Το ενδεχόμενο μιας σύρραξης στην Ταϊβάν δεν είναι απίθανο και άπαντες θα πρέπει να πάρουν θέση (ή και όχι;) όπως αντίστοιχα έγινε και με την εισβολή στην Ουκρανία. Ποια άραγε η «ηθική στάση» των χωρών που σέβονται το διεθνές δίκαιο και ομνύουν στην αυτοδιάθεση των λαών σε μια πιθανή εισβολή; Για την Ελλάδα, το ερώτημα έχει ιδιαίτερο συμβολικό βάρος λόγω του Κυπριακού, ενώ μας φέρνει ενώπιον ενός διλήμματος που δεν έχουμε απαντήσει ακόμα καθώς προσπαθούμε να σταθούμε τόσο στη βάρκα του ΝΑΤΟ όσο και στη βάρκα της ευρωπαϊκής πολιτικής άμυνας μέσω της στενής συμμαχίας με τη Γαλλία....

Από την "Εφ.Συν"

O γρίφος της Φορμόζας ή 

γιατί μας αφορά η Ταϊβάν

Οδυσσέας Κωνσταντινάκος*

Το ενδεχόμενο μιας σύρραξης στην Ταϊβάν δεν είναι απίθανο και άπαντες θα πρέπει να πάρουν θέση (ή και όχι;) όπως αντίστοιχα έγινε και με την εισβολή στην Ουκρανία. Ποια άραγε η «ηθική στάση» των χωρών που σέβονται το διεθνές δίκαιο και ομνύουν στην αυτοδιάθεση των λαών σε μια πιθανή εισβολή;

Η ελεύθερη Δημοκρατία της Φορμόζας ήταν μια σύντομη παρένθεση στην ιστορία της Ταϊβάν, όπου ο λαός του νησιού κήρυξε την ανεξαρτησία του το 1895, λίγους μήνες πριν ενσωματωθεί στην ιαπωνική αυτοκρατορία. Στον 19ο αιώνα η αυτοδιάθεση των λαών ήταν ζητούμενο και αντικείμενο πολέμων και επαναστάσεων, μέρος των οποίων και η Ελληνική. Η Ταϊβάν, πάντοτε ανάμεσα σε γίγαντες, υποφέρει τη μοίρα των αδυνάμων κατά τη γνωστή ρήση του Θουκυδίδη. Στη μακρά και πολυτάραχη ιστορία του 20ού αιώνα, η Ταϊβάν ή επίσημα Δημοκρατία της Κίνας –καθώς εκεί υποχώρησε ο Τσιαν Κάι Σεκ με το Κινεζικό Εθνικιστικό Κόμμα, ως αποτέλεσμα της ήττας από το Κ.Κ. του Μάο– αποτελεί ένα ιδιόμορφο πολιτειακό πείραμα. Πρόκειται για μια λειτουργική δημοκρατία στη βάση μιας πολύ δυναμικής οικονομίας που εξειδικεύεται σε τεχνολογικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως τα μικροτσίπ. Το μέλλον του νησιού είναι ένα από τα κρισιμότερα γεωπολιτικά ερωτήματα της εποχής μας και συνδέεται άρρηκτα με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η επίσημη θέση της Κίνας είναι ότι η Ταϊβάν πρέπει να ενσωματωθεί στην κινεζική επικράτεια, με «ανοχή» στο πολίτευμα που θα συνυπάρχει με την απόλυτη, πλέον, εξουσία του Κ.Κ. («μία χώρα, δύο συστήματα»). Καθώς το κίνημα ανεξαρτησίας στην Ταϊβάν ενδυναμώθηκε τα τελευταία χρόνια, η ρητορική της Κίνας οξύνθηκε και το 2005 πέρασε έναν νόμο όπου επιτρέπει τη χρήση μη ειρηνικών μέσων ενάντια στην Ταϊβάν, αν αυτή όντως προσπαθήσει να κατοχυρώσει την ανεξαρτησία της και να αποσχιστεί (μέχρι τώρα η Ταϊβάν αναγνωρίζεται ως κυρίαρχο κράτος από ελάχιστες χώρες).

Μια ειρηνική λύση πολιτειακής συνύπαρξης θα ήταν ιδανική σε έναν ιδανικό κόσμο, αλλά βρισκόμαστε μακριά απ’ αυτόν για τρεις λόγους. Πρώτον, η Κίνα έχει δώσει σημάδια τού πώς αντιλαμβάνεται το δόγμα «μία χώρα, δύο συστήματα» στην περίπτωση του Χονγκ Κονγκ, όπου έχει αυξήσει τον έλεγχο στο πολιτικό σύστημα, καταδιώκει ακτιβιστές υπέρ της δημοκρατίας και έχει περιορίσει σημαντικά την ελευθερία της έκφρασης. Δεύτερον, η γεωπολιτική ένταση ανάμεσα στην Κίνα και την Αμερική (σύμμαχος και αρωγός της Ταϊβάν) αφήνει ελάχιστα περιθώρια σύγκλισης και ειρηνικής επίλυσης του καθεστώτος της Ταϊβάν. Τρίτον, και σημαντικότερο, οι φιλοδοξίες των ΗΠΑ στον Ειρηνικό Ωκεανό, οι στρατιωτικές συμμαχίες και η στρατηγική περικύκλωσης της Κίνας δημιουργούν μια αίσθηση ανασφάλειας που μεταφράζεται σε ένα σπιράλ έντασης και κούρσας εξοπλισμών.

Ερχόμαστε τώρα στον πόλεμο στην Ουκρανία, που δικαιολογημένα μονοπωλεί το ενδιαφέρον. Η παράνομη εισβολή της Ρωσίας αποτελεί ένα τεστ καθώς η Κίνα μετράει τη συνοχή και την αντοχή της δυτικής συμμαχίας σε ένα ενδεχόμενο στρατιωτικής εισβολής στην Ταϊβάν. Οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί προφορικά ότι θα στηρίξουν την Ταϊβάν σε περίπτωση που η Κίνα υιοθετήσει τη βία ως μέσο προσάρτησης του νησιού.

Σε αντίθεση με την Ουκρανία, όμως, που βρίσκεται στην Ευρώπη και συνιστά, ορθώς, μια άμεση προτεραιότητα για την ασφάλεια στην Ευρασία, η Ταϊβάν είναι πολύ μακριά. Η Κίνα ωφελείται από μια παρατεταμένη σύρραξη στην Ουκρανία γιατί εκεί δεσμεύονται στρατιωτικές δυνάμεις και πολιτικό κεφάλαιο του ΝΑΤΟ και συγκεκριμένα των ΗΠΑ, που παρέχουν το μεγαλύτερο κομμάτι της στρατιωτικής βοήθειας. Οσο συνεχίζεται ο πόλεμος τόσο Αμερικανοί και Ευρωπαίοι θα στηρίζουν την Ουκρανία με στρατιωτικό υλικό το οποίο δεν θα μπορεί να διοχετευτεί σε ένα άλλο μέτωπο. Ετσι εξηγείται και το χλιαρό ενδιαφέρον της Κίνας στην ειρηνική επίλυση του Ουκρανικού. Χοντροκομμένα αυτό είναι το γεωπολιτικό παζλ που δημιουργεί προβληματισμούς στις πρωτεύουσες της Δύσης και δικαιολογημένα προκαλεί φόβο στην Ταϊβάν, που παρατηρεί μια αυξημένη ένταση και επιθετικότητα από την Κίνα (μόλις πριν από λίγες μέρες ο κινεζικός στρατός έκανε ασκήσεις αποκλεισμού της Ταϊβάν με συμμετοχή της αεροπορίας και του ναυτικού).

Εμείς πώς στεκόμαστε σε αυτό το ενδεχόμενο και πιο συγκεκριμένα σε αυτό το ερώτημα; Γρίφος για δυνατούς λύτες. Δεν υπάρχει εύκολη απάντηση. Ο Μακρόν προσπάθησε να θέσει τη βάση της συζήτησης σηκώνοντας θύελλες σε συνέντευξη που έδωσε επιστρέφοντας από την Κίνα. Το όραμα της Γαλλίας είναι η στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, η σταδιακή ανάπτυξη δηλαδή δυνατοτήτων και στόχων ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Για τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, τη Γερμανία και τα «γεράκια» στην Ουάσινγκτον, αυτό είναι ανάθεμα γιατί σημαίνει την αποσάθρωση του ΝΑΤΟ και άρα ανασφάλεια στην Ευρασία. Για τη Γαλλία, που πάντα σκέφτεται με πιο φιλόδοξους όρους, η Ευρώπη μπορεί να τα καταφέρει μόνη της και ο στόχος του Μακρόν είναι η απεμπλοκή από τις ΗΠΑ που μπορεί να μας φέρουν προ τετελεσμένων χωρίς τη θέλησή μας.

Το ενδεχόμενο μιας σύρραξης στην Ταϊβάν δεν είναι απίθανο και άπαντες θα πρέπει να πάρουν θέση (ή και όχι;) όπως αντίστοιχα έγινε και με την εισβολή στην Ουκρανία. Ποια άραγε η «ηθική στάση» των χωρών που σέβονται το διεθνές δίκαιο και ομνύουν στην αυτοδιάθεση των λαών σε μια πιθανή εισβολή; Για την Ελλάδα, το ερώτημα έχει ιδιαίτερο συμβολικό βάρος λόγω του Κυπριακού, ενώ μας φέρνει ενώπιον ενός διλήμματος που δεν έχουμε απαντήσει ακόμα καθώς προσπαθούμε να σταθούμε τόσο στη βάρκα του ΝΑΤΟ όσο και στη βάρκα της ευρωπαϊκής πολιτικής άμυνας μέσω της στενής συμμαχίας με τη Γαλλία.