1) Οταν η πρακτική της υπέρμετρης είσπραξης αγροτικών επιδοτήσεων σε αναλογία με το προσφερόμενο έργο (και η διάθεσή τους σε άσχετους με το αντικείμενο σκοπούς) έχει καθιερωθεί εδώ και πάνω από 40 χρόνια χωρίς να έχει τεθεί θέμα κυρώσεων (πλην ίσως κάποιων εξαιρέσεων), είναι λογικό ο μέσος αγρότης να αντιλαμβάνεται ότι η ανοχή στη συγκεκριμένη παρανομία την έχει μετατρέψει σε κανονικότητα (όπως π.χ. η ανοχή που επικράτησε παλαιότερα στο «κλείσιμο» των ημιυπαίθριων χώρων στα ακίνητα). 2) Το σκεπτικό τού ότι εξαπατώντας την Ευρωπαϊκή Ενωση, τη στιγμή που αποτελούμε μέρος του εγχειρήματος, στρεφόμαστε μακροπρόθεσμα και κατά της χώρας μας, είναι πολύ «προχωρημένο» σε σχέση με το άμεσο όφελος που κατά κανόνα προτεραιοποιείται στα καθ’ ημάς. 3) Είναι πιθανό να μην είχε εμπλακεί τόσο ενεργά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, εάν οι αδικαιολόγητες επιδοτήσεις δεν είχαν ξεφύγει σε τέτοιο βαθμό με τη συμμετοχή και άσχετων με τον αγροτικό τομέα πολιτών... 4) Είναι πολύ πιθανό επίσης, με τη λογική του win-win μεταξύ των ωφελημάτων των ψηφοφόρων και της ψηφοθηρίας των πολιτικών μας (με κύριο χαμένο την αλληλεγγύη που θα περίμενε κανείς μεταξύ χωρών της Ε.Ε.), ότι εάν δεν είχε εμπλακεί η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία δεν θα μαθαίναμε για την έκταση του σκανδάλου για μερικές ακόμα δεκαετίες. Στη συνέχιση μάλιστα της πολιτικής αυτής (της μη αποκάλυψης του σκανδάλου) θα συνηγορούσαν πιστεύω όλες οι μελλοντικές κυβερνήσεις ασχέτως κομματικού προσανατολισμού...

 Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 29/10/25

Ο Κ. Τσάτσος, ο Ρωμαίος και το υπερ-«εγώ» μας

Κύριε διευθυντά,

Αναφέρομαι σε σκέψεις του φιλοσόφου - Ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Τσάτσου, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος Πρόεδρος Δημοκρατίας (1975) μετά την κατάργηση της βασιλείας.

Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος επέλεξε μία πρωτότυπη μέθοδο να παρουσιάσει τις σκέψεις του. Εβαλε έναν Ρωμαίο συγκλητικό, πρώην διοικητή ελληνικών επαρχιών, να τις εκφράσει μέσω επιστολών προς τον διάδοχό του, ο οποίος επρόκειτο να αναλάβει καθήκοντα κυβερνήτη της Αχαΐας στην Ελλάδα. Σκοπός των επιστολών ήταν να μάθει ο μέλλων κυβερνήτης τον χαρακτήρα του λαού που επρόκειτο να διοικήσει. Χαρακτήρας που φαίνεται ότι δεν άλλαξε στα 2.300 περίπου χρόνια που ακολούθησαν.

Είναι πιθανό, ο Κων. Τσάτσος να είχε εμπνευστεί από τον Γάλλο φιλόσοφο του Διαφωτισμού Mοντεσκιέ, ο οποίος, πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, προσπάθησε να ενημερώσει τους συμπατριώτες του σχετικά με τις αδικίες του απολυταρχικού καθεστώτος της μοναρχίας, χρησιμοποιώντας ως μέσο αυτό των επιστολών, με σκοπό να αποφύγει να εκτεθεί στις Αρχές.

Συγκεκριμένα, στο βιβλίο του, «Les lettres Persanes», παρουσιάζει έναν Πέρση διπλωμάτη, ο οποίος στέλνει γράμματα από το Παρίσι στον φίλο του στην Περσία, σατιρίζοντας με δήθεν επικριτική αφέλεια τον τρόπο ζωής των Γάλλων.

Θα μπορούσαμε να αποδώσουμε στις σκέψεις του Κωνσταντίνου Τσάτσου τον τίτλο «Το αναλλοίωτο του χαρακτήρα των Ελλήνων διά μέσου των αιώνων». Ο Κων. Τσάτσος, όταν δημοσίευσε το πόνημά του στη «Νέα Εστία» το 1954, χρησιμοποίησε τον τίτλο «Οξυρρύγχειοι πάπυροι», επειδή στο υποτιθέμενο σενάριο, οι παραινέσεις του Ρωμαίου συγκλητικού προς τον φίλο του είχαν γραφεί σε παπύρους που βρέθηκαν στην πόλη Οξύρρυγχος της Αιγύπτου.

Ο περιορισμένος χώρος του παρόντος επιβάλλει την παράθεση μόνον των σημαντικότερων σημείων των σκέψεων του Κωνσταντίνου Τσάτσου, όπως εκφράστηκαν από τον Ρωμαίο συγκλητικό:

«Ο Ελληνας είναι πιο εγωιστής από μας και συνεπώς και από όλα τα έθνη του κόσμου. Το άτομό του είναι “πάντων χρημάτων μέτρον”, κατά το ρητό του Πρωταγόρα. Αδέσμευτο, αυθαίρετο και ατίθασο, αλλά και αληθινά ελεύθερο ορθώνεται το εγώ των Ελλήνων. Χάρις σε αυτό σκεφθήκανε πηγαία, πρώτοι αυτοί, όσα εμείς αναγκαζόμαστε σήμερα να σκεφθούμε σύμφωνα με τη σκέψη τους. Χάρις σε αυτό βλέπουν με τα μάτια τους και όχι με τα μάτια εκείνων που είδαν πριν απ’ αυτούς. Είναι όμως και του καλού και του κακού πηγή τούτο το χάρισμα. Το ίδιο “εγώ” που οικοδομεί τα ιδανικά πολιτικά συστήματα, αυτό διαλύει και τις πραγματικές πολιτείες των ανθρώπων [...] Η μοίρα μάς έταξε νομοθέτες του κόσμου και το ελληνικό άτομο περιφρονεί τον νόμο. Δεν παραδέχεται άλλη κρίση δικαίου παρά την ατομική του, που δυστυχώς στηρίζεται σε ατομικά κριτήρια [...] Ο Eλληνας δεν συγχωράει στον συμπολίτη του καμία προκοπή. Oποιον τον ξεπεράσει, ο Eλληνας τον φθονεί με πάθος. Και αν είναι στο χέρι του να τον γκρεμίσει από εκεί που ανέβηκε, θα το κάνει... Δεν του αρέσει η χοντροκομμένη δολοφονία στους διαδρόμους του Παλατιού, αλλά η λεπτοκαμωμένη συκοφαντία, ένα είδος αναίμακτου ηθικού φόνου».

AΓΓΕΛΟΣ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ 

Επίτιμος διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής


Τόσο (και πόσοι) μα τόσο... ΟΠΕΚΕΠΑΊΔΕς;

Κύριε διευθυντά,

Σε σχέση με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ θα ήθελα να παραθέσω κάποια σχόλια:

1) Οταν η πρακτική της υπέρμετρης είσπραξης αγροτικών επιδοτήσεων σε αναλογία με το προσφερόμενο έργο (και η διάθεσή τους σε άσχετους με το αντικείμενο σκοπούς) έχει καθιερωθεί εδώ και πάνω από 40 χρόνια χωρίς να έχει τεθεί θέμα κυρώσεων (πλην ίσως κάποιων εξαιρέσεων), είναι λογικό ο μέσος αγρότης να αντιλαμβάνεται ότι η ανοχή στη συγκεκριμένη παρανομία την έχει μετατρέψει σε κανονικότητα (όπως π.χ. η ανοχή που επικράτησε παλαιότερα στο «κλείσιμο» των ημιυπαίθριων χώρων στα ακίνητα).

2) Το σκεπτικό τού ότι εξαπατώντας την Ευρωπαϊκή Ενωση, τη στιγμή που αποτελούμε μέρος του εγχειρήματος, στρεφόμαστε μακροπρόθεσμα και κατά της χώρας μας, είναι πολύ «προχωρημένο» σε σχέση με το άμεσο όφελος που κατά κανόνα προτεραιοποιείται στα καθ’ ημάς. 

3) Είναι πιθανό να μην είχε εμπλακεί τόσο ενεργά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, εάν οι αδικαιολόγητες επιδοτήσεις δεν είχαν ξεφύγει σε τέτοιο βαθμό με τη συμμετοχή και άσχετων με τον αγροτικό τομέα πολιτών...

4) Είναι πολύ πιθανό επίσης, με τη λογική του win-win μεταξύ των ωφελημάτων των ψηφοφόρων και της ψηφοθηρίας των πολιτικών μας (με κύριο χαμένο την αλληλεγγύη που θα περίμενε κανείς μεταξύ χωρών της Ε.Ε.), ότι εάν δεν είχε εμπλακεί η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία δεν θα μαθαίναμε για την έκταση του σκανδάλου για μερικές ακόμα δεκαετίες. Στη συνέχιση μάλιστα της πολιτικής αυτής (της μη αποκάλυψης του σκανδάλου) θα συνηγορούσαν πιστεύω όλες οι μελλοντικές κυβερνήσεις ασχέτως κομματικού προσανατολισμού.

ΠΕΤΡΟΣ Χ. ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ 

Συνταξιούχος Παθολόγος


Οι «απόντες», επί παντός λαλίστατοι

Κύριε διευθυντά,

Λόγοι απουσίας από γεγονότα όπως η κηδεία, σύμφωνα με τους ψυχολόγους, μπορεί να είναι: α) συναισθηματική δυσκολία, β) απόσταση, γ) ανάγκη αυτοπροστασίας, δ) συνέχιση της καθημερινότητας. Λόγος απουσίας για τις άδειες καρέκλες στην κηδεία του εθνικού μας Νιόνιου, βασικού διαμορφωτή της σύγχρονης ελληνικής μουσικής και καλλιτεχνικής μας ταυτότητας, από τους κοινοβουλευτικούς αρχηγούς των κομμάτων, εφόσον δεν συντρέχει κανένας από τους παραπάνω λόγους, φαίνεται σε πρώτο χρόνο ότι είναι η απαξίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, αλλά με μια πιο προσεκτική ματιά κρύβεται επιμελώς η τεράστια αδυναμία μας να κατανοήσουμε και να εφαρμόσουμε αυτό που ο Σαββόπουλος έκανε καθημερινά πράξη: Την αυθεντική ανάγκη για ένωση μέσω της αγάπης, όπως πολύ ωραία μας τόνισε στον επικήδειο λόγο του ο εγγονός του.

ΟΛΥΜΠΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ -ΛΙΟΥΠΗ 

Δικηγόρος - Διαπιστευμένη Διαμεσολαβητής


Θλίψη ανυπόκριτη, πένθος γενεών

Κύριε διευθυντά

Ολοι μας πενθήσαμε και πενθούμε την απώλεια του Διονύση Σαββόπουλου. Τα τραγούδια και η μουσική του διέτρεξαν έξι δεκαετίες ελληνικών κοινωνικών και πολιτειακών συγκρουσιακών μεταλλαγών. Η φωνή του μας τραγουδάει μιλώντας και ταυτόχρονα μας μιλάει τραγουδώντας. Από τα πρώτα τραγούδια τού «Φορτηγού» αισθανόμαστε ότι μας νοιάζεται, ότι θέλει να μοιραστεί μαζί μας. Του ανταποδίδουμε τα ίδια αισθήματα μέχρι σήμερα χωρίς φειδώ: είναι ο τραγουδοποιός μας, η γενιά μας θα τον αγαπάει πάντοτε.

Μεγάλη εντύπωση προξενεί πάντως το γεγονός ότι το πένθος διαπέρασε φράγματα γενεών, αγγίζοντας από τους ηλικιακά συνοδοιπόρους του μέχρι τη γενιά των εγγονών του. Ιδιαίτερη συγκίνηση αισθανθήκαμε ακούγοντας τα εγκάρδια λόγια τού εγγονού του μπροστά στη σορό του παππού του. Ο Σαββόπουλος δεν απολογήθηκε ποτέ για την αφοσίωσή του σε παραδοσιακές αξίες οικογενειακής και κοινωνικής ευθύνης. Η δύναμη της τέχνης του εμπνεόταν εν πολλοίς και από αυτές.

Το αυθόρμητο πένθος, η αβίαστη συμμετοχή μικρών και μεγάλων στη μουσική του, οι ανοιχτές αγκαλιές και τα δακρυσμένα μάτια προδίδουν την πανελλήνια ανάγκη αναγνώρισης μιας ηγετικής προσωπικότητας που μας μιλάει χωρίς υστεροβουλίες, χωρίς να ζητάει ανταλλάγματα, χωρίς να υποκύπτει στο δέλεαρ της λαϊκής φιλαυτίας. Η τέχνη του Σαββόπουλου εμπνέεται από την ιστορικότητα του ελληνισμού και μας προσκαλεί να την τραγουδήσουμε μαζί του. Οι ηγέτες άλλωστε δεν προέρχονται μόνον από τον πολιτικό κόσμο. Ο Μπομπ Ντίλαν αναγνωρίζεται αβίαστα σαν ηγετική μορφή της σύγχρονης Αμερικής. Στη χώρα μας η Σοφία Βέμπο αβίαστα αναγνωρίζεται σαν ηγετική μορφή της ελεύθερης Ελλάδας.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΟΣΧΟΣ


Ας αποφεύγεται αυτός ο όρος

Κύριε διευθυντά,

Σε άρθρο για τον Διονύση Σαββόπουλο (φ. 24/10/2025) χρησιμοποιήθηκε δύο-τρεις φορές ο όρος «καρκινοπαθής» που είχα χρόνια ν’ ακούσω. Πολλά νεοπλασματικά νοσήματα σήμερα θεραπεύονται τελείως και άλλα μπαίνουν σε φάση χρονιότητας με επιβίωση καλύτερη ή παρόμοια με την καρδιακή ανεπάρκεια ή άλλα χρόνια νοσήματα. Ωστε ο όρος «καρκινοπαθής» δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ελαφρά τη καρδία, γιατί δεν αντιπροσωπεύει όλες τις περιπτώσεις, δείχνει ελλιπή ενημέρωση και προκαλεί αρνητικές εντυπώσεις γενικώς.

Β. ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ
Επιτάλιον Ηλείας