Μισέλ Δημόπουλος,
ο φίλος μου
Της Κατερίνας Σχινά
Πρώτα άκουσα τη φωνή του Μισέλ Δημόπουλου και μετά τον γνώρισα. Πριν από τη συναρπαστική παρουσία του υπήρξε για μένα μια υποβλητική, βαθιά, χρωματικά πλούσια φωνή σε μια διαφήμιση ανδρικής κολόνιας των αρχών της δεκαετίας του ‘80. Yatagan: irresistible έλεγε τότε εκείνη η φωνή, ακαταμάχητη η ίδια. Θα την ξανάβρισκα αργότερα, στην «Αυγή» και λίγο αργότερα στο «Τέταρτο» ήπια και οικεία, θωπευτική και μειλίχια, ακόμη και στις διαφωνίες.
Τι να γράψω για την κριτική του εμβέλεια, για τη γνώση και την αγάπη του για το σινεμά, το ανήσυχο και πρωτοπόρο πνεύμα του, που τον έσπρωχνε, ως το τέλος, ν’ αναζητεί και να ανακαλύπτει νέους δημιουργούς, είδη, τάσεις, και να θέλει να τα μοιραστεί, να τα γνωρίσει σε περισσότερους, να οργανώσει, να καθοδηγήσει, να εμπνεύσει. Τι να γράψω για τον ηθικό, κατ’ εξοχήν απελευθερωτικό κοσμοπολιτισμό του, για την αδογμάτιστη προσέγγισή του στην τέχνη, για την οραματική του ευρύτητα και την πνευματική του γενναιοδωρία, για την προσήνεια ενός λογίου του σινεμά που ήταν ικανός να εντοπίσει τη σπίθα του θαυμαστού ακόμη και σε περιβάλλον αφέλειας.
Εμπλούτισε θεωρητικά τον κριτικό λόγο ως κριτικός και διευθυντής σύνταξης του «Σύγχρονου κινηματογράφου». Ως υπεύθυνος της κινηματογραφικής ζώνης της ΕΡΤ έφερε το κοινό σε επαφή με τους μεγάλους σκηνοθέτες και το έργο τους. Υποστήριξε την ανάγκη για εξωστρέφεια του ελληνικού σινεμά. Μεταμόρφωσε ένα επαρχιακό φεστιβάλ σε διεθνή θεσμό. Άνοιξε την πόρτα του στις καλλιτεχνικές πρωτοπορίες. Πλούτισε την ισχνή κινηματογραφική βιβλιογραφία με σπουδαίες εκδόσεις. Αλλά, κυρίως, πάνω απ’ όλα, άσκησε μια τέχνη που δεν μαθαίνεται – την τέχνη της φιλίας. Με άλλα λόγια, την έμπρακτη καταξίωση της αυτοτέλειας του άλλου.
Τι είναι η φιλία; Μια σχέση όπου κάθε πλευρά ξέρει πώς να διευκολύνει τον δεσμό προσθέτοντας μια λεπτή απόχρωση οικειότητας, ενώ ταυτόχρονα έχει τη φρόνηση να αρνείται την απόλυτη σύμφυση, τη σύγχυση του εγώ με το εσύ. Μια σχέση αναγνώρισης και απόλαυσης, που προϋποθέτει αμοιβαιότητα, αυτογνωσία, εναρμόνιση με τον εαυτό – γιατί μόνον ο πλήρης εαυτός προσέρχεται ουσιαστικά προς τον άλλον. Αυτόν τον πλήρη εαυτό πρόσφερε τόσο απλόχερα ο Μισέλ, έναν εαυτό αρτιωμένο, ακέραιο και γι’ αυτό γοητευτικό και αξιαγάπητο. Η παρουσία του ποτέ δεν θα ξεθωριάσει από τη ζωή μας. Η μοναδική του φωνή ποτέ δεν θα σβήσει.
Ξυνό και απέριττο, όχι από σεμνότητα και πρόθεση τιμής προς τον εκλιπόντα Μισέλ Δημόπουλου, αλλά από άγνοια, εάν όχι και από εσκεμμένη υποτίμηση προς το μέγεθος της προσωπικότητάς του, το σχετικό σημείωμα-θέμα από το κομματικό δελτίο της «ΑΥΓΗΣ», βάρβαρης λείας του κομματικού ιερατείου της Κουμουνδούρου. Οι εγκάθετοι διοικούντες το φύλλο «δημοσιογράφοι» και διόλου δημοσιογράφοι δεν αντελήφθησαν ποτέ, δεν τούς απασχόλησε διόλου ότι ασχημονούν και βιάζουν συστηματικώς επί ενός ιστορικού φύλλου, που αποτελούσε σχολή δημοσιογραφίας και τιμή γιά όσους πέρασαν αυτό, με την υπηρεσία τους μοναδικό συστατικό στοιχείο στη δημοσιογραφική τους σταδιοδρομία και γενικότερο τίτλο τιμής εν γένει. Ένας από τους ανθρώπους της «παλιάς φρουράς» στην «ΑΥΓΗ» ήταν ο Μισέλ Δημόπουλος, του οποίου οι κινηματογραφικές κριτικές αποτελούσαν σημείο αναφοράς γιά τον σύμπαντα Τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικό. Συγκρατώ το όνομα του Μισέλ, όπως και αυτό του Γιώργου Μπράμου, έξοχου συναδέλφου, συγγραφέα και κριτικού κινηματογράφου που μάς άφησε την παραμονή του Δεκεπανταύγουστου του 2019 εκεί ξαφνικά στο Γύθειο, ως δύο από τις εξαιρετικές συμβολές, από τις στήλες της τότε «ΑΥΓΗΣ», άλλων καλών καιρών. Φωνών, που, και εγώ είχα την εύνοια της τύχης να γνωρίσω, να τιμήσω και να εκτιμήσω, όπως και αντίστροφα θέλω να ελπίζω. Ήταν σοκ γιά εμένα το άκουσμα του θανάτου του Μισέλ, που, καίτοι είχα κάποιον καιρό να συναντήσω, πάντοτε ο τρόπος με τον οποίο συζητούσε άφηνε να εκτυλιχθεί μία ζεστή και πολυσχιδής προσωπικότητα που σε κατακτούσε με το ύφος, όπως και με το ανεπίληπτο ήθος της. Καλό σου ταξίδι στην αιωνιότητα, όπως κι αν τη δει κανείς, αγαπητέ μου Μισέλ. Σε ασπάζομαι νοερά...
Σεραφείμ Χ. Μηχιώτης
 |
| "ΤΑ ΝΕΑ", 21/04/23 |
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ
Δεν χωρά καμία αμφιβολία ότι το κενό που αφήνει με τον θάνατό του - την Τετάρτη που μας πέρασε, από την επάρατη νόσο - ο Μισέλ (Μιχάλης) Δημόπουλος είναι μεγάλο. Ο Δημόπουλος υπήρξε ο άνθρωπος-κλειδί που στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ανέλαβε την «επικίνδυνη αποστολή» (ανάθεση τότε του Απόστολου Δοξιάδη) να κάνει λίφτινγκ στο πρόσωπο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, να του ανοίξει τα φτερά προς το εξωτερικό και να χτίσει πάνω του τη διεθνή μορφή που όπως όλοι γνωρίζουμε ο θεσμός έχει αποκτήσει εδώ και 30 χρόνια.
Για όλους αυτούς τους λόγους θα τον θυμόμαστε πάντα, όπως επίσης θα θυμόμαστε ότι ο Δημόπουλος δεν ήταν καθόλου τυχαίος και ό,τι κέρδισε το κέρδισε με το σπαθί του. Ηταν ένας βαθιά καλλιεργημένος άνθρωπος, ένας διανοούμενος με όλη τη σημασία της λέξης και κυρίως ένας βαθύς γνώστης του κινηματογράφου τον οποίο σπούδασε στη δεύτερη πατρίδα του, τη Γαλλία. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, εργάστηκε ως κριτικός κινηματογράφου (στην εφημερίδα «Η Αυγή») και για κάποια χρόνια είχε την ευθύνη της έκδοσης του θρυλικού κινηματογραφικού περιοδικού «Σύγχρονος Κινηματογράφος» στην δεύτερη περίοδό του. «Συνεργάτες και φίλοι του, οι οποίοι προσέδωσαν ιδιαίτερο περιεχόμενο και χροιά στην κινηματογραφική κριτική και στην κινηματογραφοφιλία εκείνα τα χρόνια ήταν ο Χρήστος Βακαλόπουλος και ο Γιώργος Μπράμος. Απόντες και οι τρεις τώρα» όπως επισημαίνει το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου στη σύντομη αλλά ουσιαστική ανακοίνωσή του.
Τέλος στην εσωστρέφεια
Υστερα από πρόταση του Απόστολου Δοξιάδη, ο Δημόπουλος ανέλαβε τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1992, στην οποία θα καθόταν ως το 2004 (η φυγή του δεν έγινε κάτω από καλές συνθήκες, αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης). Το επίτευγμά του ήταν μεγάλο: σε μια εποχή όπως τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η απαλλαγή ενός κρατικού πολιτιστικού θεσμού από την ασφυκτική εσωστρέφεια που τον διέκρινε δεν ήταν εύκολη αποστολή. Ο Δημόπουλος όμως τα κατάφερε, όχι χωρίς συγκρούσεις και όχι χωρίς βοήθεια στο πλευρό του.
Με σύμμαχο τον Δημήτρη Εϊπίδη, που ειρωνικά θα βρισκόταν ο ίδιος στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του ΦΚΘ πολλά χρόνια μετά την αποχώρηση του Δημόπουλου, ο τελευταίος ανανέωσε ριζικά την εικόνα του φεστιβάλ, ξανακερδίζοντας έτσι την εμπιστοσύνη ενός κοινού που το είχε εγκαταλείψει. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ορισμένες από τις εξέχουσες προσωπικότητες του διεθνούς κινηματογραφικού στερεώματος που ο Δημόπουλος μαζί με τον Εϊπίδη έφεραν σε επαφή με το κοινό του φεστιβάλ και θα αντιληφθεί τι σήμαναν για τον θεσμό αυτοί οι δύο άνθρωποι: Μάρκο Μπελόκιο και Νάνι Μορέτι (Ιταλία), Ανιές Βαρντά (Βέλγιο), Οτάρ Ιοσελιάνι (Γεωργία), Αμπάς Κιαροστάμι και Τζαφάρ Παναχί (Ιράν), Γέρζι Σκολιμόφσκι (Πολωνία), Μίκλος Γιάντσο (Ουγγαρία).
«Ο Τριφό είχε πει κάποτε - και είχε δίκιο - ότι θα φτάσουμε στο σημείο να κινδυνεύουμε να μας κρίνουν άνθρωποι που δεν θα έχουν δει ούτε μια ταινία του Μουρνάου» είχε πει πριν από χρόνια ο Δημόπουλος σε συνέντευξή του στο «Βήμα». Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που ως διευθυντής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (και όχι μόνο) αυτός ο άνθρωπος έδινε πάντα σημασία στον νευραλγικό ρόλο που ένας θεσμός όπως το ΦΚΘ οφείλει να έχει σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση του κοινού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου