλός επικεφαλής του δεξιού κόμματος Reform UK του Νάιτζελ Φάρατζ, που παραδέχθηκε ότι έλαβε μίζες με αντάλλαγμα να κάνει φιλορωσικές δηλώσεις όσο ήταν μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Πώς αντιδρά σε όλα αυτά η Φιλελεύθερη Δημοκρατία; Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Είναι λάθος η Φιλελεύθερη Δημοκρατία να χρησιμοποιήσει τα αντιδημοκρατικά όπλα των αντιπάλων της. Έχω υποστηρίξει πολλές φορές την άποψη ότι δεν πρέπει να τους μοιάσουμε. Παράλληλα, δεν πρέπει να μείνουμε αδρανείς σε μια αφελή αντίληψη διαδικαστικής δημοκρατίας. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλα τα νόμιμα μέσα που έχει στη διάθεσή της η μαχόμενη δημοκρατία. Ίσως, όμως, όλα αυτά να μην είναι επαρκή στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Ίσως πρέπει να συζητήσουμε για τη μετα-αντιπροσωπευτική, συμπεριληπτική δημοκρατία, όπως την σκιαγραφεί ο Ευάγγελος Βενιζέλος:

 Από "ΤΑ ΝΕΑ"

"ΤΑ ΝΕΑ", 10/10/25

Οι εκλογές του μέλλοντός μας

ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ

Αλλάζουν όλα εδώ κάτω με ορμή

Οι εκλογές στη Μολδαβία (Σεπτέμβριος 2025) συμπύκνωσαν, σε υβριδική μορφή, τις προκλήσεις που θα δέχεται εφεξής η Φιλελεύθερη Δημοκρατία σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις.

Οι προκλήσεις αυτές μπορούν να συμπυκνωθούν στα ακόλουθα σημεία:

1. Σημαντική ανάμειξη της Ρωσίας με διάφορους τρόπους, φανερούς και υπόγειους.

2. Συστηματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με λογαριασμούς που εμφανίζονται από το πουθενά και διασπείρουν αντιευρωπαϊκή προπαγάνδα. Το EuroVerify εντόπισε αρκετά βίντεο στο TikTok που διαδίδουν ισχυρισμούς ότι η Μολδαβία υποτάσσεται στο ΝΑΤΟ και τους συμμάχους της ΕΕ και ότι μόνο η ήττα του κυβερνώντος κόμματος PAS μπορεί να «απελευθερώσει» τη χώρα.

3. Απόπειρες εξαγοράς περιθωριακών κοινωνικών ομάδων, με αντάλλαγμα την ψήφο τους.

4. Έντονη ανάμειξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας με φιλορωσικό προσανατολισμό. Το Reuters επισημαίνει ότι μέσα σε έναν χρόνο δημιουργήθηκαν σχεδόν 90 νέα κανάλια Telegram στο όνομα μολδαβικών ενοριών. Πολλά εξ αυτών αναπαρήγαγαν πανομοιότυπο περιεχόμενο, επικρίνοντας την ένταξη στην ΕΕ, προβάλλοντας παραδοσιακές αξίες και καταγγέλλοντας την «γκέι Ευρώπη».

5 .Έντονη ταυτοτική προπαγάνδα με βάση το δίπολο διεφθαρμένη και άθεη Δύση έναντι χριστιανικής Ανατολής. Σύμφωνα με το Reuters, αν πιστέψει κανείς τα βίντεο στο TikTok, τότε ο τρόμος βασιλεύει αυτή τη στιγμή στη Δημοκρατία της Μολδαβίας. Μια «δικτατορία» της φιλοευρωπαίας προέδρου Μάια Σάντου και του κυβερνώντος φιλελεύθερου-συντηρητικού Κόμματος Δράσης και Αλληλεγγύης (PAS). Ένα «καθεστώς-μαριονέτα» που έχει πουληθεί στην ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τον δισεκατομμυριούχο του χρηματιστηρίου των ΗΠΑ, Τζορτζ Σόρος – με στόχο την καταστροφή της μολδαβικής γεωργίας, την «εγκατάσταση της ιδεολογίας ΛΟΑΤΚΙ» και την οδήγηση της χώρας σε πόλεμο κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

6. Ευθεία αμφισβήτηση του αποτελέσματος των εκλογών εάν δεν είναι ευνοϊκό για τα αντιευρωπαϊκά και φιλορωσικά κόμματα.

Από την απαρίθμηση των ανωτέρω έξι σημείων είναι προφανές ότι αυτά παρατηρούνται όχι μόνο στη Μολδαβία αλλά στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η χρηματοδότηση από το Κρεμλίνο προς το κόμμα της Λεπέν στη Γαλλία, οι οικονομικές σχέσεις με το γερμανικό AfD, ακόμα και η εξαγορά μεμονωμένων πολιτικών, όπως ο Νέιθαν Γκιλ, πρώην Ουαλός επικεφαλής του δεξιού κόμματος Reform UK του Νάιτζελ Φάρατζ, που παραδέχθηκε ότι έλαβε μίζες με αντάλλαγμα να κάνει φιλορωσικές δηλώσεις όσο ήταν μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Πώς αντιδρά σε όλα αυτά η Φιλελεύθερη Δημοκρατία;
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Είναι λάθος η Φιλελεύθερη Δημοκρατία να χρησιμοποιήσει τα αντιδημοκρατικά όπλα των αντιπάλων της. Έχω υποστηρίξει πολλές φορές την άποψη ότι δεν πρέπει να τους μοιάσουμε. Παράλληλα, δεν πρέπει να μείνουμε αδρανείς σε μια αφελή αντίληψη διαδικαστικής δημοκρατίας. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλα τα νόμιμα μέσα που έχει στη διάθεσή της η μαχόμενη δημοκρατία.

Ίσως, όμως, όλα αυτά να μην είναι επαρκή στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Ίσως πρέπει να συζητήσουμε για τη μετα-αντιπροσωπευτική, συμπεριληπτική δημοκρατία, όπως την σκιαγραφεί ο Ευάγγελος Βενιζέλος: «η μετα-αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι αντιπροσωπευτική plus, δεν είναι αντιπροσωπευτική minus. Είναι μετα-αντιπροσωπευτική γιατί πρέπει να διασωθεί η αντιπροσωπευτική δημοκρατία μέσα από νέους θεσμούς, πρέπει να αναζητήσουμε μία νέα πολιτειολογία που διασώζει το κεκτημένο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ως φιλελεύθερης και συνταγματικής.

 Ενδεχομένως πρέπει να προβληματιστούμε και από πλευράς πολιτικής θεολογίας πάλι. Μπορεί να έχουμε μία μετα-αντιπροσωπευτική δημοκρατία; Πιστεύω πως ναι, εφόσον διατηρήσουμε τον πυρήνα των εγγυήσεων της φιλελεύθερης δημοκρατίας».