Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", φύλλο 30/03/19
1. Η έκσταση του «δραπέτη» Μαρκ Τουέιν μια νύχτα στη φεγγαρολουσμένη Ακρόπολη
Κύριε διευθυντά,
Ενόψει της φετινής θερινής περιόδου, ο απόλυτος εγχώριος τουριστικός προορισμός (βλ. Ακρόπολη) ήρθε στο προσκήνιο, αυτή τη φορά μέσα από τα κιτάπια της πολεοδομίας και της οικιστικής ανάπτυξης. Το γεγονός αυτό μας ξένισε καθότι εδώ και χρόνια τα ρεπορτάζ που παρακολουθούμε από τον Iερό Bράχο έχουν –κατά κανόνα– ως κυρίως θέμα κάποια (περισσότερο ή λιγότερο δίκαιη) απεργιακή κινητοποίηση των εργαζομένων στους αρχαιολογικούς χώρους... Κάπως έτσι αφουγκραζόμαστε κι εμείς συνήθως τον ορθολογικό προβληματισμό των ΜΜΕ περί του «να μη γίνουμε διεθνώς ρεζίλι», καθότι είναι ορατός ο κίνδυνος εκατοντάδες επισκέπτες που ταξίδεψαν «από την άλλη άκρη του κόσμου» να μην εισέλθουν στον χώρο του Παρθενώνα.
Σεβαστά όλα αυτά, αλλά το καλοκαίρι του 1867 τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά... Μια μέρα αυγουστιάτικη, λίγο έξω από το πειραιώτικο λιμάνι βρισκόταν το αμερικανικό κρουαζιερόπλοιο «Quaker City», στο οποίο μεταξύ των επιβαινόντων ήταν και ο Μαρκ Τουέιν, ο «πατέρας» των παιδικών μας φίλων Τομ Σόγιερ και Χακ Φιν.
Δυστυχώς, όμως, στους επιβάτες που αδημονούν να δουν από κοντά τις κλασικές αρχαιότητες επικρατεί κατήφεια! Γιατί; Διότι η ισχύουσα καραντίνα επιβάλλει να παραμείνουν αγκυροβολημένοι εκτός λιμανιού επί ενδεκαήμερον και κατόπιν –αφού διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχουν κρούσματα μολυσματικών μεταδοτικών ασθενειών– να επιτραπεί η αποβίβαση στο Πόρτο Λεόνε (Πειραιάς) και η μετακίνηση προς Αθήνα. Αλλά δυστυχώς, το βαπόρι πρέπει να σαλπάρει για Σμύρνη και Πόλη λίαν πρωί. Ετσι, όλοι οι Αμερικανοί εκδρομείς έμπλεοι απογοήτευσης πηγαίνουν σιγά σιγά στα κρεβάτια τους. Ή μάλλον σχεδόν όλοι, καθότι ο Μαρκ Τουέιν και τρεις ακόμα θρασείς επιβάτες (δύο γιατροί κι ένας συνταγματάρχης) κωπηλατώντας με μια μικρή βάρκα πραγματοποιούν αμφίβια νυκτερινή επιχείρηση προσεγγίζοντας κάποια ολιγοσύχναστη κοντινή ακτή. Αμέσως, τα μέλη της αποβατικής ομάδας αρχίζουν να πεζοπορούν ταχέως προς την Ακρόπολη τηρώντας τις αρχές τής εν κινήσει απόκρυψης και σβήνοντας τη δίψα τους με ώριμα ζουμερά σταφύλια. Η φρούρηση στην περιοχή είναι σχετικά χαλαρή, οι συναντήσεις με τους αγροφύλακες δεν οδηγούν σε θερμά επεισόδια, ενώ οι αγέλες των άγριων σκύλων αποτελούν την πιο σημαντική (και ολίγον ασύμμετρη) απειλή. Οι παράτολμοι περιηγητές δεν αργούν να αναρριχηθούν στα Ιερά Βράχια, όπου εκεί τους φράσσει τον δρόμο μια κλειδωμένη καγκελόπορτα. Στο σημείο αυτό οι νυκτοφύλακες (αρχαιοτήτων) δωροδοκούνται από τους Αμερικανούς οι οποίοι ανενόχλητοι εισέρχονται στην Ακρόπολη εκπληρώνοντας το (παιδικό ίσως) όνειρό τους. Οι περιγραφές του συγγραφέα από το Μιζούρι αγγίζουν το όριο της έκστασης: «Η σιωπηλή πόλη είναι πλημμυρισμένη από το πιο γλυκό φως που ξεχύθηκε ποτέ από το φεγγάρι», «πουθενά σε όλα τα πλάτη της γης δεν υπάρχει άλλη εικόνα με τη μισή ομορφιά»...
Κατόπιν, με δεδομένη την ασφυκτική πίεση του χρόνου, ακολουθεί μια εναγώνια επιστροφή των «εισβολέων» ακτιβιστών, οι οποίοι ασθμαίνοντας καταφθάνουν εγκαίρως στην ασφάλεια του τροχήλατου ατμοπλοίου τους.
Μέσα στην περιδίνηση των συναισθημάτων και βιωμάτων, στην καταιγιστική εναλλαγή των εικόνων, ο Τουέιν δεν κρύβει την πίκρα του και τη δυσμενή εντύπωση που του έκανε η περιρρέουσα φτώχεια - μιζέρια της σύγχρονης Ελλάδας, η οποία έρχεται σε αντίθεση με το φωτεινό παρελθόν της.
Τέλος, συνεχίζοντας το ταξίδι ο περίφημος λογοτέχνης αναφέρει κλείνοντας το «κεφάλαιο» της Αθήνας: «Σήμερα αποπλέουμε για Κωνσταντινούπολη. Ομως, έχοντας θαυμάσει την πιο γοητευτική εικόνα [...] νομίζουμε ότι τα έχουμε δει πλέον όλα…».
Ιωάννης- Μιχαήλ Μιχαλακόπουλος, Κυψέλη
2. Ιατροφιλόσοφοι, ψυχή και σώμα
Κύριε διευθυντά,
Είμαι τακτική αναγνώστρια του κ. Τάκη Θεοδωρόπουλου. Στο άρθρο του της 19ης Μαρτίου με τον τίτλο «Πόση μπουρδολογία αντέχεις;» και το οποίο αναφέρεται στον Σερζ Λατούζ σχολιάζει εισαγωγικά τους ιατροφιλοσόφους, των οποίων το «είδος», όπως τονίζει, από τον 20ό αιώνα και εδώθε δεν ευδοκιμεί. Αλλά σε ποιο συγκεκριμένο «είδος» αναφέρεται ο αρθρογράφος; Ο όρος ιατροφιλόσοφος καθιερώθηκε από τον πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη. Ο μεγάλος αυτός επιστήμονας και άνθρωπος είχε σπουδάσει φιλοσοφία δίπλα στον Γοργία και τον Δημόκριτο και έγραψε φιλοσοφικά έργα (περί τέχνης, περί φύσεως).
Και εδώ συνίσταται το μεγαλείο του, καθότι τη φιλοσοφία τη θεωρούσε «αρετή», η οποία τον βοηθούσε ώστε να χρησιμοποιεί την πειθώ και τον ψυχολογικό παράγοντα, που αποτελούσαν βασικά στοιχεία της θεραπευτικής του μεθόδου. Η βαθιά του πίστη ότι η σχέση της ιατρικής με τη φιλοσοφία είναι πολύ στενή διαπιστώνεται στα κείμενα των 24 επιστολών που αντάλλαξε με τον Δημόκριτο, τα οποία πραγματεύονται τη σχέση ψυχής και σώματος και συγκαταλέγονται στα «σπερματικά» κείμενα της λογοτεχνίας. «...Η φιλοσοφία είναι αδελφή και συγκάτοικος της Ιατρικής. Γιατί η σοφία καθαρίζει την ψυχή από τα πάθη, ενώ η ιατρική διώχνει τις αρρώστιες από το σώμα. Κι ο νους αυξάνει όταν υπάρχει υγεία, για την οποία καλό είναι να προνοούν εκείνοι που σκέπτονται σωστά...».
Και στο έργο του «Περί ευσχημοσύνης», τονίζει «Ιητρός γαρ φιλόσοφος Ισόθεος». Δηλαδή ο Ιατρός ο οποίος είναι φιλόσοφος (ενάρετος) καθίσταται Ισόθεος (κατ’ εικόνα και ομοίωση).
Θέλω να πιστεύω ότι αυτό το «είδος» των «ενάρετων ιατρών» εννοεί ο κύριος Θεοδωρόπουλος και θέλω να ελπίζω ότι δεν θα εξαφανιστεί από την οικουμένη.
Βασιλική Κεχαγιά
3. «Ψήγματα» Ομήρου και σε ένα ταξί
Κύριε διευθυντά,
Στη διάλεξη για τον Στίβεν Ράνσιμαν στο Λονδίνο ο Αμερικανός ομηριστής Richard Martin μιλώντας για τη διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας είπε: «Ενας οδηγός ταξί στην Ελλάδα μπορεί να χρησιμοποιήσει μια λέξη που θα τη βρεις στα ομηρικά έπη». Αυτή η απλή φράση πιστοποιεί επιγραμματικά ότι η ελληνική γλώσσα δεν είναι νεκρή, αλλά συνεχίζεται από τον Ομηρο μέχρι σήμερα με πλήθος ομηρικών λέξεων που ομιλούνται ακέραιες στην καθομιλουμένη και περισσότερες με μικρές αλλαγές στη μορφή τους, π.χ. τριάντα αντί τριάκοντα. Σε αντίθεση η λατινική γλώσσα είναι πράγματι νεκρή, διότι ούτε μια λέξη της υπάρχει στις σύγχρονες λατινογενείς γλώσσες, π.χ. στην καθημερινή ομιλία των Γάλλων. Αυτό είναι γνωστό από όλους, εκτός από ορισμένους Ελληνες ακαδημαϊκούς οι οποίοι θεωρούν νεκρή την ελληνική γλώσσα, όπως τη λατινική. Κατ’ επέκταση οι ίδιοι είναι εναντίον της διδασκαλίας των Αρχαίων με τη λογική ότι ενισχύει τον εθνικισμό. Η αδιάκοπη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας από την εποχή του Ομήρου και έως την ομιλία του σύγχρονου Ελληνα αποδεικνύεται με απλά παραδείγματα. Ολα τα άκλιτα μόρια της γλώσσας μας είναι τα ίδια στον Ομηρο και στη γλώσσα του Ελληνα ταξιτζή: πότε, πώς, πού, ποτέ, όταν, ούτε, μη, μήτε, μα, μέχρι, χωρίς, άρα, όμως και άλλα (άλλος ομηρική λέξη). Τα αριθμητικά επίσης, ένα (εν) έως 10 έως 100 έως χίλια, τα οποία έχουν δανειστεί οι ξένοι, πέντε (pentagon), δέκα (decade), εκατόν (Hecatomb), χίλια (kilogram). Ολόκληρες φράσεις γίνονται εύκολα κατανοητές, όπως η άποψη του Επίκουρου, ο οποίος υποστηρίζει «Οταν λέγομεν ηδονήν, ού τας των ασώτων ηδονάς λέγομεν, αλλά το μήτε αλγείν κατά σώμα μήτε ταράττεσθαι κατά ψυχήν». Η γλώσσα μας είναι ωραία, με μεγάλο λεξικό πλούτο και απέραντη γραμματεία. Αξίζει λοιπόν να την αγαπούμε και να τη σεβόμαστε.
