"...Η περιπέτεια του Brexit, ανεξάρτητα από την τελική έκβασή της, στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα προς όλα τα κράτη-μέλη: «Μην μπείτε στον πειρασμό της εξόδου, δεν πρόκειται να τα καταφέρετε (τουλάχιστον εύκολα)». Και αυτό ακριβώς το μήνυμα ήθελε να στείλει η Ενωση και τα κατάφερε με έξοχο τρόπο. Κατά έναν παράδοξο τρόπο με τη διαπραγματευτική διαδικασία του Brexit η Ενωση επιβεβαίωσε τη μη αναστρεψιμότητα (irreversibility) του ενοποιητικού εγχειρήματος και διαδικασίας. Σήμερα πράγματι καμιά χώρα αλλά και καμιά αξιόλογη πολιτική δύναμη, ακροδεξιά, ευρωσκεπτικιστική ή οτιδήποτε άλλο δεν θέτει ζήτημα αποχώρησης από την Ενωση...."

Από "ΤΑ ΝΕΑ"

"ΤΑ ΝΕΑ", 28/03/19

"ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΟΝΕΙΡΟ",
του Π.Κ. Ιωακειμίδη*

Με τα όσα συμβαίνουν σε Λονδίνο και Βρυξέλλες γύρω από το Brexit (αναβολή εξόδου/Βrexit μέχρι τις 22 Μαΐου εάν επικυρωθεί η Συμφωνία Αποχώρησης, αλλά μέχρι τις 12 Απριλίου εάν δεν επικυρωθεί από τη Βουλή των Κοινοτήτων κ.λπ.) αυτό που προκύπτει με σαφήνεια είναι ότι η έξοδος ενός κανονικού κράτους-μέλους από την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) είναι πρακτικά εξόχως δύσκολη έως αδύνατη υπόθεση. Εκτός εάν το ενδιαφερόμενο για την έξοδο κράτος είναι πρόθυμο να φθάσει ενδεχομένως στο έσχατο σημείο πολιτικού ευτελισμού και ταπείνωσης. Οι οπαδοί της εξόδου, ήπιοι ή ακραίοι Brexiteers, πίστευαν μετά το δημοψήφισμα του Ιουνίου 2016 ότι η έξοδος θα ήταν μια εύκολη υπόθεση καθώς, όπως έλεγαν, «κρατούσαν όλα τα διαπραγματευτικά χαρτιά στα χέρια τους». Αποδείχτηκε ότι δεν κρατούσαν απολύτως τίποτα. Οτι είναι η Ενωση που, εάν διασφαλίσει την ενότητα όπως τη διασφάλισε στην περίπτωση του Brexit, κρατά όλα τα διαπραγματευτικά όπλα. Οτι το περίφημο άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας για την αποχώρηση κράτους-μέλους από την Ενωση παρέχει τη μέγιστη διαπραγματευτική εξουσία στους θεσμούς της Ενωσης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Κοινοβούλιο) και τα κράτη-μέλη. Και πολύ λίγη εξουσία στο υπό αποχώρηση κράτος. Πολύ περισσότερο εάν το εν λόγω κράτος δεν έχει επεξεργασμένη στρατηγική και δεν ξέρει ακριβώς τι θέλει.

Να σημειωθεί εδώ ότι άρθρο για αποχώρηση κράτους από την Ενωση ενσωματώθηκε για πρώτη φορά στο νομικό - συνταγματικό σύστημα της Ενωσης με τη Συνθήκη της Λισαβόνας και αυτό κάτω από δύσκολες συνθήκες. Σε όλες τις προηγούμενες Συνθήκες (Ρώμης, Μάαστριχτ, Αμστερνταμ, Νίκαιας) δεν υπήρχε παρόμοιο άρθρο. Υπήρχε μόνο ρύθμιση για την ένταξη χώρας, για το πώς μπορείς να μπεις στην Ενωση αλλά όχι για το πώς να βγεις. Και τούτο γιατί η λογική του συστήματος ήταν ότι από ένα οιονεί ομοσπονδιακό σύστημα όπως είναι η Ενωση δεν νοείται έξοδος χώρας, δεν επιτρέπεται αποχώρηση ή απόσχιση (secession) όπως συμβαίνει σε όλα τα γνήσια ομοσπονδιακά συστήματα. Η ένταξη ήταν ως παλαιός καθολικός γάμος - «μόνο ο θάνατος μπορεί να μας χωρίσει». Η λογική αυτή έσπασε με το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα - Συνθήκη της Λισαβόνας. Συμμετείχα στη σχετική διαπραγμάτευση και θυμάμαι τα ισχυρά επιχειρήματα εναντίον της ρύθμισης αυτής (άρθ. 50) γιατί ακριβώς παραβίαζε τη λογική της μη εξόδου από ενοποιητικό σύστημα. Παρά ταύτα πέρασε.


Η περιπέτεια του Brexit, ανεξάρτητα από την τελική έκβασή της, στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα προς όλα τα κράτη-μέλη: «Μην μπείτε στον πειρασμό της εξόδου, δεν πρόκειται να τα καταφέρετε (τουλάχιστον εύκολα)». Και αυτό ακριβώς το μήνυμα ήθελε να στείλει η Ενωση και τα κατάφερε με έξοχο τρόπο. Κατά έναν παράδοξο τρόπο με τη διαπραγματευτική διαδικασία του Brexit η Ενωση επιβεβαίωσε τη μη αναστρεψιμότητα (irreversibility) του ενοποιητικού εγχειρήματος και διαδικασίας. Σήμερα πράγματι καμιά χώρα αλλά και καμιά αξιόλογη πολιτική δύναμη, ακροδεξιά, ευρωσκεπτικιστική ή οτιδήποτε άλλο δεν θέτει ζήτημα αποχώρησης από την Ενωση. Αυτό είναι όντως επιτυχία...

*Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών