Στο εύλογο ερώτημα του εκλεκτού συνεργάτη σας κ. Πάσχου Μανδραβέλη περί των «τζάμπα Καραϊσκάκηδων» (στο φύλλο της 28ης Μαρτίου ε.έ.) μια διαφωτιστική απάντηση προέρχεται από την ελληνική αρχαιότητα. Στον πλατωνικό Πρωταγόρα, φέρ’ ειπείν, οι κύριες πολιτικές αρετές που προσιδιάζουν σε μια πολιτική και μάλιστα δημοκρατική πολιτική κοινωνία είναι αυτές της «δίκης» και της «αιδούς», του αισθήματος της δικαιοσύνης και της αιδημοσύνης, αντιστοίχως. Η έννοια και η αξία της «αιδούς», που έχει δυστυχώς περίπου εξοβελιστεί από το κοινωνικοπολιτικό μας λεξιλόγιο (έχοντας αντικατασταθεί από το ακριβώς αντίθετό της, την αναίδεια και την ύβρη, κοινώς βρισιά), αναφέρεται κυρίως στις μορφές της διακριτικής συμπεριφοράς και εκπηγάζει από μια συναίσθηση των ανθρώπινων ορίων. Ταυτίζεται, ουσιαστικά, με το αίσθημα της τιμής, της φιλοτιμίας και της αξιοπρέπειας, που οφείλει κανείς να επιδεικνύει απέναντι στους άλλους σε όλες τις όψεις της κοινωνικής ζωής – ακόμα και στις πολεμικές αναμετρήσεις. Εξ ου και η παροιμιώδης έκφραση «αιδώς, Αργείοι», που απαντά στην Ιλιάδα (Θ 228, Ν 95, Π 422, Ο 502, Χ 105, κλπ.), παροτρύνει τους πολεμιστές όχι να καθυβρίζουν υποτιμητικά τους αντιπάλους, αλλά να επιδεικνύουν απέναντί τους σθένος, γενναιότητα και αυτοθυσία. Το ήθος αυτό προσήκει ιδιαίτερα στους ευγενείς νέους, επισημαίνει ο Ευριπίδης: «το γαρ ευγενές εκφέρεται προς αιδώ» (Αλκηστις, στιχ. 601). Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να αντλήσει στοιχεία, μεταξύ άλλων, και στη μελέτη μου «Είναι ηθική η Πολιτική;» (εκδ. Σάκκουλα, σελ. 202 επ.). Ας μου επιτραπεί, εν κατακλείδι, να σημειώσω ότι δεν θυμούμαι τον πατέρα μου, που υπηρέτησε ως Δίοπος στο θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ», κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και ναυάγησε στον Ατλαντικό ωκεανό (με άλλο, Βρετανικό, πλοίο), να εκφράζεται με υβριστικούς όρους προς αντιπάλους, από τους οποίους υπέστη τα πάνδεινα, καθότι τον διακατείχε υψηλό αίσθημα τιμής και αξιοπρέπειας....

 Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 01/04/25

Αιδώς ή αυθάδεια(;) και περί ήθους

Κύριε διευθυντά,

Στο εύλογο ερώτημα του εκλεκτού συνεργάτη σας κ. Πάσχου Μανδραβέλη περί των «τζάμπα Καραϊσκάκηδων» (στο φύλλο της 28ης Μαρτίου ε.έ.) μια διαφωτιστική απάντηση προέρχεται από την ελληνική αρχαιότητα.

Στον πλατωνικό Πρωταγόρα, φέρ’ ειπείν, οι κύριες πολιτικές αρετές που προσιδιάζουν σε μια πολιτική και μάλιστα δημοκρατική πολιτική κοινωνία είναι αυτές της «δίκης» και της «αιδούς», του αισθήματος της δικαιοσύνης και της αιδημοσύνης, αντιστοίχως.

Η έννοια και η αξία της «αιδούς», που έχει δυστυχώς περίπου εξοβελιστεί από το κοινωνικοπολιτικό μας λεξιλόγιο (έχοντας αντικατασταθεί από το ακριβώς αντίθετό της, την αναίδεια και την ύβρη, κοινώς βρισιά), αναφέρεται κυρίως στις μορφές της διακριτικής συμπεριφοράς και εκπηγάζει από μια συναίσθηση των ανθρώπινων ορίων.

Ταυτίζεται, ουσιαστικά, με το αίσθημα της τιμής, της φιλοτιμίας και της αξιοπρέπειας, που οφείλει κανείς να επιδεικνύει απέναντι στους άλλους σε όλες τις όψεις της κοινωνικής ζωής – ακόμα και στις πολεμικές αναμετρήσεις.

Εξ ου και η παροιμιώδης έκφραση «αιδώς, Αργείοι», που απαντά στην Ιλιάδα (Θ 228, Ν 95, Π 422, Ο 502, Χ 105, κλπ.), παροτρύνει τους πολεμιστές όχι να καθυβρίζουν υποτιμητικά τους αντιπάλους, αλλά να επιδεικνύουν απέναντί τους σθένος, γενναιότητα και αυτοθυσία. Το ήθος αυτό προσήκει ιδιαίτερα στους ευγενείς νέους, επισημαίνει ο Ευριπίδης: «το γαρ ευγενές εκφέρεται προς αιδώ» (Αλκηστις, στιχ. 601). Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να αντλήσει στοιχεία, μεταξύ άλλων, και στη μελέτη μου «Είναι ηθική η Πολιτική;» (εκδ. Σάκκουλα, σελ. 202 επ.).

Ας μου επιτραπεί, εν κατακλείδι, να σημειώσω ότι δεν θυμούμαι τον πατέρα μου, που υπηρέτησε ως Δίοπος στο θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ», κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και ναυάγησε στον Ατλαντικό ωκεανό (με άλλο, Βρετανικό, πλοίο), να εκφράζεται με υβριστικούς όρους προς αντιπάλους, από τους οποίους υπέστη τα πάνδεινα, καθότι τον διακατείχε υψηλό αίσθημα τιμής και αξιοπρέπειας.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΑΚΡΥΔΗΜΗΤΡΗΣ

 Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ



Γραμμές και σταθμοί τρένων που «ρήμαξαν»

Κύριε διευθυντά,

Μια ακόμη ιστορική σιδηροδρομική γραμμή που έχει καταργηθεί αξίζει να αναφερθεί, έστω για ιστορικούς λόγους. Είναι η Τρικούπεια και μοναδική στη δυτική Ελλάδα εγκαταλελειμμένη πλέον σιδηροδρομική γραμμή Κρυονέρι - Μεσολόγγι - Αγρίνιο που λειτούργησε στο διάστημα 1888 έως 1970 οπότε και καταργήθηκε επί χούντας για να «εξυπηρετηθούν» τα τοπικά ΚΤΕΛ.

Εγινε προσπάθεια ανάταξης και εκσυγχρονισμού της επί πρωθυπουργίας Σημίτη το 2003 με τότε υπουργό Μεταφορών τον Χρίστο Βερελή, το εγχείρημα πέτυχε και ήρθε το πρώτο «ρέιλ μπας». Ωστόσο ελάχιστες ημέρες μετά τις εκλογές του 2004 (ακολούθησε η καταστροφική πενταετία της Νέας Δημοκρατίας) επί υπουργίας Μιχάλη Λιάπη, η γραμμή καταργήθηκε εκ νέου, χαρακτηριζόμενη ως μη λειτουργική! Σήμερα τα υπολείμματά της τα αντικρίζει κανείς παντού, σιγά σιγά δε εξαφανίζονται ολοσχερώς από τη μανία του χρόνου σαν κουφάρι που σαπίζει.

Οι σταθμοί έχουν λεηλατηθεί και βανδαλιστεί. Ιδια τύχη με Πλαταμώνα, Πτολεμαΐδα, Κοζάνη και τους περισσότερους σταθμούς τρένου της Πελοποννήσου. Μια τέτοια εικόνα είναι η απόλυτη εθνική ντροπή για τη χώρα μας.

ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗΣ


«Γιαγιά, η γιαγιά σου ήταν η θεά Αθηνά;»

Κύριε διευθυντά,

Καθώς διάβαζα (φ. 26/3/2025) στη Στήλη των Αναγνωστών τη χαριτωμένη ανάμνηση του κ. Πέτρου Αυγερινού για το Αγαλμα της Ελευθερίας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, το... αφιερωμένο στη θεία του Ελευθερία, κάτι σκίρτησε μέσα στη μνήμη μου και στην ψυχή μου.

Η εικοσάχρονη σήμερα πολυαγαπημένη μου εγγονούλα, ήταν μικρό κοριτσάκι 6 ετών όταν την πήγαμε με τον παππού στην πρώτη, παιδική, ξενάγηση στην Ακρόπολη και μετά με το τρενάκι του δήμου βόλτα στην πλακόστρωτη οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου και ώς την αρχή της Πλάκας. Καθ’ όλη τη διαδρομή η ξεναγός δεν σταματούσε: «η θεά Αθηνά αυτό, η θεά Αθηνά εκείνο, η θεά Αθηνά με την ελιά, η θεά Αθηνά με την περικεφαλαία, η θεά Αθηνά με την ασπίδα και το φίδι, η θεά Αθηνά που ξεπήδησε από το κεφάλι του Δία, θεά της σοφίας και της γνώσης!».

Αποβιβαστήκαμε επιτέλους(!) και τρέχοντας για παγωτό χωνάκι, περάσαμε από την οδό Βάκχου. «Εδώ, Μαϊρούλα μου, έμενε η προπρογιαγιά σου, η γιαγιά μου η Αθηνά». Ξέχασε το παγωτό, άνοιξε διάπλατα τα λατρεμένα της ματάκια και μου είπε: «Δεν μου είχες πει, γιαγιά, ότι η θεά Αθηνά ήταν γιαγιά σου!».

Αυτή η τρυφερή ανάμνηση με συγκινεί ακόμα και σήμερα και ευχαριστώ τον αναγνώστη σας κ. Αυγερινό που μου την επανέφερε στη μνήμη τώρα, που αυτή αρχίζει να εξασθενεί...

ΕΣΤΕΡ ΗΛΙΑΔΟΥ


Βαρβάκης, Κατσώνης, και απόγονοί τους

Κύριε διευθυντά,

Τα ένθετα της Τρίτης της «Κ» (ΠΡΟΣΩΠΑ + ΙΣΤΟΡΙΕΣ), αναφερόμενα σε προσωπικότητες του ελλαδικού ελληνισμού, αλλά και της διασποράς, τα χαρακτηρίζουν τεκμηρίωση και αντικειμενικότητα. Με την επιστολή μου θα ήθελα σε δύο εξ αυτών, τα αφιερωμένα στον Λάμπρο Κατσώνη και στον Ιωάννη Βαρβάκη, ν’ αναφερθώ στους απογόνους αυτών, μέσω «ειδήσεων» που αλίευσα από αθηναϊκές εφημερίδες του 19ου αιώνα.

Ετσι, κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-1856), μεταξύ Αγγλογάλλων, Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και Τσαρικής Ρωσίας, ο εγγονός του Λάμπρου Κατσώνη (1752-1805), πληροφορούμεθα από την εφημερίδα ΑΘΗΝΑ της 5.11.1854 ότι στην Κωνσταντινούπολη «μεταξύ των κομισθέντων Ρώσων αιχμαλώτων εύρηται και ο εγγονός του διασήμου Λάμπρου Κατζόνη εκ Κέας, Μητροφανής Κατζόνης ονόματι, [...] Αμαθής μεν, αγχίνους δε, χαρακτήρος σταθερού, δραστήριος, προβλεπτικός, ο Λάμπρος Κατζόνης προήχθη εν Ρωσία εις τον βαθμόν του ταγματάρχου - νυμφευθείς την Ρωσίδα Μαρία Πετρόβνα εγέννησεν εξ αυτής υιούς δύω, Λυκούργον και Αλέξανδρον (πατέρα του αιχμαλώτου Μητροφανούς), των οποίων ο μεν πρώτος, το στρατιωτικό στάδιον διατρέχων, διατελεί ήδη εις Κέρτζιον διευθυντής του αυτόθι υγειονομίου και έχων βαθμόν Πολκοβίνικον (Λοχαγού), ο δε Αλέξανδρος διατελεί εν Συμφερουπόλει προϊστάμενος του αυτόθι σώματος των ευγενών».

Σημειώνουμε ότι ο Λάμπρος Κατσώνης κατήγετο εκ Λειβαδείας της Ρούμελης και όχι από το νησί της Κέας, όπως λανθασμένως αναφέρεται. Εξάλλου για έναν απόγονο του Ιωάννη Βαρβάκη (1745-1825), κατά τη ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ της 17.4.1888 «[...] γράφουσιν οι εφημερίδες της Αλεξανδρείας, αφίκετο εις Αλεξάνδρειαν ο υποστράτηγος Ιβάν Βαρβάκης, υπηρετών εν τω ρωσικώ στρατώ, γόνος της γνωστής επ’ ευεργεσίαις και φιλανθρωπία οικογενείας των Ψαρών. Ο Βαρβάκης μετέβη εις Ψαρά προς αναζήτησιν των τάφων των προγόνων του, οίτινες κατά την επανάστασιν απώλεντο. Καίτοι Ελλην αγνοεί την ελληνικήν, διότι ανετράφη νηπιόθεν εν Ρωσία. Είναι ογδοηκοντούτης, αλλά θαλερός, [...]».

Τέλος, πάλιν κατά την «Κ» της 26.1.2025, αναφερόμενη στη διώρυγα του Παναμά και στους Ελληνες εργάτες αυτής, στην αθηναϊκή εφημερίδα ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ της 19.9.1893, βρήκα την παρακάτω «είδηση» κατά την οποίαν «Ο ημέτερος εν Παναμά Πρόξενος δι’ εγγράφου ανακοινοί ότι πρότινος απεβίωσεν αυτόθι ο ναύτης Γεωργ. Μινάς, υπήκοος Ελλην, όστις διά διαθήκης του εγκαταλείπει εις την διεθνή εταιρίαν του Ισθμού 18 πιάστρα!».

ΑΝΤΩΝΗΣ Ν. ΒΕΝΕΤΗΣ

 Μοναστηράκι Δωρίδος