«Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την ΕΕ έχουν ανασταλεί λόγω του δημοκρατικού ελλείμματος στη χώρα. Μετά τις εκλογές, η νέα προσέγγιση της Συμμαχίας του Εθνους θα αλλάξει την κατάσταση. Το προεδρικό κυβερνητικό σύστημα αντιμετωπίζεται επίσης αρνητικά από την ΕΕ. Οι επικρίσεις ότι η εκτελεστική εξουσία είναι πολύ ισχυρή σε αυτό το σύστημα, ότι η αρχή της διάκρισης των εξουσιών δεν εφαρμόζεται πλήρως μέσω αλλαγών στο δικαστικό σώμα και ότι η νομοθετική εξουσία είναι αποδυναμωμένη δυσχεραίνουν τις σχέσεις με την ΕΕ. Μια αλλαγή σε αυτό το σύστημα θα παρείχε φυσική πρόοδο στις σχέσεις με την ΕΕ. Η συμμαχία της αντιπολίτευσης είναι αποφασισμένη να συνεχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, με απώτερο στόχο να γίνει μέλος της ΕΕ».

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 22-23/04/23

Θα δοθεί τέλος στην κυριαρχία του ενός ανδρός»

Μιλά στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» ο στενός συνεργάτης του αρχηγού της τουρκικής αντιπολίτευσης· ο έμπειρος διπλωμάτης εκτιμάται ότι θα είναι ο επόμενος ΥΠΕΞ της Τουρκίας αν ο Κιλιτσντάρογλου κερδίσει τις εκλογές


ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου θα προσεγγίσει την ελληνική ηγεσία με θετικές και εποικοδομητικές πολιτικές και πιστεύει ότι δεν υπάρχει ουσιαστικά κανένα πρόβλημα που να μην μπορεί να επιλυθεί μέσω διπλωματίας και γνήσιου, προσανατολισμένου στα αποτελέσματα διαλόγου, δηλώνει στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο Ουνάλ Τσεβικιόζ, επικεφαλής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του αρχηγού της τουρκικής αντιπολίτευσης. Ο έμπειρος διπλωμάτης, ο οποίος εκτιμάται ότι θα είναι ο επόμενος ΥΠΕΞ της Τουρκίας εφόσον κερδίσει τις εκλογές η συμμαχία των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης, μιλά για τις «ριζικές» αλλαγές που σχεδιάζει η Συμμαχία του Εθνους εφόσον βρεθεί στην εξουσία για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Τουρκία αλλά και των σχέσεων με ΕΕ και ΗΠΑ.

«Ο διαχωρισμός των εξουσιών θα αποκατασταθεί, το κράτος δικαίου θα επικρατήσει, τα βασικά και θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες θα γίνουν σεβαστά και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και της έκφρασης θα αποκατασταθεί. Η Συμμαχία του Εθνους θα εισαγάγει το ενισχυμένο κοινοβουλευτικό σύστημα για να αντικαταστήσει το αδέξιο προεδρικό σύστημα, το οποίο ουσιαστικά δεν είναι παρά μια παντοδύναμη εκτελεστική εξουσία που κυριαρχεί έναντι του δικαστικού και νομοθετικού σώματος. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να θεωρείται ως επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων. Αντίθετα, θα εισαχθούν νέοι μηχανισμοί για την καλύτερη λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας», δηλώνει ο Ουνάλ Τσεβικιόζ για τις «ριζικές» αλλαγές που σχεδιάζει ο Κιλιτσντάρογλου εφόσον η Συμμαχία του Εθνους κερδίσει τις επικείμενες εκλογές, βάζοντας «τέλος στην κυριαρχία του ενός ανδρός».

«Αυτή η αλλαγή θα έχει αναμφίβολα πολύ θετικό αντίκτυπο στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Η νέα εξωτερική πολιτική θα είναι δημοκρατική, κοσμική, αξιόπιστη», λέει, προκειμένου «η Τουρκία να θεωρείται αξιόπιστος εταίρος όπως ήταν πριν από είκοσι χρόνια». Πιο συγκεκριμένα, επεξηγεί ότι «οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την ΕΕ έχουν ανασταλεί λόγω του δημοκρατικού ελλείμματος στη χώρα. Μετά τις εκλογές, η νέα προσέγγιση της Συμμαχίας του Εθνους θα αλλάξει την κατάσταση. Το προεδρικό κυβερνητικό σύστημα αντιμετωπίζεται επίσης αρνητικά από την ΕΕ. Οι επικρίσεις ότι η εκτελεστική εξουσία είναι πολύ ισχυρή σε αυτό το σύστημα, ότι η αρχή της διάκρισης των εξουσιών δεν εφαρμόζεται πλήρως μέσω αλλαγών στο δικαστικό σώμα και ότι η νομοθετική εξουσία είναι αποδυναμωμένη δυσχεραίνουν τις σχέσεις με την ΕΕ. Μια αλλαγή σε αυτό το σύστημα θα παρείχε φυσική πρόοδο στις σχέσεις με την ΕΕ. Η συμμαχία της αντιπολίτευσης είναι αποφασισμένη να συνεχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, με απώτερο στόχο να γίνει μέλος της ΕΕ».

Αντιπαραθέτουμε το άλυτο ζήτημα του Κυπριακού ως το σημαντικότερο εμπόδιο στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας. «Εχετε δίκιο που αναφέρετε το Κυπριακό και αισθάνομαι ότι αυτό το θέμα θα συνεχίσει να αποτελεί εμπόδιο, ως έναν βαθμό, μπροστά μας και μετά τις εκλογές. Αλλά αισθάνομαι πολύ έντονα ότι ακόμη και η Κύπρος δεν θα είναι ισχυρός ανταγωνιστής όταν η Τουρκία γίνει μια πλήρως δημοκρατική χώρα», απαντά ο Τσεβικιόζ, ο οποίος έχει υπηρετήσει στο παρελθόν ως αναπληρωτής ΥΠΕΞ.

Για το ΝΑΤΟ λέει ότι «οι πολιτικές εθνικής ασφάλειας και άμυνας της Τουρκίας ενισχύονται με τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ και μια τέτοια πολιτική θα συνεχιστεί», ενώ για τις ΗΠΑ δηλώνει ότι στόχος είναι «η αποκατάσταση των διμερών σχέσεων και η ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής συνεργασίας και, κυρίως, συνεταιρισμών στην αμυντική βιομηχανική ανάπτυξη». Παράλληλα, ο Τσεβικιόζ δηλώνει εμμέσως πλην σαφώς την πρόθεση και της αντιπολίτευσης να παίξει ρόλο η Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη. «Η Τουρκία, με τη στρατηγική και μοναδική της θέση μεταξύ της ΕΕ, της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου θα ευνοεί μη σχισματική και ειρηνική εξωτερική πολιτική, εξισορροπώντας τις γειτονικές χώρες και όλες τις περιφερειακές δυνάμεις».

Οσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, δηλώνει ότι «διανύουν όντως θετική πορεία μετά τον τραγικό σεισμό, που κατέστρεψε έντεκα επαρχίες της Τουρκίας. Ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών, ο υπουργός Αμυνας και ο υπουργός Μετανάστευσης επισκέφθηκαν την Τουρκία, ανοίγοντας σίγουρα ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις μας. Η Συμμαχία του Εθνους σκοπεύει να αναπτύξει σχέσεις καλής γειτονίας με την Ελλάδα, κάτι που θα συνέβαινε ούτως ή άλλως μετά τις εκλογές. Δεν πρέπει να περιμένουμε τραγωδίες ή καταστροφές για να αποκαταστήσουμε τους διμερείς μας δεσμούς. Αλλωστε, και οι δύο χώρες έχουν εκλογές σχεδόν ταυτόχρονα και θα έχουν νέες κυβερνήσεις με νέες εντολές. Οι μετεκλογικές διμερείς σχέσεις θα δώσουν ένα νέο όραμα και θα ανοίξουν έναν νέο ορίζοντα. Ο κ. Κιλιτσντάρογλου είναι ένας μη συγκρουσιακός και φιλήσυχος δημοκράτης. Θα προσεγγίσει την ελληνική ηγεσία με θετικές και εποικοδομητικές πολιτικές. Ανέφερε επανειλημμένα ότι ο διάλογος και η διπλωματία θα είναι η κύρια προσέγγισή του στην εξωτερική πολιτική. Εχει επίσης πει ότι δεν υπάρχει ουσιαστικά κανένα πρόβλημα που να μην μπορεί να επιλυθεί μέσω γνήσιου, προσανατολισμένου στα αποτελέσματα διαλόγου».

Σχετικά με το Μεταναστευτικό λέει ότι «θα εξετάσουμε και θα επιδιώξουμε καλύτερη εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ - Τουρκίας για τη μετανάστευση. Δεν θα την καταργήσουμε, αλλά θα ανανεώσουμε και θα βελτιώσουμε την εφαρμογή της». Ασκεί, πάντως, κριτική στην ΕΕ λέγοντας ότι το πρόβλημα πηγάζει επίσης από το ότι δεν υπάρχει συνολική ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική. «Τα κράτη - μέλη έχουν τις εθνικές τους μεταναστευτικές πολιτικές, αλλά δεν υπάρχει συνολική μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ. Χρειάζεται κοινή, αμοιβαία ασφαλής και λειτουργική μεταναστευτική πολιτική και μπορεί να επιτευχθεί μόνο με κοινές προσπάθειες. Η ανεξέλεγκτη μετανάστευση προκαλεί πανικό και χάος. Πρέπει να αναπτύξουμε μια διαχειρίσιμη κοινή μεταναστευτική πολιτική».

Σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας στον πόλεμο στην Ουκρανία ξεκαθαρίζει ότι «ορισμένες δηλώσεις τού Ερντογάν έχουν ερμηνευθεί σαν να τάσσεται η Τουρκία στο πλευρό της Ρωσίας. Ωστόσο, είναι προφανές ότι η Τουρκία ήταν αρκετά ενεργή στη διευκόλυνση της ανταλλαγής κρατουμένων μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας και μεσολάβησε επίσης για μια βιώσιμη εφαρμογή του διαδρόμου εξαγωγών σιτηρών. Η κυβέρνηση του Κιλιτσντάρογλου θα συνεχίσει αυτές τις προσπάθειες. Η ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας είναι και ασφάλεια της Τουρκίας. Πρέπει λοιπόν να επιτύχουμε ειρήνη μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων μερών, όχι απλώς κατάπαυση του πυρός, αλλά μια γνήσια, διαρκή ειρηνευτική συμφωνία. Διαφορετικά, η συνολική ευρωπαϊκή ασφάλεια θα τεθεί σε κίνδυνο».


Ο Κιλιτσντάρογλου, η Ελλάδα και η Δύση

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΑΡΟΥΧΑ

Οδημόσιος δ ιάλογος στην Ελλάδα σχετικά με τον κύριο αντίπαλο του Ερντογάν, τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, τείνει να χαρακτηρίζει τον επικεφαλής της αντιπολίτευσης ως χειρότερη εναλλακτική λύση έναντι του τωρινού προέδρου. Η εθνικιστική του ρητορική, ειδικά όσον αφορά το Αιγαίο και την υποτιθέμενη «κατοχή» τους από την Ελλάδα, υποδηλώνει ότι πιθανή εκλογή του θα οδηγούσε σε επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και αύξηση της έντασης. Τουλάχιστον ο Ερντογάν είναι έμπειρος με επίγνωση των συνεπειών της πολιτικής του.

Ωστόσο, αυτό το επιχείρημα είναι λάθος. Ο υπερεθνικιστικός εκλογικός συνασπισμός του Ερντογάν και το ιστορικό του τα τελευταία χρόνια υποδηλώνουν ότι η αύξηση των εντάσεων με την Ελλάδα αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου αντιδυτικού αισθήματος που η κυβέρνησή του έχει θρέψει ξανά και ξανά. Αξίζει να θυμηθούμε ότι πριν από τους καταστροφικούς σεισμούς του περασμένου Φεβρουαρίου ανώτεροι τούρκοι αξιωματούχοι υποστήριζαν επανειλημμένα ότι η Ελλάδα δεν είναι κάτι περισσότερο από το πιόνι της Ουάσιγκτον στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό μπορεί να ακούγεται αβλαβές, αλλά υποδηλώνει ότι η Ελλάδα δεν έχει αυτόνομη βούληση, ότι άγεται και φέρεται στην περιοχή επί τη βάσει ξένων επιλογών. Πώς μπορεί κανείς να λύσει προβλήματα με μια χώρα που (υποτίθεται πως) παίρνει τις κατευθύνσεις της από το εξωτερικό;

Ο Κιλιτσντάρογλου, αν μη τι άλλο, θα επισκεφτεί τις Βρυξέλλες για σοβαρές συνομιλίες σχετικά με το πώς μπορεί να αναβιώσει η προοπτική προσχώρησης της χώρας του στην ΕΕ. Το αν θα αποδειχθεί γνήσιος δημοκράτης ή όχι είναι ήσσονος σημασίας εν προκειμένω, αν και αμφιβάλλω πολύ ότι θα είναι τόσο αυταρχικός όσο ο σημερινός πρόεδρος. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι μια τέτοια εξέλιξη θα ενισχύσει εκ νέου τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας ως κομβικού παράγοντα των ευρωτουρκικών σχέσεων, απελευθερώνοντας την ελληνική διπλωματική προσπάθεια από τη δικαιολογημένη αλλά άχαρη προσπάθεια απάντησης στις τουρκικές προκλήσεις. 

Η κοσμική αντιπολίτευση στην Τουρκία συμπεριφέρεται πολύ διαφορετικά ως προς αυτό το θέμα. Αφενός διεκδικεί αυτά που η ίδια αποκαλεί δικαιώματα της Τουρκίας στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο και το λέει δημόσια. Ωστόσο, δεν βλέπει την Τουρκία ως το τελευταίο προπύργιο αντίστασης έναντι της Δύσης, όπως η σημερινή κυβέρνηση, και αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις και για την Ελλάδα. Εάν η Δύση, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν στοχεύει να ταπεινώσει και να υποτιμήσει την Τουρκία, τότε μπορούν να αναζητηθούν λογικές ρυθμίσεις που βασίζονται σε πολιτικούς κανόνες και αρχές που μπορούν να μετατρέψουν τις διμερείς και πολυμερείς διαφορές σε εφαρμόσιμες λύσεις, αποφεύγοντας τη στρατιωτική εμπλοκή. Από αυτή την άποψη, οι διμερείς διαφορές με την Ελλάδα αποτελούν για την τουρκική αντιπολίτευση ένα θέμα εξωτερικής πολιτικής που αξίζει προσοχή και πρέπει να προσεγγιστεί μέσω των συμβατικών καναλιών της διπλωματίας.

Επιπροσθέτως, μια νίκη του Κιλιτσντάρογλου στην Τουρκία θα εγκαινιάσει μια νέα εποχή στις σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας. Ενας νέος ηγέτης έπειτα από 20 χρόνια έχει, εξ ορισμού, πολιτικό κεφάλαιο για να χρησιμοποιήσει έναντι των Βρυξελλών, του Βερολίνου και του Παρισιού, ειδικά καθώς τονίζει πώς η πιθανή νίκη του θα συνοδευτεί από την αποκατάσταση των πολιτικών ελευθεριών και του κράτους δικαίου στη χώρα του. Αυτή είναι μια ευκαιρία που η Αθήνα θα πρέπει να εκμεταλλευθεί. 

Η ελληνική εξωτερική πολιτική των τελευταίων 30 περίπου χρόνων επένδυσε πολλά στον εξευρωπαϊσμό και πέτυχε σε μεγάλο βαθμό να πείσει τους δυτικούς συμμάχους της ότι μια δημοκρατική Τουρκία εν ειρήνη με τον εαυτό της ήταν προϋπόθεση για τη βραχυπρόθεσμη βελτίωση των σχέσεών της με την ΕΕ και τη μακροπρόθεσμη ένταξή της στην Ενωση. Το πάγωμα της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας συνδυάστηκε εν καιρώ με την ολοένα και πιο εχθρική στάση της Αγκυρας έναντι της Ελλάδας, μια που η αιρεσιμότητα έπαψε να υφίσταται, μαζί με τις δικλίδες ασφαλείας που αυτή παρείχε.

Ο Κιλιτσντάρογλου, αν μη τι άλλο, θα επισκεφτεί τις Βρυξέλλες για σοβαρές συνομιλίες σχετικά με το πώς μπορεί να αναβιώσει η προοπτική προσχώρησης της χώρας του στην ΕΕ. Το αν θα αποδειχθεί γνήσιος δημοκράτης ή όχι είναι ήσσονος σημασίας εν προκειμένω, αν και αμφιβάλλω πολύ ότι θα είναι τόσο αυταρχικός όσο ο σημερινός πρόεδρος. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι μια τέτοια εξέλιξη θα ενισχύσει εκ νέου τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας ως κομβικού παράγοντα των ευρωτουρκικών σχέσεων, απελευθερώνοντας την ελληνική διπλωματική προσπάθεια από τη δικαιολογημένη αλλά άχαρη προσπάθεια απάντησης στις τουρκικές προκλήσεις. 

Ενα τέτοιο σενάριο θα ανοίξει νέους δρόμους κινητικότητας στις διμερείς σχέσεις και θα επιτρέψει νέες συζητήσεις με ευρύτερη γκάμα θεμάτων. Ενδεικτικά αναφέρω τις συζητήσεις για εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ενωσης ΕΕ - Τουρκίας, που έχουν παγώσει στο Συμβούλιο και που πιθανό ξεπάγωμά τους ως ένδειξη καλής θέλησης θα μπορούσε να συνδυαστεί με νέα αιρεσιμότητα σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αναγνώριση, έστω και έμμεση, της Κυπριακής Δημοκρατίας από τη νέα κυβέρνηση της Τουρκίας. Συμπερασματικά, η εκλογή Κιλιτσντάρογλου είναι το καλό σενάριο για την Αθήνα αλλά και τη Δύση συνολικότερα.

-Ο Δημήτρης Τσαρούχας είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ, κύριος ερευνητής Εξωτερικού στο Πρόγραμμα Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