Μενέλαος Μπατρινός, Ομ. καθηγητής Ενδοκρινολογίας
4. Το σχέδιο «Λίμνες», ο Στάλιν και ο Τίτο
Κύριε διευθυντά,
Οταν τον Σεπτέμβριο του 1947 η 3η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ ενέκρινε το στρατιωτικό σχέδιο «Λίμνες», κάπου εκεί κοντά στις λίμνες Πρέσπες, δεν συνέτρεχαν οι όροι που οδήγησαν στην 5η Ολομέλεια του Ιανουαρίου 1949, η οποία αναγνώρισε στον «Μακεδονικό λαό» το δικαίωμα «...να βρει την πλήρη εθνική του αποκατάσταση έτσι όπως τη θέλει ο ίδιος...». Συνεπώς, και κατά αντικειμενική κρίση, το γεγονός ότι το σχέδιο προέβλεπε στρατιωτική κατάληψη-«απελευθέρωση» της Μακεδονίας, περιλαμβανομένης και της Θεσσαλονίκης, δεν είναι δίκαιο να θεωρηθεί εκ προοιμίου ότι απέβλεπε στον εδαφικό ακρωτηριασμό και διαμελισμό της χώρας. Αλλο το ζήτημα ότι με την επελθούσα ρήξη Στάλιν - Τίτο, αν πετύχαιναν οι «Λίμνες», το πιθανότερο θα ήταν να εκπληρώσει ο Στάλιν όχι μόνο τον στόχο της 3ης Διεθνούς για ένα «ανεξάρτητο» μακεδονικό κράτος, αλλά και τον αρχαίο πόθο της «ρωσικής άρκτου» να βάλει τα πόδια της στα θερμά νερά του Αιγαίου. Αλλο ζήτημα, επίσης, αν πράγματι το ΚΚΕ, σε περίπτωση επικρατήσεώς του, θα έστεργε τελικά να επιτρέψει την απόσχιση του –κατά το ίδιο, τότε– «Μακεδονικού λαού». Για την κρίση μας, εν προκειμένω, δεν πρέπει να παραβλέπεται και το γεγονός ότι ο ΕΛΑΣ καταδίωξε τους αυτονομιστές του Γκότσεφ στη Δυτική Μακεδονία, μόλις 5 χρόνια πριν από το 1949. Στο ιστορικό αυτό πλαίσιο, λοιπόν, αν τοποθετήσουμε τη συμφωνία των Πρεσπών, η αισιόδοξη εκδοχή θα αγόταν στο συμπέρασμα ότι οι «Λίμνες» του 2018, επί Τσίπρα και Ζάεφ, ήταν τόπος ακύρωσης στο διπλωματικό πεδίο του σχεδίου «Λίμνες», το οποίο είχε ακυρωθεί στο στρατιωτικό πεδίο. Η αποδοχή του συμπεράσματος, ωστόσο, τελεί υπό το βάρος του γεγονότος ότι αυτή η διμερής σχέση έχει πολυμερείς παραμέτρους, προφανείς και αφανείς. Δείγμα τούτων προβλήθηκε διεθνώς με «αιφνιδιαστικά» μηνύματα που εκπέμφθηκαν από το Λονδίνο και από τον Σπούτνικ της Μόσχας. Ο κ. Τσίπρας, προβάλλων την αισιόδοξη εκδοχή, χαρακτήρισε τη συμφωνία «διπλωματικό αριστούργημα». Αλλοι την κρίνουν ως τεχνούργημα διπλωματικών κι άλλων πιέσεων που ασκήθηκαν όχι μόνο στα Σκόπια κι άλλοι ως ανοσιούργημα. Ο δε χαρακτηρισμός «αριστούργημα» θυμίζει το περίφημο «Νενικήκαμεν» του Μακαρίου, όταν γύρισε από τη Ζυρίχη και το Λονδίνο και άφησε άφωνο από την κατάπληξη τον σύμβουλο της Εθναρχίας Κύπρου Νικ. Κρανιδιώτη, μετέπειτα πρεσβευτή της Δημοκρατίας της Κύπρου στην Αθήνα.
Γεράσιμος -Μιχαήλ Δώσσας, Θεσσαλονίκη
5. Ο Ρήγας Βελεστινλής, ο Πύργος Νεμπόισα
Κύριε διευθυντά
Τακτικός αναγνώστης της «Καθημερινής», διάβασα με ενδιαφέρον την επιστολή του αναγνώστη σας κ. Γεράσιμου Μιχαήλ Δώσσα (φύλλο Σαββάτου, 16/3, σελ. 8) ενόψει της επετείου της εθνικής ανεξαρτησίας μας. Επιθυμώ να θέσω υπό την κρίση σας μια πεζή προσθήκη (έχοντας την εξαιρετική τιμή να διατελέσω πρέσβης της χώρας μας στη Σερβία: 2009-2013), μολονότι είναι γνωστό ότι η ανακαίνιση του Πύργου Νεμπόισα (που νομίζω σημαίνει ατρόμητος/ανίκητος) υλοποιήθηκε κατά 80-90% με ελληνικά κονδύλια της υπ. Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας. Το δε λειτουργούν (πρώτος όροφος) Μουσείο Πολυμέσων προς τιμήν του Ρήγα Βελεστινλή «στήθηκε» με μέριμνα του αξιομνημόνευτου ΕΚΒΜΜ (Ελληνικού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων). Οι υπόλοιποι δύο όροφοι είναι αφιερωμένοι στους απελευθερωτικούς αγώνες του σερβικού έθνους.
Θα ήταν παράλειψη και ολίσθημα, όμως, εάν δεν επιβεβαίωνα, από την ταπεινή θέση μου, τον μοναδικό ρόλο και έργο (και συγγραφικό), που είμαι σίγουρος ότι γνωρίζετε, του αξιοτίμου Γεωργίου Σούρλα, α΄ αντιπροέδρου της Βουλής, για τα πάντα περί του Ρήγα Φεραίου.
Δημοσθένης Στωίδης, Πρεσβευτής ε.τ.
6. Ηταν τα μποφόρ πολλά και χάθηκε το «Ψ»
Κύριε διευθυντά,
Μας έχει βοηθήσει ο καλός Θεός και δεν επισκέπτονται τη χώρα μας τυφώνες και κυκλώνες. Εχουμε βέβαια τον χειμώνα χιόνια, βροχές και ισχυρούς και καμιά φορά θυελλώδεις ανέμους. Επαναλαμβανόμενα καιρικά φαινόμενα, όπως και οι υψηλές θερμοκρασίες και τα μελτέμια το καλοκαίρι, αιώνες τώρα.
Δεν γνωρίζω τον λόγο, αλλά άρχισαν και εδώ οι μετεωρολόγοι να δίνουν γυναικεία και ανδρικά ονόματα σχεδόν σε κάθε χιονόπτωση ή βροχόπτωση, όπως γίνεται με τους φοβερούς και καταστροφικούς τυφώνες και κυκλώνες, με αλφαβητική σειρά. Και πριν τελειώσει ο χειμώνας, μας τελείωσε το αλφάβητο και φθάσαμε στο «Ω», και εγεννήθη η «Ωκεανίς». Παρελείφθη όμως το «Ψ». Διαβάσαμε στο φύλλο της «Καθημερινής» του Σαββάτου 23-2-2019: «Η κακοκαιρία “Ωκεανίς” (όπως φαίνεται αποφεύχθηκε τεχνηέντως ο σκόπελος του γράμματος «Ψ») θα υπάρξει ήπια, τουλάχιστον για την περιοχή της πρωτεύουσας...».
Δεν γίνεται κατανοητό ποιος σκόπελος υπήρξε ως προς όνομα που να αρχίζει από «Ψ» και κατάφεραν να τον αποφύγουν οι μετεωρολόγοι μας. Επειδή τους αρέσει να χρησιμοποιούν αρχαιοελληνικά και μυθολογικά ονόματα, τους δίνω μερικά που βρήκα στο εγκυκλοπαιδικό λεξικό του Ελευθερουδάκη: «Ψαμάθη» (Νηρηίδα της μυθολογίας μας), «Ψαμμήτιχος» (τύραννος της Κορίνθου), «Ψαύμις» (ολυμπιονίκης από την Καμάρινα της Σικελίας), «Ψίαξ» (αρχαίος αγγειογράφος), «Ψάπφα ή Ψάπφω» (αιολικός τύπος του ονόματος Σαπφώ), «Ψυχή» (μυθολογικό πρόσωπο συνδυασμένο με τον Ερωτα). Επειδή είναι βέβαιο ότι θα ξαναχιονίσει και θα ξαναβρέξει και τον επόμενο χειμώνα και θα δώσουν οι μετεωρολόγοι μας ονόματα στα φαινόμενα, ας δώσουν ένα από τα παραπάνω, όταν έλθει η σειρά του «Ψ», για να μη χρειαστεί να αποφύγουν τεχνηέντως τον σκόπελό του. Αν πάλι τους φαίνονται δύσκολα και άγνωστα, ας κάνουν μια παρέκκλιση ως προς τη χρήση ανδρικών και γυναικείων ονομάτων και ας χρησιμοποιήσουν το «ψύχος», το «ψόφος», ακόμη και το «ψυγείο». Θα είναι ό,τι πρέπει για την περίπτωση.
Ματθαίος Μ. Δημητρίου, Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α.
7. Ελλάς, Φινλανδία και ταχυδρομεία
Κύριε διευθυντά,
Πληθαίνουν εσχάτως τα δημοσιεύματα για τη σχεδόν χρεοκοπία των ΕΛΤΑ (Ελληνικών Ταχυδρομείων) λόγω κυρίως μείωσης του ταχυδρομικού έργου τους που είναι η συλλογή, μεταφορά και διανομή των ταχυδρομικών αντικειμένων (αλληλογραφίας, λογαριασμών, δεμάτων κ.λπ.). Σε όλες τις χώρες του κόσμου, και φυσικά στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι ταχυδρομικοί οργανισμοί δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα από την εισβολή της ψηφιακής τεχνολογίας, η οποία μείωσε τους τεράστιους όγκους υλικού που διακινούσαν κάθε μέρα. Αυτή ήταν η κλασική λειτουργία τους.
Ενώ όμως στην Ελλάδα της ανελαστικότητας των κρατικών δομών και του απόλυτου κρατισμού, τα ΕΛΤΑ δεν μπορούν να προσαρμοστούν στην αλλαγή των σύγχρονων δεδομένων και αδυνατούν πλήρως να εφαρμόσουν νέες πολιτικές και προϊόντα, οι ταχυδρομικές υπηρεσίες στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν εξελιχθεί, αναβαθμιστεί, εφαρμόσει καινούργιες τεχνικές και προϊόντα. Θα αναφερθώ ιδιαίτερα στα ταχυδρομεία μιας ευρωπαϊκής χώρας, της Φινλανδίας, τα οποία γνωρίζω από πρώτο χέρι. Εφάρμοσαν τον αυτοματισμό σε όλη την γκάμα των υπηρεσιών τους. Και ενώ στην Ελλάδα ακόμη σαλιώνουμε το πίσω μέρος των γραμματοσήμων για να τα κολλήσουμε, εκεί εδώ και χρόνια τα γραμματόσημα είναι αυτοκόλλητα. Ενώ στην Ελλάδα για ένα μικρό βαρύ αντικείμενο σου παραδίδει ο υπάλληλος δεκάδες γραμματόσημα κι εσύ ψάχνεις μια επιφάνεια για να τα κολλήσεις, επενδύοντας ουσιαστικά το αντικείμενο με γραμματόσημα, στη Φινλανδία, όπως και στις άλλες χώρες της Ευρώπης, υπάρχει το τυπωμένο γραμματόσημο με την αξία του τυπωμένη πάνω του. Αν θέλεις να παραλάβεις ένα δέμα που έχει έρθει στο όνομά σου, δεν χρειάζεται να πας στο ταχυδρομείο: Υπάρχουν χιλιάδες αυτόματα μηχανήματα παράδοσης ταχυδρομικών αντικειμένων σε όλη τη χώρα. Οι ταχυδρομικές υπηρεσίες προσαρμόζονται ευέλικτα στους σημερινούς καιρούς και δεν χρηματοδοτούνται απλώς από τους φορολογουμένους για να κρατηθούν όρθιες ή να «κουτσο»-κρατηθούν. Βέβαια, δεν υπάρχει ο παράλογος και αδίστακτος συνδικαλισμός ελληνικού τύπου, που αρνείται οποιαδήποτε αλλαγή με τον φόβο μήπως χάσει τα κεκτημένα. Ετσι όμως δεν πάει πουθενά η χώρα, και όλοι θα μυξοκλαίμε για την κατάντια της.
Ιωσήφ Ροϊλίδης, Φινλανδία
